مبحث هفتاد و چهارم طرح صالحین: «فرهنگ مطالعه و کتابخوانی»
به اعتقاد بسیاری از بزرگان تعلیم وتربیت و روانشناسان اولین عاملی که در ایجاد عادت به مطالعه تاثیرگذار است خانواده است .چنانچه می دانید عادت به مطالعه یک امر اکتسابی است در نتیجه این عادت مانند الگوهای رفتاری دیگر در روند اجتماعی شدن کودک در او ایجاد می شود .اگر پدر و مادرعادت به مطالعه داشته باشند و بخشی از شبانه روز را به مطالعه کتاب یا روزنامه اختصاص بدهند و کودک در طول روزها وشب هایی که با آنها می گذراند ببیند که پدر و مادرش کتاب می خوانند وببیند که در مورد کتاب ها و نکته های خاص از آنها بحث و اظهارنظر می کنند، کودک خیلی زود با کتاب آشنا می شود. اول تقلید و سپس با دیدن کتاب های تصویری که در آنها است اشیای پیرامون خود را پیدا می کند.بازشناسی به او کمک خواهد کرد که ناخودآگاه به سوی کتاب جلب شود واین امر به تدریج در او به صورت یک عادت در می آید.چنانچه کودک از بازی کردن خوشش می آید بعد از این از تماشای کتاب لذت خواهد برد. این گونه کودکان که مراحل اولیه و در عین حال اسامی آشنایی با کتاب را در خانواده گذرانیده اند در محیط مدرسه خیلی زود وبدون مشکل به کتاب ومطالعه عادت می کنند و این عادت خیلی زود و بدون کمترین اصراری در وجودشان جایگزین می شود و پایدار می ماند.
در نتیجه بحث های فوق یادآور می شود. خانواده های ما به عنوان یکی از منابع اصلی جامعه پذیر کردن کودکان در عصر کنونی تا حدی خاصیت خود را از دست داده و نهاد هایی چون آموزش و پرورش و رسانه ها جای آن را گرفته اند.والدین به دلیل اشتغالات کاری و فکری در بیرون از خانه کمتر از گذشته در تربیت فرزندان خود دخیل هستند .
اسلام آغاز رسالت قرآنیاش را با قلم شروع میكند و ارزشی كه قلم و تعلیم و تربیت در قرآن دارد بر كسی پوشیده نیست. در بعضی از روایات و احادیث از كتابخانه به عنوان بوستان نام برده شده و توصیه شده است كه علم را با نوشتن و كتابت در بند كنید و زیباترین تعبیر، اطلاق عنوان كتاب به قرآن است.
«والكتاب المبین» و این تعبیر نشانگر ارزش و اهمیت كتاب و نوشتار است. ارزش خواندن و مطالعه در صدر اسلام به حدی بود كه در پایان جنگ بدر كه تعداد زیادی از مشركین به اسارت مسلمانان در آمدند، اعلام شد كه هر یك از مشركین اگر فدیه بپردازد یا به 10 نفر از مسلمانان سواد خواندن و نوشتن را بیاموزد آزاد خواهد شد. از اهمیت علم و مطالعه در اسلام، آن هم بدترین شرایط جنگ خبر میدهد، تا آن جا كه اسلام سواد و مطالعه را با مصالح كلی خود حتی در شرایط جنگی یكی میداند.
در طول تاریخ نیز همواره توصیه علما و بزرگان علم و ادب بر اهمیت کتاب و مطالعه بوده است. در دین اسلام نیز توجه ویژهای به این مساله شده و احادیث فراوانی از پیامبر و ائمه اطهار(علیهم السلام) در این رابطه نقل شده که حاکی از اهمیت این مساله در نزد آنان است. امروزه نیز اهمیت مطالعه در توسعه فردی و اجتماعی بر همگان آشکار شده است، لذا توجه دولتمردان و سیاستگذاران بر این مساله معطوف گشته است تا جایی که امروزه به مطالعه نه تنها به عنوان یک مزیت، بلکه به عنوان یک ضرورت نگریسته میشود.
