این چهار تکنولوژی قرار است به داد داوران فوتبال برسند
از فینال جام جهانی ۱۹۶۶ انگلیس سالها گذشته اما آلمانیها هنوز فکر میکنند حقشان در این بازی خورده شده است. در آن بازی تاریخی، توپ جف هرست، ستاره این بازی که هتتریک کرد، به دیرک عمودی دروازه آلمان خورد و بعد به زمین. کدام سمت خط؟ شاید تاریخ هرگز جواب این سوال را پیدا نکند؛ اما داور بازی با توجه به اختیارات قانونیاش توپ را گل اعلام کرد. از آن زمان آلمانیها هنوز فکر میکنند «گل ویمبلی» واقعا گل نبوده است. در آن سالها فناوری بشر آنقدر پیشرفت نکرده بود که هواداران به فکر روشی علمی برای تعیین سرنوشت آن توپ باشند. آن گل در تاریخ دست نخورده باقی ماند تا اینکه در جام جهانی ۲۰۱۰ این بار سرنوشت سر و ته عمل کرد. شوت فرانک لمپارد، هافبک تیم انگلیس آشکارا از خط دروازه آلمان گذشت و تصاویر تلویزیونی مشخص کردند توپ واقعا از خط گذشته. با این حال، داور و کمک داور که تشخیص نداده بودند توپ از خط رد شده، این بار هم با استفاده از اختیارات قانونی خود، آن توپ را گل اعلام نکردند. این به آن در؟ نه در فوتبال قرار نیست چیزی به چیز دیگر در شود. بعد از این بازی، سپ بلاتر رئیس فیفا شخصا اعلام کرد که باید فکری به حال فوتبال کرد و از همین جا، فناوریهای پیشرفته راه خود را به سازمان محافظهکار فوتبال باز کردند.
استفاده از فناوری «خط گل» برای تشخیص رد شدن توپ از خط دروازه، سوژهای است که سالها مورد بحث بوده اما همیشه مخالفان سرسختی داشته است. با این حال فیفا بالاخره حدود یک سال پیش تصویب کرد که از فناوری خط گل در بازیهای رسمی استفاده خواهد کرد و بعد از آن هشت شرکت طرحهای خود را به فیفا ارائه کردند. اساس ساز و کار این فناوریها دو الگو است؛ یکی استفاده از دوربینهای سرعت بالا در استادیوم و دیگری استفاده از سنسورهایی که درون توپ فوتبال کار گذاشته میشوند. سیستم اول بدون دلیل خاصی بیشتر با استقبال فیفا مواجه شده و قرار است در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل از سیستمی که با دوربینهای سرعت بالا کار میکند استفاده شود. با این حال جام جهانی، اولین جایی نیست که از این سیستم استفاده میشود.
فیفا در اولین گام از میان هشت طرح ارائهشده، چهار طرح را انتخاب کرد و به آنها مجوز رسمی داد. این فناوریها، گلرف، هاوکآی یا چشم شاهین، کایروس و گلکنترل بودند. برای اینکه یک سیستم توسط فیفا تایید شود، شرکتی مستقل از سوی فیفا آنها را در سوئیس تست کرد و بعد به آنها گواهی داده شد. در جام باشگاههای جهان که سال گذشته در ژاپن برگزار شد، دو سیستم گلرف و چشم شاهین در دو ورزشگاه جداگانه آزمایش شدند و کارایی آنها مورد تایید فیفا قرار گرفت. از ابتدا قرار بر این بود که اولین استفاده رسمی از فناوری خط گل، جام کنفدراسیونها باشد که چندروز پیشتر برگزار شد. فناوری تایید شده فیفا برای استفاده در این تورنمنت هم گلکنترل است. لیگ برتر انگلیس هم تایید کرده که از فصل بعد در تمامی بازیهایش از فناوری خط گل استفاده خواهد کرد.مشکل بزرگ این فناوریها به جز نگاه محافظهکارانه افرادی مانند میشل پلاتینی رئیس یوفا (که نگران است بعد از فناوری خط گل، فناوریهای دیگر مانند تشخیص آفساید به این ورزش هجوم بیاورند) این است که گران تمام میشوند. در کارایی آنها با توجه به تایید فیفا هیچ شکی وجود ندارد؛ اما آیا واقعا همه کشورهای عضو فیفا میتوانند در لیگهای خود از این فناوریها استفاده کنند؟ تاکید بسیاری از شرکتهای ارائهدهنده این فناوریها بر ارزان بودن آنهاست. ولی فعلا نمیشود درباره این ادعاها قضاوت کرد.
