نوروزخوانی مراسمی است که ۲ یا ۳ هفته پیش از نوروز در روستاها و شهرهای ایران خوانده میشود و آغاز بهار و فرارسیدن خانه تکانی را به همه مژده میدهد.
مراسم نوروزخوانی که از دهم اسفند آغاز میشود در مناطقی از ایران همچون دو سوی البرز، طالقان و سمنان بیشتر در مازندران اجرا میشود.قالب اشعار نوروز خوانان به صورت بداهه خوانی است و خواندن اشعار بداهه، یکی از ویژگیهای مهم یک نوروز خوان با تجربه است و خواندن اشعار گاهی به همراهی ساز و گاهی تنها اجرا می شود و بسیاری از اشعار به لهجه مازندرانی یا فارسی خوانده میشود.
نوروز خوانان افرادی هستندکه یک نفراز آنها اشعار را میخواند، یک فرد که ساز میزند و نفر دیگر که به آن کولهکش یا بارکش میگویند، به در خانههای مردم میرود و آواز محلی میخواند:
باد بِهارون بِیَمو / نِئروز سِلطون بِیَمو
مژده هادین دوستان رِ / گل بیَمو گلستون رِ
بهار آمد بهار آمد خِش آمد / علی با ذولفقار آمد، خوش آمد
نِئروزتان نِئروز دیگر / شِه ما رِ سال نِئ بووئه مِوارِک
صاحب خانه نیز با اهدای پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود و کشمش از آنان پذیرایی میکند. با ورود نوروز خوانان به روستاها، افراد محلی، آنان را در کوچه پس کوچهها همراهی کرده و هر یک از افراد به نوبت و توان خود مبالغی پول به آنان میدهند.
علاوه بر نوروز خوانان، افرادی به نام حاجیفیروز یا حاجینوروز، با پوشیدن لباسی سرخ و صورتی سیاه و دایرهای در دست، فرا رسیدن نوروز را با نواختن دایره و خواندن اشعاری عامیانه و مضحک و در وزنهای دو و چهار یا شش و هشت نوید میدهند.
سیروس مهدوی، پژوهشگر تاریخ مازندران، با اشاره به اینکه مراسم نوروز خوانی برنامهای اسطورهای بوده که در بنیاد پارسی و هر مکانی به شکل خاص خود تعریف شده است و پیوندی میان تفکر روحوضی و بانو اسفندارمزد در ایران باستان حافظ گیاهان در زیر زمین است، به این شکل به گیاهان در زیر زمین گرما میدهد تا آنان از میان نروند و با آمدن بهار شکوفا میشوند.
مهدوی یادآور شد:
کسانی که در هنگام نوروز خوانی نوید پیروزی و آمدن بهار را میدهند افرد مختلف به آنها انعامی پرداخت میکنند در حالی که در گذشته هیچ چیزی به آنها پرداخت نمیشد و همان طور که بابانوئل به مردم هدیه میدهد نوروزخوانها نیز هدیهای از جنس آمدن بهار را به مردم هدیه میداند.
منبع : خبرگزاری دانشجویان ایران ،ایسنا