کتاب گنجینه فکری و فرهنگی ارزشمندی است .کتاب در شکلگیری فرهنگ که اساسیترین نماد هویت یک ملت است نقش اساسی را ایفا میکند و از موثرترین ابزارها برای ارتقای آگاهیهای عمومی و تولید فکر و اندیشه به شمار میرود.
کتاب والاترین ابزار فرهنگی و هنری برای انتقال دانش و بینش به نسل جوان است و توسعه فرهنگ کتابخوانی در جامعه یک راهبر ملی است.
کتاب دریچه ای به سوی جهان شگفت انگیز علم و معرفت بوده و مطالعه راهی بسیار ساده و عملی برای پرورش استعدادهای خدادادی انسان است.
کتاب و مطالعه یکی از بارزترین جلوههای ذوق و اندیشه مردم است. کتاب والاترین ابزار فرهنگی برای انتقال دانش به علاقهمندان به کتاب و افرادی است که کتاب را انیس تنهایی خود میدانند.
کتاب تاثیر بسیار زیادی در حیات فرهنگی و اجتماعی جامعه دارد. همین بس که کتاب معجزه جاوید پیامبر (ص) و اسلام پرچمدار کتاب و کتابخوانی است.
کتاب عنصر لاینفک هر جامعه است در تمامی دوران،معیار سنجش فرهیختگی فرهنگی و علمی جامعه توجه به تعداد و عناوین کتابهای آن جامعه است.
کتاب فراگیرترین، بادوامترین و ارزانترین قالب انتقال دانش است. بنابراین، یکی از راههای رسیدن به کمال بشری و سعادت و طی کردن قلههای علم و دانش، رویآوردن به کتاب و کتابخوانی است.
امروزه یکی از دغدغههای کشورهای توسعهیافته یا در حال توسعه، ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی است. هر اندازه بتوانیم به سمت توسعه فرهنگ مطالعه حرکت و در این راستا هزینه کنیم، علاوه بر اینکه نوعی سرمایهگذاری محسوب میشود، زمینههای ترغیب محققان، نویسندگان و اندیشمندان برای خلق آثار فاخر فراهم میشود.
خانواده
پدران ومادران کتابخوان بهترین مروجان توسعه کتابخوانی هستند در صورتی که والدین تمایل به مطالعه داشته باشند این فرهنگ مطلوب خود به خود به فرزندان و جامعه منتقل می شود.
خانواده عامل بسیار موثری در ایجاد عادت به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی است.
اگر والدین و افراد بزرگتر خانواده به مطالعه علاقمند باشند، فرزندان آنها نیز که همواره از اثرات طبیعی روابط عمیق عاطفی حاکم در خانواده های ایرانی برخوردار هستند، با کتاب، بیشتر و بهتر آشنا شده و به مطالعه و کتابخوانی، عادت می کنند.
ترویج فرهنگ کتابخوانی در کودکان و نوجوانان بنیه علمی و فرهنگی آنان را افزایش داده و راه را برای قبول مسئولیت از سوی آن ها در آینده آماده میسازد.
محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش والدین در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس و همچنین سطح اقتصادی و پایگاه اجتماعی خانواده، نقش مهمی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد.
