عبور از اين خيابان‌ها دل شير مي‌خواهد

مسئله عابر پياده در طراحي شهري مسئله‌اي بسيار مهم و اساسي است، اما متاسفانه‌ در بسياري نقاط دنيا از جمله در ايران به فراموشي سپرده شده است. ما در اغلب موارد خيابان‌ها و فضاهايي را طراحي مي‌كنيم كه اولويت را به عبور وسايل نقليه مي‌دهد، بنابراين براي انسان‌هايي كه ازاين فضاها استفاده مي‌كنند شهر يا مكاني را مي‌سازيم، خطرناك و بدون احساس امنيت براي عابران پياده. اين در حالي است كه خودروها روز به روز حاكميت خود را بر شهر بيشتر مي‌كنند و به دنبال آن نقش و حضور عابرپياده در فضاهاي شهري كمرنگ‌تر مي‌شود.
از سوي ديگر، عبور عابران پياده از عرض خيابان آن هم درست زير پل هوايي در شهرها به امري عادي تبديل شده است. افراد زيادي بي‌توجه به آنچه براي تسهيل امور روزمره و تامين امنيت‌شان با صرف هزينه‌هاي كلان و با تلاش ارگان‌هاي مختلف ساخته مي‌شود، در سطح خيابان‌ها در رفت و آمدند. ناديده انگاشتن پل‌ها معضلي است كه از يك سو مسئولان شهرداري‌ها را كه با صرف وقت زياد، مطالعه، مكان‌يابي، تامين بودجه و احداث آنها را برعهده گرفته‌اند، دلسرد و از سوي ديگر رانندگان و در نهايت خود عابران را گرفتار مي‌كند... اين درحالي است كه دستگاه‌هاي ترافيكي موظف به آماده‌سازي محل‌هاي عبور عابرين پياده هستند.
موضوع تصادف عابران و كمبود پل‌هاي هوايي تقريباً در تمام شهرها عموميت دارد. در بعضي خيابان‌ها و اتوبان‌هاي اهواز ديگر تصادف عابران و خودروها عادي شده، گاهي اين تصادف‌ها در چند متري پل‌هاي عابر پياده‌اي كه ديگر متروكه شده‌اند، روي مي‌دهد.
تعداد پل‌هاي عابر پياده در اهواز كم است و بسياري از پل‌هاي موجود نيز به دليل مكان نامناسب يا فرم غيراستاندارد كمتر مورداستفاده قرار مي‌گيرند. غيرفعال بودن اندك پل‌هاي مكانيزه در اغلب مواقع نيز علاوه بر نارضايتي، باعث مي‌شود شهروندان عبور از عرض اتوبان‌ها را با همه خطراتش به جاي تردد از اين پل‌ها ترجيح دهند كه افزايش تصادفات و تلفات عابران پياده را در پي دارد.

*پياده‌ها قرباني نيمي از تصادفات شهري
تيتر‌هاي روزنامه‌ها بيشترين گروه در معرض خطر و جان‌باختگان در حوادث رانندگي درون شهري را، عابران پياده يادآوري مي‌كنند اما متأسفانه باز هم در اغلب خيابان‌ها شاهد آن هستيم كه عابران پياده بدون توجه به پل‌ هوايي از زير آن گذر مي‌كنند و باعث مشكلات زيادي مي‌شوند كه اول سبب به خطر افتادن سلامت خودشان است و دوم اينكه به گره كور ترافيك دامن مي‌زنند.
به گفته عباس رحيم، رئيس پليس راهور خوزستان كه اخيرا منصوب شده، 48 درصد از كشته شده‌هاي تصادفات درون شهري در 9 ماهه نخست امسال، مربوط به عابران پياده است.
بر اساس اعلام پليس راهور اهواز در آخرين نشست شوراي ترافيك استان نيز از 17 نفر كشته شده در تصادفات در شهريور ماه امسال در شهر اهواز، 11 نفر عابر پياده بودند.
سيدفرزاد رضوي رئيس پليس سابق راهور استان نيز بارها نسبت به افزايش تصادفات عابران پياده هشدار داده و تامين روشنايي معابر پرتردد و حادثه خيز را خواستار شده بود.

*باز هم ضعف فرهنگي
بيشتر مردم مي‌توانند از پل‌هاي هوايي استفاده كنند اما گويي، فرهنگ آن نهادينه نشده است. در واقع بيشتر مواقع با اينكه پياده‌روها به وسيله نرده‌ها محصور شده، اما مردم ترجيح مي‌دهند تا آخر نرده‌ها پياده بروند و بعد از عرض خيابان بگذرند تا از پل عابر پياده استفاده نكنند. دليل اين امر را هم مي‌توان در ضعف فرهنگي دانست. مردم بايد بدانند كه پل عابر پياده بخشي از مسير آنها است چون خيابان شلوغ است و امكان عبور عابرپياده نيست.
