گذری بر طرح قطعنامه 598

قطعنامه ای از سوی صاحبان قدرت

قطعنامة 598 ، دهمین قطعنامه جنگ و هشتمین قطعنامه‌ای بود كه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای توقف 8 ساله جنگ ایران و عراق به تصویب رساند. این قطعنامه در فضایی مملو از تفاهم و همبستگی قدرت‌های بزرگ و در سایه رایزنی‌های دبیركل سازمان ملل متحد « خاویر پرز دكوئیار» به تصویب رسید. قطعنامه 598 اگرچه انتظار جمهوری اسلامی ایران را برآورده نكرده بود، لیكن در مقایسه با قطعنامه های قبلی سازمان از ویژگی های خاصی برخوردار است. مخصوصا بند 6 قطعنامه كه در باب تعیین آغازگر جنگ است.

با توجه به اهداف اولیه تصویب قطعنامه در جنگ، برای جمهوری اسلامی ایران پیروزی بزرگی به حساب می آید؛ زیرا در سایه مقاومت رزمندگان و حركت دیپلماسی فعال توانسته است شورای امنیت را متقاعد كند كه صلح بدون تعیین متجاوز برخلاف عدالت و امنیت، در واقع عین ظلم است.

خاویر پرز دكوئیار به هنگام آغاز دور دوم تصدی دبیركلی سازمان در كنفرانس مطبوعاتی 12 ژانویه 1987 اعلام كرد كه اعضای شورای امنیت برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق نیاز به اشتراك نظر دارند. او نمایندگان اعضای دائمی شورای امنیت را در 15 ژانویه 1987 به محل كار خود دعوت کرد و از آنها خواست تا نظر خویش را درباره هماهنگ ساختن مواضع شورا در قبال مسئله جنگ ایران و عراق بیان كند. سرانجام نمایندگان در 23 ژانویه در محل كار دبیركل گردهم آمدند تا حول محور پیشنهادی دبیركل به گفت‌وگو بپردازند.

پس از چند ماه گفت وگو، در ماه آوریل 1987 برابر با تیرماه 1366 به بررسی پیش نویس پیشنهادی نمایندگی انگلیس پرداختند. این پیش نویس دارای نكات مورد توافق در جلسات كارشناسی بود. این نكات عبارت بود از:

1.       آتش‌بس و عقب‌نشینی اجباری نیروها

2.       آزادی و استرداد زندانیان جنگی

3.       حمایت از میانجی‌گری دبیركل

4.       درخواست خویشتن داری از دیگر كشورها و بررسی تشكیل هیئت بی‌طرف به منظور تحقیق در مورد مسئولیت جن

5.       تأكید بر بازسازی و بررسی اقدامات مربوط به امنیت منطقه‌ای و تصمیم در خصوص بررسی اقداماتی به منظور اطمینان از رعایت مفاد قطعنامه

ابهاماتی در قطعنامه

این پیش نویس پس از چندین بار بازنگری به مبنای كار اعضای شورای امنیت تبدیل شد. البته در این متن چند عبارت مبهم وجود داشت كه مورد بحث و گفت‌وگو قرار نگرفت. هیچ یك از هیئت ها خواستار توصیف دقیق مرز یا به عبارتی بهتر، مرزهای شناخته شدة بین المللی نبودند.

سرانجام دبیركل سازمان ملل در ژوئیه 1987 از اعضای دائمی خواست كه در مورد قطعنامه به تفاهم برسند و با تشكیل اجلاس رسمی شورای امنیت در سطح وزیران خارجه به آن رسمیت بخشند كه به دنبال آن اجلاس 29 تیر 1366 تشكیل شد و قطعنامه وزیران در عصر روز 20 ژوئیه 1987 598 با 15 رأی موافق و بدون رأی مخالف و ممتنع به تصویب شورای امنیت رسید.

گفتنی است كه اعضای دائمی شورای امنیت پس از تهیه طرح قطعنامه و توافق روی آن، طرح را به اعضای غیر دائم نیز ارائه كردند و نظریات این اعضا را نیز تا حدودی در این طرح لحاظ كردند، سپس طرح نهایی در اجلاس بررسی و به رأی گذاشته شد.