بانک مقالات دفاع مقدس

عنوان : مؤلفه هاي اساسي تئاتر دفاع مقدس با موضوع ايثار و شهادت چيست؟
منابع : فصلنامه شاهد انديشه
موضوعات مقالات :نمايشنامه و دفاع مقدس
بررسي وضعيت و مسايل تئاتر ايثار و شهادت
در گفت و گو با كارگردانان و هنرمندان تئاتر

عظيم موسوي
تئاتر ايثار و شهادت نيازمند تغيير ديدگاه است
متأسفانه جامعه تئاتر ما به سمت موضوعاتي مانند دفاع مقدس و ايثار و شهادت گرايش ندارد، زيرا هر ژانري نيازمند حمايت است و متأسفانه اين حمايت صورت نميگيرد. هر از گاهي، از طريق برگزاري جشنواره تئاتر دفاع مقدس اين موضوعات مطرح ميشود، اما هيچگاه اين موضوعات به عنوان يك جريان تثبيت نشدهاند. برخي هنرمندان هم گرايش و توجه چنداني به موضوعات مربوط به دفاع مقدس و ايثار و شهادت ندارند و البته نبايد از وجود مميزيها در اين زمينه هم غافل شد. برخي از مسئولان دوست دارند چيزي كه مدنظر آنهاست در يك نمايش مطرح شود. همين امر موجب ميشود بسياري از تئاترهاي دفاع مقدس فضاي شعاري پيدا كنند، اما اگر دست هنرمندان در پرداخت به اين موضوع باز باشد و واقعيتها را منعكس كنند، اين نوع تئاتر جايگاه خاص خود را پيدا ميكند. من معتقدم كه هر موضوعي اگر در زمان مناسب آن مطرح شود، هم هنرمندان و هم تماشاگران از آن استقبال خواهند كرد. به طور مثال اگر تعزيه در ايام محرم اجرا شود، به طور يقين بهتر جواب ميدهد. براي تئاترهايي با مضامين دفاع مقدس، ايثار و شهادت هم اگر زمان مشخصي تعيين شده و دست هنرمندان و نمايشنامه نويسان هم براي بيان واقعيتها باز گذاشته شود، به طور يقين اين گونه تئاتري هم جايگاه خود را در ميان ساير گونه ها پيدا خواهد كرد. نكته ديگري كه بايد به آن توجه كرد اين است كه چون تئاتر با تماشاگر ارتباط چهره به چهره برقرار ميكند، شايد بسياري از مفاهيم مانند پيامدهاي جنگ را نتوان در آن مطرح كرد. يكي از رسالتهاي هنر، گفتن واقعيتهاست. ما در هنر تئاتر ميتوانيم با بهره گيري از واقعيتها، بسياري از ناگفتههاي جنگ را مطرح كنيم، كه اين نيازمند تغيير ديدگاه برخي از مسئولان به اين مسئله است.

