هندوانه ، میوه ای معجزه آسا

هندوانه یکی از میوه‌های پرطرفداری است که در فصول گرم سال به ویژه تابستان، بسیار پرمصرف بوده و استفاده از آن، علاوه بر خواص درمانی، لذتی شگرف و مطبوع در پی خواهد داشت. خوراکی طبیعی که از مهم‌ترین فواید آن می‌توان به رفع تشنگی و گرمای طاقت‌فرسای تابستان اشاره کرد. با ما همراه باشید تا علاوه بر خواص دارویی، با برخی از دسرهای خوشمزه‌ی این میوه‌ی دوست‌داشتنی نیز آشنا شوید.

آشنایی کلی با هندوانه

هندوانه گیاهی است یک ساله با نام علمی Citrullus vulgaris که از برگ‌هایی پهن، گل‌های کوچک و زردرنگ و ساقه‌ای رونده (یک پایه از ساقه‌ی آن روی زمین می‌خزد) برخوردار است. میوه‌ی این گیاه از لحاظ فیزیکی به صورت بیضی یا گرد با رگه‌هایی روی سطح پوست رشد می‌کند. همچنین پوستی به رنگ سبز (کم‌رنگ و تیره) و گوشتی قرمز رنگ و بسیار شیرین و آب‌دار از دیگر نشانه‌های این میوه‌ی خوشمزه و شگفت‌انگیز است. در داخل هندوانه (گوشت آن) تعداد زیادی تخمه‌ی سیاه‌، قرمز، سفید یا زرد به چشم می‌خورد که رنگ‌بندی آن‌ها با توجه به نوع آن، متفاوت بوده و از خواص درمانی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند. این میوه ویژه‌ی فصل تابستان است و خوشبختانه می‌توان در دیگر فصل‌های سال نیز آن‌ را تهیه و میل کرد.

به نظر می‌رسد به دلیل رشد این میوه‌ در کشور هندوستان، به هندوانه یعنی میوه‌ی هند، شهرت یافته است. محبوبی، یوسف‌سفید همدان، ترکمن، شریف‌آباد و قرقی از جمله انواع مختلف هندوانه است که توسط کشاورزان کشت و پرورش داده می‌شود. این میوه‌ی لذیذ، شیرین و آبدار از خانواده‌ی کدوییان بوده و برای رشد به گرمای مناسب خورشید نیازمند است. پر واضح است که سرما برای آن مضر بوده و باعث از بین رفتن این خوراکی مطبوع می‌شود. بهترین زمان برای برداشت هندوانه، زمانی است که پیچک اطراف دم آن کاملا پژمرده شده باشد که از نشانه‌های رسیدن کامل آن به شمار می‌آید. همچنین خاکی برای پرورش آن مناسب و مفید است که سبک و حاصلخیز باشد.

پوست، گوشت و تخم هندوانه از قسمت‌های قابل مصرف و خوراکی آن به شمار می‌رود که هر کدام از ویژگی‌ها و خواص قابل توجهی برخوردار هستند. این میوه‌ به صورت‌های خام و پخته (تهیه شده به عنوان مربا) مورد استفاده قرار گرفته و تخمه‌ی آن را نیز به دو روش خام یا بوداده مصرف می‌کنند.

مواد مغذی موجود در هندوانه

هندوانه از نوعی قند به نام مانیتول، اسید آمینه‌ای با نام سیترولین و مواد دیگری همچون کاروتن و لیکوپن برخوردار است که از امتیازات غذایی آن محسوب می‌شود. در هر صد گرم از این ۹۰ میوه‌ حدود  گرم آب، ۰/۷ میلی‌گرم کلسیم، ۱۰ میلی‌گرم فسفر، ۰/۵ گرم پروتئین، ۶ گرم نشاسته، ۰/۲ گرم چربی، ۶۰۰ میلی‌گرم ویتامین آ، ۰/۳ میلی‌گرم ویتامین ب۱، ۰/۳ میلی‌گرم ویتابل ب۲، ۰/۲ میلی‌گرم ویتامین ب ۳، ۱ گرم سدیم، ۱۰۰ میلی‌گرم پتاسیم، ۰/۵ میلی‌گرم آهن و ۸ میلی‌گرم ویتامین ث وجود دارد.

