در این مطلب قصد داریم بیشتر در مورد بیماری یبوست و لایل به وجود آمدن آن و نحوه پیشگیری از این بیماری و درمان یبوست با هم آشنا بشویم تا شاید کمی بتوان این بیمرای را زودتر تشخیص داد و درمان کرد
یبوست چیست؟
یبوست، ناراحتی سیستم گوارشی است که با راه پیدا کردن سموم به جریان خون در سراسر بدن، ناراحتی های دیگری نیز به وجود می آورد. در این مطلب به علل، علایم و درمان خانگی آن اشاره شده است که امیدواریم مفید واقع شود.
▪ علل ایجاد یبوست :
کم کاری غده تیروئید در بعضی افراد روند سوخت و ساز بدن از جمله روده را کاهش می دهد.
مصرف مسکن ها به ویژه داروهای مخدر و آسپرین. داروهای مخدر باعث کاهش فعالیت سیستم گوارشی می شود، بنابراین باعث یبوست می شود. افرادی که این گونه داروها را استفاده می کنند، بهتر است داروهای مسهل مصرف کنند.
در بعضی افراد مصرف شکلات کاکائویی یبوست ایجاد می کند.
اگر چه مصرف ویتامین باعث یبوست نمی شود، اما مصرف کلسیم و آهن در برخی موارد مشکل ساز است.
مصرف بیش از حد و مداوم مسهل باعث می شود بدن بدون کمک این مواد قادر به هضم و جذب مواد غذایی نباشد و باعث ایجاد یبوست شود.* مصرف بالای لبنیات مانند پنیر و مواد چرب و مصرف کم فیبر، روند هضم را کند می کند.
قرص های ضدافسردگی با بروز یبوست ارتباط دارد.
سندروم روده تحریک پذیر که با افسردگی ارتباط نزدیک دارد، نیز باعث یبوست می شود.
داروهای ضد اسید که برای رفع سوزش سردل مفید است، یبوست ایجاد می کند.
یبوست دربرخی موارد جزو عوارض جانبی داروهایی است که برای درمان فشارخون بالا مورد مصرف قرار می گیرد. داروهای ادرار آوری که با افزایش ادرار، فشار خون را کاهش می دهد، آب را از بدن دفع می کند. این در حالی است که دفع مدفوع در بدن نیاز به آب کافی دارد.
در دوران حاملگی، یبوست امری عادی است. کند بودن فعالیت عضلات معده و مصرف مسکن یا بی حسی هنگام زایمان نیز در بروز یبوست نقش دارد.
در برخی موارد بیماری دیابت با آسیب رساندن به اعصاب، بر فعالیت دستگاه گوارش فرد تأثیر می گذارد.*شیوه زندگی *کمبود مصرف آب
▪ علایم یبوست :
دفع مدفوع به طور نامنظم
افسردگی
بوی بد دهان
بی خوابی
جوش های پوستی
سوزش سردل
سختی به هنگام دفع مدفوع
ایجاد لایه ای سفید رنگ بر سطح زبان
سردرد
از دست دادن اشتها
سیاهی دور چشم
سرگیجه
آکنه
زخم دهان
▪ درمان خانگی برای یبوست :
مصرف روزی ۶ تا ۸ لیوان آب برای هضم غذا مفید است.
مصرف ۲قاشق غذاخوری ملاس نیشکر یا عسل خالی قبل از خواب یا همراه شیر، آب میوه یا آب آلو برای درمان یبوست موثر است.
مصرف روزانه نصف پیمانه آب برگ کلم برای درمان یبوست موثر است.
۱۲ عدد انگور بدون هسته را با شیر بجوشانید و مصرف کنید.
آبی را که یک شب کامل در ظرف مسی گذاشته اید، ناشتا بنوشید.
مخلوطی از نصف پیمانه آب پرتقال و نصف پیمانه روغن زیتون، یبوست را رفع می کند.
قبل از خواب، مقدار مساوی آب هویج و آب اسفناج را میل کنید.
آب داغ حاوی آب لیمو ترش و کمی نمک برای درمان یبوست موثر است.
ناشتا یک لیوان آب پرتقال بنوشید.
در یک لیوان آب ولرم، چند دانه رازیانه اضافه کنید و هر شب قبل از خواب میل کنید.
راههایی ساده برای پیشگیری از یبوست
یبوست یا خشكی مزاج مشكلی است كه به واسطه آن دفع مدفوع با سختی و درد همراه میشود. به طور كلی، اگر كمتر از 3 بار در هفته دفع انجام شود و مدفوع سفت و خشك باشد، نشانه یبوست است. خوشبختانه اكثر موارد یبوست موقتی است. به این معنی كه با ایجاد تغییراتی ساده در شیوه زندگی مانند انجام ورزش منظم و بیشتر و گنجاندن رژیم غذایی سرشار از فیبر، میتوان علائم ناشی از یبوست را كاهش دهد.
علائم بیماری یبوست
اینكه فردی هر روز دفع مدفوع نداشته باشد، لزوما به معنای یبوست نیست. اما اگر 2 مورد یا بیشتر از شرایط زیر را تجربه كنید، نشانهای از بروز این مشكل است. اگر دفع كمتر از 3 بار در هفته دارید، یا مدفوع شما سفت و خشك است، نشانههایی از بروز این مشكل وجود دارد. همچنین مجبور بودن برای زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج و احساس تخلیه ناكامل نیز میتواند از دیگر علائم یبوست باشد.
مراجعه به پزشك
با اینكه یبوست اغلب آزاردهنده و ناراحتكننده است، اما اغلب افرادی كه با این مشكل روبهرو هستند به پزشك مراجعه نمیكنند. باید توجه داشت یبوست مزمن ممكن است منجر به بروز عوارضی شود یا نشانهای از اختلالی جدی باشد كه نیاز به درمان و رسیدگی جدیتری دارد.
پس اگر عوارض و علائمی كه بیان شد بیش از 3 هفته طول بكشد یا شدید باشد و یا این حالات به یكباره و بیدلیل شروع شده است، مراجعه به پزشك را فراموش نكنید.
