در برکت، جنبه الهی و معنوی بسیار تأثیرگذار است و به فزونی، تعالی و ماندگاری نعمت کمک کرده و در نهایت، انسان را به سلامت دنیوی و سعادت اخروی نزدیک می سازد.
برکت چیست و چگونه می شود چیزی اعم از مادی و معنوی دارای برکت شود؟ و اگر چیزی دارای برکت شود چه اتفاقی می افتد؟
برکت به معنای پایداری خیر الهی در چیزی و رشد و افزایش آن و درخواستی است که هر انسان مومن از خدا دارد. بار ها یکی از دعاهایی که در حق شما شده و یا شما در حق دیگری کرده اید، این بوده است: خدا به زندگی شما برکت دهد!، خدا در مالت برکت دهد! خدایا در زندگی و مالم برکت ده! اما این که چگونه می توان به زندگی و چیزی برکت داد، مساله ای است که هر مومنی دوست دارد تا علل و عوامل آن را بشناسد؛ زیرا می داند برکت در هر چیز به معنای پایداری خیر و رشد و بهره گیری بهینه و کامل از آن است. خداوند علاوه بر آنکه بسیاری از نعمات خود را با تعبیر «مبارک» در قرآن کریم یاد کرده ، به زیبایی به اصل برکت اشاره کرده و می فرماید: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقری آمَنوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ اْلأَرْضِ؛ و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعا برکاتی از آسمان و زمین بر ایشان می گشودیم.
علامه طبرسی در تفسیر این آیه می نویسد: خداوند می فرماید: از شرک و گناهان بپرهیزید تا ما درهای برکات و خیرات تکامل بخش را، از آسمان به وسیله آمدن باران و از زمین به خاطر روییدن گیاهان و به وجود آمدن میوه ها نازل گردانیم.
در برکت، جنبه الهی و معنوی هم بسیار تأثیرگذار است و به فزونی، تعالی و ماندگاری نعمت کمک کرده و در نهایت، انسان را به سلامت دنیوی و سعادت اخروی نزدیک می سازد. این موضوع در بیانات امام رضا (علیه السلام) هم از جهات گوناگونی مطرح شده و آن حضرت در بیانات مختلفی این اصل مهم زندگی اجتماعی بشر را یادآور شده اند.
در این مجال میخواهیم بررسی کنیم که آموزه های دینی چه چیزهایی را موجب برکت در زندگی می دانند؟
عوامل خیر و برکت در زندگی
برخی از عوامل خیر و برکت در زندگی فردی و اجتماعی عبارت است از:
خداوند می فرماید: از شرک و گناهان بپرهیزید تا ما درهای برکات و خیرات تکامل بخش را، از آسمان به وسیله آمدن باران و از زمین به خاطر روییدن گیاهان و به وجود آمدن میوه ها نازل گردانیم
1- ایمان و تقوا
در قرآن و حدیث به اثر عمیق ایمان و تقوا در زندگى مادى انسان ها، اشاره شده است: (مائده، 66؛ طلاق، 2 - 3)
«و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و پرهیزکارى پیشه می کردند، یقیناً [درهاىِ ] برکاتى از آسمان و زمین را بر آنان می گشودیم، ولى [آیات الهى و پیامبران را] تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالى که همواره مرتکب می شدند [به عذابى سخت ] گرفتیم». (اعراف، 96)
امام على (علیه السلام): «شما را به تقوای الهی، سفارش می کنم ...؛ زیرا هرکس تقوا پیشه کند، سختی ها، پس از آنکه نزدیک شده اند، از او دور می شوند ... و رحمت، پس از آن که رمیده است، به او مهربان می گردد و [چشمه] نعمت ها، پس از آن که خشکیده، بر او جوشان می شود و [بارانِ ] برکت، پس از آن که نَم نَم گشته است، بر او سیل آسا می گردد». (سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 312 - 313)
2- عدالت ورزی
امام على (علیه السلام) می فرمایند: «به سبب عدالت، برکت ها افزونى می یابند» (لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، ص 188)
امام صادق (علیه السلام) نیز می فرمایند: «اگر میان مردم دادگرى شود، همه بی نیاز می شوند، آسمان روزى خود را فرو می ریزد، و زمین به اذن پروردگار متعال، برکت خویش را بیرون می آورد» (الکافی، ج 3، ص 568)