کتاب و کتابخوانی سنگ بنای توسعه یی فرهنگ و رشد تمدن هاست. این نکته ای است که مسئولان فرهنگی و اجتماعی کشور بارها به آن اشاره کرده اند . در کنار این واقعیت، واقعیت دیگری وجود دارد که با وجود آنکه از این نوع حرف ها در کشور ما زیاد زده می شود اما عملاً " کتابخوانی" جایگاه رفیع و بلند خود را در جامعه پیدا نکرده است. این واقعیت بیانگر یک نکته ی اساسی است و آن اینکه با سخنرانی و حرف زدن و شعاردادن هیچ کاری به نتیجه نمی رسد، مگر اینکه شرایط تحقیق و امکانات لازم برای این امر یعنی «کتابخوانی» در جامعه میسر گردد. بنابراین باید در کنار حرف های قشنگ و زیبای فرهنگی ،تلاش کرد که زمینه ها و شرایط لازم برای رشد و شکوفایی کتاب و کتابخوانی و نهادینه کردن آن در جامعه فراهم شود. چگونه می توان کتاب وکتابخوانی را در جامعه توسعه و گسترش داد؟ چرا با وجود تلاش های گوناگون و اختصاص بودجه های مختلف برای توسعه کتابخوانی در کشور، هنوز آن طور که باید و شاید، کتابخوانی در جامعه نهادینه نشده است. نظر مردم و کارشناسان متخصص فرهنگی در این زمینه چیست؟
به گفته متخصصان کتابداری، اگر مسئولان فرهنگی کشور واقعاً بخواهند فرهنگ کتاب و کتابخوانی و مطالعه را در سطح جامعه گسترش دهند، باید دوکار اساسی انجام گیرد: اول آنکه مطالعه دقیق و جامع درباره وضعیت کتابخوانی در ایران انجام دهند و عوامل عدم توسعه کتابخوانی را در جامعه بررسی و تعیین کنند. دوم اینکه پس از انجام این مطالعه جامع، یک طرح ملی با همکاری متخصصان علوم کتابداری و اطلاع رسانی برای توسعه ی فرهنگ کتابخوانی در جامعه طراحی و شرایط لازم و کافی را برای اجرای آن فراهم سازند.
متخصصان فرهنگی اظهار می نمایند بدون مطالعه ، تحقیق و برنامه ریزی اصولی، فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه رونق پیدا نمی کند. زیرا کتابخوانی در جامعه ما با موانع و مشکلات متعددی روبرو است. کتابخانه های مدارس (school libraries) یکی دیگر از موانع توسعه ی فرهنگ کتابخوانی در جامعه است وضعیت اکثر آنها متاثر کننده است و زیر سطح استانده های ذیربط می باشد.
گفته "مسعود بهرامی" دبیر یکی از دبیرستهای تهران، اکثر کتابخانه های مدارس در فضایی کوچک ، تنگ و تاریک قرار دارد و کتابهای موجود در آن ها بسیار قدیمی و کهنه و غیر جذاب برای دانش آموزان است. نگارنده این سطور که به همراه آقای محمدی توکلی مقدم در سال 1382 وضعیت کتابخانه های دبیرستانی استان گیلان را مورد بررسی و تحقیق قرار داده اند، دلیل دیگری بر مدعای فوق الذکر می دانند. کتابهای موجود در این قبیل کتابخانه ها، اکثراً قدیمی، کهنه و غیرجذاب برای دانش آموزان است. " نیاز سنجی اطلاعات" در کتابخانه های آموزشگاهی انجام نمی شود، مجموعه سازی بصورت متمرکز می باشد و نیازهای اطلاعاتی هر آموزشگاه با توجه به وضعیت جغرافیایی و ... نادیده انگاشته می شوند.نداشتن کتابدار متخصص یکی دیگر از مشکلات کتابخانه های مدارس است. این امر موجب می شود که گاه روزها سپری شده و درب کتابخانه های برخی از مدارس اصلاً بروی مراجعان باز نمی شود . در واقع در حال حاضر بود ونبود کتابخانه های مدارس برای معلمان و دانش آموزان فرقی ندارد. زیرا دانش آموزان و معلمان احساس نیاز به وجود این کتابخانه ها نمی کنند و این بیانگر این واقعیت است که ورزش در مدارس جایگاه مشخصی دارد و نهادینه شده است و این در حالی است که کتابخانه چنین جایگاهی را در مدارس ندارد . کتاب و کتابخوانی آزاد نقش کلیدی مانند کتاب های درسی در آموزش و پرورش ندارد و به همین دلیل است که اگر 5 تا 6 هزار مدرسه کشور هم فاقد کتابخانه باشند، هیچ نگرانی برای مدیران ارشد آموزش وپرورش ایجاد نمی کند.
