ختنه به بریدن و زدودن تمام یا بخشی از غلفه (پوست ختنه‌گاه) از آلت تناسلی مرد خَتنه می‌گویند. ختنه کردن ، عمل جراحی کوچکی است که سابقه 5 هزار ساله دارد. در این عمل کوچک ، پوستی که سر آلت را پوشانده است با روشهای مختلف دور می‌کنند تا سر آلت آزاد و برهنه گردد. بنابر احکام ادیان مختلف ، ختنه را در سنین مختلف انجام می‌دهند. بطور مثال پیروان حضرت موسی در روز هشتم تولد و مسلمانان تا قبل از بلوغ ، کودکانشان را ختنه می‌کنند.
به هنگام ختنه ممکن است لگام (frenulum) آلت تناسلی هم بریده شود. به این کار لگام‌بُری ( frenectomy ) گفته می شود.سنت ختنه از تاریخ ثبت‌شده بشری قدیمی‌تر است و نگاره‌هایی از آن در غارهای دوران نوسنگی و آرامگاه‌های مصری یافته شده است.
ختنه یک سنت دینی می باشد و در ادیانی مانند اسلام و یهود بر آن تاکید شده است از نظر علمی هم از فواید این عمل ، پرده برداشته شده است .در اسلام تاکید بر انجام ختنه قبل از روز هفتم تولد شده است مطالعاتی در دانشگاههای مختلف ایران انجام شده که تاکید بر انجام ختنه در شیرخوارگی ودر بعضی مقالات تاکید بر انجام آن در زایشگاه شده است وعلت آن را کاهش ریسک عفونت ادراری در نوزادان دانسته است. در هیچ مقاله ای این جراحی نفی نشده است
در هر زمانی که تصمیم به انجام ختنه برای فرزند خود گرفتید حتما اینکار را توسط یک جراح ودر بیمارستانی با امکانات مجهز انجام دهید.بعضی عوارض نادر از قبیل حساسیت به داروی بیهوشی, خونریزی ,.. نیاز به امکانات مجهز دارد.
دلایل ختنه کردن (Circumcise)
بطور طبیعی در زیر پوستی که آلت تناسلی کودک را می‌پوشاند، دائما ماده سفید رنگی ترشح می‌شود. البته این ماده چرک نیست و خاصیت نرم کنندگی دارد و مانع چسبیدن پوست به سر آلت می‌گردد. در بعضی از مواقع این ترشحات عفونی شده و پوست سر آلت نیز دچار عفونت می‌گردد. در موارد نادر عفونت مزبور مخصوصا در نوزادان و شیرخواران موجب عفونت کلیه‌ها می‌شود. آمار نشان داده است که عفونت ادراری در پسر بچه‌های ختنه نشده به مراتب بیشتر از پسرهای ختنه شده است. بنابر این ختنه کردن از پیدایش عفونت دستگاه ادرای جلوگیری می‌کند. تحقیقات نشان داده است که سرطان گردن رحم در زنان و سرطان آلت تناسلی در مردان در جوامعی که ختنه شده‌اند کمتر از جوامعی است که ختنه نشده‌اند. بعضی از کودکان اگر ختنه نشوند ممکن است پیوسته با آلت خود ور بروند و این عمل عادت کودک گردد که موجب ناراحتی پدر و مادر می‌گردد.
فواید ختنه
۱- پسران ختنه شده از بهداشت بالاترى برخوردارند.
۲- از عفونت هاى ادرارى و کلیوى پیشگیرى مى کند. کاهش عفونت وتورم دستگاه تناسلی
۳- از بیمار هاى مقاربتى و احتمالاً سرایت فورى HIV جلوگیرى مى کند.
۴- سرطان دستگاه تناسلى در مردان ختنه شده کمتر از سرطان در مردان بدون ختنه است.
۵- زنانى که شوهرانشان ختنه شده اند کمتر در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند.
6- لذت بردن بیشتر از رابطه جنسى.
انجمن اطفال آمریکا تاکید کرده است که فواید ختنه آنقدر مشخص و صد درصد نیست که بتوان این عمل را به عنوان یک جراحی روتین برای همگان قرار داد ولی انجام آن را نفی نکرده است.
