معرفی دو مذهب کاتولیسم و ارتودکس

مقدمه:                                                                                                                                                                           

مسیحیت مانند هر دین دیگر، فرقه هاى متعددى دارد که برخى از آنها باستانى و برخى نسبتا تازه هستند، همچنین برخى از آنها پیروان بسیار و برخى دیگر پیروان اندک دارند. مسیحیان فرقه را کلیسا مى نامند. در مسیحیت سه فرقه بزرگ و تعدادى فرقه کوچک وجود دارد. تفاوت بعضى از فرقه ها (مانند کاتولیک و ارتدوکس) با یکدیگر بسیار کم است، ولى برخى از آنها (مانند کاتولیک و پروتستان) با هم بسیار تفاوت دارند. 

چگونگی پیدایش مذهب کاتولیک در مسیحیت

امروزه مهمترین و بزرگترین مذهب مسیحى، مذهب كاتولیك است كه پاپ پیشواى آن است كاتولیك در لغت یونانى به معناى عمومى است و كلیساى كاتولیك به این معنا شامل كلیه شعب دین مسیح مى باشد؛ در حالى كه تنها براى كلیساى روم كه تحت ریاست عالیه پاپ قرار دارد، بكار مى رود. واژه كاتولیك نخستین بار در سال 160 میلادى به كار رفت تا كلیساى عمومى مسیحیان را از بعضى شعب آن كه تازه تاءسیس گردیده بود، تشخیص دهند. و در سال 434 میلادى اصل ذیل براى مذهب كاتولیك اتخاذ گردید: اساس كلیساى كاتولیك عبارت است از: عمومیت، قدمت، الفت و اتحاد. كاتولیك ها جمله فوق را همیشه به خود نسبت مى دهند. این فرقه بسیار قدیمی است و تاریخ آن به عصر حواریون، یعنى حدود 2000 سال پیش مى رسد. كاتولیك یك رهبر دارند كه پاپ (POPE) یعنى پدر نامیده مى شود.از آغاز نشر دعوت رسولان حضرت عیسى (ع) ، تدریجا پنج كانون بزرگ مسیحیت در اورشلیم، اسكندریه، انطاكیه، قسطنطنیه و رم به وجود آمد. از آنجا كه شالوده كلیساى روم به دست پطرس نهاده شد و پولس ‍ براى مدتى معلم و رهبر آن بود، آن كلیسا خود را از سایر كلیساها برتر مى دید، و تفوق آن بر سایر كلیساهاى مسیحى تدریجا مسلم شد. اسقف اعظم آن كلیساها از روى تعظیم پاپ خوانده مى شد و در مرافعات و اختلافات بین كلیساها از راءى و فتواى وى پیروى مى شد. قبل از انتقال قطعى تختگاه امپراطورى به بیزانس، هنگامى كه اسقفهاى پنج مركز فوق پاتریارك خوانده مى شدند، اسقف رم این لقب را نپذیرفت و همان عنوان پاپ را براى خود كافى دانست و آن را مایه امتیاز شمرد.

روحانیون كاتولیك معتقدند: كلیساى آنها نماینده حقیقى كلیساى مسیح است و براى خود تنها اتحاد عقیده و آداب مذهبى و تقدس و روحانیت و قدمت و ولایت را قائل اند. پاپ در راءس كلیساى كاتولیك قرار گرفته است و براى معاونت او هیاءت هاى مختلف از روحانیون درجه اول معین مى شوند، و خود پاپ هم از بین آنها براى تمام عمر انتخاب مى شود. به عقیده كاتولیك ها، عیساى مسیح انجمن مرئى را كه عبارت از همین كلیسا است، تاءسیس كرده است. و پاپ جانشین پطرس مقدس است. كلیسا را آنها مركز روحانى حقیقى مى دانند كه در كتب مقدسه مسیحیان مندرج است .كاتولیك ها به تظاهر و رعایت آداب مذهب اهمیت فراوان مى دهند و قوانین مذهب را در تمام كلیساهاى خود یكنواخت كرده اند.پیروان مذهب كاتولیك در جهان در حدود 425 میلیون نفر مى باشند. و پاپ در واتیكان رهبر آنان مى باشد. پاپ ضامن تأمین سعادت ابدى عیسویان است. جامعه كاتولیك وى را معصوم و مصون از خطا مى داند و فرمان او را مطاع مى داند.