افراد مسن، كسانی كه زندگی بیتحرك یا كمتحركی دارند، افرادی كه به هر دلیلی محدود به رختخواب هستند، كسانی كه رژیم غذاییشان فیبر كمی دارد و مایعات كافی مصرف نمیكنند، بیشتر در معرض این مشكل قرار خواهند داشت. همچنین مصرف برخی داروها نیز موجب بروز این مشكل میشود.
پیشگیری از بیماری یبوست
همیشه پیشگیری مقدم بر درمان است و بدانید بسیار راحتتر خواهید بود اگر از بروز این مشكل در همان ابتدا پیشگیری كنید. برای این كار رعایت نكات زیر میتواند به شما كمك كند:
رژیم غذایی سرشار از فیبر:
رژیمی سرشار از مواد غذایی حاوی فیبر مانند میوه و سبزیجات در رفع این مشكل بسیار مفید است. برای جلوگیری از بروز برخی مشكلات، فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه كنید.
میوه و سبزیجاتی مانند سیب، هویج، كاهو، آلو، گلابی و برخی نانهای سبوسدار برای كاهش و درمان یبوست مفید است.
همچنین غذاهای سرشار از چربی و قند و موادی كه فیبر كمی دارند ممكن است موجب بروز یا وخامت یبوست شوند. پس خوردن اینگونه مواد را محدود كنید.
مصرف كافی مایعات:
مصرف مناسب مایعات در پیشگیری از این بیماری نقش مهمی دارد، اما مقدار دقیق مصرف آب و سایر مایعاتی كه انسان باید هر روز مصرف كند، برای هر فرد متفاوت است و به عواملی از جمله سن، جنسیت، سلامت و میزان فعالیت شما بستگی دارد. همچنین یادتان باشد مصرف مواد حاوی كافئین مانند قهوه را كاهش دهید زیرا آب بدن را كم میكنند.
ورزش و فعالیت بدنی منظم:
فعالیت و انجام منظم برنامهای ورزشی مانند پیادهروی، دوچرخهسواری یا شنا برای كمك به تحریك عملكرد روده مهم و مفید است. حداقل 30 دقیقه ورزش در اغلب روزهای هفته توصیه میشود.
توجه به دفع:
به دفع مدفوع بیتوجهی نكنید. هر چه زمان طولانیتر شود، آب بیشتری از مدفوع جذب شده و دفع آن سختتر میشود. و باز هم فراموش نكنید كه در صورت بروز مشكل مراجعه به پزشك و رعایت نكات و توصیههای وی ضروری است. در ضمن هنگام مواجهه با این مشكل هرگز به صورت خودسرانه دارو مصرف نكنید.
یبوست و درمان آن با تغذیه مناسب
یبوست حالتی است که درآن مدفوع سخت و کوچک است و برای برطرف شدن آن ( اجابت مزاج) نیاز به استفاده از داروست.بعضی افراد از مسهل های مختلفی برای رفع یبوست استفاده می کنند. ولی در بیشتر مواقع با استفاده مداوم از مسهل، قدرت طبیعی کولون کاهش یافته و اجابت مزاج طبیعی و بدون استفاده از مسهل مشکلتر می گردد.
موثرترین درمان برای یبوست ایجاد یک تغییر مهم در رژیم غذایی است که البته امروزه کمتر به آن توجه می شود.
در واقع کولون به استفاده از مسهل عادت می کند. همچنین استفاده از مسهل مانع از بروز علایم هشدار دهنده مهمی مانند یبوست و درد،هنگام اجابت مزاج می شود. بدون وجود این اخطا رها، افراد همچنان به خوردن غذاهایی که واقعاً می توانند عامل خطرناکی برای به خطر افتادن سلامتی آنها باشند، ادامه می دهند. موثرترین درمان برای یبوست ایجاد یک تغییر مهم در رژیم غذایی است که البته امروزه کمتر به آن توجه می شود.
اغلب انواع بیماریهای دردناک روده به به قسمت انتهائی روده مربوط می باشند. برخی از این مشکلات تنها دردسرسازند. اما برخی زندگی بیماررا مورد تهدید قرارمی دهند. به هرحال نباید مشکلات ساده و یا بیماریهای خطرناک را به عنوان قسمت طبیعی از روند زندگی تحمل کرد.
یبوست معنای متفاوتی برای افراد مختلف دارد. طبق بررسی های انجام شده، بعضی از افراد هر شش تا دوازده روز و آن هم با کمک مسهل های قوی اجابت مزاج دارند و حتی این مسئله را به عنوان امری طبیعی پذیرفته اند. فعالیت و حرکت روده برای دفع، به میزان سلامتی افراد بستگی دارد. برای بعضی از افراد حرکت روده و اجابت مزاج درهردو روزیکبار، طبیعی است. درحالیکه فرد دیگری ممکن است روزانه سه باروحتی بیشتر دفع انجام دهد و هر دو آنها کاملاً سالم باشند.
معمولاً وریدهای پا (رگی که خون را به قلب برمی گرداند) در افراد مبتلا به یبوست بر اثر فشار بیش از حد هنگام حرکت دشوار مدفوع در روده آسیب می بینند. در طول رگ های پا دریچه هایی به فواصل متناوب قرار دارند که به حرکت جریان خون به طرف بالا و قلب کمک می کنند. این دریچه ها تقریباً به شکل یک نردبان متحرک هستند و در برابر حرکت خون به طرف پایین بر اثر فشارجاذبه مقاومت می کنند. این دریچه ها بر اثر فشار زیادی که برای حرکت مدفوع خشک و سفت نیاز است، بیش از حد کشیده شده و صدمه می بینند و طولی نمی کشد که این دریچه ها دیگر برای نگهداشتن خون، فاقد کفایت می گردند. و اگر دریچه ها خوب کار نکنند همواره یک ستون 6اینچی از خون بر روی رگ های پایینی فشار می آورد. یکی از نتایج این فشار نامشهود واریس ورید (رگ) پا است. ظهور شبکه درهم پیچیده آبی رنگ و دردناک بر روی پاها از علایم مشخصه واریس می باشد. گاهی رگ ها در واریس زخم شده و موجب خونریزی می شوند. چنین وضعیتی ممکن است در ناحیه مقعد نیز رخ دهد.