مهمترین عوارض ختنه عفونت و خونریزی می باشد.ختنه مانند هر عمل چراحی عوارض یک عمل را دارد
بهترین زمان ختنه کردن
اگر ختنه بعد از تولد یا در ماههای اول تولد انجام گیرد، اولا احتیاج به بیهوشی عمومی کودک نیست و با بی حسی موضعی انجام می‌گیرد. ثانیا هزینه زیادی برای خانواده نخواهد داشت. مخصوصا اگر بهداشت و نظافت بعد از عمل رعایت شود، محل ختنه زودتر التیام می‌یابد. اگر ختنه در ماههای اول تولد انجام نشود، در این صورت علاوه بر اینکه کودک را باید بیهوش کرد و ختنه نمود، هزینه‌ای بر خانواده تحمیل می‌گردد و اثر بد روانی نیز بر کودک می‌گذارد. چون او در سنین کودکی (بویژه 2 تا 3 سالگی) نسبت به حفظ آلت تناسلی خود حساسیت دارد و چه بسا ختنه را تنبیه پدر و مادر در حق خود می‌پندارد و این تصور کودک را آزرده می‌کند. مشکلی که ممکن است ختنه کردن در ماههای اول تولد بوجود آورد عبارت است از زخم شدن نوک سوراخ آلت که باید از پیدایش آن جلوگیری کرد. زخم شدن نوک سوراخ آلت نتیجه قنداق کردن نامناسب کودک است که موجب می‌شود آمونیاک تولید شده از ادرار کودک با مجرای ادرار در تماس نزدیک باشد.
روشهای مختلف ختنه کردن
1) گذاشتن حلقه پلاستیکی
این روش ، روش متداول ختنه کردن است. بدین ترتیب که حلقه پلاستیکی را روی نوک آلت قرار می‌دهند و با نخ گره می‌زنند و 5 تا 7 روز آن را به همین حال نگاه می‌دارند. در نتیجه پوست جلو نخ سیاه می‌شود و با حلقه پلاستیکی می‌افتد. این روش را معمولا قبل از سه ماهگی بکار می‌برند.
2) ختنه کردن با روش بریدن و دوختن
در صورتیکه عمل ختنه در یکی دو ماه اول صورت نگیرد، جراح بعد از سه ماهگی با روش بریدن و دوختن ختنه را انجام می‌دهد. بعد از انجام ختنه محل باید به دقت نظارت گردد. اگر از محل ختنه چند قطره خون خارج شود، مهم نیست. ولی اگر خونریزی زیاد باشد باید هر چه زودتر به پزشک اطلاع داده شود تا از خونریزی جلوگیری نماید. در صورت مشاهده ترشحات سیتوزنگ در محل بریدن ختنه ، مادر باید محل را با آب و صابون بشوید و درمعرض هوا قرار دهد.
در چه مواردی نباید نوزاد را ختنه کرد:
» اگر تنه آلت نوزاد در سطح پوست عانه قرار گرفته و درحقیقت آلت نوزاد در چربی عانه فرو رفته باشد.
» اگر آلت نوزاد بسیار کوچک باشد، یعنی کمتر از 2.5 سانتیمتر طول داشته باشد (آلت نوزاد سالم بین 2.8 تا 4 سانتیمتر می‌باشد).
» اگر پیشابراه به جای نوک آلت در زیر سر یا تنه آلت قرار گرفته باشد و پوست ختنه کامل تشکیل نشده باشد (مردم به این حالت می‌گویند که نوزاد ختنه شده به دنیا آمده است). این وضع یک نوع نابهنجاری است و نوزاد به جای ادرار کردن به جلو به زیر ادرار می‌کند، در چنین موارد کودک را نباید ختنه کرد بلکه باید در 18 ماهگی با عمل جراحی خاص آلت او را ترمیم نمود.