محمود فرهنگ
براي توليد آثار فاخر به صورت جدي عمل نكرده ايم
طي سالهاي گذشته متأسفانه موضوع تئاتر دفاع مقدس به نوعي مورد بي مهري واقع شده است، به همين دليل آيندهنگري و سياستگزاري براي رشد اين گونه ادبيات نمايشي وجود ندارد. شايد برخي مطرح كنند كه ما براي اين گونه تئاتر جشنواره برگزار ميكنيم؛ اما براي استمرار موضوع گرانسنگي مانند مقاومت، ايثار و شهادت كه بخشي از سالهاي انقلاب را به خود اختصاص داده، و بزرگترين سرمايه هاي ما در اين دوران جان خود را بهخاطر آرمانها و دفاع از كشور هديه كردهاند، نيازمند حمايت و تلاش بيشتري از جانب هنرمندان و مسئولان است. در سالهاي گذشته تنها يك جشنواره دفاع مقدس وجود داشت، اما استمرار و پيدايش جايگاه اين آثار فاخر به درستي و به اندازه فرهنگ آن وجود نداشته و حمايت و برنامه ريزي براي اين آثار محدود است. اغلب كشورها براي زنده نگهداشتن ياد و خاطره افرادي كه در جنگ حضور داشتند، آثار ماندگار و ارزشمندي توليد ميكنند اما تمام توجه ما به اينگونه آثار در حد حرف باقي ميماند. البته ما آثار ماندگاري هم داشته ايم كه در اين حوزه توليد شده اند اما شايد برخي از شيوه هاي اجراي تئاتر براي موضوعات مربوط به دفاع، مقاومت و ايثار و شهادت را فراموش كردهايم. به طور مثال ما در اين حوزه از آثار كمدي غافل شده ايم. نمايش «از خاك تا افلاك» كه توانست تماشاگران زيادي را هم به سالنهاي تئاتر بكشاند، اثري با تم طنز بود، اما به خوبي تماشاگران با آن ارتباط برقرار كردند. نكته ديگري كه نبايد از آن به راحتي گذشت اين است كه متأسفانه براي توليد آثار فاخر به صورت جدي عمل نكرده ايم. نه بودجه اي و نه برنامه ريزي و سياستگزاري در اين حوزه انجام شده است. اگر بخواهيم آثار فاخري در حوزه دفاع مقدس و ايثار و شهادت توليد كنيم، بايد با شرايط امروز هماهنگ باشيم. شرايط امروز در حوزه ادبيات نمايشي نگاه جديدتر و اجرايي متفاوتتر از آنچه پيش از اين در تئاترهايي با اين مضامين شاهد بوديم، ميطلبد.

سيروس همتي
نمايشنامه نويسان وابسته به تقويم تئاتري هستند

اگر من مدير و يا سياستگزار حوزه توليد متون نمايشي بودم اولين پيشنهادم اين بود كه ناگفته هاي جنگ مطالعه شود. اين كتب از سوي انتشارات معتبر مانند بنياد حفظ آثار و نشر ارزشهاي دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، بنياد شهيد و امور ايثارگران ارايه ميشوند. در اين كتابها خاطرات فرماندهان، سربازان و اسراء در عمليات بيت المقدس كه منجر به آزادي خرمشهر بوده، آورده شده است. خواندن خاطرات اين عزيزان و گفتن مطالب و موضوعاتي كه در سالهاي قبل گفته و يا چاپ نميشد، ميتواند به نمايشنامه نويسان و نويسندگان كمك زيادي كند. با دور شدن از جنگ، در حال حاضر به دليل فضاي باز سياسي، اجتماعي و فرهنگي تقريبا اين امكان فراهم شده كه ناگفته هاي جنگ نوشته شود و اين مطالب ميتواند به ما در كنشهاي نمايشي، شخصيت پردازي در نمايشنامه و جذابيتهاي نمايشي كمك كند. يكي از موضوعات ديگر كه ميتواند مورد توجه قرار گيرد، بحث ساختاري و فني است. بايد نوع نگاه كارگردانها به اين مقوله عوض شود چرا كه متاسفانه در تمام نمايشها كارگردانان از نشان دادن ماسك و خاكريز و پلاك و پوتين و موضوعات كاملا تكراري و كليشه اي استفاده ميكنند كه علاوه بر تماشاگر عادي حتي تماشاگراني كه عزيزانشان را در اين راه از دست داده اند هم از تئاتر گريزان ميشوند. متاسفانه جملات كليشهاي در مورد ائمه، اعتقادات و باورها، بيش از حد باور است و باعث عدم ارتباط مخاطب با شخصيتهاي نمايش ميشود. شخصيتهاي يك نمايش يا نمايشنامه بيش از آنكه زميني باشند، آسمانياند و مواردي از اين قبيل باعث ميشود كه روند رو به رشدي در تئاتر دفاع مقدس و موضوعات خاصي چون خرمشهر نداشته باشيم. البته در نمايشنامه هايي كه به خصوص در چندسال اخير چاپ شده است، اتفاقات قابل ملاحظهاي را شاهد بودهايم اما در كارگرداني و نمايش صحنهاي دفاع مقدس اتفاقي نيفتاده است. اولين دغدغه يك نويسنده براي رفتن به سمت نگارش نمايشنامه هاي دفاع مقدس، معاش اوست. اگر سازماني باشد كه نمايشنامه نويس را به لحاظ مالي حمايت كند به طور قطع اتفاقات خوبي در اين زمينه رخ خواهد داد. در حال حاضر نمايشنامه نويسان با توجه به تقويم تئاتري مي نويسند و فكر و ذهنشان به يك شاخه مربوط نميشود و زمان و انرژي و تمركز فكري و مطالعاتشان به چند شاخه منشعب ميشود.