یبوست به دلیل اختلالات روحی بوجود نمی آید یا حداقل با اطمینان می توان گفت که، این مسئله عامل اصلی نیست. اگر چه پس ازعمری تحمل درد و رنج ناشی از مشکلات روده ، هر کسی در مورد سلامت و قابلیتها یش، شک خواهد کرد.
تو صیه های تغذیه ای مناسب در درمان یبوست :
1- رژیم غذایی متکی بر کر بوهیدرات به همراه سبزیجات و میوه جات مطمئن ترین درمان برای یبوست است.
2- تقریباً اکثر مردم، اثرات مثبت آلو را در مورد یبوست می شناسند. آلو می تواند به فرد مبتلا به یبوست کمک کند. بدین طریق که تغییراتی در افزایش فعالیت قسمتهای پایینی روده داده و به یبوست پایان می دهد.
3- مصرف حبوبات (حبوبات حاوی انواع فیبرها بخصوص فیبرهای بسیارجاذب آب، یعنی سلولزوهمی سلولزمی باشند) می تواند به اجابت مزاج تا حد زیادی کمک نماید.
4 - نوشیدن روزانه بین 8 تا 12 لیوان آب
دلایل یبوست کودکان و رفع آن
یبوست در کودکان بر اثر خوردن غذاهای چرب و دارای فیبر کم بوجود می آید. این مشکل ممکن است شامل نوشیدن زیاد لبنیات و در کنار آن نخوردن میوه جات و سبزیجات به وجود آید.
بعضی تغییرات در رژیم غذایی کودک که احتمال یبوست را کم می کند، عبارت است از:
1. به جای دادن شیر پرچرب از شیر کم چرب یا شیر سویا استفاده کنید. ( این تغییر در کودکانی که حداقل 2 سال دارند، قابل اجراست)
2. مقدار شیر مصرفی کودک را تا میزان 5/1 تا 2 لیوان کم کنید.
3. از دادن غذاهایی که موجب یبوست می شوند، جدا خودداری کنید، بعضی از این غذاها عبارتند از:
موز
هویج پخته
غذاهای چرب مانند: سیب زمینی سرخ شده و غذاهای آماده
برنج سفید
بیشتر محصولات لبنی مانند: پنیر، ماست، بستنی و شیر.
اگر لبنیات را به خاطر یبوست محدود کردید، منابع دیگر کلسیم را به کودک بدهید، از قبیل: آب پرتقال، جعفری، سویا، دانه ها، کلم و غیره.
4. غذاهای فیبری و سبوس دار را در غذاهای کودک بگنجانید.
5. مایعات زیادی به کودک بدهید؛ مثل آب، آب سیب، آب گلابی و غیره.
جلوگیری از یبوست
اغلب غذاها و مایعات کمک به بهبود یبوست می کنند، این غذاها شامل:
میوه های تازه که با پوست خورده می شود، مانند: سیب، انگور، هلو و غیره.
میوه های تازه که دارای آب زیادی می باشند، از قبیل: هندوانه، طالبی
سبزیجات نپخته
بنشن ها
کشمش
آلو و انجیر
غذاهای تهیه شده از دانه ها نظیر: نان گندم و غیره.
سبوس غلات
ویفرهای که درونش فیبر وجود دارد
سوپ سبزیجات
پاپ کورن
پرتقال
سیب زمینی پخته شده همراه با پوست
درمان یبوست
یبوست در کودکان موجب ناراحتی خود کودک و صد البته ناراحتی والدین می شود. خوشبختانه درمان های زیر برای مشکل یبوست به درد می خورد، ولی بهتر است پزشک کودک را از این مسئله با خبر کنید.
مواد غذایی که در هر محصول موجود است را بخوانید و آن را که دارای فیبر بیشتری است، انتخاب کرده و برای کودک بخرید.
اگر تغییر در رژیم غذایی، مشکل را برطرف نکرد، از داروهای مسهل زیر نظر پزشک استفاده کنید.
یک برنامه منظم برای اجابت مزاج بگذارید، برای مثال بعد از وعده غذایی. اما کودک را مجبور نکنید، بلکه او را تشویق به رفتن به دستشویی کنید، زیرا اگر اجبار در کار باشد، کودک عکس آن را انجام می دهد.
ورزش کردن منظم، باعث جلوگیری از یبوست می گردد.
اگر داروی خاصی مصرف می کند، به پزشک مراجعه کرده و نام آن دارو را بگویید، زیرا تاثیر بعضی از داروها موجب یبوست می شود.
مدفوع کردن به صورت غیر عمدی، می تواند نشان دهنده یبوست باشد.
این نکته را از یاد نبرید که اگر یبوست برای مدت طولانی باقی ماند و با رژیم غذایی برطرف نشد، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
مقدار فیبر لازم برای کودک
به طور معمول کودکان 2 ساله باید حداقل 5 گرم فیبر در روز دریافت کنند. برای کودکان بزرگ تر سن کودک + 5 گرم فیبر باید محاسبه شود، برای مثال کودکی که 10 سال دارد، باید حداقل 15 گرم فیبر روزانه دریافت کند.
رفع یبوست با گیاهان دارویی
غذایی که مدتی میماند و خوراکیهایی که در آن مواد نگهدارنده زده باشند، یبوست را تشدید نموده و معده را ضعیف میکند.
گیاهان دارویی
* ابتدا غذا به وسیله دندانها باید خوب جویده شود و با بزاق دهان خوب مخلوط شود. خوب جویدن و نرم نمودن، اولین گام برای هضم بهتر مواد غذایی در بدن میباشد.
* دوم باید غذا در محیط آرام و به دور از استرس خورده شود و در معده مواد غذایی با شیره معده خوب مخلوط شود. شیره معده مادهای به نام پپسین ترشح نموده و پروتئینهای درشت مواد غذایی به مواد سادهتری تبدیل میشود، این کوچک شدن و نرم شدن از یبوست جلوگیری میکند.
در اینجا دستگاه کبدی، ماده صفرا را وارد جهاز هاضمه نموده و در حل کردن مواد چربی مۆثر است. معده در تنظیم غذا، نقش مخزن ذخیره را داراست و تأثیر شیره یا اسید معده در هضم غذا بسیار است.
