پاسخ تاریخی امام درباره شرکت نهضت آزادی در انتخابات
کشور در تب و تاب مدیریت جبهههای جنگ تحمیلی و عرصههای سیاسی است. بالاخره پس از 4 سال، فصل انتخابات مجلس شورای اسلامی برای سومین بار فرا میرسد تا مردم سومین پارلمان را هم انتخاب کنند. کم کم نهادپارلمانی و مردم سالاری در ایران جایگاه مستحکمی میگیرد. با این حال هنوز هم میان نهادهای مختلف اختلافات جدی وجود دارد.
اختلافات وزارت کشور و شورای نگهبان در طلیعه سومین مجلس
19 اسفند 1366 ثبت نام از داوطلبان نمایندگی مجلس آغاز میشود. انتخابات هم در 19 فروردین 67 برگزار میشود. وزارت کشور و شورای نگهبان در 3 موضوع انتخاب اعضای معتمد هیئت اجرایی، روند تأیید صلاحیت نامزدها و چگونگی تأیید نتایج نهایی برخی حوزهها دچار اختلاف هستند. امام ،حجت الاسلام سید احمد خمینی را مأمور رسیدگی به حل مسئله میکند. سید احمد در 29 اسفند 1366 ضمن تأیید هیئت نظارت شورای نگهبان، انتخاب 4 عضو دیگر را بر عهده فرماندار تهران میگذارد و به این ترتیب هیئت اجرایی 30 نفره تکمیل میشود. از سویی دیگر شورای نگهبان معتقد است که بر اساس اصل 99 قانون اساسی تأیید صلاحیتها را بر عهده دارد، اما وزارت کشور میگوید احراز صلاحیت نامزدها بر اساس قانون انتخابات بر عهده هیئتهای اجرایی است. این اختلاف نظر باعث میشود شورای نگهبان و وزارت کشور اطلاعیههای منتشر شده یکدیگر را بیاعتبار کنند. در نهایت ستاد انتخابات وزارت کشور با تأمین نظر هیئت مرکزی شورای نگهبان به اختلاف نظرها پایان میدهد.
توصیه رئیس جمهور به رعایت جایگاه شورای نگهبان
آیت ا... خامنه ای، رئیس جمهور 16 دی ماه 1366 در سمینار هیئتهای نظارت شورای نگهبان شرکت کرده و میگوید: «سپردن کار به شورای نگهبان خود محکم کاری هر چه بیشتر است. هیچ نهادی از نهادهای رسمی کشور وجود نداشت که نظارت و مراقبتش به قدر شورای نگهبان بتواند در مردم و مسئولان ضریب اطمینان ایجاد کند. ضمن این که فقهای شورای نگهبان، خود منصوبین امام امت و نمایندگان امام در کار قانون گذاری هستند. برادرانی که سلایق مختلف سیاسی دارند باید کوشش کنند که این سلایق به هیچ وجه در کار آنها دخالتی نداشته باشد. واقعا همه باید جوری عمل کنند که گویی هیچ گونه حب و بغض سیاسی به یک جریان یا شخصی ندارند، این جور باید باشد.»
مردم در آستانه انتخابات: این طور نشود که وقتی نماینده شدند، دیگر نشود آنها را دید
یازدهم فروردین ماه 1367 و در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی امام خمینی ضمن دعوت از مردم بر حضور حماسی آنها، تأکید میکنند و میگویند: هیچ فرد یا افرادی حق تحمیل کسی بر مردم را ندارد. همزمان مردم هم از انگیزههای سیاسی خود برای حضور میگویند. یکی از افراد شرکت کننده در انتخابات در گفت و گو با صداوسیما با اشاره به شرایط خاص آن زمان میگوید: «اگر میخواهیم خون شهدا پایمال نشود باید در انتخابات شرکت کنیم. اگر میخواهیم مشت محکمی به دهان آمریکا بزنیم باید در انتخابات شرکت کنیم.» فرد دیگری نیز میگوید: «آنهایی که نظرشان مخالف نظر امام است، جایشان در اسلام نیست. نظر، نظر اسلام، قرآن و رهبری است. این طور نباشد که وقتی میروند هیچ کاری برای مردم نکنند وحتی آنها را نشود دید.»