از سوي ديگر، وقتي صحبت از قوانين و مقررات مي‌شود، همه نگاه‌ها به سوي رانندگان معطوف مي‌شود. اين در حالي است كه بي‌توجهي عابران پياده به قوانين و مقرارت راهنمايي و رانندگي و ناديده گرفتن ضوابط ترافيكي در كشورمان، گرچه مشهود است اما روزمره شدن اين تخلفات، شرايط را عادي جلوه داده است.
عبور از چراغ قرمز، گذر از ميان بزرگراه، بي‌توجهي به خط كشي ‌عابر پياده، تصور اين‌كه قوانين را فقط رانندگان بايد رعايت كنند از مسائلي است كه در افزايش ترافيك و پيچيده شدن آن در كلانشهرهاست و در افزايش مرگ و مير عابران پياده نيز موثر است.
در ماده 333 قانون مجازات‌ اسلامي آمده است: اگر خودرويي با سرعت مطمئن در شهر حركت كند و نقص فني هم نداشته باشد و با عابر پياده‌اي در محل غيرخط كشي شده برخورد كند، عابر مقصر شناخته مي‌شود. گويا اين ماده قانوني سال‌هاست به فراموشي سپرده شده است.

* فرهنگ‌سازي توام با اجبار
دبير شوراي ترافيك استان با اشاره به استانداردهاي موجود در اولويت بندي استفاده از جاده‌ها و معابر، توضيح مي‌دهد: در بزرگراه، آزادراه يا جاده‌هاي شرياني اولويت با عبور سواره است؛ به همين دليل در تصادف در اين نقاط، عابران پياده مقصر شناخته مي‌شوند، زيرا با سرعتي كه در اين معابر تعريف مي‌شود امكان توقف ترافيك براي عبور پياده وجود ندارد، درمقابل اما خط عابر پياده مختص عابران است و خودروها در اولويت دوم استفاده از آن قرار دارند و تجاوز رانندگان به اين حريم ممنوع است.
رضا اسكندري مي‌افزايد: آرام‌سازي يا توقف ترافيك، مثلا خط كشي، در راه‌هاي شرياني نبايد انجام شود و خط كشي عابر پياده به دليل سرعت بالاي خودروها چاره‌ساز نيست، از جمله در جاده‌هاي ساحلي و اتوبان پاسداران كه بايد براي عابران پياده در اين نقاط فكر اساسي شود؛ از جمله با احداث روگذر (پل عابر پياده) يا زيرگذر.
وي مكان‌يابي مناسب را از مهم‌ترين عوامل ترغيب مردم به عبور از پل‌هاي عابر پياده مي‌داند و مي‌گويد: مكان‌يابي بايد بر اساس بيشترين ترددها و نياز مردم تعريف شود علاوه بر اين براي ترغيب مردم مكانيزه كردن پل‌ها هم مي‌تواند موثر باشد.
اسكندري همچنين ايجاد فرهنگ استفاده از پل عابر پياده را لازم و ضروري مي‌داند و مي‌افزايد: به دليل تعداد كم پل‌هاي عابر پياده در اهواز، فرهنگ استفاده از آن هم هنوز به خوبي جا نيفتاده، شرايط اقليمي و گرما نيز مزيد بر علت شده و مردم ترجيح مي‌دهند از راه‌هاي كوتاهتري براي عبور استفاده كنند.
وي تاكيد مي‌كند: در كنار فرهنگ‌سازي بايد نوعي اجبار هم در هدايت عابران پياده به استفاده از پل اعمال شود، كه نصب نرده اين كارآيي را دارد.
اسكندري محل استفاده از خطوط عابر پياده را در نقاطي مانند مركز شهر عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: به دليل عرض كم معابر و سرعت كم خودروها در اين نقاط، استفاده از پل عابر پياده لازم نيست و خط‌كشي عابرپياده يا نصب چراغ ويژه عابران پياده مي‌تواند كارساز باشد.
دبير شوراي ترافيك استان با بيان اينكه تجاوز سواره به خط‌كشي عابرپياده تخلف است، مي‌گويد: در اينجا برعكس كشورهاي ديگر، رانندگان اجازه عبور از خط‌كشي را به عابر نمي‌دهند.
وي تاكيد مي‌كند: اجراي قوانين راهنمايي و اعمال قانون توسط پليس راهور عامل مهمي براي جلوگيري از تخلف رانندگان است و پليس بايد نسبت به برخورد با رانندگاني كه روي خط عابرپياده توقف مي‌كنند، حساسيت بيشتري به خرج دهد.