مجيد رجبي معمار
نياز اساسي ما در تئاتر دفاع مقدس پژوهش است

جنگ در كشور ما خاطرات فراواني به جا گذاشته. در بين سربازان، فرماندهان و خانواده‏ها كنش‏ها و واكنش‏ها و آثار و تبعات فراوان سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي به وجود آورده است. جنگ ما با پيروزي‏هاي بزرگ ظاهري و حتي ناكاميهايي رو به رو بود كه هر كدام مي‏تواند به صورت جداگانه موضوعات خوبي براي هنرمندان تئاتر باشد كه اين رويداد مهم تاريخي را به تصوير كشند. تاريخ بشر هيچ‏گاه بدون جنگ نبوده و جنگ يك واقعيت تلخ بشري ا‏ست كه همواره بين دو خانواده يا دو قبيله يا دو سرزمين و ملت به دلايل مختلف وجود داشته است. همين امر سبب شده در فرهنگ‏هاي مختلف با جنگ برخوردهاي مختلفي داشته باشند و در هنر تئاتر هم اين برخوردها مشاهده ميشود. با مطالعه در تاريخ، ادبيات و فرهنگ يونان، اعراب و ايرانيان قديم مشاهده مي‏كنيم كه همواره بخش مهمي از شعر و فرهنگ ادبي آنها مربوط به جنگ بوده و بسياري از قله‏هاي برجسته ادبيات و هنر جهان به واسطه جنگ شكل گرفته است. با تحقيق و پژوهش در ادبيات نمايشي و تئاتر جنگي كشورهاي ديگر مي‏توان به نتايج خوبي دست يافت كه در تئاتر مقاومت كشور خودمان مورد استفاده قرار گيرد. هنر تئاتر دفاع مقدس از گونه‏هاي مهم تئاتر كشورمان است كه به واسطه امر دفاع مقدس شكل گرفته و بخش برجسته‏اي از تاريخ ايران و مقاومت ايرانيان را بيان مي‏دارد. ملت غيور ايران از آزمون تاريخي جنگ تحميلي سربلند بيرون آمدند و حماسه‏اي جاودان خلق كردند و هنر تئاتر به عنوان مادر هنرها و هنري فاخر بايد در اين عرصه فعال باشد و به انعكاس اين بخش مهم از تاريخ سرزمين و ملت ايران بپردازد، در اين عرصه پژوهش نقش تعيين‏كننده‏اي خواهد داشت تا با بهره‏گيري از تجربيات خودمان و همچنين تحليل يافته‏هاي پژوهشي ساير ملل، آثار مهمي در وادي تئاتر مقاومت خلق شود. مجموعه تلاش‏هاي چندين دوره برگزاري جشنواره تئاتر دفاع مقدس در طول سال‏ها و همچنين اردوهاي بازديد از مناطق جنگي توسط هنرمندان و همينطور فعاليت فراوان هنرمندان در وادي تئاتر دفاع مقدس سبب شده كه نياز به پژوهش در وادي تئاتر مقاومت بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد.

