طنز فقط خنداندن مخاطب نيست

پشت كوه‌هاي بلند كه در زمان توليد «اوسنه پادشاهي» نام داشت در 53 قسمت 40 دقيقه‌اي به تهيه‌كنندگي رضا جودي توليد شده است.

سازندگان پشت كوه‌هاي بلند، يادآوري سريال روزي روزگاري را از ياد نبرده‌اند و در يكي از داستان‌هاي آن گريزي به مرحوم خسرو شكيبايي و ژاله علو از بازيگران اصلي آن زده‌اند.

داستان پشت كوه‌هاي بلند با بازي محمود پاك‌نيت درباره پادشاهي به نام سام شاه است كه براي خوشگذراني به سمت اصفهان مي‌آيد و داستان‌هاي طنز اين مجموعه با حضور او در اصفهان رقم مي‌خورد.

در حالي كه اوضاع كارهاي ملودرام در تلويزيون و سينما روز به روز بدتر مي‌شود، مجموعه‌ها و فيلم‌هاي كمدي و طنز در دو، سه سال اخير رونقي پيدا كرده است.

در اين ميان همه ما با شنيدن نام امرالله احمد‌جو نخستين چيزي كه در ذهن‌مان متبلور مي‌شود لحظه‌هاي شاد و شيريني است كه همگي از روزي روزگاري به ياد داريم.

وي درباره وجه تمايز پشت كوه‌هاي بلند يا همان اوسنه پادشاهي مي‌گويد: مانند كارهاي قبلي‌ام فضايي فانتزي و قصه‌وار دارد و يكي از وجه تمايزهايش شايد همين باشد كه سريال به مفهوم قصه پيوسته و دنباله‌دار نيست و مجموعه‌اي است از قصه‌هاي مستقل كه تعدادي از آنها در يك جلسه و برخي حداكثر در پنج، شش قسمت البته با فضا و شخصيت‌هاي مشترك روايت مي‌شوند.

وي ادامه مي‌دهد: بسياري از كارها به اسم طنز ساخته مي‌شود، اما كمدي است. طنز متكي بر نقد، معنا و شوخي است. يعني وقتي صحبت از طنز به ميان مي‌آيد پاي يك شوخي معنادار در ميان است، در حالي كه يك كمدي فقط تاكيد بر خنداندن مخاطب دارد. پشت كوه‌هاي بلند طنز معنادار است و من دوست ندارم با هر ترفندي مخاطب را بخندانم.

كارگردان روزي روزگاري با تاكيد بر اين كه در آثار طنز هر چقدر معنا مهم باشد، اثر فاخرتر است، بيان مي‌كند: در يك اثر كمدي هر چقدر شوخي داغ‌تر باشد كمدي موفق‌تر است، اما در يك اثر طنز قصد خنداندن مخاطب نيست. در يك اثر طنز با لحني نرم هدف و معناي كار به مخاطب انتقال داده مي‌شود، اما در يك اثر كمدي مقصودي جز خنداندن تماشاچي وجود ندارد كه اگر به درستي به آن پرداخته نشود به لودگي تبديل خواهد شد.

احمدجو با بيان اين كه در پشت كوه‌هاي بلند توجه زيادي به زبان فارسي و شاخه‌هاي آن شده است، توضيح مي‌دهد: زبان ما بسيار غني است و وظيفه يك به يك شهروندان است كه در حفظ آن كوشا باشند. يكي از راه‌هاي حفظ آن هم،‌ تكلم به زبان مادري خودمان است. در ساخت اين مجموعه به ادبيات و زبان فارسي در مقابل هجوم واژه‌هاي بيگانه توجه زيادي كرده‌ايم.

وي مي‌گويد: پشت كوه‌هاي بلند، قصه‌اي فانتزي و شبيه «سلطان ‌و ‌شبان» دارد. ماجراهاي آن كاملا خيالي است و به هيچ دوره‌اي از تاريخ ايران برنمي‌گردد. داستان‌هاي اين سريال در فضاي گذشته رخ مي‌دهد و ما تمام بخش‌ها را در اردوگاهي كه كنار زاينده‌رود زديم، تصويربرداري كرديم. ‌مجموعه ساختاري اپيزوديك دارد كه ضمن دنبال كردن خط كلي داستان و تلاش در فضايي طنز گونه علاوه بر خلق لحظاتي مفرح مي‌كوشد بينندگان خود را با شخصيت‌هاي مجموعه كه در اين فضاي فانتزي خلق شده‌اند، همراه سازد.