از موانع اصلی کتابخوانی در مدارس حجم زیاد مطالب درسی است. کنکور سراسری دانشگاهها یکی دیگر از عوامل مانع مطالعه ی کتاب های غیردرسی است. در حال حاضر هدف اصلی دانش آموزان و خانواده ها موفقیت در کنکور سراسری است و همین امر موجب می شود که دانش آموزان به فکر هیچ کتابی جز کتاب درسی نباشند. آزمون سراسری دانشگاهها میزان مطالعه کتابهای غیردرسی دانش آموزان را کاهش داده است. آیا به نظر شما با توجه به اینکه آموزش و پرورش نوین در دنیا به سمت آموزش مهارت های اجتماعی و زندگی به دانش آموزان، حرکت می کند، آزمون سراسری دانشگاه های کشور ما نیز در این راستا حرکت می کند؟
کتابخانه آموزشگاهی، دارای مراکز چند رسانه ای (school media materials center) می باشند. این مراکز نقش بسیار مهمی برای تربیت و تعلیم متخصصان در جوامع خود ایفاء می نمایند. . آمار دقیقی از سرانه مطالعه کتابهای غیردرسی در بین دانش آموزان ایران وجود دارد ولی برای بالا بردن سرانه مطالعه در کشور باید زمینه های آن فراهم شود. برای مثال می توان مطالعه کتاب های غیردرسی را به عنوان یکی از شرایط پذیرش آزمون سراسری اعلام کرد. برای افزایش نرخ مطالعه در جامعه باید همه نهادهای آموزشی کشور از جمله: آموزش وپروش ، وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و رسانه های ملی مانند صداوسیما تلاش کنند.
از علل نهادینه نشدن فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در کشور، بی توجهی خانواده ها به این امر است. برای بالابردن نرخ مطالعه دانش آموزان باید از کودکی بین کودک و کتاب ارتباط و انس برقرار کرد. از سویی دیگر باید خانواده ها از همان ابتدای آموزش و تربیت کودکان، آنها را با کتاب آشنا نمایند. چرا که کودک، بسیاری از رفتارها را از والدین شان تقلید می نمایند و آنها را الگو قرار می دهند.
|
در قرآن کریم 322 بار کلمه "کتابت" در 37 صیغه مختلف به کار گرفته است. برای مثال 263 بار لفظ کتاب، کتب و مکتوبات در قرآن آمده است.
سوره حمد را فاتحه الکتاب می خوانند و در ابتدای دومین سوره قرآن نیز لفظ کتاب به کار رفته و باز در جایی از این کتاب عظیم، خداوند متعال وصف کتابت را به خود منصوب کرده است ( و کتبنا فی الارواح ).
علاوه بر این احادیث متعددی وجود دارد که مبین اهمیت کتاب و کتابخوانی در سیره معصومین است، تا آن جا که معصومین کتابخوانی و مطالعه و تفکر را در حد فریضه برای امت می دانند.
*******************
* * مهم ترین محورهایی که در راستای تحقق این سیاست فرهنگی و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی بایستی مدنظر قرار گیرد، عبارتند از: * *
1) حاکمیت ارزش ها و مبانی اصیل اسلامی بر تمام فعالیت ها و برنامه ها.
2) حمایت از نویسندگان و اهل قلم متعهد.
3) تقویت و تعالی مبانی فکری و اعتقادی و ولایت پذیری.
4) استفاده از توان فکری و اجرایی عموم جامعه.
5) مشارکت و استفاده از امکانات و مقدورات همه سازمان ها.
6) جمع کردن فعالیت های کتاب و کتابخوانی در یک سازمان و اجرای یک رویه واحد و جلوگیری از اقدامات ناهماهنگ و پراکنده به منظور اعمال سیاست های واحد و منسجم.