نيما دهقان
تئاتر مقاومت در سطح جشنواره باقي مانده است

وضعيت تئاتر مقاومت و دفاع مقدس بسيار ضعيف است. توجه به تئاتر مقاومت و ايثار و شهادت صرفاً در حد برگزاري يك جشنواره و ارايه عملكرد كاري توسط مسئولان بوده است و سعي نشده به عنوان يك ژانر قدرتمند و جذاب بين مردم نفوذ پيدا كند. دليل اين موضوع هم اين است كه مسئولان صرفاً ميخواستند اين گونه تئاتر را به هر قيمتي شده حفظ كنند، اما چون پشتوانه فكري نداشت و انتخابهاي خوبي براي اين جريان انجام نشد، اين تئاتر در سطح جشنواره و بيلان كاري، باقي ماند. با اين حال هنرمندان ما به صورت انفرادي و در قالب حركتهاي مقطعي، اقدام به اجراي نمايشهايي با موضوع مقاومت، ايثار وشهادت كردهاند اما چون مستمر نبود، تأثير چنداني نداشت و مورد حمايت قرار نگرفت به همين دليل ديده نشدند و ماندگار نبودند. در صورتي كه اتفاقات خوبي در تلويزيون و سينما افتاد و شاهد تحول اساسي در حوزه دفاع مقدس بوديم كه منجر به خلق آثار ماندگاري شد. تئاتر مقاومت نيازمند حمايت است. بايد فضا و امكانات در اختيار هنرمندان قرار گيرد تا بتوانند نمايشهاي خود را در سالنهاي نمايشي مناسبي اجرا كنند. به نظر من هنرمندان هم با ايجاد نوآوري در آثارشان بايد سعي كنند آثار ماندگاري در اين حوزه خلق كنند. آثاري كه توليد ميشود، بايد متناسب با شرايط امروز باشد؛ زيرا نسل جديد با امكانات قوي رسانهاي كه در اختيار دارد، ديگر مباحث مربوط به دهه 60 را درك نميكند. هنرمندان متناسب با نيازهاي امروز جامعه در حوزه هاي مختلف فرهنگي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي ميتوانند دست به توليد آثاري در حوزه تئاتر مقاومت بزنند كه تماشاگران بتوانند با اين آثار ارتباط خوبي برقرار كنند.

نصرالله قادري
تئاتر را با دستورالعمل نمي توان پيش برد

اگر بخواهيم با نگاه بدبينانهاي نسبت به وضعيت تئاتر مقاومت و ايثار و شهادت توجه كنيم، شاهد وضعيت چندان مطلوبي نخواهيم بود. متأسفانه در كشور ما اين تصور وجود دارد كه دوران اين موضوعات گذشته است، در صورتي كه در جهان هنوز درباره اين مسايل نمايشنامه مينويسند و تئاتر اجرا ميكنند. حتي آثاري هم برگرفته از متون قديمي كه چندين بار به اجرا درآمده است، همچنان مورد استقبال واقع ميشود. به نظر من مشكل اصلي در تئاتر دفاع مقدس مربوط به مميزيهايي است كه اتفاق ميافتد. متوليان اين امر محدوديتهاي زيادي براي اين گونه تئاتري قايل هستند. مشكل بعدي هم به هنرمندان برميگردد. عدهاي فكر ميكنند اگر به اين مقوله بپردازند، حتما بايد ديدگاه انتقادي داشته باشند و اگر واقعيتها را به تصوير بكشند، متهم به ارتجاع ميشوند. به همين دليل رغبت چنداني به كار كردن در اين حوزه ندارند. متأسفانه تا كنون آثار شاخصي در حوزه نمايش دفاع و مقاومت نداشتهايم و عدهاي از اين فضا سوءاستفاده كرده و به ضد اين انديشه بدل شدهاند و به قولي پز روشنفكري به خود گرفته اند. عدهاي هم با تبليغات كاذب نام اين افراد را بر سر زبانها مياندازند. به نظر من فرهنگ را نميتوان هيچگاه با دستورالعمل پيش برد. تنها راهكاري كه براي برونرفت از اين رخوت در تئاتر مقاومت و ايثار و شهادت وجود دارد؛ اين است كه ابتدا هنرمندان بايد اين درد را در خود احساس كنند و سپس مسئولان محدوديتهاي مضاعف را بردارند و نگاه عامتري به موضوع داشته باشند زيرا مقوله ادبيات پايداري و مقاومت مختص يك عده خاص نيست و بر طبق دستورات صريح خداوند در قرآن كريم، هر انساني مشمول جهاد اكبر است.