shahinچشم شاهین (Hawk-Eye)
چشم شاهین همان فناوری است که پیشتر در ورزشهایی مانند کریکت و تنیس هم استفاده و کاراییاش ثابت شده است. شرکت انگلیسی ارائه دهنده این فناوری امید زیادی داشت تا در جام کنفدراسیونها به صورت رسمی استفاده شود اما نوبت به آن نرسید. در چشم شاهین، شش دوربین سرعت بالا که ۵۰۰ فریم را در ثانیه میگیرند، هر گونه حرکت توپ را دنبال میکنند. تصاویر دوربینها به یک کامپیوتر منتقل میشود و کامپیوتر با توجه به خطی که در دهانه دورازه کشیده شده، موقعیت توپ را تحلیل میکند. در فناوری خط گل چشم شاهین، تور دروازه باید حتما سیاه باشد و سه نقطه روی دروازه مشخص میشود تا به اندازهگیریهای کامپیوتری کمک کند. وقتی توپ از خط دروازه رد شود، یک سیگنال به ساعت مچی داور ارسال میشود که نشان میدهد توپ گل شده. جالب اینجاست که تمام این پروسه کمتر از یک ثانیه طول میکشد. این سیستم میتواند خط مسیر توپ را هم در صورت نیاز نشان بدهد. نشان دادن خط مسیر در تنیس شایع است و یکی از جذابیتهای خیلی نوآورانه این ورزش به شمار میرود. فکرش را بکنید در یک تصویر کاملا استثنایی میتوانید در تصاویر باکیفیت آهسته ببینید که ضربه کاشته رونالدو چطور از روی دیوار دفاعی با یک مسیر سینوسی عبور میکند و گل میشود. این سیستم هم مانند گلکنترل میتواند با نشان دادن تصاویر تلویزیونی سهبعدی نشان بدهد که توپ گل شده است. نقطه ضعف این سیستم گرانی و همینطور اتکای آن به تور سیاه است.
goal-controlفناوری گل کنترل (GoalControl-4D)
گل کنترل همان سیستمی است که در جام کنفدراسیونها استفاده خواهد شد؛ از این رو به عنوان اولین فناوری خط گل رسمی فیفا جایگاهی تاریخی در ورود فناوریهای پیشرفته به زمین فوتبال دارد. گل کنترل از ۱۴ دوربین بسیار پیشرفته پرسرعت در اطراف زمین استفاده میکند. برای هر دروازه، هفت دوربین این سیستم به گونهای تنظیم میشوند که روی دهانه دروازه کنترل داشته باشند. وقتی توپ به خط دروازه نزدیک میشود، این دوربینها در سه بعد X، Y و Z از آن تصویربرداری میکنند. همه این دوربینها به سیستمی به نام GoalLine متصل هستند که تمام بازیکنان، داور یا هر جسمی را که مقابل دوربین و توپ باشد در پروسه کامپیوتری محو میکند. وقتی این تصاویر اضافی محو شدند، با تحلیل تصویرهای گرفته شده از توپ جایگاه دقیق آن با دقت چند میلیمتر مشخص میشود. اگر توپ از خط دروازه گذشته باشد، یک ویبره و یک تصویر مشخص روی ساعت رسمی داور ظاهر میشود. تمام این پروسه کمتر از یک ثانیه انجام میشود. ویژگی بارز این سیستم این است که بعد از اعلام گل میتواند تصاویر آهسته سه بعدی دقیقی ارائه دهد که به تماشاگران حاضر در ورزشگاه یا تماشاگران تلویزیونی نشان میدهد توپ از خط رده شده است. این سیستم به قدری دقیق است که هر کدام از ۱۴ دوربین ورزشگاه میتواند عکسهای سه بعدیای ارائه بدهد که نشان میدهد توپ از خط دروازه رد شده است.