عقاید ، مراسم مذهبى ، اصول اساسی كاتولیك ها

مراسم مذهبى كاتولیك ها؛ خطبه و ادعیه و نماز به زبان لاتین و گاه به زبان بومى خوانده مى شود.

مهمترین مساءله، شیوه تبدیل عناصر موجود در نان و شراب به گوشت و خون عیسى خوانده مى شود.

مقدسات سبعه:

1-    تعمید 2- قربانى 3- توبه. 4- اعتراف 5- تناول 6- ازدواج 7- مسح بیماران در حال مرگ

شرح این شعائر به قرار ذیل است:

1-    تعمید و نامگذارى : این رسم مخصوص كودكانى است كه پدر و مادر آنها مسیحى اند. پس از تعمید، كشیش از خداوند حمایت كودك را مى خواهد و براى او نامى انتخاب مى كند.

2-    تأیید میثاق : كسانى كه در كودكى تعمید یافته اند، چون به سن بلوغ برسند، نزد كشیش مى روند و میثاق خود را تأیید مى كنند و به ایمان قلبى خود اعتراف مى نمایند.

3-    عشاء ربانى:این رسم همان تقدیس نان وشرابى است كه عیسى در شب آخرحیات خود تناول كرد.

4-    توبه و اقرار به گناهان : مسیحیان كاتولیك طى تشریفاتى به گناهان خود اعتراف كرده و از معاصى خود توبه مى كنند .

5-    ازدواج:مراسم ازدواج مردوزن مسیحى باید طبق تشریفات در كلیسا و با حضور كشیش انجام گیرد.

6-    سازمان روحانى كلیسا : از مقام پاپ و كاردینالهاى او گرفته تا پائین ترین مرتبه روحانى، باید مورد احترام و قبول یك مسیحى كاتولیك باشد.

7-    مسح محتضر : یك كاتولیك باید بیمار در حال جان دادن را با روغن زیتون مقدس تدهین كند و كشیش بر او دعائى مخصوص مى خواند.

 اصلاحات :اعتراض و بیدارى به میان پیروان مذهب كاتولیك راه یافت و سرانجام پاپ را وادار به اصلاحات كرد. پاپ با هر گونه اصلاحاتى ذاتا مخالف بود ولى شارل پنجم امپراطور وقت كه میل داشت میان مسیحیان وحدتى برقرار شود، پاپ راواداربه انجام اصلاحاتى كرد.براى این منظوردرسال1545 میلادى درشهرترنت شورائى تشكیل گردیدوبه مدت18 سال به كارادامه دادوسرانجام نتیجه كارخودرادرپنج اصل زیراعلام كرد:

1-    اخبار و سنن كاتولیك برابر و هم وزن كتب مقدسه است و منبع حقیقت و سرچشمه اختیارات روحانى مى باشد.

2-    كتاب مقدس عبارت است از نسخه لاتینى آن

3-    ترجمه آن از لاتین به زبانهاى دیگر ، حق انحصارى كلیساى كاتولیك است.

4-    مقدسات سبعه همان است كه كلیسا در قرون وسطى رسما پذیرفته است.

5-    نجات و رستگارى تنها بستگى به ایمان دارد؛ ولى ایمان عامل حصول آن نیست و اعمال صالحه مستوجب عفو و غفران الهى نیست.

مناصب کلیسای کاتولیک

مناصب كلیسای كاتولیك طبق مصوبه شورای ترنت به هفت مرتبه تقسیم می‌شود؛ سه رتبه عالی و چهار مرتبه پائین‌‌تر.