مسعود دلخواه
هنرمند آزادي عمل مي خواهد

در طول دوران انقلاب و زمان دفاع مقدس مفاهيم ايثار و شهادت تا حد زيادي در بين مردم نهادينه شده است و مردم به طور مستقيم با اين مفاهيم سروكار داشته اند. توجه به اين مفاهيم از نظر فرهنگي و هنري هنوز جاي كار دارد. علت هم اين است كه شايد هيچگاه با دورانديشي و برنامه ريزي دقيق فرهنگي به اين مقوله نگاه نشده است. تا زماني كه مقاومت وجود داشت، پرداختن به مفاهيمي مانند ايثار و شهادت جايگاه خاص خود را داشت اما بعد از پايان جنگ تحميلي كمتر به اين مفاهيم پرداخته شد. در صورتي كه اين مفاهيم، جزو ارزشها محسوب ميشوند و هيچ وقت از بين نميروند. كمبودها در حوزه ادبيات و هنر بيشتر مشهود است البته ما آثار ماندگاري هم در اين حوزه داشتهايم، به طور مثال كارهايي كه عليرضا نادري انجام داده؛ حقيقتاً جزو آثار ماندني است و برخي از آثار هنرمندان ديگر هم تا زمانهاي زيادي در ذهن باقي خواهد ماند؛ زيرا در اين آثار به بخشي از نيازهاي امروز مردم توجه شده است. ما در حوزه تئاتر دفاع مقدس نيازمند نوآوري هستيم. به طور مسلم خلاقيت زماني ميتواند خود را بروز دهد كه آزادي عمل، البته در چارچوب مشخصي، وجود داشته باشد. به نظر من يك سري نگرشها نسبت به مسايل اينچنيني بايد وسعت پيدا كند و حتي در برخي حوزه ها تجديد نظر صورت گيرد. لازم نيست كه همه به يك چشم به جنگ و مقاومت و مفهوم ايثار و شهادت نگاه كنند. تمام افرادي كه توانايي دارند، با توجه به خط و مرزهاي فرهنگي و اعتقادي كه وجود دارد، ميتوانند در اين حوزه فعاليت كنند. ما در تئاتر مقاومت نيازمند ديدگاههاي متفاوتي هستيم. آزادي عمل هنرمند ملاك خوبي براي ايجاد تحول در اين حوزه است.

رضا صابري
هنرمندان ظرفيت كار در تئاتر مقاومت را دارند

با توجه به اين كه بنياد شهيد انقلاب اسلامي و برخي از نهادها از گروههاي نمايشي كه در زمينه دفاع مقدس فعاليت ميكنند، تاكنون حمايتهاي مالي و معنوي داشتهاند و آثار فاخري هم در اين حوزه ها توليد شده است، اما در مجموع هنوز استفاده بهينه از اين هنر در زمينه هاي ايثار و شهادت صورت نگرفته و به همين دليل بيشتر كارها نازل است؛ هرچند ظرفيتهايي كه هنر تئاتر دارد بيش از اين است. سازمانها و نهادهايي مانند بنياد شهيد بايد از كارهاي حرفهاي و فاخر در اين حوزه حمايت كنند تا چرخه توليد آثار تئاتري ادامه داشته باشد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به عنوان متولي اصلي هنر در كشور، از لحاظ مالي چندان غني نيست و نميتواند به طور كامل از گروههاي مختلف تئاتر حمايت كند، به همين دليل براي رونق تئاتر مقاومت، ايثار و شهادت نهادهاي ديگر بايد دست به كار شوند. اگر حمايتهاي لازم از تمام هنرمندان صورت گيرد به طور يقين سطح آثار ارايه شده در حوزه مقاومت، دفاع و ايثار و شهادت ارتقا خواهد يافت. بايد به تمام هنرمندان اعتماد كنيم تا موانع و ضعفهاي موجود در حوزه تئاتر ايثار و شهادت بر طرف شود. نكته بعدي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه نوآوري و نوانديشي در فضاي تئاتر امروز حرف اول را ميزند. اين موضوع به برنامه ريزان و سياستگزاران هنري برميگردد. زماني كه در سازمان يا نهادي نيروهاي خبره تئاتري مسئوليتها را به عهده بگيرند، به طور يقين نقاط قوت و ضعف به خوبي شناسايي ميشود و با آشنايي كاملي كه مسئولان از ظرفيتهاي هنر تئاتر دارند، زمينه بروز ايده هاي نو و خلاقانه فراهم ميشود. اما تا مادامي كه خلاء وجود افراد خبره در بخش مديريتي وجود دارد، بايد شاهد ارايه كارهاي ضعيفي در حوزه تئاتر مقاومت و ايثار و شهادت باشيم. مضمون تئاتر پايداري و مقاومت آنقدر عميق و داراي ظرفيت است كه توليد آثار فاخر بخشي از آن را بروز ميدهد.