اسكندري با اشاره به عبور بيشتر عابران از سواره رو خيابان‌ها، بر ساماندهي پياده‌روها تاكيد مي‌كند و مي‌گويد: به صورت كاملا طبيعي عابران پياده راحت‌ترين مسير را براي عبور انتخاب مي‌كنند و اشغال پياده‌روها توسط كسبه و دستفروشان همچنين غير همسطح بودن، شلوغي و عرض كم پياده‌روها دست به دست هم مي‌دهند تا عابران، سواره‌رو را براي تردد انتخاب كنند، به ويژه در خيابان‌هاي مركزي شهر.
وي مي‌افزايد: در صورتي‌كه محل خاصي براي عبور عابران پياده از عرض خيابان در نظر گرفته نشود، در ترافيك خيابان اختلال به‌وجود مي‌آيد.
اين مقام مسئول فرهنگ‌سازي را مهم‌ترين عامل ساماندهي ترافيك، رعايت قوانين راهنمايي و رانندگي و كاهش تصادفات مي‌داند و تصريح مي‌كند: اجرايي شدن طرح جامع ترافيك اهواز نيز راهكار حل بخش ديگر مشكلات است، زيرا كه در طرح جامع ترافيك اهواز تمام نقاطي كه نياز به خط كشي يا احداث روگذر دارند پيش‌بيني شده‌است.

*كمبود 40 پل عابر پياده در اهواز
معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري اهواز مي‌گويد: اهواز 28 پل عابر پياده فعال و 3 دستگاه پل در حال نصب دارد كه از اين تعداد، فقط شش دستگاه پل عابر پياده مكانيزه هستند.
مسعود يزدي تصريح مي‌كند: 40 نقطه شهر اهواز نياز به احداث پل عابر پياده دارد.
وي مي‌افزايد: نتايج آمارگيري حجم معابر پياده و وسايل نقليه در محل‌هاي پرتردد اهواز در سال 89، بر اساس بررسي 61 نقطه پرتردد اهواز در سه مقطع زماني صبح (از ساعت 7 تا 8)، ظهر ( از ساعت11 تا 13) و بعدازظهر (از ساعت 17 تا 19) نشان مي‌دهد كه 40 نقطه از اين تعداد احتياج به احداث پل عابر پياده دارند.
وي شاخص‌هاي اين ارزيابي را سرعت خودرو، عرض معبر و حجم تردد خودرو از آن مقطع عنوان و تصريح مي‌كند: بر اساس گزارش‌هاي تصافات و تلفات، عمده مشكلات عابران پياده در بلوارهاي آيت الله بهبهاني، پاسداران، گلستان و ورودي‌هاي شهر اهواز است. كه به دليل عرض بالاي معبر، حجم تردد و سرعت بالاي خودروها همچنين ديد كم راننده و عدم تامين روشنايي محل عبور است كه گذر از اين نقاط را بسيار خطرآفرين مي‌كند.
به گفته وي، اين مشكل در خيابان‌هاي مركز شهر با وجود پرتردد بودن معابر روي نمي‌دهد، چون سرعت خودروها و عرض معابر كم است.
يزدي مي‌گويد: بر اساس اين مطالعات ورودي چهارشير به سمت زيتون كارمندي (روبه‌روي بيمارستان ابوذر) بيشترين تردد خودرو و عابر پياده را دارد، كه در حال حاضر فاقد پل عابر پياده است.
وي مي افزايد: صبح در طول يك ساعت، 10 هزار خودرو از اين اتوبان تردد مي‌كنند و يك هزار و 67 عابر پياده نيز از عرض آن مي‌گذرند.
يزدي ادامه مي‌دهد: در بزرگراه آيت‌الله بهبهاني در مقطع ترمينال آبادان و گلزارشهدا نيز در زمان صبح در يك ساعت حدود 4 هزار خودرو عبور و 389 عابر پياده نيز از عرض آن گذر كرده‌اند.
معاون شهردار اهواز از ديگر عوامل تصادفات عابران پياده را عدم رعايت قوانين راهنمايي توسط افراد و نبود فرهنگ استفاده از پل‌هاي عابر پياده مي‌داند و مي‌گويد: گزارشات نشان مي‌دهد در جاهايي هم كه پل عابر پياده نصب شده به دليل عدم استفاده شهروندان تلفات زياد است؛ از جمله در مسير كوت عبدالله كه عمده تلفات در 50 متري پل اتفاق مي‌افتد.