7) تنوع و نوع آوری و جذابیت در فعالیت های کتابخوانی با رویکرد به نیازهای جوانان و نوجوانان.
8) حمایت از ناشران و مولفان برای حمایت از تولید کتاب های مفید ،ارزان قیمت و موثر.
9) نظارت مداوم بر جریانات کتاب و کتابخوانی.
10) استفاده از روش برنامه های تبلیغی، تشویقی و استفاده از ظرفیت های موجود در سازمان های مردمی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی.
11) ایجاد، توسعه، تجهیز و اداره کتابخانه ها با استفاده از امکانات و روش های عملی برای ارتقای توانمندی فکری افراد جامعه.
12) فعالیت مستمرتر و هدفمند برنامه سازان تلویزیون برای معرفی کتابهای مناسب در ساعات پر بیننده تلویزیون.
13) گسترش جغرافیایی مراکز فروش کتاب و خارج کردن این بازار فرهنگی از مرکزیت خاص.
14) آموزش کتابخوانی و تاکید بر تاثیرات آن در مدارس و در مقاطع مختلف تحصیلی بصورت پیوسته.
با توجه به اهمیت کتاب و کتاب خوانی، و اهمیت دانایی محوری در تمامی فعالیت ها، و همچنین اهمیت گسترش تفکر انتقادی در سطوح مختلف جامعه، به نظر می رسد یکی از مهم ترین سیاست ها و جهت گیری ها در تمام برنامه های مختلف (اعمّ از برنامه های آموزشی، مشاوره ای، برگزاری مراسم و جشن ها در مناسبت ها و...) محور قرار دادن ترویج کتاب و مطالعه در تمامی برنامه های اجرایی است.
با توجه به مباحث مطروحه و نیز پیشنهادات اتخاذ شده از فراتحلیل حاضر که راهکارها و توصیه هایی برگرفته از تحقیقات و پژوهش های مختلف در آن ذکر گردیدند، پیشنهادات تکمیلی و کاربردی زیر در حوزه ی اجتماعات درون شهری که به نظر مجری این طرح و همکارانش رسیده است، به طور خلاصه ذکر می گردند:
۱) کتاب محوری در تمام برنامه های اجرایی
با توجه به اهمیت کتاب و کتاب خوانی، و اهمیت دانایی محوری در تمامی فعالیت ها، و همچنین اهمیت گسترش تفکر انتقادی در سطوح مختلف جامعه، به نظر می رسد یکی از مهم ترین سیاست ها و جهت گیری ها در تمام برنامه های مختلف (اعمّ از برنامه های آموزشی، مشاوره ای، برگزاری مراسم و جشن ها در مناسبت ها و...) محور قرار دادن ترویج کتاب و مطالعه در تمامی برنامه های اجرایی است. به عبارت دیگر، با معرفی کتاب های مختلف (حتی یک کتاب) در تمام برنامه ها و ترغیب و تشویق افراد به مطالعه آنها و یا هدیه دادن کتاب های مربوطه در آن برنامه ها می توان کتاب و مطالعه و تحقیق و تفکر را سرلوحه تمامی فعالیت های خود قرار دهیم. برای تسهیل در این امر می توان در بدو برنامه ریزی، مجریان را به درنظر گرفتن این امر گوشزد کرد.
۲) برگزاری مسابقات
مسابقات کتاب خوانی، مقاله نویسی و کتاب نویسی (در سطح کودکان و نوجوانان)، ویراستاری، طراحی جلد یا طراحی متناسب با داستان کتاب (مخصوص کودکان)، و ... از جمله فعالیت های مفید در راستای تشویق و ترغیب افراد به مطالعه است. البته اگر این مسابقات با برنامه های بلند مدت و کارشناسی شده طراحی شوند (با توجه به سنین مختلف و در نظر گرفتن سیر مطالعاتی مشخص در طول مدت معین، مانند مسابقات کتاب خوانی آثار شهید مطهری برای جوانان، یا مسابقات کتاب خوانی مدیریت خانواده برای خانم های خانه دار، یا...) می تواند مؤثرتر واقع گردد.