آرش عباسي
مسئولان بايد حوصله بيشتري داشته باشند

مقوله جنگ در همه كشورها و دربين تمام مردم جهان يك واقعيت انكارناپذير است و به همان اندازه كه واقعيت دارد بايد نگاه واقع بينانه اي به آن داشته باشيم. دفاع مقدس عنوان با قداستي است كه بر دوش هنر تئاترسنگيني ميكند. اين عنوان محدوديت هايي را براي تئاتر به وجود ميآورد كه فعاليت دراين عرصه را دشوار مينمايد. به نظر من تئاتر مقاومت عنوان مناسبتري براي اين گونه نمايشي است. در حال حاضر تئاتر دفاع مقدس مملو از قهرمانان اسطورهاي و انسانهاي خارق العاده است كه گناه نميكنند و خصوصيات يك انسان كامل را دارند. اين نوع نگاه فرا زميني و آرماني كه از حماسه سازان جنگ تحميلي ارايه ميشود برقراري ارتباط با آنان را ناممكن ميكند. به نظر من ورود انسانهاي معمولي به عرصه تئاتر دفاع مقدس كه دوران جنگ را با تمام وجود درك كردند، زخم خورده جنگاند اما ديده نشدند، حركتي خلاقانه در جهت شكوفايي تئاتر مقاومت و ايثار است. امروز با نگاهي خلاقانه به موضوعات پيش پا افتاده و روزمره اي كه در دوران جنگ اهميتي نداشتند، ميتوان با بياني نو و خلاقانه به موضوع جنگ و دفاع مقدس پرداخت. مسئولان تئاتر نيز نقش بسيار پررنگي در جهت ارتقاي سطح كيفي آثار توليدي در اين عرصه دارند. اما متاسفانه مسئولان و دست اندركاران تئاتر كشور كم حوصله اند و روحيه نقدپذيري ندارند. آنان به دلايلي ريسك نميكنند و به ذهن هاي خلاق اجازه تجربه هاي نو نمي دهند. بحث جنگ و دفاع مقدس قابل احترام و ارزشمند است اما با حساسيتهايي كه براي فعاليت در اين عرصه ايجاد شده، فرصت تفكر و خلاقيت از هنرمند گرفته ميشود. دفاع مقدس دغدغه هر هنرمندي است، اما چگونگي فعاليت در اين عرصه بسته به برخورد مسئولان است. وقتي با پيشنهادات مبتكرانه ذهن هاي خلاق و جوان مخالفت ميشود، آنان سرخورده و بي انگيزه دست از اين حوزه ميكشند و به موضوعات قابل توجه مسئولان ميپردازند. البته در همه موارد كوتاهي تنها از سوي مسئولان نيست گاه هنرمنداني با توليد آثار ضعيف و سفارشي به اين هنر لطمه ميزنند.

