تقويت فرهنگ عاشورا - 6

 تقويت نظم تشکيلاتي

تشکيلات به معناي پيکرة يک سازمان و يا گروه اجرا کنندة امور، رکن اصلي ساختار يک مجموعة کاري است؛ طبعاً هر سازماني که از لحاظ تشکيلات و امکانات تشکيلاتي، از وضع مطلوبي برخوردار باشد، از لحاظ کارايي نيز موفق­تر است؛ و بالعکس ضعف تشکيلات، غالباً ضعف کارايي را نيز بدنبال خواهد داشت؛ بنابر اين يک هيئت موفق به عنوان يک سازمان فرهنگي، بايد تشکيلات و امکانات تشکيلاتي مناسبي داشته باشد. اين امکانات در دو بخش قابل تفکيک است.

الف ـ امکانات انساني، مانند در اختيار داشتن مياندار قوي، مداح توانمند، واعظ زبردست، خدمت گزاران مکفي براي هيئت و ...؛

ب ـ امکانات مادي، مانند در اختيار داشتن مکان مناسب، برخورداري از منابع مالي و نذورات مکفي (سرمايه مادي)، بهره­مندي از امکانات تدارکاتي کافي و...؛

هر هيئت مذهبي براي ارتقاء کيفيت کارکرد خود، ناگزير بايد براي تأمين اين نيازهاي تشکيلاتي، تلاش نمايد. چون ضعف در هر يک از اين امکانات، باعث بي­رونقي مراسم سوگواري خواهد شد. البته گاه قوت بالاي يکي از اين امکانات باعث همپوشاني ضعف امکانات ديگر مي­گردد، مثلاً قدرت و شهرت واعظ يا مداح، مي­تواند ضعف هيئت را در مواردي مانند نامناسب بودن مکان هئيت و يا کمبود پذيرايي و...، جبران نمايد.

-        تربيت مبلغان آگاه و توانا

 دنياي امروز، عرصة ارتباطات فرهنگي فزاينده و ظهور افکار نويني است. در اين ميان، معتقدات ديني جوامع به نوعي در چالشي گسترده قرار گرفته­اند. آنچنان که هيچ اعتقاد مسلمي وجود ندارد که مورد شک و شبهة انسان­هاي کنجکاو و مجادله­گر امروزي قرار نگرفته باشد و از گزند شبهات در امان مانده باشد. در اين عرصه، حوزه­هاي علميه شيعي بايد با يک سازماندهي مجدد و طراحي دوره­هاي آموزشي و مهارتي ويژه، طلاب و روحانيون را که در واقع در جايگاه سپاهيان دين قرار دارند، براي دفاع از اسلام و سپس ترويج آن به خوبي تربيت کنند.

«شوراي مديريت حوزه علميه» و «سازمان تبليغات اسلامي» و سازمان­ها و نهادهاي ذيربط بايد با ايجاد تشکيلاتي همانند «سازمان مسيونري مسيحيت»، براي هيئات و ديگر مراسم مذهبي شيعي (همچون، بزرگداشت ولادت­ها، يا سوگواري در شهادت امامان(ع)، اعياد اسلامي و مذهبي و...) تعدادي روحانيون خوش سيما و خوش صدا را به عنوان واعظان ويژة، تربيت کنند که در خطابه و وعظ از آگاهي و مهارت لازم برخوردار بوده و همچون يک هنگ منظم از ارتباط و انسجام درون گروهي قوي برخوردار باشند (همانند مسيونرهاي مسيحي)؛ اين امر در عرصة منطقه­اي نيز امکان پذير است و متوليان فرهنگي و مذهبي هر شهر و روستايي مي­توانند با انتخاب مناسب يک يا دو جوان مستعد از ديار خود، آنها را به صورت بورسيه براي گذراندن دروس ديني و تربيت شدن براي وعظ و خطابه به مرکز علمي و فقهي کشور (قم، مشهد و اصفهان و...،) بفرستند تا پس از کسب آموزش­هاي لازم، در ديار خود مشغول تبليغ دين و موعظه مردم گردند. اين امر باعث مي­شود اولاً هيئات محلي مشکل دعوت واعظ و مسائل جانبي آن را نداشته باشند؛ ثانياً از آنجا که واعظ بومي با فرهنگ خودي محله، آشنايي کامل دارد و به اصطلاح زبان مردم را مي­داند، فعاليت­هاي فرهنگيش از بازدهي بالا و اثر بخشي بيشتري برخوردار خواهد بود.