اين مقام مسئول تصريح مي‌كند: بر اساس آمارگيري‌هاي انجام شده تنها 25 تا 30 درصد شهروندان از پل‌هاي عابرپياده مكانيزه و 10 تا 15 درصد آنها از پل‌هاي عابر پياده معمولي (غيرمكانيزه) استفاده مي‌كنند.
وي مكانيزه نبودن پل‌ها را يكي از عوامل استقبال كم مردم از آنها عنوان مي‌كند و در مورد خرابي مكرر و فعال نبودن پل‌هاي مكانيزه اهواز توضيح مي‌دهد: اين مشكل تقريبا در تمام كشور وجود دارد، اما در اهواز، بروز پديده گرد و غبار آن را مضاعف كرده است.
يزدي مي‌افزايد: به دليل شدت، تداوم و تكرر پديده گرد وغبار در اهواز حدود يك چهارم هزينه پل بايد صرف سرويس‌هاي مكرر شود كه تامين هزينه آن دشوار است.
اين مقام مسئول، ضمن تاييد بالا بودن آمار تلفات عابران پياده در تصافات، در مرداد و شهريور ماه گذشته، برنامه‌هاي آينده شهرداري اهواز را در اين مورد، ترميم، مكانيزه كردن يا احداث پل عابر پياده ذكر مي‌كند و مي‌گويد: در بودجه سال 90 علاوه بر اين اقدامات، احداث پل عابر پياده با استفاده از مشاركت بخش خصوصي در قبال استفاده تبليغاتي از آن نيز قرار است اجرا شود.
وي تاكيد مي‌كند: براي احداث پل عابر پياده در 40 نقطه جانمايي شده، 10 ميليارد تومان نياز است و مكانيزه كردن آنها نيز قيمت را دوبرابر كرده، به 20 ميليارد تومان افزايش مي‌دهد.
يزدي با اشاره به نقش سرعت بالاي خودروها در تصادفات، نصب دوربين‌هاي كنترل ترافيك و دوربين‌هاي سرعت‌سنج را در معابر پرتردد ضروري مي‌داند و مي‌گويد: در حال حاضر نصب 62 دوربين كنترل ترافيك در دستوركار است، كه از اين تعداد 52 دوربين نصب و 26 دوربين از آن در مدار هستند كه اميد است تا اوايل سال آينده همه آنها به بهره‌برداري برسد.
وي خاطرنشان مي‌كند: نصب دوربين‌هاي سرعت سنج در مرحله بعد و از برنامه‌هاي سال آينده است.
به گفته وي، معاونت اجتماعي شهرداري اهواز نيز به منظور فرهنگسازي برنامه‌هايي براي اجرا دارد.
يزدي بار ديگر كمبود اعتبارات را مهم‌ترين مانع اجرايي شدن اين برنامه‌ها عنوان مي‌كند.

*نمادهاي شهري را جدي بگيريم
در حالي‌كه پليس راهنمايي و رانندگي استان بارها نسبت به حادثه‌خيز بودن بعضي معابر و افزايش تصادف عابران پياده هشدار داده و اقدام جدي براي توقف اين سوانح را خواستار شده است؛ اما عملكرد مسئولان نشان مي‌دهد كه اولويت‌هاي ديگر بر حل مشكلات ترافيكي اهواز پيشي گرفته است. چنانكه صحبت‌هاي مسئولان نشان مي‌دهد سياست‌گذاري يا برنامه‌ريزي خاصي براي اولويت دادن به حل مشكل تصادفات پياده‌ها و امنيت عبور عابران ديده نمي‌شود و گله‌مندي شهروندان اهواز نسبت به كمبود يا نبود پل‌هاي عابر پياده، خرابي هميشگي پل‌هاي مكانيزه، پياده روهاي ناهموار يا پر از دستفروش و مصالح ساختماني همچنان ادامه خواهد يافت.
از سوي ديگر آموزش و ارتقاي فرهنگ ترافيك رها شده است و متولي خاصي ندارد. عابر بايد بداند همان طور كه خودروها تنها مجاز هستند در مسير خود حركت كنند، او نيز بايد به قوانين احترام بگذارد. سازمان‌هايي مانند فرهنگ و ارشاد اسلامي، صدا و سيما و آموزش و پرورش به طور جدي وارد اين بحث نشده‌اند.
در آخر اينكه، پل‌هاي عابر هم از جمله نمادها و نشانه‌هاي شهري هستند كه بخشي از خاطرات شهروندان را تشكيل مي‌دهند، چرا كه با عبور از روي يك پل عابر پياده در هر شهر بزرگ، احتمالاً خاطراتي در ذهن هريك از شهروندان زنده خواهد شد؛ عبور با يك دوست، ديدن چشم‌اندازي تازه، رسيدن به محلي مطلوب و ...
گزارش از نادره وائلي زاده