اینکه چقدر در ایران به آن فکر میکنند موضوع این مطلب نیست. اینجا میخواهیم از پروپوزال یک دانشجوی لهستانی صحبت کنیم، که برای زایندهرود خشک شده طرح دادهاست.
«ماتیوس پوزپیچ» دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پلی تکنیک سیلسیان شهر گلیویچ لهستان، پایاننامه خود را با عنوان « بستررود – ساخت ابرسازه در بستر رودخانه خشک شده زایندهرود ایران» ارائه کردهاست. پایان نامه وی که خلاصهای از آن در سایت آرکدیلی منتشر شدهاست با این مطلع آغاز شدهاست :
برای سالیان دراز طبیعت به عنوان چیزی تعریف شدهاست که نسبت به آن احترام قائلیم؛ از آن برای کارهای خود الهام میگیریم و در معماری آن را بکار میگیریم. … اما چه میکنیم اگر طبعیت ناگهان از بین برود؟ مسئولیت یک معمار در این زمان چیست؟
طبق طرح پوزپیچ، ابرسازهای به طول ۶ کیلومتر بر بستر زایندهرود قرار میگیرد که کاربریهای متفاوتی دارد. در این طرح، سازههای نصب شده به سه طبقه تقسیم میشوند. طبقه همکف رودخانه جهت ساخت و توسعه شهر پیشبینی شدهاست که پوزپیچ احداث ایستگاه مترو را در آن پیشنهاد کردهاست. حتی به نظر میآید در این طبقه احداث آپارتمان مسکونی نیز پیشبینی شدهاست. طبقه بالای همکف و در واقع لایه رویی و بیرونی سازه به فضای سبز و ایجاد چشمانداز شهری و همچنین اتصال دو سمت رودخانه به یکدیگر اختصاص دارد. طبقه زیر همکف نیز میتواند به پارکینگ عمومی و یا حتی ایجاد راههایی برای دسترسی دو سمت رودخانه به یکدیگر اختصاص پیدا کند.
پوزپیچ در طرح خود، شیوههای پیچیدهای برای عبور آب پیشبینی کردهاست. در طول ۶ کیلومتری این طرح، مسیرهایی بر روی سطح رویی این سازه قرار دارد که جریان آب در آنها صورت میگیرد. در صورت بیشتر شدن جریان آب، کانالهای ثانویهای طراحی شدهاند که وارد چرخه شده و آب را از خود عبور میدهند. حتی مخازنی نیز تعبیه شدهاند تا در موارد پیک رودخانه، آبهای سطحی سازه را در خود ذخیره کنند و از سازه خارج کنند.
طبق ادعای طراح، این طرح کاملاً سازگار با محیط زیست بوده و هیچگونه عوارض زیستمحیطیای در پی نخواهد داشت. پوزپیچ لایههای رویی و میانی این سازه را طوری طراحی کردهاست که در فصول مختلف تاثیرات متفاوتی خواهند داشت.
نمیتوان از کنار زحمات زیادی که این جوان لهستانی برای این پروژه کشیده است به سادگی گذشت. آنطور که پیداست وی درباره زاینده رود، اصفهان و به طور کلی ایران تحقیقات فراوانی کردهاست. حداقل در تصاویر رندر طرحهای وی مردهای دشداشه پوش و زنان پوشیه دار دیده نمیشوند و این یعنی برخلاف موارد مشابه و همیشگی، وی به شناخت نسبتاً درستی حداقل از ظاهر ایران رسیدهاست. اما مسئلهای که وی درنظر نگرفته است و شاید بتوان گفت کمتر در آن تحقیق کردهاست، نقش تاریخی و حیاتی زایندهرود برای مردم اصفهان است. قطعاً وضع فعلی زایندهرود برای مردم اصفهان و مردم همه شهرهای ایران ناراحت کننده است. اما هیچ ایرانیای نمیپذیرد که رودخانه تاریخی زاینده رود از بین برود، حتی اگر قرار باشد زیباترین سازههای معماری جایگزین آن شوند. علاوه بر اینها، پوزپیچ به تاثیرات نامطلوب زیست محیطی (که همین حالا هم گریبان گیر اصفهان شدهاست) برچیدن رودخانهای که سالهای طولانی زیستبوم اصفهان را شکل دادهاست فکری نکردهاست. گذشته از اینها اگر رودخانه روزی دوباره مانند روزهای اوجش خروشان شود، چه اتفاقی برای این سازه خواهد افتاد؟