* یبوست ممکن است بر اثر کمبود تراوشهای کبدی و لوزالمعده و روده نیز باشد. برای رفع این عامل، غذاهای سلولزدار مثل آرد سبوسدار و سبزیهای تازه مفید است.
* ساعات خوردن غذا و منظم خوردن نیز در رفع یبوست مۆثر است.
* پرخوری و نامرتب خوردن و پر نمودن معده بسیار زیان آور است. استراحت دادن به معده و نخوردن به مدت کوتاه، باعث میشود که دستگاه گوارش استراحت نموده و کار خود را خوب انجام دهد.
* سبزیجات و داروهای گیاهی علاوه بر فعال نمودن معده، در هضم غذا بسیار مفید است.
* غذاهای پرچرب و شیرینیها و موادی مثل سوسیس و کالباس در هضم غذا مشکل ایجاد میکنند.
* غذایی که مدتی میماند و خوراکیهایی که در آن مواد نگهدارنده زده باشند، یبوست را تشدید نموده و معده را ضعیف میکند.
کاهو تقویت کننده معده و روده و ضد یبوست است. بهتر است کاهو همراه با
روغن زیتون مصرف شود. البته برگهای تیره خاصیت بیشتری دارد. کاهو همراه
با آب لیمو تازه و روغن زیتون مفید است
برای رفع یبوست
1- خوردن یک لیوان خاکشیر صبح ناشتا
2- مخلوط یک فنجان آب کرفس با آب هویج
3- مخلوط یک قاشق غذاخوری پودر گل سرخ و یک فنجان ماست بدون چربی
4- خوردن شش عدد زیتون همراه با غذا
5- مخلوط عرق کاسنی همراه با عسل روزی یک استکان صبح ناشتا
6- هر روز همراه با غذا سبزی شوید، جعفری، کاهو، گشنیز مصرف شود.
7- صبحانه کامل خورده شود.
8- شب غذای سبک میل شود.
آلوئه ورا برای رفع یبوست
مشخصات ظاهری این گیاه، درختچه با برگهای ضخیم گوشتی است. در داخل این برگها مایع ژلهای ذخیره شده و در مناطق گرم و شرجی رشد میکند.
خواص درمانی این گیاه: آلوئه ورا بهبود دهنده آرتروز، تقویت کننده معده و اثنیعشر و روده، برطرف کننده یبوست و سرشار از ویتامین A، B1، B2، B6، B12، C و E میباشد. ضد استرس و ضعف اعصاب معده میباشد، تقویت کننده سیستم دفاعی بدن بوده و تنظیم کننده هضم غذا و دفع مواد زائد را از روده بسیار آسان میکند.
آب درون برگ گیاه را روزی یک فنجان قبل از غذا هر روز میل کنید.
گشنیز و رفع یبوست
این گیاه علفی در تمام مناطق ایران رشد میکند. ساقه گیاه کوتاه و نازک و برگهای آن بسیار لطیف میباشد. تقویت کننده معده و ضد باکتری معده و روده میباشد. برای جلوگیری از یبوست روزی 20 گرم سبزی گشنیز را خُرد کرده و میل کنید. برای رفع یبوست روزی یک استکان آب گشنیز صبح ناشتا یا شب موقع خواب با یک قاشق روغن زیتون مصرف شود.
گیاه دارویی بادرنجبویه
بادرنجبویه و رفع یبوست
این گیاه از خانواده نعناع میباشد و عطر مخصوص به خود دارد. در مناطق خراسان رشد میکند.
برگهای آن پنجهای بریده و ریز میباشد. مانند گشنیز است با این تفاوت که برگهای آن پهنتر و بریدگی در آن بیشتر است.
دارای ویتامینهای A، B و C و تقویت کننده معده و روده میباشد و صفرا را از بین میبرد.
10 گرم برگ بادرنجبویه را در یک لیوان بجوشانید و با یک قاشق پودر گل سرخ و یک قاشق روغن زیتون یک شربت غلیظ درست کرده و روزی یک استکان میل کنید. یبوست را از بین میبرد و تقویت کننده دستگاه گوارش میباشد.
کاهو و رفع یبوست
شکل ظاهری آن دارای برگهای پهن و ساقه کوتاه و دارای گلهای صورتی میباشد.
خواص مهم آن: سرشار از ویتامینهای K، B و P همراه با مواد معدنی، ید، کلسیم، منیزیم و مواد قندی، سلولز، کمی نشاسته، کلروفیل، آهن، پتاسیم، فسفر و گوگرد میباشد.
کاهو تقویت کننده معده و روده و ضد یبوست است. بهتر است کاهو همراه با روغن زیتون مصرف شود. البته برگهای تیره خاصیت بیشتری دارد. کاهو همراه با آب لیمو تازه و روغن زیتون مفید است.
آزمایش های تشخیصی یبوست
آن چه که از پزشک تان انتظار می رود:
دکترتان احتمالا سوالاتی را از شما در هنگام مراجعه می پرسد و این سوال ها ممکن است وقت زیادی را از شما بگیرد. مرسوم ترین سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد عبارت هستند از:
* چه زمانی برای اولین بار نشانه های یبوست را تجربه کردید؟
* آیا علائم یبوست تان موقتی یا ادامه دار بوده است؟
* چقدر این علائم شدید هستند؟
* به نظر می رسد که چه چیزی علائم یبوست شما را بهتر می کند؟
* به نظر می رسد که چه چیزی علائم یبوست شما را بدترمی کند؟
* آیا شما خونی را در مدفوع مشاهده می کنید؟
* آیا در هنگام دفع، به شما فشار وارد می شود؟
* آیا شما سابقه ی خانوادگی در ارتباط با مشکلات هضم و جذب یا سرطان کولون دارید؟
* آیا شما مصرف داروی جدیدی را شروع کرده اید یا دوز داروی جدیدتان را تغییر داده اید؟
* به هنگام یبوست چه اقداماتی را می توانید انجام دهید؟
آگاه باشید که بعضی تست های تشخیصی به کسب آمادگی هایی نیاز دارند. برای مثال مردمی که این آزمایشات درباره آن ها انجام می شود نیاز خواهند داشت که رژیم غذایی با فیبر بالا مصرف کنند و در مقابل از مصرف ملین ها برای یک دوره ی زمانی مشخص قبل از تست محروم می شوند. می توانید قبل از مراجعه به مطب از پزشک تان برای پیروی از دستورالعمل خاص مشورت بگیرید.