چهار درجه پایین، به ترتیب عبارتند از: دربان، قاری، خادم كلیسا، متصدی راندن ارواح پلید و شرور. این رتبه‌ها در زمره مناصب جزئی قرار دارند و معمولاً از میان گروه دانشجویان الهیات انتخاب می‌شوند.

وظیفه ازدواج نكردن به سه رتبه عالی كه عبارتند از معاونت شماسی، شماسی، كشیشی، كه شامل اسقفی و پرسبیتری است- تعلق می‌گیرد. ارتقاء به مقام اسقفی به انتصاب و تقدیس جدید نیازمند است – مقام اسقفی بالاترین رتبه انتصاب است؛ البته در مورد اسقف‌های اعظم و كاردینال‌ها و حتی خود پاپ، اگر چه حوزه عمل وسیع‌تری دارند، احتیاج به تقدیس بیشتری نیست.

 چگونگي پيدايش مذهب ارتدكس

این فرقه قریب هزار سال پیش پدید آمد و از نظر عقیدتى با فرقه كاتولیك اختلاف چندانى ندارد. در تاریخ مسیحیت اولین تجزیه و تقسیم مهم با تشكیل كلیساى ارتدکس آغاز شد. مسیحیانى كه به نام پیروان مسیحى ارتودكس شناخته شدند و مسیحیت شرقى را به وجود آوردند، آن گروه از مسیحیانى هستند كه بر اثر اختلاف عقیدتى به تدریج از كلیساى كاتولیك روم جدا شدند و در اواسط قرن یازدهم میلادى به طور نهائى كناره گیرى كردند. علت این جدائى اختلاف بین روم غربى و روم شرقى بود. بنابر این در قرن 5 میلادى پس از تجزیه امپراطورى روم به روم شرقى و غربى و وجود دو پاى تخت رم و قسطنطنیه، در تشكیلات كلیساى كاتولیك نیز تجزیه حاصل آمد. كلیساى شرق كه ارتدکس نام گرفت، از كلیساى كاتولیك روم جدا شد.                                           
پیدایش ارتدکس                                         
واژه ى ارتدكس (Orthodox) از دو كلمه یونانى «Ortos» به معناى «درست» و «doxa» به معناى عقیده تركیب شده است; بنابراین این واژه را مى توان راست دین یا درست عقیده ترجمه كرد. پیدایش فرقه ى ارتدكس قبل از آن كه ریشه ى اعتقادى داشته باشد، منشأ جغرافیایى داشته و حاكى از جدایى است. مهم ترین جدایى در تاریخ مسیحیت در اواخر قرن پنجم میلادى، هنگام تجزیه ى روم به بخش شرقى و غربى، پیش آمد. كلیساى رم مركز بخش غربى مسیحیت بود و معتقد بود كه باید رهبرى تمام اسقف هاى جهان را برعهده داشته باشد; چون اعتبار خود را از «پطرس رسول» مى گرفت. مسیحیت شرقى كه مهم ترین كلیساى آن كلیساى قسطنطنیه بود، پنج مركز مهم مسیحیت، یعنى اورشلیم، انطاكیه، رم، اسكندریه و قسطنطنیه را از نظر اعتبار و اقتدار برابر مى دانست. كلیساى بخش غربى، كشورهاى فرانسه، اسپانیا و برخى از كشورهاى دیگر اروپایى را شامل مى شد و بخش شرقى، علاوه بر یونان، برخى مناطق اروپاى شرقى، كلدانیان، سریانیان، ارمنیان، مارونیان، حبشى ها و سایر اهالى شرق جهان مسیحیت را در بر مى گرفت. كلیساى غرب را به دلیل این كه مركزش در ایتالیا بود و هم چنین زبان رایج در بخش غربى زبان لاتینى بود، «كلیساى لاتینى» مى گفتند; كلیساى شرق را هم «كلیساى یونانى» مى گفتند، چون یكى از مراكز مهم كلیساى شرق در یونان قرار داشت و زبان رایج در این بخش هم یونانى بود و به همین دلیل، كلیساى ارتدكس، ترجمه «یونانى» عهد عتیق را برگزید، در حالى كه در كلیساى غرب بر متن «لاتینى» كتاب مقدس (ترجمه ى «ولگانا») اصرار مى شد. امروزه مسیحیان روسیه، یونان، بلغارستان، صربستان، آلبانى و رومانى  پپرو، كلیساى ارتدكس اند. كلیساهاى محلى كوچك تر، یعنى كلیساى سوریه، گریگورى ارمنى، قبطى (مصر) و اتیوپى هم منصوب به این شعبه از مسیحیت هستند كه تفاوت هایى جزئى در روش و عمل با یكدیگر دارند. مسیحیان ارمنى نیز از نظر عقیدتى ارتدوكس به شمار مى روند                      .                                           