انشعاب در جامعه روحانیت مبارز؛ مسبب، موسوی خوئینی ها
مهمترین پدیده سیاسی ماههای منتهی به مجلس سوم انشعاب مجمع روحانیون از جامعه روحانیت مبارز است. به گفته حجت الاسلام خوئینیها از مؤسسان مجمع روحانیون مبارز اختلاف سلیقه و مواضع بر سر اداره سیاسی کشور و نحوه اجرای دیدگاههای امام، علت این انشعاب است. امام سیر و روند چگونگی مجمع روحانیون مبارز را تأیید میکنند و انشعاب تشکیلاتی را به معنای اختلاف نمیدانند. آیت ا... مشکینی رئیس مجلس خبرگان رهبری، با اشاره به این اختلاف نظرها طی سخنانی میگوید: «من از برادران و دوستان خواهش میکنم، علاقه مندان به این آقا یا آن آقا، اختلاف نظر را به پرخاش نکشانید. پرخاش حداقل مطلبی است که امام بیان فرموده است.»
پس از این انشعاب مجمع روحانیون تهران و جامعه روحانیت مبارز هر کدام لیستی جداگانه میدهند. این دو لیست هر کدام در 12 نفر مشترک است. در انتخابات سومین دوره مجلس 7 تشکل به شکل فعال در عرصه حضور دارند که عبارت اند از جامعه روحانیت مبارز، مجمع روحانیون مبارز، دفتر تحکیم وحدت، خانه کارگر، انجمن اسلامی معلمان، انجمن اسلامی وزارت خانهها و مؤسسات دولتی و انجمن اسلامی مدرسان دانشگاه ها.
پاسخ تاریخی امام درباره شرکت نهضت آزادی در انتخابات
نهضت آزادی نیز چند ماه قبل از انتخابات اعلام میکند قصد شرکت در این دوره از انتخابات را دارد. حجت الاسلام علی اکبر محتشمی پور در نامهای به امام خمینی درباره شرکت نهضت آزادی در انتخابات سوال میکند. امام خمینی در بهمن 1366 در پاسخ به این نامه، شرکت اعضای نهضت آزادی در انتخابات و سایر امور کشور را رد کرده و مینویسد: نهضت آزادی برای هیچ امری از امور دولت یا قانون گذاری یا قضائی صلاحیت ندارد.
توصیههای رئیس جمهور به نمایندگان سومین دوره
19 فروردین 1367 در مرحله اول انتخابات مجلس شورای اسلامی مردم در صفهای طولانی و زیر تهدید موشکها رأی میدهند. رئیس جمهور که خطیب جمعه هم هست، در نماز جمعه درباره قانون گریزی هشدار میدهد و میگوید: «کسانی که خیال میکنند قانون ستیزی و قانون شکنی با روحیه انقلابی است و برای انقلاب است بدانند که اشتباه میکنند. انقلاب همان طوری که گفتیم در قوانین مجسم و متبلور است. مجلس به صورت یک چشمهای که از آن اختلاف میجوشد در نیاید. این توصیه من است به آن نمایندگانی که امروز این مردم زیر موشک و این شرایط دشوار میروند پای صندوق.»
هاشمی رفسنجانی رأی اول تهران میشود
محتشمی وزیر کشور نیز در گفت وگویی میگوید: «در مجموع 196 حوزه انتخابیه در مرحله اول 188 نفر رأی کافی را آوردند و 55 حوزه انتخابیه به مرحله دوم کشیده شده است.» در مرحله اول انتخابات سومین دوره مجلس 14 نفر به مجلس شورای اسلامی راه مییابند که عبارت اند از: علیاکبر هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی، فخرالدین حجازی، هادی غفاری، حسین کمالی، گوهرالشریعه دستغیب، محسن نوربخش، محمود دعایی، محمدعلی صدوقی، عاتقه صدیقی رجایی، عباس شیبابی، مصطفی معین نجف آبادی، محمد اصغری و محمد سلامتی. مرحله دوم انتخابات نیز در 23 اردیبهشت 67 در 54 حوزه انتخابیه برگزار میشود و 79 داوطلب دیگر برای ورود به مجلس سوم برگزیده میشوند که در مورد حوزه انتخابیه تهران عبارت اند از؛ مرضیه حدیدچی دباغ، مرتضی الویری، حسن روحانی، ابراهیم اصغرزاده، عباس دوزدوزانی، حسین فروتن، مرتضی کتیرایی، عباسعلی عمید زنجانی، عبدالواحد موسوی لاری، عیسی ولایی،محمدسعید تسلیمی، نجفقلی حبیبی، سعید رجایی خراسانی، علی اکبر ناطق نوری، حسین مظفری نژاد و محمدرضا باهنر.