۳) برگزاری بوستان های کتاب در سطح شهر
بوستان های کتاب را می توان مراکز متکثر و کوچک تری جهت ارائه و معرفی کتاب های مختلف به شهروندان دانست. ایجاد بوستان های کتاب در سطح شهر به شهروندان کمک می کند که دسترسی راحت تر و نزدیک تری به کتاب و محصولات فرهنگی داشته باشند. اگر قبول داشته باشیم که « از دل برود هرآنچه از دیده رود»، پس باید برای دلنشین کردن کتاب ها و ترغیب مردم به آنها، کتاب را در دیده و دسترس مردم قرار دهیم.
اهمیت کتاب و کتابخوانی
اسلام که دینی عالمگیر میباشد به کتاب و کتابت عجین شده است، و معجزهی آن کتاب (قرآن کریم) بوده به اندازه لازم در تشویق و ترغیب به امر کتابخوانی و گسترش و توسعه کتابخانه سفارش نموده است.
دنیای بزرگ و شگفتانگیز کتاب/کتابخوانی به گروه خاصی و ویژهای تعلق نداشته و هر فرد باید با کتاب زندگی کند و مطالعه و کتابخوانی باید بعنوان یک نیاز و احساس دایمی لازم و روزانه در میان عموم رایج و مطرح باشد تا افراد جامعه به خواندن و مطالعه ترغیب و فرهنگ کتاب/کتابخوانی رواج یابد.
نقش و اهمیت کتاب و کتابخوانی:
درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی این است که با نهادینه کردن عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشهها و دلها اقدام تا با همگانی کردن شور، شوق و عشق به کتاب/کتابخوانی که آن در جامعه استمرار داشته باشد. اما جای تاسف دارد که عادت به مطالعه جایگاهی در رشد همه جانبه در همه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است. و هنوز که است عدهای از خواندن سرباز میزنند که میبایست در پیشگیری از توسعه و گسترش بیشتر این آفت بمنظور رشد و اعتلای فرهنگ عمومی کوشش و تلاش زیادی نمود. و این معضلهء بزرگ را با جدیت و سخت کوشی هر چه تمامتر از جامعه دور کرد و حالا موقعی آن شده است که همه انگیزهها و موانعی که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتابخوانی ایجاد شده است کنار رانده و با یاری، کمک، مردانگی و اراده قاطع تصمیم شکستناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتابخوانی اقدام کنیم
اهمیت کتاب هنگامی که روح به معنی اینکه در پیکره هنر دمیده گردد و معنویت به شکل هنری ارائه میشود درجه تاثیرگذاری و ماندگاری آن به شدت روبه فزونی میرود و پرداختن به اصولی از مسایل فرهنگی کشور از جمله مسئله کتابخوانی و راه حلهای جهت رفع معضلات، تنگناها و مشکلات آن، اگرچه اموری است که نیازمند همت همگانی میباشد ولی بخشهای دولتی مسئول آن هستند و میبایست در راه آن سرمایهگذاری نموده و با بصیرت و قدرت نظارت لازم بر مسایل فرهنگی داشته باشند و آن را سر و سامان دهند و دستگاههای دولتی ادارهکنندهی کشور میبایست با پیشتازی کسانی را که دارای تفکر و اهل قلم هستند ترغیب نمایند تا به مطالعه و تحقیق دست زده و حاصل و نتیجه تلاشهایشان را در معرض استفاده کننده و همگان بگذارند و از این طریق میتوان فرهنگ جامعه را به پویایی و بالندگی رساند.
تجزیه و تحلیل از کمیت کتاب نقش آن را کمرنگ میکند که باید مستقیماً نویسنده را وارد عمل نمود، نویسندهای که با خواندن کتاب آغاز مینماید و از اول نویسندگی دانشی را نداشته و با مطالعهی بیشتر به نویسندگی دست یافته است و او فردی کاملا خاصی میباشد.