برای انجام ختنه فرزند دلبندتان:
1 ) انجام آن توسط یک پزشک ماهر
2 ) انجام آن در بیمارستان مجهز را در نظر داشته باشید
مراقبت از کودک ختنه شده
آلت تناسلی کودک بعد از ختنه قرمز و متورم می شود و تا 24 ساعت هم ممکن است خونریزی داشته باشد
اقدامات:
1) پوشک کودک را به محض کثیف شدن تعویض کنید
2) روزانه ناحیه مورد نظر را به آرامی با آب تمیز کنید
3) از یک پماد آنتی بیوتیک بمدت 3تا 4 روز استفاده کنید
4) از صابون,پودر,لوسیون وهر ماده دیگر تا خوب شدن کامل استفاده نکنید
4) تا بهبودی کامل کودک را حمام نبرید
در بعضی مقالات تاکید شده بعد از افتادن پانسمان اولیه می توان کودک راحمام کرد و برای بهبود سریعتر مقداری نمک در وان کودک بریزید ولی از هیچ ماده ضدعفونی دیگر در آب استفاده نکنید . نخ بخیه معمولا طی 7 تا10 روز جذب می شود .اگر از حلقه استفاده شود حداکثر تا یک هفته خودبخود می افتد
5) اگر خونریزی و یا ترشحات از آلت تناسلی ادامه پیدا کرد سر آلت تناسلی آبی و یا سیاه شد جریان ادرار کاهش پیدا کرد حتما با پزشک خود تماس بگیرید
عوارض ختنه
ختنه باید توسط پزشک با تجربه انجام گیرد و پزشک باید توصیه‌های بهداشتی بعد از ختنه را به مادر تذکر دهد. اگر پزشک در عمل دقت نماید، معمولا ختنه کردن عوارضی ندارد. ولی ممکن است پزشک پوست را کمتر یا زیادتر از معمول ببرد و بردارد و لذا آلت ناشکل گردد و والدین خشنود نباشند. ولی مهم نیست و با بزرگ شدن کودک شکل طبیعی خواهد داشت. عارضه مهم خونریزی شدید است. همچنین امکان دارد پزشک سر آلت را ببرد و این بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد.
ورم پوست غلاف سر آلت و چسبندگی آن
اگر ختنه در زمان خود انجام نگیرد یا بهداشت دستگاه تناسلی نوزاد یا شیرخوار رعایت نشود، پوست غلاف سر آلت باریک و تنگ می‌گردد و کودک به سختی و با فشار ادرار می‌کند. این حالت را فیموزیس می‌نامند. در چنین حالتی باید به دستورهای بهداشتی عمل شود و هر چه زودتر کودک ختنه گردد. اگر ختنه در ماههای اول انجام نگیرد، ترشحات سفید رنگی زیر پوست غلاف آلت بوجود می‌آید که این ترشحات چرک نیست و مادر می‌تواند آن را هنگام حمام کردن پاک و تمیز نماید. اگر ختنه در ماههای اول انجام نگیرد مادر باید کودک را نپیچد و شلوار آزاد به پای کودک نماید و در هنگام حمام کردن پوست غلاف آلت را تا آنجایی که امکان دارد به طرف بالا بکشد و باز کند و آن را تمیز نماید.
علایم عفونت:
1) تب
2) ترشحات بد بو
3)افزایش قرمزی و تورم
جهت تعیین شیوع عوارض ختنه در اطفال زیر 2 سال شهر یزد تعداد 1500 نمونه در مراکز بهداشتی درمانی این شهر مورد مطالعه قرار گرفتند. این مطالعه از نوع توصیفی به روش مقطعی و نمونه‌گیری سهمیه‌ای به روش آسان از 15 مرکز و از هر مرکز 100 نمونه بود. روش اخذ اطلاعات از طریق مصاحبه با مادران و معاینه فیزیکی اطفال و تکمیل پرسشنامه بود. براساس نتایج بدست آمده در جامعه مورد بررسی ما میزان فراوانی عوارض بصورت کلی 23/8 بود و میزان فراوانی هر یک از عوارض به ترتیب شیوع عبارت بودند از: خونریزی 8/2 درصد، عفونت 6/5 درصد، تنگی مجرا4 درصد، هماتوم 1/3 درصد، باندهای