همچنین تخم هندوانه حاوی مقدار ۳۰ درصد از روغن بوده که طبق نظر کارشناسان تغذیه و سلامتی، مانند ارزش غذایی روغن بادام است.

خواص درمانی هندوانه

پزشکان طب سنتی ایران، هندوانه را میوه‌ای از گروه خوراکی‌های سرد و تر معرفی کرده‌اند که به دلیل از بین بردن گرما بهعنوان بهترین میوه‌ی فصل تابستان، در نظر گرفته می‌شود. از جمله خصوصیات و فواید مصرف هندوانه می‌توان به پایین آوردن فشار خون، تقویت معده، مناسب جهت ورم مثانه و شاداب کردن بدن اشاره کرد.

همچنین متخصصان تغذیه، مصرف آن را برای افراد گرم مزاج بسیار مفید و مطلوب دانسته و توصیه می‌کنند برای از بین بردن تب، این میوه‌ی مغذی را همراه با شیر خشت میل کنند. میل کردن آن نیز همراه با شکر برای خنک کردن بدن از دیگر راهکارهای سفارش شده‌ی پزشکان طب سنتی است. بسیاری از کارشناسان غذایی معتقدند که پوست سفید داخل هندوانه از ویژگی خارق‌‌العاده‌ای جهت رفع زخم گلو و دهان برخوردار است که مصرف آن کمک شایانی به مبتلایان به این مشکلات خواهد کرد.

جالب است بدانید که مغز تخمه‌ی هندوانه در از بین بردن کرم‌های معده و روده بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در طب سنتی به مصرف آب هندوانه با سکنجبین جهت درمان یرقان و دفع سنگ کلیه و همچنین میل کردن آن با تمبر هندی برای از بین بردن خارش بدن سفارش شده است.

بهترین زمان مصرف هندوانه

متخصصان تغذیه و سلامتی معتقدند مناسب‌ترین زمان مصرف هندوانه بین دو وعده‌ی غذایی است. به گونه‌ای که تا پیش از یک ساعت قبل و سه ساعت پس از میل کردن وعده‌ی غذایی خود، این میوه‌ی مفید را مصرف نکنید، چرا که در روند هضم غذا ایجاد اختلال کرده و باعث بروز مشکلات گوارشی خواهد شد.

مضرات مصرف هندوانه

هر چند هندوانه در گروه میوه‌های مفید و پرخاصیت قرار دارد، با این حال مصرف آن به تمامی افراد توصیه نمی‌شود. پزشکان طب سنتی میل کردن هندوانه را برای افرادی که از سرد مزاج هستند منع کرده و به اشخاصی که دارای معده‌ی سرد هستند، پیشنهاد می‌کنند آن را همراه شکر، گل قند یا عسل میل کنند، چرا که خوردن هندوانه در افراد سرد مزاج، باعث ایجاد ضعف جنسی و درد مفاصل خواهد شد.

پزشکان طب سنتی مصرف هندوانه را برای افرادی که از آلرژی و حساسیت‌های فصلی و غذایی رنج می‌برند، ممنوع کرده و به تمامی افراد توصیه می‌کنند از خوردن بیش از حد آن پرهیز کنند، چرا که این میوه‌ی مفید، در صورت مصرف غیر معقول و غیر منطقی باعث بروز بیماری‌های متعددی برای طحال می‌شود.