امام خمینی: دشمنان همیشه دنبال این هستند که ما را از داخل بپوسانند
امام خمینی چند روز پس از پایان انتخابات در 27 اردیبهشت ماه میگوید: «در انتخابات در عین حالی که باید گفت انتخابات خوبی گذشت، لکن شیاطینی میخواستند که یک تخم نفاق بکارند دودستگی ایجاد کنند و حال آن که موفق نشدند بحمد ا... . باید شما متوجه باشید به این که دشمنها همیشه دنبال این هستند که ما را از داخل بپوسانند. اگر در یک مجلسی اختلاف نباشد، این مجلس ناقصی است. اختلاف باید باشد، اختلاف سلیقه، اختلاف رأی، مباحثه، جار و جنجال اینها باید باشد، لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته، بشویم دشمن هم. باید دو دسته باشیم در عین حالی که اختلاف داریم، دوست هم باشیم.»
چه آنها که به مجلس راه یافتند و چه آنها که نرسیدند به وظیفه خود عمل کردند
7 خرداد 67 مراسم افتتاحیه مجلس سوم برگزار میشود. حاج احمد خمینی پیام امام را در مجلس سوم قرائت میکند: «مجموعه خواستهها و انتظارات اسلامی مردم از مجلس، رفع گرفتاریها و محرومیتها و دگرگونی در نظام پر پیچ و خم اداری کشور، از انتظارات بحقی است که باید آنها را جدی گرفت... چه آنهایی که به مجلس راه یافتهاند و خادم منتخب شدهاند و چه آنها که به وظیفه خود عمل نمودهاند ولی به مجلس راه نیافتهاند و همچنین طرفداران هر دو گروه باید بدانند که همه این امور اعتباری و زودگذر است و رقابتهای زودگذر انتخاباتی هم هرگز نباید موجبات تفرقه و جدایی را فراهم نماید و من احتمال میدهم که عوامل و دستهای ناپاکی بخواهند از رقابتهای انتخاباتی در رسیدن به آرزوهای خود استفاده کنند و با طرح مسائل پوچ و بیمعنا دلها را از یکدیگر جدا سازند و یا با تردید و ایجاد ذهنیتها، صحت و سلامت انتخابات و نهایتاً مشروعیت مجلس را زیر سؤال برند و مردم عزیز ایران بعد از فراغت از انتخابات همچون گذشته به پشتیبانی مادی و معنوی خود از جبهههای نبرد و رزمندگان ادامه دهند و سپاهیان نور را حمایت نمایند.»
مقابله با بیسوادی و فساد اداری؛ انتظارات از مجلس جدید
رئیس جمهور نیز طی سخنانی در روز اول مجلس میگوید: «یک مسئله، مسئله بیسوادی است که باید ریشه کن شود و جزو ننگهای جامعه ماست که این کار باید انجام شود. یکی مسئله نظام اداری و فساد نظام اداری است که در همین پیام حضرت امام مدظله العالی باز تکرار شده بود بارها هم قبلاً اشاره کرده بودند. البته اختلاف نظر و اختلاف سلیقه خیلی خوب است چه اشکالی دارد که تصمیم گیری بشود و جزو آیین نامه بشود که اثنای صحبت یک نفر در داخل مجلس هیچ کس سروصدا نکند. کسی جنجال نکند.»