چسبنده 0/9 درصد، احتباس ادراری 0/7 درصد، حذف بیش از حد پوست 0/7 درصد، تبدیل کاپ به جراحی 0/6 درصد، فیموزیس بعد از ختنه 0/6 درصد، آسیب‌گلانس 0/2 درصد، فیستول مجرا به پوست 0/1 درصد. در جامعه مورد مطالعه ما شایعترین سن انجام ختنه 0-3 ماهگی بود که در این سن عوارض نیز بیشتر مشاهده می‌شد (25/6 درصد) و 71 درصد موارد ختنه بروش جراحی و 28/8 درصد بروش کاپ انجام شده بود که عوارض در روش جراحی بیشتر بود (24/9 درصد مقابل 21/3 درصد) عوارض ناشی از کاپ در 4-7 ماهگی بیشتر بود (22 درصد) که شایعترین آن عفونت (0/9 درصد) می‌باشد و عوارض ناشی از جراحی در 0-3 ماهگی بیشتر بود (27/3 درصد) و شایعترین آن خونریزی (8/5 درصد) می‌باشد. در مطالعه ما از نظر فرد ختنه‌کننده به ترتیب جراح عمومی 43/3 درصد ارولوژیست 24/9 درصد پزشکی عمومی 22/5 درصد و غیرپزشک 9/3 درصد ختنه‌ها را انجام داده بودند که بیشترین عوارض توسط غیرپزشک (74/8 درصد) و کمترین عوارض توسط جراح عمومی (7/8 درصد) ایجاد شده است .
آمارها چه می گویند :
در کشور آمریکا که یک کشور مسیحى است در هر بیست و شش ثانیه یک نوزاد پسر اعم از مسیحى، یهودى و مسلمان ختنه مى شوند. آخرین آمار سالیانه نشان داده است در سال گذشته در آمریکا تعداد یک میلیون و دویست و پنجاه هزار نوزاد پسر ختنه شده اند که ۷۴ درصد توسط متخصصین زنان و زایمان انجام شده است
فرهنگ جهانی
.در حال حاضر در برخی از ادیان الهی ختنه کردن به عنوان قسمتی از فرایض دینی محسوب می شود. یکی از این ادیان دین یهود است. گفتهمی شود، حضرت موسی(ع) آیین ختنه کردن را از مصریان باستان آموخته و برای یهودیان مقرر کرده است. در تورات آمده است که خداوند به ابراهیم می‌گوید: <ختنه قسمتی از آیین من و نوعی تعهد بنده من به من است.> البته در زمان حضرت موسی (ع) پسران بوسیله چاقوی مخصوصی از جنس سنگ ختنه می شدند.در روزهای نخست ظهور دین مسیحیت نیز ختنه کردن قسمتی از آیین گرویدن به دین مسیح بوده است. ولی پس از مدتی برای افزایش پیروان دین مسیح در بین رومی‌ها و یونانی‌ها، پل مقدس،اجبار ختنه شدن را برمی دارد.
ختنه کردن در بسیاری از مذاهب از جمله دین مسیحیت اجباری نیست و تنها در بین پیروان دین اسلام و یهود رواج دارد. ختنه کردن پیش از جنگ دوم جهانی به سرعت در بین مردان دنیای غرب رواج پیدا کرد و به حدی گسترش یافت که به صورت یک فرهنگ مردمی در آمد.این فرهنگ در جوامع غربی آنقدر گسترده است که به طور مثال در حدود 80 درصد مردان آمریکا ختنه شده اند و ختنه کردن، امروزه شایعترین جراحی جهان محسوب می شود.
مسلماً علت رواج ختنه در بین مردم اروپا و آمریکا اجبار دینی نیست چون اغلب این مردم مسیحی هستند. بنابراین اگر علت این رواج را بخواهید، باید آن‌را در فواید علمی ختنه کردن جستجو کنید. چنانکه امروزه آیین قدیمی و اولیه دین اسلام به دلایل کاملاً روشن علم پزشکی از نظر حتی مردم غیر مسلمان، لازم به نظر می رسد. شاید مهمترین فایده ختنه، پیشگیری از ابتلای نوزادان و شیرخواران به عفونت‌های دستگاه ادراری باشد. عفونت ادراری نوزادان و شیرخوران می تواند عوارضی داشته باشد که بسیار خطرناک است.
