بسمه تعالي
چرا هنگام دعا دست به سوى آسمان برمىداريم؟
غالباً اين سؤال براى توده مردم مطرح است كه در عين اينكه خداوند، مكان و محلى ندارد چرا هنگام دعا كردن چشم به آسمان مىدوزيم؟ و دست به سوى آسمان بلند مىكنيم؟ مگر خداوند در آسمانها است که ما دست به آسمان بلند مي کنيم؟
ج:اين سؤال را در عصر ائمه هدى«عليهم السلام» نيز مطرح بوده است، «هشام بن حكم» مىگويد: شخصي که منکر خدا بود خدمت امام صادق«عليه السلام» آمد و از آيه «الرّحمنُ عَلَى الْعَرشِ اسْتَوى» سؤال كرد.
امام «عليه السلام» ضمن توضيحى فرمود: خداوند متعال، نياز به هيچ مكانى و هيچ مخلوقى ندارد، بلكه تمام خلق محتاج او هستند.
سؤال كننده عرض كرد: پس تفاوتى ندارد كه (به هنگام دعا) دست به سوى آسمان بلند كنيد يا به سوى زمين پائين آوريد؟!
امام (عليه السلام) فرمود: اين موضوع، در علم و احاطه و قدرت خدا يكسان است (وهيچ تفاوتى نمىكند) ولى خداوند متعال دوستان و بندگانش را دستور داده كه دستهاى خود را به سوى آسمان، به طرف عرش بردارند، چرا كه معدن رزق آنجا است، ما آنچه را قرآن و اخبار رسول خدا«صلى الله عليه و آله»اثبات كرده است، بيان مىكنيم، آنجا كه فرمود: دستهاى خود را به سوى خداوند متعال برداريد[1].
در حديث ديگرى از امام اميرالمؤمنين على«عليه السلام» در كتاب خصال[2] آمده است: «اذا فَرِغَ احَدُكُمْ مِنَ الصَّلوةِ فَلْيَرْفَعْ يَدَيْهِ الَى السَّماءِ، وَ لِيَنْصَبَّ فى الدُّعاء»: «هنگامى كه يكى از شما نماز را پايان مىدهد دست به سوى آسمان بردارد و مشغول دعا شود».
مردى عرض كرد: اى اميرمؤمنان! مگر خداوند همه جا نيست؟
فرمود: آرى همه جا هست.
عرض كرد: پس چرا بندگان دست به آسمان برمىدارند؟
فرمود: آيا (در قرآن) نخواندهاى:«وَفى السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوْعَدُوْنَ»[3] «در آسمان رزق شما است و آنچه به شما وعده داده مىشود» پس از كجا انسان روزى را بطلبد جز از محلّش، محل رزق و وعده الهى آسمان است .
مطابق اين روايات چون غالب ارزاق انسانها از آسمان است (باران، زنده كننده زمينهاى مرده از آسمان مىبارد، نور آفتاب كه منبع حيات و زندگى است از سوى آسمان مىتابد، هوا سومين عامل مهم حيات در آسمان است) آسمان به عنوان معدنى از بركات و ارزاق الهى معرفى شده، و به هنگام دعا به آن توجه مىشود، و از خالق و مالك آن همه رزق و روزى تقاضاى حل مشكل مىشود.
از بعضى از روايات، فلسفه ديگرى براى اين كار استفاده مىشود، و آن اظهار خضوع و تذلل در پيشگاه خدا است چرا كه انسان به هنگام اظهار خضوع، يا تسليم، در مقابل شخص يا چيزى، دستهاى خود را بلند مىكند[4].
[1] . « بحار جلد 3 صفحه 331- توحيد صدوق صفحه 248 حديث 1 باب 36« باب الرد على الثنوية والزنادقة». «قال السائل: فما الفرق بين أن ترفعوا أيديكم إلى السماء وبين أن تخفضوها نحو الارض: قال أبو عبد الله عليه السلام: ذلك في علمه وإحاطته وقدرته سواء، ولكنه عز و جل أمر أولياءه وعباده برفع أيديهم إلى السماء نحو العرش لانه جعله معدن الرزق فثبتنا ما ثبته القرآن والاخبار عن الرسول صلى الله عليه وآله حين قال: ارفعوا أيديكم إلى الله عزوجل».
[2] . خصال شيخ صدوق،ص629.چاپ جامعه مدرسين.
[3] .الذاريات/22.
[4] . تفسير پيام قرآن 4/ 270.