- هدايت بخشي مداحان:

 قسمت مهمي از مراسم سوگواري حسيني بر عهدة مداحان و مرثيه سرايان مي­باشد. هيئات مذهبي تلاش زيادي دارند تا در اين عرصه از بهترين­ها استفاده کنند. در همين جهت، هر ساله مسئولان هيئات ضمن تقبل هزينه­هاي گزافي، تلاش­هاي زيادي براي تأمين اين نياز هيئت به عمل مي­آيد و اين امر به يکي از دغدغه­هاي آنان بدل شده است.

هيئات مذهبي مي­توانند با انتخاب و سرمايه گذاري بر روي جوانان بومي و مستعد منطقة خود، به نيرو سازي در عرصه مداحي و مرثيه سرايي اقدام کنند. متوليان فرهنگي مي­توانند با تشکيل گردهمايي­هاي منظم و متوالي با مداحان شهر و مناطق خودشان به تقويت علمي و بينشي آنان اقدام نمايند و حتي در خصوص تقويت مهارت­هاي حرفه­اي (مانند آموزش وزن­هاي شعري و ملودي­هاي مداحي) بر آنها مساعدت و همياري­هايي داشته باشند و با برپايي کلاس­هاي مداحي، اهداي اشعار مناسب و...، آنها را در انجام خدمت خويش ياري کنند.

5. طراحي شيوه­هاي جديد و جذاب با رعايت شئون: گسترش مظاهر هنرهاي غير بومي و ترويج موسيقي­ها و فيلم­هاي اکشن که براي جوانان از جذابيت بالايي برخوردار است، باعث شده تا نزد آنها هنر­هاي سنتي متداول تا حد زيادي جذابيت خود را از دست بدهند. اين مسئله در مورد مظاهر هنري جاري در مراسم مذهبي نيز صادق است، به ويژه در وزن و لحن­هاي اشعار نوحه خواني و ملودي­هاي مرثيه سرايي؛ لذا ضرورت تجدد گرايي در مظاهر هنري موجود در مراسم مذهبي، کاملاً حس مي­شود. اما از آنجا که اصولاً رعايت سنت در مقبوليت و اصالت يک مراسم تاريخي و آييني بسيار تعيين کننده است، نبايد دگرگوني ذکر شده باعث نابودي و يا حتي مخدوش شدن سنت­هاي جاري در اين مراسم گردد، در اين صورت مراسم سوگواري حسيني علاوه بر از دست دادن اصالت خود، مقبوليت خويش را نزد مخاطبان ميان سال و بزرگ سال خود از دست خواهد داد. لذا اين تغييرات بايد با حکمت و درايت انجام شود، تا اين مراسم با برخورداري از سنت­هاي اصيل خود، از تحول مثبت نيز بهره­مند شده، جذابيت خويش را حفظ کند.

البته از آنجا که انسان­ها مخصوصاً جوانان، تجددگرا هستند، خواه ناخواه به شيوه­هاي نو و غير سنتي مي­انديشند و هر گاه مجال مناسبي مي­يابند با احتياط، نوآوري خود را در مراسم بکار مي­گيرند، تا از لحاظ مقبوليت مورد آزمايش قرار گيرد؛ هر چند احتمالاً در بسياري از موارد از سوي سنت گرايان مورد انتقاد قرار مي­گيرند اما بايد دانست که روند تحول و دگرگوني در شيوه­هاي اجراي مراسم کم و بيش در تاريخ جاري بوده و تقربياً اجتناب ناپذير است، لذا به جاي ممانعت و مخالفت با تحولات، معقول­تر آن است که ميل به اين تحولات را مديريت نموده و به برخي از مظاهر مثبت آن مجال ظهور داد؛ به شرط آنکه به سنت­هاي بنيادين اين مراسم خدشه­اي وارد نکند و هويت مذهبي- معنوي آن را به چالش نکشاند.

با اين بيان هميشه بايد تلاش کرد تا آميزه­اي از سنت و نوگرايي مثبت را در مراسم مذهبي و در شيوه­هاي عزاداري ابداع نمود. اين ضرورت، مخصوصاً در مورد مراسم جشن و اعياد شيعيان و نحوه شادي کردن، بيشتر حس مي­شود. اين امر سبب مي­شود تا هيئات مذهبي، مخاطبان عمومي خود را همچنان جذب نموده، مراسم مذهبي خود را از رونق و بازدهي بالاتر بهره­مند کنند.