cairosکایروس (Cairos)
فناوری خط گل کایروس مشابه فناوری خط گلرف است؛ با این تفاوت که قیمت، دردسر و البته جذابیتهای بیشتری دارد. این سیستم هم متکی به سنسورهاست؛ اما سنسورها تنها در توپ قرار نمیگیرند. در فناوری کایروس، تعداد زیادی سنسور در محوطه جریمه و همین طور پشت گل درون زمین کاشته میشود. این سنسورها جایگاه تراشهای را که درون توپ قرار دارد تحلیل میکنند و به خوبی تشخیص میدهند که آیا توپ از خط گلزده شده است یا نه. کایروس برای فناوری خود، با شرکت آدیداس قرارداد بسته است تا بتواند تراشهها را داخل توپهای این شرکت کار بگذارد.
سنسورهایی که در این سیستم درون زمین کاشته میشوند، در واقع کابلهایی هستند که جریان الکتریکی مشخصی در آنها جریان دارد و همین یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند. وقتی توپ در این میدان حرکت میکند، سنسور درون آن اطلاعات مکانی خود را به دریافتکنندههایی که پشت دروازه قرار دارند میفرستد. این دریافتکنندهها دادهها را به یک کامپیوتر مادر میفرستند. وقتی هم که این کامپیوتر تشخیص بدهد توپ از خط رد شده، یک سیگنال به ساعت مچی داور میفرستد. این سیستم هم در کمتر از یک ثانیه اعلام میکند که توپ گل شده است یا نه.
مشکل بزرگ این سیستم این است که نمیشود با هر توپی بازی را برگزار کرد و در مقایسه با گلرف و دو فناوری دیگر کمی گران است. با این حال شرکت ارائهدهنده کایروس گفته سیستم را رایگان نصب میکند تا ارزان تمام شود. علاوه بر آن شرکت سازنده میخواهد حق مالکیت این سیستم را در هر ورزشگاه بفروشد تا استفاده آن در درازمدت ارزان تمام شود.
goalrefگلرف (GoalRef)
سیستم آلمانی گلرف یکی از ارزانترین و در عین حال کمجذابیتترین فناوریهای خط گل تایید شده از سوی فیفاست. در این سیستم، آنتنهای الکترومغناطیسی زیادی روی دیرک دروازه کار گذاشته میشود تا یک پرده نامرئی از میدان مغناطیسی در دهانه دروازه ایجاد شود. در این سیستم، تراشههای الکترونیکی کوچکی زیر پوسته چرمی توپ کار گذاشته میشود و وقتی توپ از خط دروازه یا در واقع همان پرده نامرئی مغناطیسی بگذرد، یک سیگنال روی ساعت مچی دوار ظاهر میشود که نشان میدهد توپ گل شده. چون در این سیستم قرار نیست تصاویر دوربینهای پیشرفته تحلیل شودند، در کمتر از یک دهم ثانیه گل شدن توپ مشخص میشود. تراشههای این سیستم را میتوان در هر توپی جاساز کرد و به همین خاطر است که فناوری ارزانی است. این شرکت طرح بلندپروازانهای برای تولید انبوه این فناوری دارد و امیدوار است فناوری خط گل را به ورزشگاههای سراسر دنیا بکشاند. بدی گلرف اما این است که جذابیتهای چشم شاهین و گلکنترل را ندارد. وقتی اعلام کند توپ گل شده، دیگر خبری از تصاویر سهبعدی نیست و هواداران فرصت استثنایی دیدن سه بعدی گل تیمشان را نخواهند داشت.