مقالات مطالعات برنامه درسی

در اين مقاله، برنامه درسي صلح محور در حوزه فلسفي و از ديدگاه بزرگ ترين فيلسوف دوره پساروشنگري، ايمانوئل کانت، مورد بررسي قرار مي گيرد. کانت از اين منظر که هم بر رويکردهاي شناختي و اخلاقي صلح و هم بر رويکردهاي کلان ملي و بين المللي تاکيد مي ورزد و هم زمان نگاهي واقع گرايانه و نه مايوسانه، آرمان گرا و نه رمانتيک، به مقوله صلح دارد، منحصر به فرد است. اين که فيلسوف بزرگي مانند کانت چگونه به موضوع صلح انديشيده و طرح فلسفي او براي برپايي صلح پايدار چه بوده، موضوع مناسبي براي تحليل و تدوين برنامه درسي صلح است. زيرا او مقاله مفصلي با عنوان «صلح پايدار: يک طرح فلسفي» دارد.
کانت نيل به صلح را از چهار عامل متاثر دانسته است: عامل نخست، انسان خردمندي است که بي تناقض به پديده هاي جهان و به اعمال خود فکر مي کند و هم زمان از نگاه ديگران نيز مي انديشد. عامل دوم، انسان اخلاقي است که داراي اراده است، آزاد است و در پرتو آزادي، آگاهانه اعمال خويش را بر حسب تکليف و نه بر حسب نتايج انتخاب مي کند.
در سطح ملي، کانت به يک نظام جمهوري عقيده دارد که تابع اراده اکثريت آراي مردم است. در سطح بين المللي نيز انديشه تشکيل فدراسيون دولت هاي آزاد با حداقل نهادينگي را پيشنهاد مي کند. به باور او تشکيل اين فدراسيون خود وسيله تحقق انديشه و غايت والاتري با عنوان ايده جهان وطن و شهروند جهاني است. کانت عقيده دارد که غايتي طبيعي، انسان را به سوي جهان وطني سوق مي دهد؛ ولي زماني اين غايت به نتيجه خواهد رسيد که زندگي انساني، سراسر اخلاقي شود و خرد در همه شوون سياسي و اجتماعي به کار گرفته شود.
با توجه به آراي کانت، يک ديدگاه تلفيقي برنامه درسي صلح با خصيصه هاي خود آييني، تجربه محوري، مردم سالاري، فرآيند محوري، عمل گرايانه، بازسازي گرايانه و انتقادي معرفي شده است.
قلمرو برنامه درسي صلح، از اهداف درسي استخراج شده از فلسفه کانت، شامل سه حوزه اصلي است:
1. مهارت هاي صلح؛
2. مطالعات کلان صلح؛
3. مطالعات تلفيقي صلح.
امروزه صاحب نظران حوزه هاي متفاوت، ايرادهايي بر فلسفه صلح کانت وارد مي آورند و اخلاق کانتي، به دليل صوري بودن، مورد انتقاد قرار گرفته است. زيرا او به نفس عمل توجه دارد و نتايج عمل را ناديده مي گيرد. طرفداران کثرت گرايي فرهنگي نيز از لايتغير بودن اصول اخلاقي کانت انتقاد مي کنند. زيرا اين اصول به نوعي يگانگي اخلاقي اشاره مي کند که با تنوع اخلاقي در ميان مليت ها و گروه هاي انساني در سراسر جهان در تضاد است.

 نسخه قابل چاپ