جام نيوز/ یکي از کارهاي ارزشمند اجتماعي، دادن صدقه است. صدقه داراي آدابي است که رعايت آنها در افزايش ثواب صدقه، نقش بسزايي دارد.
برخي از آداب صدقه عبارت‌اند از: صدقه از بهترين و پاک‌ترين اموال، اولويت نسبت به خويشاوندان، درخواست دعا از فقير، منت نگذاشتن، صدقه دادن قبل از درخواست، و نگاه نکردن به چهره فقير.
گفتني است در کنار اين آداب که برخي از آنها ذکر شد، آداب ديگري نيز وجود دارد که دليل شرعي ندارند؛ مانند چرخاندن صدقه دور سر افراد. اين نوع اعمال با اين‌که دليل شرعي ندارند، اما از کارهايي نماديني هستند که نشانگر دفع بلا از خانواده است و به خودي خود اشکال ندارد، مگر اين‌که به عنوان عملي ديني انجام گيرد که در اين صورت، بدعت خواهد بود.
برپايه آموزه‌هاي ديني؛ يکي از کارهاي ارزشمند اجتماعي، صدقه دادن است که البته داراي آدابي مي‌باشد و رعايت آنها در افزايش ثواب صدقه، نقش بسزايي دارد. در اين‌جا به نمونه‌هايي از اين آداب اشاره مي‌شود.
1 . صدقه؛ از محبوب‌ترين و پاک‌ترين اموال
بنابر آيات قرآن، بهتر است صدقه از پاک‌ترين و محبوب‌ترين اموال باشد:
«اى کسانى که ايمان آورده‌ايد! از قسمت‌هاى پاکيزه اموالى که [از طريق تجارت] به دست آورده‌ايد، و از آنچه از زمين براى شما خارج ساخته‌ايم؛ انفاق کنيد».
«هرگز به [حقيقت] نيکوکارى نمي‌رسيد مگر اين‌که از آنچه دوست مي‌داريد، [در راه خدا] انفاق کنيد و آنچه انفاق مي‌کنيد، خداوند از آن آگاه است».
2 . اولويت صدقه دادن به خويشاوندان نزديک
رسول خدا(ص) در سخناني فرمودند:
«در حالي که اقوام نزديک انسان محتاج باشند؛ جاى صدقه دادن به ديگران نيست».[4] پس اگر کسي چنين کاري را انجام دهد و با وجود بودن خويشاوند نيازمند، به ديگران صدقه دهد، فضيلت و ثواب کامل صدقه را از دست داده است.
«صدقه بر خويشان نزديک، ثواب صدقه را دوبرابر مي‌کند».
3 . درخواست دعا از فقير
امام علي(ع): «زماني که به فقيران، چيزى مي‌دهيد از آنها بخواهيد که براي شما دعا کنند؛ زيرا دعاى ايشان در حق شما مستجاب مي‌شود...».
امام سجاد(ع): «هر کسى بر بينواى ناتوانى صدقه بدهد و آن بينوا در آن حال براى او دعا نمايد؛ دعايش مستجاب مي‌شود».
4 . منت نگذاردن بر صدقه
رسول خدا(ص): «همانا خداوند عزّ و جلّ شش خصلت را بر من روا ندانسته و همان‌ها را براى جانشينان من از فرزندانم و براى پيروانشان روا نشمرد: ... منت نهادن پس از صدقه دادن...».
امام علي(ع) در سفارش خود به مالک اشتر فرمودند: «مبادا هرگز با خدمت‌هايى که انجام دادى بر مردم منّت گذارى، يا آنچه را انجام داده‌اى بزرگ شمارى، يا مردم را وعده‌اى داده، سپس خلف وعده نمايى. منّت نهادن، پاداش نيکوکارى را از بين مي‌برد، و کارى را بزرگ شمردن، نور حق را خاموش گرداند».
5 . صدقه دادن قبل از درخواست فقير
امام صادق(ع): «کار نيکِ بخشش، پيش از درخواست است. امّا آنچه پس از سؤال و خواهش داده مي‌شود، پاداش آبرويى است که [درخواست کننده] در برابر تو ريخته است؛ تمام شب را به بيدارى و ناراحتى گذرانده، و ميان اميد و نوميدى به سر برده است، بي‌آن‌که بداند براى نياز خود به کجا رو کند؛ سپس عزم جزم کرده و با قلبى تپنده، و دست و پايى لرزان، و گونه‌اى افروخته از شرم، رو به تو آورده است، بي‌آن‌که بداند با افسردگى از پيش تو باز خواهد گشت يا با شادى؟».
البته روشن است که اين عمل، براي افراد مستحقي است که نياز به کمک پيدا کرده‌اند، ولي آنان که گدايي تبديل به شغلشان شده، از اين عمل مستثنا هستند.
6 . نگاه نکردن در صورت فقير
يسع بن حمزه مي‌گويد: در خدمت امام رضا(ع) بودم و با ايشان سخن مي‌گفتم. گروه فراوانى در خدمت ايشان بودند و از ايشان درباره حلال و حرام مي‌پرسيدند که مردى بلندقامت و گندم‌گون وارد شد و گفت: سلام بر تو، اى فرزند پيامبر خدا! مردى از دوست‌داران تو و دوست‌داران پدران و نياکان تو هستم. از حج باز مي‌گردم. خرجى خود را گم کرده‌ام و چيزى ندارم تا خود را با آن به‌جايى برسانم. اگر صلاح مي‌دانى، مرا به شهرم برسان. از فضل خدا توانگر هستم و هرگاه به شهر خود رسيدم، آن مقدار که به من داده‌اى، به عوض تو صدقه مي‌دهم؛ چرا که به من صدقه تعلّق نمي‌گيرد. امام رضا(ع) فرمود: «بنشين. رحمت خدا بر تو باد!» و به مردم رو کرد و با آنها سخن گفت تا همه پراکنده شدند و آن مرد ماند به همراه سليمان جعفرى، خيثمه و من. امام(ع) فرمود: «آيا به من اجازه مي‌دهيد به اندرونى بروم؟». ... امام داخل اتاق شد و اندکى باقى ماند و بيرون آمد و در را بست و دستش را از بالاى در بيرون آورد و فرمود: «آن خراسانى کجا است؟». گفت: اين‌جا هستم. امام فرمود: «اين دويست دينار را بگير و آن‌را کمک خرج خود کن و با آن، برکت بجوى و از سوى من صدقه نده و برو تا نه من تو را ببينم و نه تو مرا ببينى». آن مرد رفت. سليمان به امام گفت: ... چرا چهره‌ات را از او پوشاندى؟ امام فرمود: «از ترس اين‌که خوارى خواهش را به سبب اين‌که آن‌را بر آوردم، در چهره‌اش ببينم».