آزمایش های تشخیصی
پزشک تان از سابقه ی بالینی شما و سابقه ی ورزش و فعالیت بدنی تان و یا در مورد داروهایی که بدون نسخه دریافت کرده اید، از شما می پرسد.
آزمایش های تشخیصی در بررسی شرایط ایجاد کننده ی یبوست مفید خواهند بود، این شرایط عبارت هستند از:
* انسداد در روده ی کوچک یا کولون(انسداد روده)،
* تنگ شدگی کولون،
* شرایط آندوکرین مانند هیپوتیروئید یا
* اختلالات الکترولیت مانند کلسیم اضافه در خون(هیپرکلسمی).
آزمایش های گسترده ای برای افراد مبتلا به علایم شدید یبوست وجود دارند. ممکن است اجرای پروسه های تشخیصی به شرح زیر را نیاز داشته باشید:
* Barium enema X- ray: دراین روش رادیولوژی، مسیرروده ی شما با رنگ متمایز(باریم) هم پوشانی شده است. بنابراین راست روده، کولون و بعضی مواقع قسمتی از روده ی کوچک می تواند به طور واضح در X- ray نشان داده شود.
* Sigmoidoscopy (سیگموئیدسکوپی): در این پروسه، دکترتان یک میله ی قابل انعطاف سبک را وارد مقعدتان می کند تا راست روده و قسمت پایین تر کولون تان را آزمایش کند.
* Colonoscopy (کولونوسکوپی): این پروسه تشخیصی به دکترتان اجازه می دهد که تمام کولون را با یک لوله ی انعطاف پذیر مجهز به دوربین ارزیابی کند.
* Anorectal manometry: در این پروسه، دکترتان میله ای باریک و قابل انعطاف را در داخل مقعد و راست روده شما وارد می کند و سپس بالن کوچکی را در نوک لوله پُر از باد می کند.
سپس این وسیله ماهیچه اسفنکتر را به عقب می راند. این پروسه به دکترتان امکان اندازه گیری هماهنگی ماهیچه هایی که برای حرکت روده تان استفاده می کنید را می دهد.
* استفاده از نشانگرها برای بررسی عبور و انتقال از نواحی کولورکتال (Marker studies or colorectal transit): در این پروسه شما کپسولی دریافت می کنید که شامل نشانگرهایی است. پزشک تان نشانه هایی از تداخل ماهیچه های روده و این که چگونه غذا به خوبی در بین کولون حرکت می کند را جستجو می کند.
عوارض یبوست چیست؟
در قسمت اول این مطلب در رابطه با تعریف، علل و علایم یبوست با شما صحبت کردیم، حالا با ما همراه باشید تا ببینیم چه کسانی بیشتر به این مشکل دچار می شوند و عوارض این بیماری کدام است و چه زمانی باید نزد پزشک برویم ....
عوامل خطر
اگر موارد زیر برای شما مصداق داشته باشند احتمال ابتلا به یبوست در شما بیشتر می گردد:
* مُسن بودن
* منزوی و تنها شدن
* بستری شدن در رختخواب
* رژیم غذایی کم فیبر
* مصرف ناکافی مایعات
* مصرف برخی داروهای خاص شامل داروهای مُسکن، آرام بخش ها یا برخی داروها که باعث کاهش فشارخون می شود.
* شیمی درمانی
* زنان بیشتر از مردان و کودکان بیشتر از بزرگسالان دچار یبوست می شوند.
* اگر باردار هستید ممکن است به خاطر تغییرات هورمونی دوران بارداری، احتمال ابتلا به یبوست در شما بیشتر گردد. علاوه بر این در بارداری، فشار روده ای از ناحیه ی رحم ممکن است منجر به یبوست شود.
عوارض در بیماری یبوست
اگر چه یبوست می تواند به شدت آزار دهنده باشد، اما معمولا مساله ی زیاد جدی ای نیست.
اگر یبوست مداوم باشد و مخصوصا اگر موجب وارد شدن فشار زیادی بر بدن گردد ممکن است بعضی عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:
* هموروئید یا ایجاد شکاف در مقعد. این هنگامی رخ می دهد که مدفوع سخت موجب انبساط اسفنکتر تحتانی گردد.
* به هم فشردگی مدفوعی. وقتی که توده ای از مدفوع سخت که به وسیله حرکات روده ای معمولی دفع نمی شود، ممکن است نیاز داشته باشید که مدفوع به هم چسبیده را به صورت دستی حذف کنید.
* افتادگی روده. هنگامی اتفاق می افتد که مقدار کوچکی از بافت روده در بین ناحیه مقعد قرار گیرد. این شرایط منجر به ترشح موکوس از مقعد می شود.
* اگر دائما از ملین ها استفاده کنید، این موضوع باعث می شود که معده و دستگاه گوارش شما برای درست کار کردن به این ملین ها وابسته بشود. ملین هایی که استفاده می شوند ممکن است منجر به مشکلات دیگری نیز بشوند که شامل جذب ناکافی ویتامین ها و دیگر مواد مغذی است و باعث آسیب رساندن به دستگاه گوارشی شما می شود.
آماده شدن برای قرار ملاقات با دکتر
در ابتدا احتمالا به دکتر خانوادگی یا به پزشک عمومی مراجعه می نمایید. اگر دکتر به نمونه های پیشرفته تر یبوست مشکوک بشود، ممکن است به یک متخصص گوارش ارجاع داده بشوید.
به دلیل این که قرار ملاقات می تواند خلاصه و کوتاه مدت باشد و به دلیل این که مسائل زیادی برای پوشش دادن در آن مدت زمان کوتاه وجود دارد، عقیده ی بسیار خوبی است که از قبل برای این قرار ملاقات آماده شویم.
این جا بعضی اطلاعات وجود دارد که به شما کمک می کند که برای قرار ملاقات تان آماده بشوید و این که چه انتظاری از دکترتان داشته باشید.