احمدجو درباره اين كه چرا بازيگران اصفهاني را براي اين پروژه انتخاب كرده، توضيح مي‌دهد: داستان اين مجموعه روايتگر يك پادشاه خيالي است كه خودش را حاكم اصفهان مي‌كند. در اين مجموعه به بازيگراني نياز داشتيم كه به لهجه اصفهاني صحبت كنند. من كمتر بازيگري را ديده‌ام كه اصفهاني نباشد، اما خيلي خوب و بدون نقص با اين لهجه حرف بزند، به همين دليل بازيگران پيشكسوت و جوان اصفهاني را انتخاب كردم. البته بازيگران خوبي برگزيده شده و اميدوارم خوب هم شناسانده شوند.

كارگردان مجموعه تلويزيوني پشت كوه‌هاي بلند درباره انتخاب بازيگران و اين‌كه با توجه به توليد انبوه فيلم‌ها و مجموعه‌هاي تلويزيوني توانسته‌اند بازيگراني را كه مدنظر داشتند، جذب كند، مي‌گويد: با توجه به شخصيت مورد نظر، توان و قدرت بازيگري، لهجه و... دوستان را انتخاب كرديم و چون در اين مجموعه از لهجه اصفهاني استفاده زيادي شده است هنگام ديالوگ‌نويسي با دقت فراوان آن را نوشتم، يعني سعي كردم كوچك‌ترين توهيني به هموطنان اصفهاني نشود. به‌درستي آراستگي زبان را در نگارش ديالوگ‌ها به كار بردم و سعي كردم ساختاري منسجم براي كار شكل گيرد.

رضا جودي، تهيه‌كننده پشت کوه هاي بلند درباره وجه تمايز اين مجموعه با ساير مجموعه ها مي‌گويد: توجه به زبان اصيل فارسي شايد مهم‌ترين وجه تمايز اين مجموعه باشد. اين سريال هر شب از سيما پخش خواهد شد و اصول ساخت آن نيز بر همين اساس است؛ چراكه وقتي سريالي براي بخش شبانه ساخته مي‌شود، اطلاعات ريز بسياري دارد، اما نگراني بابت فراموش شدن آن از سوي مخاطب وجود ندارد، چون تماشاچي هر شب مجموعه را دنبال مي‌كند.

وي ادامه مي‌دهد: اين مجموعه چهار فاز داشت كه فاز اول آن به حاكم اصفهان مربوط بود و در كاخ گذشت، فاز دوم نيز به اردوگاه شاهي تعلق داشت، بخش سوم نيز كاروان شاهي بود كه براي رسيدن به اردوگاه مي‌رفتند و فاز چهارم داخلي‌هاي چادرها بود كه در اردوگاه تصويربرداري شد.

جودي بيان مي‌كند: چادرها را در يك سوله برپا كرديم تا تغييرات آب و هوايي بر كار ما تاثير نگذارد و بتوانيم بدون فوت وقت كار را انجام دهيم.

اين تهيه‌كننده درخصوص واكنش‌ها نسبت به لهجه‌هاي اين سريال مانند سريال «در مسير زاينده‌رود» توضيح مي‌دهد: تمام بازيگراني كه با لهجه اصفهاني صحبت كردند اصفهاني بودند و مابقي هم با لهجه‌اي شبيه به لهجه استفاده شده در روزي روزگاري صحبت مي‌كنند. به نظرم مشكلي پيش نخواهد آمد.

محمد فيلي، چهره شناخته‌شده‌اي در عرصه تصوير است. سال‌هاست بازي او را در فيلم‌ها و سريال‌هاي مختلف ديده‌ايم. از روزي روزگاري گرفته تا پهلوانان نمي‌ميرند و چارديواري و اين بار بازي در نقش تلخك.

وي درباره حضورش در اين مجموعه مي‌گويد: خاطره خوشي ندارم. اوسنه پادشاهي پروژه سختي بود، زيرا اثري كه بايد طي سه سال ساخته مي‌شد فيلمبرداري‌اش در يك سال و نيم به پايان رسيد و فشرده كار ‌كرديم.