قند و آب، اصلی‌ترین ماده تشکیل دهنده‌ی هندوانه

قند یکی از بیشترین مواد تشکیل دهنده‌ی هندوانه است که نه تنها ضرری برای بدن ندارد، بلکه به دلیل طبیعی بودن آن، یکی از مواد غذایی حیاتی و ضروری جهت تأمین سوخت انرژی در بدن به شمار می‌آید. همچنین می‌توان آن را به عنوان تنها منبع سوخت مغز نیز معرفی کرد. متخصصان اعلام کردند که حدود ۴۴ درصد از کالری این میوه‌ی مفید را قند تشکیل داده است و مصرف آن را برای افراد مطلوب دانسته‌اند.

بیش از ۹۰ درصد از هندوانه را آب تشکیل داده است. به همین دلیل این میوه‌ را مهم‌ترین منبع رفع تشنگی و گرمازدگی در فصل گرم سال و همچنین ارزشمندترین میوه‌ها معرفی کرده‌اند.

از دیگر نکات جالب و قابل توجه در مواد تشکیل دهنده‌ی هندوانه حضور مقدار کمی چربی بدون کلسترول است که علاوه بر تأمین نیازهای بدن، هیچ گونه ضرری برای مصرف کنندگان ایجاد نمی‌کند. لیکوپین فتوشیمیایی یکی دیگر از مواد موجود در هندوانه است که در گروه کاروتنوییدهای رنگی قرار می‌گیرد و با بیماری‌ها مقابله کرده و در بسیاری مواقع مانع بروز آن‌ها می‌شود. لیکوپین از جداره‌ی سلولی گیاه آزاد شده و به وسیله‌ی بدن انسان استفاده می‌شود. این ماده‌ی ارزشمند علاوه بر هندوانه در دیگر خوراکی‌ها از جمله گوجه‌فرنگی هم به مقدار بسیار زیاد یافت می‌شود که برای سلامتی بدن بسیار مفید و قابل توجه است. در واقع متخصصان تغذیه معتقدند که به طور میانگین هندوانه حاوی ۴۰ درصد لیکوپین بیشتر نسبت به گوجه‌فرنگی است و این ماده‌ی ارزشمند در بروز بیماری‌های بسیاری از جمله بیماری‌های قلبی، انواع سرطان مانند سرطان پروستات، سرطان مخاط رحم، سرطان سینه و سرطان ریه ممانعت به عمل می‌آورد.

علت رنگ قرمز هندوانه

هندوانه به دلیل داشتن مواد شیمیایی طبیعی که به صورت رنگدانه‌های قرمز رنگ است، از رنگ قرمز خوشرنگی برخوردار است که زیبایی بی‌نظیری را به این میوه‌ی تابستانی می‌بخشد. این رنگدانه‌های قرمز نیز در گوجه‌فرنگی نیز وجود داشته و دلیل قرمز بودن آن را نیز توجیه می‌کند.

معجزه‌ مصرف هندوانه در تأمین سلامتی بدن

هندوانه به دلیل حضور بهترین آنتی‌اکسیدان‌ها یکی از مفیدترین میوه‌های موجود در طبیعت شناخته می‌شود که مصرف آن برای حفظ سلامتی بدن بسیار مفید و تأثیرگذار است. این میوه‌ی خوشمزه و لذیذ، منبع بسیار عظیمی از آنتی‌اکسیدان کاروتن شناخته می‌شود که با نام لیکوپن (لیکوپین) شهرت یافته است. با حرکت این آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن انسان، رادیکال‌های آزاد خنثی شده و سلامت بدن را تأمین می‌سازد. رادیکال‌های آزاد به دلیل اکسید کردن کلسترول بدن به دیواره‌ی رگ‌های خونی چسبیده و باعث ضخیم‌تر شدن آن می‌شود. این عمل باعث بروز سکته‌ی قلبی شده و صدمات جبران ناپذیری را به بدن انسان وارد می‌سازد. آنتی‌اکسیدان‌ها با آزاد کردن این رادیکال‌ها کمک شایانی در جلوگیری از به قوع پیوستن این بیماری خطرناک خواهند شد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌ها در کاهش میزان آسم تأثیر بسزایی داشته و از ابتلا به بیماری‌های خطرناکی از جمله سرطان روده، آرتروز هماتوئید و آسم جلوگیری می‌کند.

