تحليل راهبردي از «امامت» در دکترين امام رضا عليه السلام/ حامد پوررستمي*

آثار و کارکردهاي راهبرد امامت

اگر راهبرد امامت را داراي سه رکن و ضلع 1. قانون و برنامه جامع، 2. رهبر و امام، 3. جامعه انساني بدانيم، مهم‌ترين و بارزترين كاركرد اين راهبرد، ايجاد سازگاري و هماهنگي بين اين سه رکن است، بدون آنکه اندکي تنافي و تضاد بين اركان اين راهبرد به چشم خورد؛ موضوعي كه حياتي‌ترين بخش يک برنامه راهبردي در مديريت مدرن به شمار مي‌آيد. علت اين موضوع را نيز مي‌توان در آن دانست که طراح اين راهبرد، واحد است؛ يعني خداوند مدير، مدبر، عالم، ناظم.[21]

امام رضا عليه السلام محور اين هماهنگي را امام و رهبر دانسته، درباره تلائم و سازگاري اين راهبرد مي‌فرمايد:

امام، موجب زمام دين و نظام مسلمين و خير و صلاح دنيا و عزت مؤمنان است[22].

به عبارت ديگر در سيستم مديريت راهبردي امامت، آنچه باعث مي‌شود برنامه و قانون (دين) دچار تحريف و انحراف نشود و از سوي ديگر، امور مردم، سامان يافته و سعادت دنيايي و آخرتي آنان محقق شود، وجود امام و رهبر است که مانند روح، اسباب طروات و شادابي جسم جامعه را رقم مي‌زند. اگر بخواهيم تعريف تخصصي راهبرد را مد نظر قرار دهيم، يعني: آگاهي‌هاي منظم که نحوه به خدمت گرفتن قدرت(توانايي) سياسي، اقتصادي، نظامي و فرهنگي براي رسيدن به هدف‌هاي مورد نظر را نشان مي‌دهد (شيرودي، 1385: ص15)، اين امام است که با صفات و ويژگي‌هاي موهبتي خاص خود، توان به کارگيري همة ظرفيت‌ها و امکانات موجود را دارد، تا بندگان خدا را به سرمنزل مقصود و ساحل سعادت رهنما نمايد و راه برد. به تعبير امام رضا عليه السلام خير و صلاح دنيايي و عزت آخرتي بندگان با مديريت و سياست فوق العاده امام است که به ثمر خواهد نشست.

از نگاه مديريت استراتژيک، برخي ديگر از کارکردهاي نظام راهبردي امامت را مي‌توان چنين برشمرد:

1. امام، با شناخت کامل از فرصت‌ها و اولويت‌هاي فراروي موجب مي‌شود كه جامعه به طور حداکثري از فرصت‌ها آگاهي يابد، آن‌ها را بشناسد و با اولويت بندي مناسب، از آن‌ها بهره برداري كند.

2. مجموعه خرده سامانه‌هاي جامعه با نگاه واقع بينانه به مسائل و مشکلات به سوي حل آن‌ها گام بردارند.

3. چارچوب و برنامه مدون براي هماهنگي و سازماندهي فعاليت‌ها وجود داشته و آينده نگري دربارة مسائل و پيش بيني چالش‌ها و بحران‌هاي فراروي، واقع بينانه خواهد بود.

4. تخصيص بهينه و مناسب منابع، امکانات و زمان و ظرفيت‌ها.

5. وجود نشاط اداري و سازماني در حکومت و رفتار هماهنگ و يكپارچه مجموعه‌ها.

6. وجود خوشبيني و روشن بيني و نشاط، دلگرمي معقول و واقع گرايانه در کار و زندگي.

مجموعه اين عوامل، راه را براي تحقق اهداف ابتدايي، مياني و نهايي راهبرد امامت که پيش از اين گذشت، هموار مي‌كند و از سوي ديگر، اسباب قدرت و صلابت نظام را در تعاملات خارجي رقم خواهد زد.