خيرالله تقياني پور
سربازان گمنامي كه هيچ گاه ديده نشده اند
وسعتي كه در مصاديق ايثار و ايثارگري وجود دارد، عاملي براي ايجاد نوآوري در اين فرهنگ ارزشمند خواهد بود. فر هنگ ايثار و ازخودگذشتگي مفهومي جهاني دارد كه در تمام دنيا قابل ستايش و تقدير است. دفاع مقدس تنها مصداق ايثارگري نيست كه با پايان يافتن دوران 8 ساله دفاع مقدس اين فرهنگ نيز به پايان برسد. هنوز هم جواناني هستند كه در راه حفظ امنيت و ناموس سرزمينشان تا پاي جان ايستادهاند و در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت پيش قدم شدهاند. طبق فرمايشات مقام معظم رهبري «زنده نگهداشتن ياد شهدا كمتر از شهادت نيست» و اين به معناي آن است كه فعاليت در تمام حوزههاي ايثار و شهادت ضرورت دارد اما نه فقط در حوزه 8 سال دفاع مقدس بلكه در تمام دورانها. پرداختن به ارزش هاي والاي دفاع مقدس وظيفه هر هنرمندي است، اما خلاصه شدن فرهنگ ايثار و شهادت در 8 سال جنگ تحميلي، مانعي در راه نوآوري و شكوفايي فرهنگ ايثار و شهادت است. اينكه فرهنگ ايثار تنها محدود به 8 سال جنگ تحميلي ميشود شايد به دليل آن است كه ايثار و از خودگذشتگي مرزباناني كه شبانه روز در حفظ امنيت سرزمينشان در تلاشاند و گمنامانه به شهادت ميرسند، مورد بي توجهي رسانهها و هنرمندان واقع شده است و البته اين از اموري است كه پرداختن به آن در جهت ترويج فرهنگ ايثار و شهادت قابل تأمل است. در حوزه دفاع مقدس مضامين فراواني براي پرداختن به موضوع ايثار و شهادت وجود دارد و نهادها و ارگانهايي هم در جهت توليد آثاري با چنين موضوعاتي ايجاد شده اما با وجود چنين امكاناتي فعاليت در حوزه دفاع مقدس محدود به توليد چند فيلم و يا اجراي تعداد معدودي تئاتر و يا چند جلد كتاب شده است. با اين حال به نظر من فعاليت هنرمندان در اين چند سال اخير، تا حدي قابل قبول بوده چرا كه جوان امروز، نه تنها با مفاهيم ارزشمند دفاع مقدس احساس بيگانگي نمي كند، بلكه حتي در صورت شكلگيري جنگ، در صف مقدم دفاع از ميهن حضور پيدا خواهند كرد. هنرمندان در راه ترويج فرهنگ ايثار و شهادت همواره با مشكلاتي دست به گريبان هستند كه با حمايت هاي مسئولان قابل حل است. البته ايثار در معني لغوي خود به معناي پذيرفتن سختي به خاطر آسايش ديگران است، پس اگر هنرمندان ما در جهت ارايه اين مفاهيم دچار ناملايماتي هم شوند، بايد با تمام وجود به استقبال سختيها بروند.