آن چه که شما می توانید انجام دهید
* آگاه شدن از هر محدودیتی قبل از قرار ملاقات: در زمانی که شما دکتر را ملاقات می کنید، مطمئن شوید که هر سوالی که برای تان پیش می آید را بپرسید، مانند محدودیت در رژیم تان یا خوردن غذاهایی با فیبر بالا برای آماده شدن برای تست های تشخیصی و ...
* هر نشانه ای که در حال تجربه کردن هستید و حتی علایمی که به نظر نامربوط به یبوست می آید را یادداشت کنید.
* اطلاعات شخصی را که شامل هر استرس مهم یا تغییرات اخیر در زندگی تان هست، مانند مسافرت یا باردار شدن را یادداشت کنید.
* لیستی از همه ی داروهایی که مصرف می کنید، که شامل هر نوع ویتامین، مکمل یا داروهای گیاهی هست را نیز یادداشت کنید.
* اگر امکان داشته باشد، یکی از اعضای خانواده یا دوستی را همراه خود ببرید. این موضوع می تواند برای شما دشوار باشد که تمامی اطلاعات فراهم شده در طول قرار ملاقات را به خاطر بسپارید. کسی که شما را همراهی می کند ممکن است نکته ای که شما از دست داده اید یا فراموش کرده اید را به خاطر بیاورد.
* سوالاتی که می خواهید از دکترتان بپرسید را یادداشت کنید.
زمان ملاقات شما با دکترتان محدود است. بنابراین آماده کردن لیستی از سوالات به شما کمک خواهد کرد که در زمان، صرفه جویی کنید. سوالات تان را از مهم ترین تا کم اهمیت ترین لیست کنید. برای این بیماری بعضی از سوالات مهم که باید پرسیده شوند عبارت هستند از:
* احتمالا چه چیزی دلیل ظهور نشانه ها و عوارض در من است؟
* آیا دلایل مهم دیگری برای علایم و مشکل من وجود دارد؟
* چه نوع از آزمایشاتی نیاز است که من انجام دهم؟
* آیا یبوست من موقتی است یا مزمن؟
* بهترین راهکار برای برطرف گشتن مشکل من چیست؟
* چه روش های درمانی جایگزینی را به جای درمان مقدماتی این بیماری پیشنهاد می کنید؟
* من علاوه بر این مشکل به بیماری های دیگری نیز مبتلا می باشم چگونه می توانم این مشکل را در کنار تمام مشکلات دیگرم به خوبی مدیریت کنم؟
* آیا محدودیتی وجود دارد که نیاز باشد من آن را دنبال کنم؟
* آیا جانشینی برای دارو درمانی وجود دارد که شما به من پیشنهاد کنید؟
* آیا بروشور یا دفترچه ای وجود دارد که برای مطالعه با خود ببرم؟ چه وب سایتی را برای مطالعه، معرفی می کنید؟
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید از دکترتان بپرسید، هر زمانی که چیزی را متوجه نشدید در پرسش سوال خود تردید نکنید.
مواد غذایی موثر در بروز یبوست
یبوست از مشکلات شایع دستگاه گوارش است که با مصرف برخی از مواد غذایی به ویژه مواد خوراکی صنعتی و فرآوری شده تشدید میشود. همان طور که برخی از مواد غذایی مانند خوردنیهای حاوی فیبر زیاد در پیشگیری و درمان یبوست موثر هستند، برخی از خوردنیها نیز این مشکل گوارشی را تشدید میکنند.
مهمترین مواد غذایی که باید برای پیشگیری از یبوست از مصرف آنها پرهیز کنید عبارتند از:
غذاهای فرآوری شده
* غذاهای فرآوری شده به صورت منجمد، برگرها و پیتزا همگی به بروز یبوست کمک میکنند.
مواد غذایی فرآوری شده، ریزمغذیهای ضروری خود را در روند فرآوری از دست میدهند و حاوی فیبر اندکی هستند و آنچه باقی میماند و به عنوان پیتزا یا نودل عرضه میشود در تشدید یبوست نقش قابل ملاحظهای خواهد داشت.
شیرینیها
* شیرینیها و تنقلات نشاستهای نیز حاوی قند و چربی فراوان هستند. این خوراکیها هر چند با چای و قهوه دلچسب به نظر میرسند اما در واقع ذخیره فیبر بسیار اندکی دارند و به بروز یبوست کمک میکنند.
برای ایجاد تعادل در دستگاه گوارشی پس از مصرف این خوراکیها مصرف مواد غذایی حاوی فیبر فراوان مثل میوه و سبزی توصیه میشود.
گوشت
* مصرف انواع گوشت بدون سبزیجات مکمل در کنار هر وعده غذایی از عوامل موثر در بروز یبوست است. به این ترتیب توصیه میشود که حتماً همراه با مواد گوشتی از سالاد و سبزیجات پخته نیز استفاده کنید.
غلات سبوسدار نیز غنی از فیبر خوراکی هستند.
کافئین
* کافئین نیز در ایجاد و تشدید یبوست نقش موثری دارد. هر چند معمولاً نمیتوان به طور کامل مصرف قهوه، چای یا کولاها را ترک کرد اما وابستگی به مصرف زیاد این نوشابهها موجب خشک شدن آب بدن میشود که خشکی بدن نیز از عوامل اصلی بروز یبوست است.
چیپس
* مصرف مواد غذایی پرچرب از جمله چیپس و فستفودها نیز عمل هضم غذا را دشوار میسازد و هر چه مصرف مواد چرب و شور بیشتر شود، احتمال بروز مشکلات گوارشی نیز تشدید میشود.
در واقع غذاهای چرب فرآیند هضم را کندتر میکند و خطر یبوست را افزایش میدهد.
لبنیات
* فرآوردههای لبنی پرچرب نیز فاقد فیبر خوراکی هستند و به همین دلیل در فهرست غذاهای تشدید کننده یبوست قرار میگیرند. اگر دچار یبوست شدید از خوردن پنیر و شیر به هنگام صبحانه پرهیز کرده و در عوض از نان جوی دو سر و ماست استفاده کنید.
چای
* مصرف چای جوشیده و مانده به دلیل وجود مواد قابض به نام تانن موجب بروز یبوست در افراد میشود.
