آتشکده یا قلعه‌ی مانداگارانا ۶ هزار سال قدمت دارد و یکی از بقایای مرند باستانی است. این آتشکده می‌تواند به جاذبه‌ی گردشگری قدرتمندی تبدیل شود.
مرند یکی از شهرهای مهم استان آذربایجان شرقی است که در ۶۵ کیلومتری شمال غرب تبریز قرار دارد؛ شهری بسیار قدیمی که در زمان اقتدار آشوریان و کلدانی‌ها مرکز مهمی بوده است.
یک روایت تاریخی می‌گوید واژه‌ی مرند در زبان ارمنی به معنی دفن یا دفینه است و از آنجا که مرند محل دفن مادر یا همسر نوح پیامبر بوده، چنین نامی دارد.
اما هرودوت، گرنفون و بطلمیوس در ۲۲۰۰ سال پیش، از مرند با نام مانداگارانا یاد کرده‌اند. بنابراین، به‌نظر می‌رسد مرند نام‌اش را از آتشکده‌ی فعال خود که مانداگارنا یا مانداگارانا خوانده می‌شده، به عاریت گرفته است.
قدمت آتشکده‌ی مانداگارانا به هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد.
حدود صد سال پیش ویلیامز جکسن، باستان‌شناس و جهانگرد آمریکایی از تپه‌ی آتشکده‌ای یاد کرده و گفته مرند در دوره‌ی ساسانیان رونق فراوانی داشته و پایتخت واسپورگان بوده است. وجود بقایای آتشکده در تپه‌ی خاکستری تاییدی بر این نظر است.
آتشکده‌ی مانداگارانا که بیشتر به قلعه معروف است، ۶ هزار سال عمر دارد، یعنی در هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد مسیح ساخته شده است. در مرند باستانی، آتشکده‌ی مانداگارانا در شمال شهر قرار داشته که اکنون آن محدوده را به‌نام کول تپه می‌شناسند.
البته سه آتشکده‌ی دیگر هم در این منطقه وجود داشته‌اند؛ «آتشکده‌ی گرگر» در وسط شهر گرگر، «آتشکده‌ی مزگید» در ۴۴ کیلومتری مرند، نزدیک جاد‌ه‌ی گلین قیه و «آتشکده‌ی مرکید» در شمال روستای دیزج حسین بیک و شرق مركید .
این آتشکده‌های باستانی بعد از ورود مسلمانان به منطقه تخریب شده‌اند و کول تپه یا تپه‌ی خاکستری از آن به یادگار مانده است.
کول تپه که گول تپه هم خوانده می‌شود، منطقه‌ی بزرگی است که پشت گورستان عمومی باغ رضوان قرار دارد و اطراف آن باغ‌های انبوه دیده می‌شود.
البته اکنون دیگر تپه نیست، زیرا اطراف آن خاک‌برداری شده و این تپه‌ی مرتفع به شکل گودال درآمده است. نزدیک کول تپه کوره‌ی آجرپزی قرار دارد و بخشی از این خاک‌برداری برای کف کوره بوده است.
طی چند سال گذشته سخن از تبدیل محوطه‌ی قلعه‌ی مانداگارنا به منطقه‌ی ویژه‌ی گردشگری به میان آمده است. قدمت ۶ هزار ساله‌ی این قلعه یا آتشکده می‌تواند گردشگران زیادی را به سوی خود جذب کند و موجب رونق بیشتر منطقه شود.