عوارضی که ممکن است باعث ازبین رفتن بافت کلیوی و نهایتاً نارسایی کلیوی شود. مسلماً اگر شما هم به جای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بودید و به شما هم می گفتند که در بررسی‌های انجام شده مشخص شده است که 75 درصد اطفال زیر سه ماه دچار عفونت ادراری، پسر هستند و 95 درصد این پسرها ختنه نشده بوده اند، به این نتیجه می رسیدید که نوزادان پسر خود را ختنه کنید. اگر هم بخواهیم مقایسه کنیم، باید بگوییم که اگر نوزاد پسری ختنه نشود، شانس مبتلا شدن به عفونت ادراری در سال اول عمرش 10 برابر افزایش می‌یابد. دکتر سیم‌فروش، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در این باره می‌گوید: <بهترین کاری که برای پسر بچه ختنه نشده دچار عفونت ادراری، می توان انجام داد، ختنه کردن اوست.))
ممکن است که پیش خود فکر کنید که یعنی اگر فرزند ما از دوره نوزادی و شیرخوارگی جان سالم به در برد، دیگر ختنه فایده ای ندارد؟سوال شما را می‌توان این‌گونه پاسخ داد:<گر صبر کنی ز غوره حلوا سازم>!
ختنه در دوران بزرگسالی هم به درد آدم می خورد. مثلاً وقتی ختنه باعث کاهش احتمال ابتلای فرد به ایدز می شود ، میزان شیوع ایدز هم کاهش می یابد. این فایده ختنه آنقدر مورد توجه قرار گرفته که درکشورهای آفریقایی به عنوان یکی از روشهای پیشگیری از ایدز مطرح است، چرا که ثابت شده است، اگر 10 ختنه در یک جامعه انجام شود از ابتلای یک نفر به ایدز پیشگیری می شود.
ختنه به جز ایدز، از ابتلا به بیماری‌های عفونی دیگری نیز پیشگیری می کند. چون زیر پوست ختنه گاه محیط خوبی برای رشد باکتری‌ها و ویروس‌هاست لذا برداشتن آن از ابتلا به بیماری‌های عفونی موسوم به بیماری‌های منتقل شونده به روش جنسی جلوگیری می کند.
یکی دیگر از فواید ختنه پیشگیری از ابتلا به سرطان است. به این ترتیب که در کشوری مثل هند که ختنه کردن در آن رواج ندارد، میزان سرطان آلت تناسلی مذکر10 برابر کشوری مثل دانمارک است که در آن ختنه رواج دارد.
باید ها و نبایدها
نوزاد پسر هرچه سریعتر باید ختنه شود ولی نباید در 24 ساعت اول بعد از تولد این کار را کرد. علت این فاصله زمانی هم حصول اطمینان از سلامت نوزاد است. این 24 ساعت، این امکان را فراهم می کند که نقایص و بیماری‌هایی که در آنها نباید ختنه انجام شود، شناسایی شوند. در بیماری‌های اختلالات خونریزی دهنده مثل هموفیلی، نباید ختنه انجام شود.
البته در اختلالات مادرزادی دستگاه ادراری - تناسلی هم نباید نوزاد ختنه شود. مهمترین این اختلالات مادرزادی، هایپوسپادیازیس است که در آن سوراخ مجرای ادراری در زیر آلت تناسلی قرار دارد و چون بعدها در ترمیم این اختلال به پوست ختنه گاه احتیاج پیدا می شود، نوزاد نباید ختنه شود.خود عمل ختنه کردن می تواند در برخی موارد عوارضی به همراه داشته باشد. این عوارض معمولاً در کمتر از 1 درصد موارد دیده می‌شوند و شایعترین آنها عبارتند از : عفونت محل زخم، خونریزی زیاد، عدم برداشتن کافی پوست و پل پوستی. پل پوستی، در واقع قسمتی از پوست تنه آلت تناسلی مذکر است که به سر آلت تناسلی می چسبد.
البته ختنه می تواند باعث ایجاد التهاب و تنگی سوراخ ادراری شود که علت آن هنوز به درستی معلوم نیست. بریده شدن قسمتی از آلت تناسلی هم یکی از عوارض ختنه کردن است که در برخی از روشهای انجام ختنه دیده می‌شود.
