خراسان : اوضاع دربار سعودی خوب نیست. شاید کمتر کسی فکر می کرد روزی کفگیر سعودی ها هم به ته دیگ بخورد. رکورد کسری بودجه عربستان شکسته شده، دولت عربستان رسما اعلام کرده است که کسری بودجه آن در سال ۲۰۱۵ میلادی به رقم بیسابقه ۳۶۷ میلیارد ریال سعودی، معادل ۹۸ میلیارد دلار رسیده است.
این سومین سال پیاپی است که درآمدهای عربستان کفاف هزینه هایش را نمی دهد. واقعیت این است که عربستان در ماه های اخیر متاثر از سیاست های توطئه آمیز آمریکا و برای مقابله با ایران و روسیه به کاهش قیمت نفت روی آورده بود، اما خود عملا در هفته های اخیر شاهد تاثیرات منفی این سیاست بر اقتصادش بوده است. کاهش اخیر بهای نفت اگرچه تاثیرات مقطعی بر اقتصاد برخی کشورهای صادر کننده نفت داشته است اما در نهایت این اقتصاد تک محصولی عربستان است که بیش از همه از دور جدید ماجراجویی های عربستان در بازارهای نفتی متضرر شده است. در بورس نیز شاخص سهام عربستان در 12 ماه گذشته حدود 30 درصد کاهش یافت و دولت سعودی ناچار شد برای مقابله با کسری بودجه و مشکلات مالی دیگر ده ها میلیارد دلار از ذخایر مالی خود را برداشت کند. آمارها نشان میدهد عربستان در ماه های اخیر با تشدید مشکلات اقتصادی مواجه است به طوری که مقامات این کشور به فروش حدود 27 میلیارد دلار اوراق قرضه در ماه های گذشته مبادرت کرده اند.
طرح ریاضت اقتصادی بزرگ
اما اوضاع نابسامان تر از این حرفهاست. عربستان از یک طرح ریاضتی بزرگ خبر داده است. بنا بر برخی گزارشها، افزایش بیش از ۵۰ درصدی قیمت فروش بنزین در بازار داخلی بخشی از آن است. در گزارش اخیر وزارت دارایی عربستان تغییرات عمدهای در نحوه بودجهبندی دیده میشود، تغییراتی که حکومت سعودی پیش از این به خاطر حساسیت سیاسی از آنها پرهیز میکرد. بنا بر این گزارش، کاهش هزینهها، «اصلاح» یارانه بنزین، افزایش مالیاتها بهویژه در مورد نوشابه و دخانیات، و خصوصیسازی از اقدامات اعلامشده توسط حکومت سعودی است. دربار سعودی پیشتر نیز اعلام کرده بود برای جبران کسری بودجه اجرای پروژهها را به تاخیر میاندازد. بنا بر اعلام وزارت دارایی عربستان، قرار است یارانههای پرداختی برای آب، برق و مشتقات نفتی به مدت پنج سال کاهش پیدا کنند. این طرحها نشاندهنده این است که عربستان امیدی به افزایش دوباره بهای نفت در ماهها و احتمالاً سالهای پیش رو ندارد.
نفت برای سعودی ها مسئله مرگ و زندگی است
نفت عین سیاست است، زیرا نفت پیوند نزدیکی با قدرت دارد. کنترل منابع نفتی و مسیرهای انتقال آن رابطه مستقیمی با وزن سیاسی یک کشور و میزان تاثیر آن در عرصه سیاست جهانی دارد. اقتصاد جهان بدون این ماده استراتژیک سیاه و چسبنده عمل نمیکند. مطمئنا عربستان و کویت کشورهایی ناشناخته میماندند اگر در بیابانهای پر گرد و غبار آنها بعد از کمی حفاری نفت فوران نمیکرد و اگر نفت نبود هیچکس به این فکر نمیافتاد که تعداد زیادی سرباز، هواپیماهای جنگی یا ناوهای هواپیمابر به منطقه اعزام کند تا جنگها را هدایت کنند. این وضع شامل کشورهایی مانند نیجریه یا آذربایجان هم میشود که جایگاه سیاسی آنها در جهان، ارتباط مستقیم با نفت دارد. به همین خاطر مسئله عرضه و تقاضا و بهای نفت همیشه به معنی جنگ قدرت سیاسی هم هست. روسای جمهور آمریکا از دهه پنجاه میلادی تاکنون، جریان آزاد نفت از خاورمیانه به سوی غرب را جزو منافع حیاتی ایالات متحده آمریکا دانستهاند و این منافع در صورت لزوم، حتی به زور اسلحه حفظ شدهاند. اما نفت برای سعودی ها مسئله مرگ و زندگی است. برای دربار سعودی نفت عین هویت است. نفت است که مسیر سیاست خارجی و داخلی این رژیم را تعیین می کند.
موج دوم بیداری اسلامی در راه است
بی جهت نیست که صندوق بینالمللی پول در اکتبر ۲۰۱۵ هشدار داده بود که تداوم تراز مالی منفی در عربستان و سایر کشورهای صادرکننده نفت، میتواند به تغییرات سیاسی منجر شود. تغییراتی که به اعتقاد بسیاری می تواند آغاز گر موج دوم بیداری اسلامی در منطقه باشد.
"جان هانا" ، مشاور امنیتی دیک چنی و عضو ارشد "بنیاد دفاع از دموکراسی" اخیرا در مطلبی برای فارین پالیسی هشدار داده است: "اگر که فکر کنید مشکلات کافی برای نگرانی در خاورمیانه وجود ندارد، این را باید گفت که عربستان سعودی در حال حرکت به سمت یک دردسر واقعی است. سقوط قیمت جهانی نفت ، اشتباهات سیاست خارجی(ریاض) و تنش های رو به افزایش با ایران؛ چالش های جدی برای رژیم سعودی به همراه دارد. این چالش ها اگر به نحو درستی مدیریت نشوند، میتواند به تدریج به یک توفان کامل مبدل شده و خطر بی ثباتی در درون پادشاهی را به طرز قابل توجهی افزایش دهد که این موضوع عواقب ناگفتهای بر بازارهای جهانی نفت و امنیت در خاورمیانه خواهد داشت". از نظر هانا "شکاف در درون خاندان سلطنتی"، "جنگ یمن"، "مشکلات اقتصادی"، "تشدید تنش با ایران" و "کاهش دخالت و سرمایهگذاری آمریکا در امور خاورمیانه" تهدیدات جدی پیش روی عربستان سعودی است؛ تهدیداتی که احتمال فروپاشی نظام سیاسی حاکم در عربستان را به دنبال دارد.