در موقع تبلیغ و تمجید کتاب و کتابخوانی میبایست مسئولیت عرضهکننده و پدیدآوردگان کتاب که دارای اهمیت و مسئولیت سنگینی بودهاند اشاره نمود. واقعا کسانی که برای غذای روان و اندیشه نسبت به تهیه و توزیع کتاب میپردازند باید بداند که درباره خدمت به اینگونه کارها فایده داشته و همچنین دارای پاداش بزرگی است.
پیامی که در نمایشگاه کتاب درباره اهمیت و لزوم کتابخوانی میباشد ضرورت دارد و باید اهمیت آن را در نظر گرفتن جهت بالابردن شکوفایی بیشتر استعدادهای توانمند که برای درک و فهم عمیق حقایق همگانی با تحولات علمی و فنی، غنا ساختن آن و سازماندهی بر تلاشهای فرهنگی و ایجاد نظام اطلاعرسانی منسجم و توانمند ضرورت دارد و بر بهرهوری آن در نمایشگاههای کتاب به بازدهی و افزایش آنها کمک میکنند.
هرگاه ضرورت کتابخوانی و اهمیت آن برای همگان تفسیر و تعبیر گردد در آن صورت در هیچ جای نباید فردی یافت شود که با مطالعه بیگانه باشد و در هیچ مکان و زمانی نباید وجود داشته باشد مگر نقش محدودی که کتاب درآن نادیده انگاشته شود.
راهها و شیوههای کتاب و کتاب خوانی
برای ایجاد جذب و جلب افراد به مطالعه راههای میباشد تا آنها را به کتاب و کتابخوانی ترغیب و تشویق نمائید که در این مقاله به تعدادی از شیوههای که در راغب کردن مردم به مطالعه را سبب میگردد بیان نمائیم؛ و آن روشها عبارتند از:
- برگزاری مسابقات کتابخوانی و خلاصهنویسی کتابها میتوانند گرایش افراد را به مطالعه منجر کند و این گونه مسابقات باید از روی اصول و سنجیده برگزار شود که این زمینهساز عدهای زیادی از افراد به مطالعه خواهد شد.
- با گزیدهنویسی و خلاصهسازی تعدادی از کتب حجیم و قطور مردم را به مطالعه ترغیب کرد که اغلب به خاطر گرفتاری و نداشتن فرصت کافی از مطالعه باز میماند، وقتی که آثار خوب، مفید و ارزنده خلاصه گردد میتواند، رغبت بعضی از افراد به مطالعه را افزایش داده و در آن امر کتاب و کتابخوانی موثر باشد.
- فراهم کردن امکانات و فرصتهای مطالعاتی برای کودکان و نوجوانان که نیاز به کمک دارند علاوه بر کوشش و تلاش خود آنان نیاز به تلاشها و برنامهریزی و مشارکت حساب شده مربیان دارند جهت تشویق و ترغیب آنها به مطالعه باید نسبت به تهیه و خرید کتاب آنها را همراهی کرد و جهت بازدید به نمایشگاهها و فروشگاههای کتاب و یا هدیهی کتاب، آنها را راغب نمود و به کودکان قبل از دبستان باید اهمیت داد که میتواند با گرفتن هدیهی برجستهای از اولیا و مربیان، علاقه کودکان را به کتاب و کتابخوانی تعیین و تثبت کرد و آنها را به این راه کشاند.
- برای ترغیب و علاقمند کردن کودکان به کتاب و کتابخوانی این است همانطور که بزرگترها مطالعه مینمایند میتوانند کتابهای کودکانه را گزینش کنند، و در فرصتهای که کاری ندارند برای کودکانشان آنها را بخوانند که این کار سبب کتابدوستی و علاقمندی به کتابخوانی میشود، و این عشق به تدریج در وجود کودک نهادینه میگردد.