3- صله رحم
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نیز می فرمایند: «هر کس خوش دارد که عمرش طولانى و روزی اش فراوان شود، تقوای الهی پیشه کند و صله رحم نماید» (کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، ص 39)
همچنین امام على (علیه السلام) می فرمایند: «برترین چیزى که وسیله جویان به آن متوسّل می شوند، ایمان به خدا و پیامبرش ... و صله رحم است، که مایه فزونى ثروت و تأخیر افتادن اجل است» (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 205)
4- اطعام
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «برکت، به خانه اى که از آن به مردم نیکى برسد، سریع تر می رسد تا فرو رفتن تیغ در کوهان شتر یا رسیدن سیل به پایان [مسیرِ] خود» (الکافی، ج 4، ص 29)
5- سلام دادن به هنگام ورود به خانه
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هر گاه یکى از شما به خانه خود وارد می شود، سلام کند؛ چرا که برکت می آورد و فرشتگان با آن، مأنوس می شوند» (شیخ صدوق، محمد بن على ، علل الشرائع، ج 2، ص 583)
6- راست گویی در معامله
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هرگاه دو معامله گر راست بگویند، به هر دوى آنها، برکت داده می شود. و هر گاه دروغ بگویند و خیانت کنند، به هیچ کدامشان برکت داده نخواهد شد» (الکافی، ج 5، ص 174)
7- قناعت
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «قناعت، برکت است». (کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات(الأشعثیات)، ص 160)
دعا و ارتباط با خداوند، برکت های زندگی را زیاد می کند. احترام به بزرگ ترها نیز در افزایش رزق و روزی تأثیرگذار است
8- راضى بودن انسان از تقدیر خداوند
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هر کسى روزی اى دارد که ناچار به او خواهد رسید. پس هر کس به آن راضى شود، برایش پربرکت و کافی خواهد بود و هر کس به آن راضى نباشد، نه برکت خواهد یافت و نه او را بس خواهد بود. روزى، در پى انسان است، آن گونه که اجلش در پى او است». (دیلمی، حسن بن محمد، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص 342)
البته موارد دیگری نیز برای کسب برکت وجود دارد که در این نوشتار به همین مقدار بسنده می شود.
رابطه معنویت و برکت
آن گاه که در سایه سار معنویت و تقوا، برکات معنوی بر مردم باریدن گیرد، برکت های مادی نیز کم کم رخ می نمایند و در این گونه موارد ظاهر می شوند:
1- فزونی در نان و غذا: رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «گرده ها و قرص های نان خود را کوچک بگیرید؛ زیرا با هر قرص کوچک نانی، برکت وجود دارد.»
2- برکت در مال: با بخشش و انفاق مال، برکت مال فزونی می یابد و علی علیه السلام هم در اهمیت این امر می فرماید: «برکة المال فی الصدقه».
3- فرزند صالح: داشتن فرزندان صالح، از مظاهر خیر و برکت است. امام باقر علیه السلام درباره خیرآوری فرزند می گوید: «هیچ فرزندی بر عبدالمطلب هدیه نشد که برکتش از علی علیه السلام بیشتر باشد؛ مگر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله»
این برکت ها در سایه عبادت و حق گرایی و وظیفه شناسی تداوم می یابد. دعا و ارتباط با خداوند، برکت های زندگی را زیاد می کند. احترام به بزرگ ترها نیز در افزایش رزق و روزی تأثیرگذار است.
در برخی روایت ها نیز آمده است: «سه چیز است که در آن برکت وجود دارد: معامله مدت دار، قرض به هم دادن و مخلوط کردن گندم و جو برای مصرف خانه، نه برای فروش».
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت سماموس
سایت حوزه
شیعه نیوز