عقایدپیروان كلیساى ارتدکس                                                        
برزخ، مفهوم بى آلایش، برائت از گمراهى و عدم امكان اشتباه پاپ را قبول ندارند، كشیشان این فرقه ازدواج مى كنند، مراسم عبادى را به زبان منطقه اى و كشورى كه در آن زندگى مى كنند، انجام مى دهند و تقدیس و وحدت مؤ منان با دو قطعه نان معمولى و شراب اجرا مى گردد. گویا این نخستین تجزیه در دین عیسى به حساب مى آید. مبانى كلام مذهب ارتدکس محصول ذوق كلامى یونان است، چرا كه علما و متكلمان این مذهب، یونانى بودند. كلیساى ارتدکس در یونان گسترش زیادى پیدا كرد و بخشهائى از آسیاى صغیر و اروپا و... را در برگرفت. كلیساى مزبور در روسیه نیز پایگاه داشت و نفوذ آن تا انقلاب 1917 میلادى و غلبه كمونیزم، ادامه داشت. پیروان این فرقه مى كوشند تا مراسم و شعائر خود را مانند مسیحیان اولیه انجام دهند. آنان سنت گرا هستند تا مراسم و شعائر خود را مانند مسیحیان اولیه انجام دهند. و مى كوشند تا عقاید سنتى و قدیمى خود را بدون هر گونه تغییر و اضافاتى، حفظ نمایند. آنان پاپ را عارى از اشتباه نمى دانند. پیروان كلیساى یونانى ارتدکس بالغ بر یك صد و بیست میلیون نفراند. رئیس روحانى این فرقه پطریک (بطریق) نامیده مى شود و مشاورین مذهب را سن سینور مى گویند. شكل كلیساى ارتدکس چهار گوش است و در دو سطح قرار دارد: قسمت مرتفع محل اولیاى دین و به منزله آسمان است و قسمت پائین محل اجتماع پیروان است. مراسم دینى به زبان یونانى اجرا مى شود و در كلیساى ارتدکس روس به زبان اسلاوى قدیم مى باشد. فرائض دینى از سال 1274 میلادى در هفت مورد خلاصه شده است                           .                                                   
1- تعمید. 2- اداى شهادت. 3- مسح روغن مقدس. 4- تناول. 5- توبه. 6- مسح بیماران. 7- ازدواج.