از دیگر فواید فوق‌العاده‌ی هندوانه وجود مقادیر قابل توجهی از بتاکاروتن است که میزان آن در این میوه نسبت به سایر میوه‌ها و سبزیجات بیشتر مشاهده شده است.

همچنین الکترولیت سدیم و پتاسیم موجود در هندوانه از ویژگی‌های مثبت و مهم آن به شمار می‌آید که با تعریق از بدن خارج می‌شود.

در هندوانه می‌توان انواع ویتامین‌های ضروری بدن مانند ویتامیل ب ۱، ب ۶ و نیز منیزیم را یافت که منبع مهمی برای تأمین انرژی مورد نیاز بدن را تشکیل می‌دهند.

مصرف هندوانه در دوران بارداری و شیردهی

تقریبا نیمی از جمعیت جهان را بانوان تشکیل می‌دهند که تأمین سلامتی بدن آن‌ها تأثیر بسزایی در ایجاد جامعه‌ای سالم و ارزشمند خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین دوران زندگی خانم‌ها، زمان بارداری است که مستلزم رعایت نکات مهم و حیاتی برای زایمانی سالم، راحت و با کم‌ترین مشکلات پس از آن خواهد بود. مصرف هندوانه در این افراد می‌تواند آن‌ها را در بهتر گذراندن این دوران مهم یاری رساند. به عنوان مثال، خوردن این میوه‌ی دوست‌داشتنی در کاهش سوزش سر معده و تقلیل عرق زنان باردار مفید و کارآمد است. مصرف آب هندوانه نیز به دلیل حضور قند طبیعی موجود در آن، از حالت تهوع آن‌ها به میزان قابل توجهی کاسته و از تحلیل آب بدن این افراد به مقدار چشم‌گیری جلوگیری جلوگیری می‌کند.

همچنین ویتامین‌های ب۶، آ، منیزیم و پتاسیم هندوانه برای مغز، سیستم عصبی، توانایی بینایی و ایمنی بدن جنین مفید و ارزشمند است. میل کردن هندوانه قبل از مصرف غذا (البته با رعایت زمان مناسب مصرف هندوانه)، باعث زیاد شدن شیر مادران خواهد شد.

معجزه‌ هندوانه در لاغری

متأسفانه به دلیل شرایط زندگی، کاهش تحرک و رژیم غذایی نامناسب، اضافه وزن و چاقی از مشکلات امروز جوامع بشری به شمار می‌آید. رژیم‌های سخت و سنگین لاغری انگیزه و اعتماد به نفس بسیاری از افرادی را که با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند کاهش می‌دهد، در حالی که هندوانه به طور طبیعی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای کاهش وزن و رسیدن به فیزیک بدنی مناسب و مورد نظر شود.

متخصصان تغذیه و سلامتی از مهم‌ترین دلایل این ادعا را کالری بسیار کم هندوانه بیان کرده و اظهار دارند که در یک لیوان از این میوه‌ی پرخاصیت، تنها ۵۰ کالری انرژی وجود دارد. مسئله‌ای که برای کاهش وزن بسیار مهم است، چرا که برای لاغر شدن یا کم کردن وزن بدن کافی است کالری مصرفی کم‌تر از کالری سوخته شده توسط بدن باشد؛ بنابراین هندوانه می‌تواند به عنوان گزینه‌ای مناسب در نظر گرفته شود.

افراد در دوران کاهش وزن، مجبور به استفاده‌ی کم‌تر از مواد قندی و شیرینی‌ هستند که می‌توانند با میل کردن هندوانه و شیرینی منحصر‌به فرد آن، کمبود این مواد غذایی را به خوبی جبران کنند.