چای دم کشیده دارای عطر و طعم متبوعی است که مصرف آن موجب رفع خستگی در افراد میشود. اما چای جوشیده دارای رنگ سیاه، بو و مزه نامطبوع است و مصرف آن موجب بروز یبوست در افراد میشود. چای جوشیده سرشار از مواد قابض به نام تانن است که بر اثر جوشیدن چای وارد آن میشود و رنگ و مزه چای را تغییر میدهد.
طرز دم کردن چای صحیح این است که مقداری چای خشک در قوری ریخته و آب جوش به آن اضافه شود به مدت 10 تا 20 دقیقه روی شعله غیرمستقیم قرار گیرد و به آرامی دم بکشد.
* مصرف آب همراه با غذا موجب بروز یبوست میشود. یکی از علل عمده بسیاری از ناراحتیهای گوارشی، مصرف چای و مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن است. مصرف آب همراه با غذا موجب تغییرات زیادی در شیره گوارشی میشود زیرا در این صورت غذا کاملاً جویده نمیشود و شیره غدد بزاقی به اندازه کافی ترشح نمیشود و موادی همچون نشاسته هضم نخواهد شد.
مصرف انواع گوشت بدون سبزیجات مکمل در کنار هر وعده غذایی از عوامل موثر
در بروز یبوست است. به این ترتیب توصیه میشود که حتماً همراه با مواد گوشتی
از سالاد و سبزیجات پخته نیز استفاده کنید
مصرف مایعات همراه با غذا باعث ناراحتیهای گوارشی و چاقی بیش از حد بلغمی میشود و در افرادی که دچار ناراحتیهای کبدی هستند، باعث لاغرتر شدن روز به روز آنها میشود. از دیگر مضرات مصرف آب همراه با غذا در افراد این است که این گونه افراد به طور مداوم از یبوست مزاج رنج میبرند و روز به روز عصبی و عصبیتر میشوند؛ به دلیل این که غذا جویده نمیشود و آنزیم پتیالین و ماده با ارزش موسین در بدن تولید نمیشود. موسین ماده لعابداری است که جداره معده و روده را میپوشاند و از آن در مقابل اسید معده محافظت میکند.
داروهایی که یبوست می آورند
برخی از داروهایی که روزانه مصرف می کنید باعث بروز یبوست می شوند، مانند داروهای ضدافسردگی، دیورتیک ها (ادرارآور)، داروهای مسکن و غیره . برای آشنایی بیشتر با این داروها و روش های مقابله با مشکل یبوست ناشی از مصرف آنها، گفتگویی با آقای دکتر محسن مسعودی، فوق تخصص گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه انجام داده ایم که در این مطلب می خوانید.
آیا داروهای ضددرد یا همان مسکن ها باعث بروز یبوست می شوند؟
بله داروهایی مانند استامینوفن، ترامادول، متادون و پردینوزولون باعث بروز یبوست می شوند. برخی از داروهای ضددرد و ضدالتهاب به دلیل دارا بودن پاراستامول، مورفین، کودئین یا کورتون (کورتیزون) یبوستزا هستند.
این داروها درد را تسکین داده و بدن را به آرامش می رسانند. همین مسئله نیز روی قابلیت سلول های عصبی برای انقباض عضلات روده تاثیر گذاشته و باعث کند شدن کار آنها می شود. در نتیجه در کار دفع اختلال به وجود میآی
این تاثیر نامطلوب در بین سالمندان بیشتر دیده می شود. به خاطر اینکه این افراد به دلیل کم تحرکی و نداشتن تنوع غذایی کافی در معرض یبوست قرار دارند و مصرف این قبیل داروها مشکل را چندبرابر میکند.
چگونه می شود از این مشکل پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از یبوست ناشی از مصرف داروهای ضددرد و ضدالتهاب، پیاده روی روزانه بسیار موثر است.
این افراد باید موادغذایی مناسبی مانند میوه ها و سبزیجات تازه که سرشار فیبرهای غذایی هستند را مصرف کنند.
توصیه می شود همه افراد از مصرف بیرویهی مسکن ها بپرهیزند.
گاهی در بین بیماران دیده می شود که قبل از شروع درد و به دلیل ترس ناشی از دردکشیدن، اقدام به مصرف مسکن می کنند. معمولا مشکل این افراد با تحرک بیشتر و مصرف مواد غذایی حاوی فیبر حل می شود و در صورت یبوست طولانی مدت و مداوم، بهتر است با پزشک مشورت کنند.
یبوست می تواند نشان دهنده کم آبی بدن نیز باشد. اگر بعد از افزایش مصرف آب، یبوست بیش از یک هفته طول کشید، با پزشک مشورت کنید
داروهای ضد افسردگی با چه مکانیسمی باعث یبوست می شوند؟
داروهای ضد افسردگی مانند پروزاک، سروکسات، ایمیپرامین و غیره نیز باعث بروز یبوست می شوند. تاثیر این داروها به عملکردهای مغزی محدود نمی شود، بلکه روی عملکرد سلول های عصبی منقبض کنندهی عضلات رودهها نیز اثر گذاشته و خطر بروز یبوست را افزایش می دهند.
افرادی که مجبور به مصرف داروهای ضدافسردگی هستند، باید از خانه نشینی و بیتحرکی دوری کنند.
مصرف مواد غذایی حاوی فیبرهای غذایی مانند غلات سبوس دار، سبزیجات سبزرنگ و همچنین برخی از میوهها مانند آلو و گیلاس برای دفع راحت مفیدند.
این افراد همچنین باید مصرف آب را نیز افزایش دهند و روزانه یک و نیم لیتر مایعات مصرف کنند. درصورت عدم رفع مشکل به پزشک مراجعه کنند.
در مورد داروهای ضدسوزش معده چطور؟ آیا این داروها هم یبوست زا هستند؟
بله. نمک های آلومینیوم موجود در برخی از داروهای ضدسوزش معده که برای تسکین معده مناسب هستند، برای روده ها مشکلساز می شوند، بخصوص زمانی که مصرف آنها بیش از یک هفته طول بکشد.از بین این داروها می توان به شربت گاویسکون، مالوکس و سوکرالفیت اشاره کرد.
افرادی که این داروها را مصرف می کنند، علاوه بر افزایش تحرک بدنی باید مصرف مواد نشاستهای را کاهش دهند و بیشتر سبزیجات و میوههایی مانند آلو خشک (به مدت سه روز) را مصرف کنند. نوشیدن آب کافی نیز به این افراد توصیه می شود.