حميدرضا آذرنگ
تئاتر مقاومت جشنواره اي هدفمند مي خواهد

براي پرهيز از اجراهاي كليشهاي در جشنوارههاي مناسبتي و به خصوص جشنواره تئاتر مقاومت فتح خرمشهر معتقدم تا پرورش و آموزشي دايمي نباشد، كار عميقي صورت نخواهد گرفت. ما نبايد به برگزاري يك جشنواره در يك مدت معين و براي يك مناسبت بسنده كنيم و تا سال بعد آن را رها كنيم، چرا كه برگزاري جشنواره هاي مناسبتي به طور قطع هيچ اتفاقي را در حوزه تئاتر مقاومت ايجاد نميكند. قرار بر اين بود كه چشمانداز جشنواره ها طوري تعريف شود كه سالهاي آتيشان تكميل كننده نقاط ضعف و قصور سالهاي گذشته باشد. تا به حال هيچ جشنوارهاي را نداشتهايم كه از برگزيدگانش حمايت كنند، كه بتوان گفت ما در جشنوارهاي كه برگزار كرديم، متون نمايشي توليد كرده و يا حداقل 10 هنرمند آموزش دادهايم. متأسفانه حمايتي كه براي هنرمندان فراغ بال ايجاد كند، وجود ندارد. سالهاي زيادي است كه جشنواره هاي متفاوت در كشور اجرا ميشود و با گذشت چند سال يا تمام ميشوند يا از رونق ميافتند، كه نمونه بارز آن جشنواره تئاتر دفاع مقدس است. اين جشنواره در 12دوره برگزار شد و در حالي كه داشت با جشنواره تئاتر فجر رقابت ميكرد، به يكباره منحل شد. چشم انداز و عملكرد مديران ما تنها به دليل ارايه آمار و تبليغات است و ما هرگز به فرآيند تكميل و تكامل يك حركت تا انتها فكر نميكنيم، چشم انداز درازمدت در تئاتر تعريف نميكنيم و در اولين برگزاري هم سعي ميكنيم بيشترين كيفيت را داشته باشيم تا نظر مسئولان جلب شود تا در جشنواره هاي بعدي بودجه بيشتر شود. بيشتر از دو دهه است كه از دفاع مقدس ميگذرد. سؤال اين است كه آيا در اين مدت علاقه مندان و كساني كه علاقه هنري و استعداد هنري دارند و جزو جانبازان و كساني كه جنگ تحميلي را تجربه كردهاند، وجود نداشتند تا بتوانند مفاهيم آن دوران را به درستي به ما منتقل كنند؟ ما حتي روي كساني كه حق به گردن ما دارند، سرمايه گزاري نكرديم و تعامل دو جانبهاي بين نسل فراموش شده و نسلي كه اكنون ميخواهد با هنر نمايش، آن روزگاران و تأثيرات جنگ را در روزگار حال تصوير كند، وجود ندارد.

مهرداد راياني مخصوص
ظرفيت مان را براي شنيدن حرف ها زياد كنيم

مسئله جنگ در طول اين سالها مورد توجه هنرمندان بوده است، اما به حاشيه و مسايل جانبي جنگ توجه نشده است. براي همين به نظر من با گذشت چندين سال از پايان جنگ تحميلي، تغيير مضامين و پرداختن به ابعاد ديگر دوران 8 ساله دفاع مقدس از شروط اساسي تئاتر دفاع مقدس است. براي آن كه بتوانيم سيستم ارتباطي مطلوب را ايجاد كنيم، بايد مقتضيات زماني و مكاني را در هر دوران بشناسيم. نمايشنامهنويس بايد دغدغههاي جنگ را شناسايي كرده و به آنها بپردازد. در اين دوران برخي از اين نمايشنامهها جنبه آموزشي، تحليلي و برخي نيز جنبه انتقادي داشتند. كارگردانان تئاتر در آغاز فعاليتهاي خود به دنبال فضيلتها و تحليل و سوژه هايي در حوزه دفاع مقدس بودند و هر يك از گروهها نيز بر اين اساس نمايشهايي را اجرا ميكردند. حوزه دفاع مقدس نيز جدا از مسايلي كه در زمان خود به آن ميپرداختند، يك سري مسايل دارد كه عواقب آن بعد از گذشت سالها از جنگ مشخص ميشود و اين خود سوژهاي بكر براي نمايشنامه نويسان و كارگردانان است. با اينكه موضوع و نمايشها به لحاظ پايهاي فرق نكرده اما ميتوان به آن رنگ و بوي جديد و شكلي خاص داد. كارگردانان حتي ميتوانند در يك دوران به زندگي جانبازان بپردازند و تضاد آدمهايي كه در اين دوران زندگي ميكنند را به روي صحنه آورند. همه مسايل شرايطي است كه با گذشت زمان تغيير ميكند و هنرمند ميتواند بهره كافي را در خلق اثر از آن ببرد. در طول اين سالها بيشترين توجه به مسايل جنگ بوده و حاشيه هاي جنگ در چند سال اخير نمود پيدا كرده است. به نظر من بايد اين بخش را تقويت كنيم و ظرفيت را براي شنيدن حرفها افزايش داده و نگاه كلان به اين برهه از تاريخ كشور داشته باشيم.