- کتابهای تازه و جدیدی به مجموعهای کتابخانهها باید افزود که این امر گوارا و دلنشین بوده و حیات و پویایی کتابخانه را تامین و تضمین میکند، و با فزونی بخشیدن به طالبان دانش و بینش آنها را ترغیب نمود، هرگاه امکانات لازم و ضروری را به کتابخانه ندهند آن کارائی خود را از دست میدهد و قدرت جذب عضوهای جدید را ندارد و اعضا و مراجعین که قبلا داشته رو به کاهش میگذرد بدینوسیله همواره باید کتابخانهها را از لحاظ کتاب تقویت کرد.
- میبایست با برداشتن گام موثری که مردم را به طرف کتاب و کتابخوانی ترغیب نمود و آنها را به سوی کتاب و کتابخوانی سوق داد، گامی ارزشمند و تلاشی بزرگی در این زمینه برداشت، و با یافتن چنین راههای از قبیل برگزاری نمایشگاههای دایمی کتاب، مسابقه کتابخوانی همراه با اختصاص جوایز برای کتابخوانها. و همچنان برای تلاش بیشتر در این مسیر، باید وسایلی را از کارهای اساسی و ارزنده، مفید و ثمر بخش، فراهم کرد.
- یکی ازعمدهترین و بهترین راههای افزایش اطلاعات عمومی، مطالعه کتاب میباشد که همین زمینهساز گامهای بعدی برای رفع نیاز میباشد و به گونه مطلوب آنها را به قلهی پیشرفت در همه زمینههای مادی و معنوی میرساند.
اگر بتوان مردم را با هر ترتیبی که میباشد به کتاب و کتابخوانی تشویق و ترغیب کرد و استعدادهای که در جامعه میباشد شناسایی کرد، میتوان به توسعه و پیشرفت کشور و جامعه امیدوار بود. و اینک نتیجه میگیریم اگر فرهنگ کتاب و مطالعه در جامعهی ما رونق پیدا کند و علاقمندان زیادی به آن رو آورند باعث توسعه و گسترش کشور و سرفرازی ملت و جامعه خواهد شد
چرا از کتاب و کتابخوانی دور افتادیم؟
نقش نظام آموزشی در گسترش و نهادینه ساختن فرهنگ مطالعه و کتابخوانی کلیدی و سرنوشت ساز است .
سیستم آموزشی نقش مهمی در شکلگیری شخصیت افراد دارد به خصوص در مقاطع راهنمایی و دبیرستان. در این دوره حتی ممکن است آنچه که فرد در خانواده تحت تاثیر اعضای آن یاد گرفته، به کلی تغییر دهد یا اصلاح کند.
متاسفانه در کشور ما برای ایجاد شوق و رغبت نسبت به کتاب و مطالعه در مدارس عمل نشده است. غیر از اینکه یک حرکت یا برنامه مشخصی برای مطالعه نداریم، کتابخانههای مدارس چندان جدی عمل نمیکنند و ما در موجودی کتابخانه و ادارهکنندگان آن شاهد هستیم که مسئله مطالعه خیلی حاشیهای و پیش پا افتاده تلقی میشود.
در این میان غالباً ازبین معلمان و دبیران کسی که مقدار علاقهای به مطالعه داشته باشد به عنوان کتابدار انتخاب میشود، ولو هیچگونه اطلاعی از کتاب و کتابداری نداشته باشد، در این مورد صرفاً همان علاقه کم کفایت میکند و حتی گاهی کتابدار از بین خود دانشآموزان انتخاب میشود بدون اینکه بتواند در میان بچهها جذابیت و ترغیبی برای مطالعه ایجاد کند.
همین بیتوجهی باعث نزول سطح مطالعه در بین جوانان ونوجوانان میشود، در حالی که شالودهِ شوق به مطالعه و کتابخوانی در دبستان، مدرسهِ راهنمایی تحصیلی ودبیرستان گذاشته میشود.آمار جدید وزارت ارشاد درباره میزان مطالعه در ایران وسایر کشورهای آماری متاءثرکننده است.