البته در برخی افراد، این داروها تاثیر کاملا عکسی دارند و به دلیل دارا بودن منیزیم باعث بروز اسهال می شود. توجه داشته باشید که سوزش معده طولانی مدت می تواند نشان دهندهی زخم یا بیماری جدیتری مانند سرطان مری باشد. در نتیجه بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مشکل به طور دقیق تری بررسی شود.
افرادی که دچار مشکلات قلبی هستند و دارو مصرف می کنند نیز از مشکل یبوست گله دارند. آیا داروهای مربوط به قلب نیز یبوستزا هستند؟
برخی از داروهایی که برای آریتمی (بی نظمی ضربان قلب) ، فشار خون بالا یا آنژین قفسه سینه تجویز میشوند، باعث کند شدن کار رودهها و بروز یبوست می شوند. از بین این داروها بخصوص به «مهار کنندههای کانال کلسیم» مانند آدالات و قرص های دیلتیازم می توان اشاره کرد.
چه توصیه ای به این افراد دارید؟
اول اینکه به هیچ عنوان بدون مشورت پزشک، داروهای خود را قطع نکنند، چون مصرف داروهای قلب مهم تر از مشکل یبوست است. دوم اینکه از بی تحرکی بپرهیزند. سوم اینکه فیبر بیشتری مصرف کنند. مصرف آلو خشک به شرطی که بیش از سه روز متوالی نباشد، توصیه می شود.
در نهایت اینکه این افراد نیز با مشورت پزشک آب بیشتری مصرف کنند و در صورت رفع نشدن مشکل به پزشک مراجعه کنند.
در مورد داروهای ضداسپاسم هم توضیح می دهید؟
دیتروپان و دریپتان و غیره جزو داروهای ضداسپاسم هستند که با جلوگیری از انقباض های عضلانی مسبب دل درد و غیره می توانند باعث بروز یبوست شوند.
در واقع انقباض های غیرارادی بدن در عملکرد خوب روده ها تاثیر دارند.
آیا داروهای دیورتیک نیز باعث بروز یبوست می شوند؟
داروهای دیورتیک (ادرارآور) معمولا برای افرادی که از فشار خون بالا و یا احتباس آب بدن رنج می برند، تجویز می شوند و امکان دارد که باعث بروز یبوست نیز شوند.
دیورتیک ها با افزایش حجم آب دفع شده از بدن، باعث خشک شدن مدفوع شده و دفع آن را مشکل تر می کنند، بخصوص زمانی که بیمار به اندازه کافی آب ننوشد.
این افراد باید مصرف آب را افزایش دهند. یبوست می تواند نشان دهنده کم آبی بدن نیز باشد. اگر بعد از افزایش مصرف آب، یبوست بیش از یک هفته طول کشید، با پزشک مشورت کنید.
ز داروهای دیگر کدام یک باعث بروز این مشکل می شوند؟
برخی از شربت های سینه نیز باعث بروز یبوست می شوند. شربت های ضدسرفه که حاوی کدئین یا فولکودین هستند، معمولا مشکل دفع ایجاد میکنند و باعث بروز یبوست می شوند.
ترکیبات موجود در این شربت ها روی مغز اثر گذاشته و جلوی سرفه را می گیرند و همین مولکول ها نیز روی فعالیت روده ها تاثیر منفی می گذارند.
اگر مصرف شربت های سینه کوتاه مدت باشد، کافیست منتظر باشید تا دارو تمام شود. مصرف همزمان داروهای ملین به همراه داروهای دیگر می تواند خطرناک باشد
اگر مصرف این داروها و به دنبال آن یبوست بیش از یک هفته طول بکشد، باید مصرف میوه و سبزیجات و همچنین میزان فعالیت بدنی و نوشیدن مایعات را افزایش دهید. اگر یبوست برطرف نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
از داروهای دیگر میتوان به قرص آهن، قرص کلسیم، آنتی هیستامینها، داروهای ضدپارکینسون، داروهای ضدصرع و داروهای ضدالتهاب استروییدی اشاره کرد.
آیا مصرف داروهای ملین روش بی خطری برای مقابله با یبوست حاصل از مصرف داروهاست؟
انواع مختلفی از ملین ها نیز وجود دارند که اثرات متفاوتی دارند. این داروها با هدف سهولت دفع، روی رودهها تاثیر میگذارند. با این وجود مصرف همزمان داروهای ملین به همراه داروهای دیگر می تواند خطرناک باشد.
این داروها با افزایش سرعت خارج کردن مدفوع باعث افزایش دفع داروهای دیگر نیز می شوند. در نتیجه اثرگذاری دارو را کاهش می دهند. بنابراین مصرف ملینها به همراه داروهای مهمی مانند داروهای قلبی می تواند نتایج نامطلوب و حتی آسیب رسان برای قلب به بار بیاورد.
در نتیجه توصیه می کنیم در حین مصرف داروهای دیگر، ملین ها را مصرف نکنید و از روش هایی که اشاره شد، برای مقابله با مشکل استفاده کنید.
در چه صورتی فرد می تواند مطمئن باشد که دچار یبوست شده است؟
گاهی اوقات افراد به طور یقیین نمیدانند که دچار یبوست شدهاند یا خیر. یبوست علائم متعددی دارد.
افرادی که در هفته فقط سه مرتبه یا کمتر دفع دارند، در حین و پایان دفع احساس فشار زیادی میکنند، از نفخ، باد شکم و درد رودهها رنج می برند، مدفوع آنها خشک و سفت است و یا احساس عدم دفع کامل و یا احساس گیر کردن مدفوع دارند مشکوک به یبوست هستند.
اگر دو مورد از علائم اشاره شده در بالا را در خودتان مشاهده کردید، می تواند نشان دهد که دچار یبوست شده اید.
البته جای نگرانی نیست. بهترین کار نوشیدن آب بیشتر، مصرف میوه ها، سبزیجات و موادغذایی سرشار از فیبر است.
توصیه می کنیم بدون نظر پزشک، اقدام به مصرف ملین نکنید.
اگر با انجام توصیه های بالا، مشکل شما رفع نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.