شش وجه باطنی نماز
عالم ربانی و مفسر الهی جناب فیض کاشانی می فرماید نماز شش وجه باطنی دارد و آنها عبارتند از:
۱ـ حضور قلب و آن خالی کردن دل از محبت غیر خداست و متوجه باشد که چه می گوید٬و چه می کند٬و در غیر این معنا اسب اندیشه نراند٬و اگر اتفاقا فکرش به جای دیگر رفت ولی قلبش همچنان ذاکر است و غفلتی پیش نیامده باز هم حضور قلب دارد.
۲ـ تفهم: یعنی معنی گفتار و اذکار نماز را بفهمد و این غیر از حضور قلب می باشد٬چون گاهی اوقات همانگونه که الفاظ را بر زبان جاری می سازد حضور قلب هم دارد٬و لیکن متوجه به معنی آن نمی باشد٬بنابراین٬منظور ما از تفهم آن است که قلب هم متوجه به معنی لفظ باشد.
۳ـ تعظیم: این نیز موضوعی است غیر از حضور قلب و تفهم٬چون بسیاری از اوقات انسان با حضور قلب و درک معنی کلام با کسی سخن می گوید٬لکن برای او احترامی قائل نیست.
۴ـ هیبت: این معنی علاوه بر تعظیم است٬یعنی کسی که دیگری را محترم دانست بایستی علاوه بر آن هیبتی هم از او در خود احساس نماید٬زیرا هیبت از آنجا سرچشمه میگیرد که آدم دیگری رااحترام بگذارد. و خوف از او هم در دل داشته باشد٬ و کسی که بیمناک از دیگری نباشد او را هائب نمی نامند٬گذشته از این هر خوفی را هم مهابت نمی گویند٬بلکه هیبت همان خوفی است که از بزرگواری دیگری ناشی می شود.
۵ـ رجاء: مصلی باید هنگامی که مشغول نماز است امید بهره گیری از پاداش الهی را داشته باشد هم چنانکه از عقاب تقصیرات خود می ترسد.
۶- حیا: نماز گزار خود را گنهکار بداند و از خداوند بخاطر گناهانش شرمسار باشد.
حقایق فیض کاشانی ص۴۴۳
