«تفسیر» در اصطلاح علوم قرآنی؛ یعنی روشن کردن مفاهیم و معانى آیات قرآن.[1]
برخی اندیشمندان رشته‌های مختلف علوم اسلامی از منظر و دیدگاه رشته تخصصی خود به تفسیر قرآن کریم پرداختهاند که به چنین تفاسیری، تفسیر تخصصی قرآن گفته می‌شود؛ مثلاً:
1. ادیبان از جهت ادبیات و علوم بلاغت به تفسیر و تبیین آیات مبادرت نمودند؛ مانند ابى حیّان در تفسیر «البحر المحیط».
2. دانشمندان علوم عقلى، قرآن را بر اساس قواعد و مبانى فلسفى و اقوال و آرای حکما و فلاسفه اسلامى تفسیر نموده‌اند؛ مانند فخر رازى در تفسیر «مفاتیح الغیب».
3. فقها؛ آیات الاحکام را مورد بحث و فحص قرار دادند، و هر گروهى از فقیهان براى اثبات مکتب فقهى خود به تفسیر و تأویل آیات پرداختهاند؛ مانند مقدس اردبیلی در تفسیر «زبدة البیان فی احکام القرآن».
4. عدهاى نیز نقل و بررسی قصص و داستان‌های تاریخى قرآن را بیشتر مورد نظر داشتند؛ مانند ثعلبی در تفسیر «الکشف و البیان» و یا همان «تفسیر ثعلبى».
5. گروهى از دیدگاه علم اخلاق، آیات قرآن را تفسیر و شرح نمودند؛ مانند کتاب‌های «مراحل اخلاق در قرآن» و «مبادی اخلاق در قرآن» از آثار تفسیر موضوعی[2] تألیف آیت الله جوادی آملی.
6. گروهى از اندیشمندان اسلامى که از علوم تجربی جدید نیز بهره‌اى داشتند با استفاده از این علوم به تفسیر آیات و تبیین شگفتی‌هاى اخبار غیبى قرآن پرداخته و در حقیقت قرآن را تفسیر علمى - تجربی نمودند.[3]
و ...
[1]. ر.ک: «معنای تفسیر و ترجمه و فرق میان آنها»، سؤال 26263.
[2]. ر.ک: «تبیین تفسیر موضوعی»، سؤال 42411.
[3]. ر.ک: جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص 104، تهران، اسوه، چاپ چهارم، 1378ش.
