پ ) سوگند به هستی

سوگند به مخلوقات و به عبارت دیگر سوگند به هستی كه از مصادیق سوگندهای قرآنی است، در همه قرآن فقط یكبار آمده است:

1ـ سوره حاقه /38ـ39 :«فلا اقسور بما تبصرون، و ما لا تبصرون ؛ پس نه (چنان) است كه می‌پندارید، سوگند یاد میكنم به آنچه می‌بینید، و آنچه نمی‌بینید».

محور كلی قسم: در این قسم،‌با سوگند به تمام مخلوقات هستی،‌عظمت و صدق و راستی « قرآن» و حقانیت رسول اكرم(ص) را مورد تأكید قرار می‌دهد . خداوند به تمام مخلوقاتش و به « هستی» سوگند یاد كرده است زیرا نظام واحد و حاكم بر عالم، نظامی است كه اجزای آن به هم مرتبت است و حكم بر وحدانیت مانع و حركت تمامی اجزاء به سوی خداوند میكند. از سوی دیگر با این سوگند، انسان را به تفكر و امیدرد و متوجه جهانی غیر مادی میكند و به او می‌فهماند كه هر چیزی كه قابل رویت نباشد، دلیلی بر انكار آن نیست.

خلاصه، «قرآن» كتاب تدوین الهی و «هستی» كتاب تكوین الهی است.

ت) سوگند به شب و روز

دو پدیده عظیم و شگرف « شب و روز» یكی از مصدیق سوگندهای الهی است كه در هفت سوره زیر به آنها سوگند یاد كرده، تا از این رهگذر و به كارگیری قدرت اندیشه و تفكر آنان بر معرفت آنان بیفزاید:

1ـ سوره مدثر/34ـ32 :« كلا و القمر، و الیل إذا أدبر، و الصبح اذا أسفر؛ نه چنین است (كه می‌پندارید!) سوگند به ماه و سوگند به شامگاه چون پشت كند،‌و سوگند به بامداد چون آشكار شود».

1ـ2ـ سوره تكویر/16ـ15:« فلااقسم بالخس ، الجوار الكنس؛ نه،‌نه ! سوگند به اختران گردان،(كز دیده) نهان شوند و از نوآیند».

2ـ2ـ سوره تكویر/18ـ17:« والیل اذا عسعس ، الصبح اذا تنفس؛ سوگند به شب چو پشت گرداند، سوگند به صبح چون دمیدن گیرد ».

3ـ سوره انشقاق /18ـ16:«فلا اقسم بالشفق، والیل و ماوسق، والقمر اذا تسق؛ نه،‌نه، سوگند به شفق، سوگند به شب و آنچه فرو پوشاند ، سوگند به ماه چون (بدر ) تمام شود».

4ـ سوره فجر /2ـ1:«والفجر، ولیال عشر؛ سوگند به سپیده دم و شبهای ده‌گانه».

1ـ5ـ سوره شمس /1:«والشمس واضحیها؛ سوگند به خورشید و تابندگی‌اش».

2ـ5ـ سوره شمس /4ـ2:« والقمراذا قلیها،‌و النهار اذا جلیها، و الیل اذا یغشیها؛ سوگند به مه چون پی (خورشید) رود،‌سوگند به روز چون (زمین را) روشن گرداند، سوگند به شب چون پرده بر آن پوشد».

6ـ سوره لیل /2ـ1:« والیل اذا یغشی، والنهار اذا تجلی؛ سوگند به شب چون پرده افكند،‌سوگند به روز چون جلوه‌گری آغازد».

7ـ سوره ضحی/2ـ1:« والضحی والیل اذا سجی؛ سوگند به روشنایی روز، سوگند به شب چون آرام گیرد».

محور كلی قسم‌ها: چنانچه گفتیم، خداوند به دو پدیده شب و روز؛ به شب آن هنگام كه گسترده می‌گردد و همه چیز را غرق تاریكی میسازد و به روز در آن هنگام كه تجلی یافته و همه چیز ظاهر و آشكار می‌گردد،‌سوگند یاد كرده و معارف و معرفتهی حقیقی و مهمی را بیان نموده است. چند نوع از محوریت‌های این معارف عبارتند از:

1ـ در شب نشانه‌های روشنی كه بر ربوبیت و حكمت و علم خالق آنان و عنایت او نسبت به مخلوقاتش دلالت دارد وجود دارد.

2ـ صلابتها و عظمتهای سوگند پشتوانه‌ای برای تأكید بر « نبوت» رسول اكرم(ص) میباشد.

3ـ اشاره به تسلیم آسمان و زمین در برابر خداوند برای خطاب به انسان و القای خشوع در قلب او.

4ـ انتقال پی در پی شب و روز مصداقی بارز برای انتقال حالت پی در پی در انسان (طبقاً عن طبق) و به طور كلی اشاره به اینكه جهان هستی در حال تغییر و تحول است.

5ـشب و روز از بزرگترین نعمت‌های الهی است چنانچه اگر تنها یكی از آن دو بود هستی و حیت مختل میگشت.

6ـ با سوگندهای با عظمت به مخلوقات عظیم«خورشید، ماه ، شب، ...» بیان میدارد تنها راه رسیدن به سعادت و رستگاری جاوید «تزكیه نفس » است .

7ـ انسان كوششهای پراكنده دارد و برای سعادت نیاز به هدایت رهبر و راهنمایی دارد تا از ضلالت به هدایت درآید .

م) سوگند به آسمان

از نشانه‌های با عظمت دیگر الهی كه ناشناخته‌هایش فراوان است سوگند به آسمان است كه در پنج سوره زیر آمده است:

1ـ سوره ذاریات/7:« والسماء ذات الحبك؛ سوگند به آسمان مشبك».

2ـ سوره طور/201:« والطور و كتاب مسطور؛ سوگند به طور و كتابی نگاشته شده».

3ـ سوره بروج /1:« والسماء ذات البروج ؛ سوگند به آسمانهای دارای برج‌های بلند».

4ـ سوره طارق/3ـ1:« والسماء و الطارق، و ما ادریك ما الطاریق، النجم الثاقب؛ سوگند به آسمان و آن اختر شبگرد، تو چه دانی كه اختر شبگرد چیست؟ آن اختر فروزان».

5ـ سوره شمس/5:«والسماء و مابینها؛ سوگند به آسمان و آن كس كه آن را برافراشت».

محور كلی آیات قسم: محور كلی این قسمها را چنین میتوان بیان كرد:

1ـ آسمان راهها و مسیرهای گوناگون و متعددی برای ستارگانش دارد و خداوند با سوگند به آسمان، اختلاف و تشتت مشركان را در راههای متعددی كه دارند، پوچ و بی‌اساس معرفی میكند.

2ـ پنج پدیده مهم و عظیم«طور، كتاب سطور (رق منثور)، سقف ، مرفوع ،‌بیت معمور، بحر مسجور».

نشانه‌های قدرت خداوند در عالم تكوین و تشریع و بیانگر ایننكته است كه ، خداوند قادر بر انجام هر كاریست .

3ـ سوگندها با ضرباتی پی در پی بر حس بشری، او را از خواب غفلت بیدار میكند و به هوش میآورد.

4- هر نفسی نگهبانی و محافظی دارد و وجود« محافظان الهی» بر وقوع قیامت تاكید دارد.

5ـ سعادت جاویدان و اخروی همان سعادت حقیقی است كه فقط در سایه « تزكیه نفس» به دست میآید.