اختلافات كلیساى ارتدكس با كاتولیك                                       
اختلاف كلیساى ارتدكس شرق و كاتولیك رومى از تقسیم بندى جغرافیایى و موضوع نسبتاً جزئى هم رتبه بودن اسقف اورشلیم و اسقف روم آغاز شد، اما كم كم به برخى مسائل اعتقادى و آموزه هاى مذهبى كشیده شد. مى توان اختلافات عمده ى میان این دو فرقه را به شرح ذیل بر شمرد:
1-روح القدس براى عمل كردن در مؤمنان ازپدرصادر مى شود. این متن اظهار نامه ى ایمان است كه مورد توافق كلیساى شرق و غرب بوده است; اما كاتولیك ها روح القدس را صادر از «پدر و پسر» مى دانند و معتقدند براى صدور روح القدس خداى پدر و عیساى پسر با هم عمل مى كنند.                          
2- ارتدكس ها برخلاف كاتولیك ها به «عصمت پاپ» و مقامات كلیسایى اعتقاد ندارند، بلكه معتقدند «كلیساى جامع» یعنى مجموعه ى مؤمنان مسیحى، جامعه اى مصون از خطاست. البته مصونیت جامعه ى كلیسایى را كاتولیك ها هم به رسمیت مى شناسند، اما معتقدند كه این عصمت از طریق «معصومیت پاپ» اعمال مى شود                                                        
3- در كلیساى شرق، روحانیانى كه مقامى كم تر از اسقف دارند، مجاز به ازدواج هستند، ولى در كلیساى غرب كشیشان و روحانیون از میان افراد مجرّد انتخاب مى شوند و مجاز به ازدواج نیستند.                                   
هم چنین كشیشان در غرب باید صورت خود را بتراشند اما در شرق باید ریش نگاه دارند.                                   
4- كلیساى كاتولیك براى مسئله «عصمت مریم» و «بكارت مریم تا پایان عمر» اهمیت ویژه اى قایل اند، در حالى كه ارتدكس ها چنین اعتقادى ندارند. كلیساى غرب  مریم مقدس را هم چون  عیسى مسیح، مبرا از گناه اولیه مى دانند، در حالى كه ارتدكس ها آن را ویژگى منحصر به عیسى می دانند                                                        

5- منابع و  مآخذ اصول اعتقادى ارتدكس، كتاب و سنت است، در حالى كه اصول عقاید كاتولیك، تعالیم رسمى كلیسا را نیز شامل مى شود. سنت عبارت است از مجموع شعائر و اصول عقایدى كه از حواریون به دست آمده و آنها نیز آن را به طور شفاهى از خدا یا روح القدس دریافت كرده اند. و منظور از تعالیم كلیسا، مصوّبات كلیسا و اعتقادنامه ها و شوراها و اظهارات پاپ در مسند و مقام پاپى خود است.                                                   

6- در هیچ كلیسایى عقیده به مؤثر بودن «رستاخیز  عیسى» در امر «نجات» به اندازه ى كلیساى ارتدكس نیست. در عوض كلیساى ارتدكس هیچ گونه تعلیمات تفصیلى درباره ى «فیض خدا» ندارد و لذا متكلمان مسیحى شرق تا حدى به «پلاجیانیسم» متمایل شده اند و اراده ى انسان را هم، علاوه بر فیض خداوند، در نجات، سهیم مى دانند                                                               

7-  عشاى ربانى» مهم ترین عبادت در مذهب ارتدكس به شمار مى آید و این مسئله به ظاهر جزئى باعث جنجال آفرینى بسیارى شده است. در بخش شرقى براى برگزارى آیین عشاى ربانى از نان «ورآمده» و در بخش غربى از نان ورنیامده و فطیر استفاده مى كردند. در سال 1054 م، میكائیل سرو لاریوس، كلیساى غرب را به دلیل استفاده از نان فطیر در مراسم عشاى ربانى محكوم كرد. متقابلاً هیئت رومى اعلامیه اى مبنى بر تكفیر وى و پیروانش بر مذبح عالى كلیساى جامع سنت سوني نصب كرد.در عوض میكائیل سرولاریوس كه نمى خواست عقب مانده باشد، مجمعى ترتیب داد و پاپ روم و پیروانش را لعنت و تكفیر كرد. از آن تاریخ به بعد كلیساى كاتولیك رومى و كلیساى ارتدكس یونانى هر یك جداگانه راه خود را رفتند. این تكفیر متقابل در دسامبر 1965 م به فرمان پاپ پل ششم و پاتریارك آتناگوراس ملغى شد. علاوه بر این ها اختلافات دیگرى هم در عقاید، مراسم، اعیاد و آداب و رسوم بین كلیساى شرق و غرب دیده مى شود.