فيلي ادامه مي‌دهد: اما در حالت كلي با اين‌كه پشت كوه‌هاي بلند ربطي به داستان روزي روزگاري ندارد و داراي قصه‌اي مجزاست، اما پخش آن از تلويزيون براي بسياري از مخاطبان تداعي‌كننده همان روزي‌روزگاري است و دليل آن هم استفاده از بازيگران مشابه است.

آتش تقي‌پور سال 1324 در خوي متولد شد، وي فارغ التحصيل در رشته بازيگري و كارگرداني بوده و به‌عنوان بازيگر با كارگاه نمايش در چند اجرا همكاري كرده است.

وي درباره حضورش در اين مجموعه مي‌گويد: به دليل دوستي كهن با آقاي احمدجو حضور در اين مجموعه را پذيرفتم، چرا كه به بينش، درايت و هوش او اعتقاد كامل دارم.

تقي‌پور ادامه مي‌دهد: با اين‌كه مجموعه پيچيدگي‌هاي كلامي زيادي دارد و در زبان بسياري از هنرپيشه‌ها نمي‌چرخيد، اما هنر احمدجو باعث شد اين اثر بسيار منسجم و جذاب ساخته شود.

وي مي‌گويد: اساس كار طنز انتقاد است. تا وقتي انتقاد در اين كار نباشد، طنز معنا ندارد. اگر بتوانم روزي كار طنز انجام دهم و دل مردم را شاد كنم، خيلي خوشحال مي‌شوم.

تقي پور در پاسخ به اين‌كه آيا بازي در يك مجموعه طنز براي كسي كه معمولا در كارهاي جدي بوده است سخت نيست، مي‌گويد: بازيگر طنز و جدي را نمي‌توان از هم تفكيك كرد. يك بازيگر كسي است كه بتواند در موقعيت‌هاي مختلف بخوبي بازي كند.

تقي‌پور درباره نقشش توضيح مي‌دهد: قشون‌سالار با اين‌كه شخصيتي طنزگونه دارد، اما بسيار جدي است. ترجيح مي‌دهم خود مخاطب ويژگي‌هاي قشون‌سالار را پيدا كند.

وي درباره وضعيت طنز در سيما مي‌گويد: ارزيابي خوبي ندارم. متاسفانه در حال حاضر بيشتر مجموعه‌هاي طنز سطح ذوق مخاطب را پايين آورده است. من توقع بيشتري از طنز دارم. يك مجموعه طنز بايد هم​نيش و هم نوش داشته باشد. يعني هم بخنداند و هم بگرياند.

حسن اكليلي متولد ۱۳۳۲ در اصفهان، تئاترهاي متعددي را در شهر اصفهان بازي و كارگرداني كرده و درچند سريال‌ تلويزيوني و فيلم سينمايي حضور داشته است.

وي درباره حضورش در پشت كوه‌هاي بلند مي‌گويد: علاوه بر سابقه دوستي با امرالله احمدجو، با توجه به اين‌كه اصفهاني هستم، قصه اين مجموعه مي‌طلبيد در آن بازي كنم.

اكليلي در پاسخ به اين‌كه آيا به لهجه اصفهاني در ديالوگ‌نويسي فيلمنامه بخوبي پرداخته شده است يا نه؟! توضيح مي‌دهد: با توجه به دقت و قلم خوب امرالله احمدجو كوچك‌ترين لفظ غلطي در ديالوگ‌ها به كار نرفته است.

بازيگر مجموعه پشت كوه‌هاي بلند درباره وجه تمايز اين مجموعه مي‌گويد: قصه اين مجموعه ريشه‌دار و اصيل در فرهنگ فارسي است و نيازمند تعمق مخاطبان است. شخصيت‌هاي زيادي دارد، اما با دقت احمدجو منسجم ساخته شده است.

وي در ادامه درباره نقشش مي‌گويد: اين شخصيت موقعيت خوبي در اصفهان دارد، اما علاقه‌مند است پادشاه ايران شود. تعدادي نيرو طلب مي‌كند تا به او براي رسيدن به هدفش كمك كنند كه به طور اتفاقي پادشاه ايران به اصفهان سفر مي‌كند و او را با پيشكارش ‌آميز قلي مشغول طرح توطئه‌اي عليه خود مي‌بيند تا بتواند همه ايران را در سيطره خود بگيرد و از كدخداي كوليباد و خواجه نعمان تاجر بزرگ شهر خواسته است براي تامين پول اسلحه، سرباز و لشكر به آنها كمك ‌كنند و ادامه ماجرا .