نوشتن مقاله و چاپ آن
1.1.5. قواعد املايي برخي واژه ها (26)
الف) واژه هايي که همواره به صورت جدا نوشته ميشود، عبارتند از «اي»، مانند: اي خدا؛ «همين» و «همان» مانند: همين جا، همان کتاب؛ «هيچ»: مانند: هيچ يک؛ «مي» و «همي»، مانند: ميرود و همي گويد.
ب) واژه هايي که همواره جدا نوشته ميشود، اما استثناء دارند:
«اين» و «آن» همواره جدا نوشته ميشوند، مگر در: آنچه، آنکه، اينکه، اينها، آنها، اينجا، آنجا، وانگهي.
«چه» همواره جدا نوشته ميشود، مگر در: چرا، چگونه، چقدر، چطور، چنان.
«بي» همواره جدا نوشته ميشود، مگر آنکه کلمه، بسيطگونه باشد، مثل: بيهوده، بيخود، بيراه، بيچاره، بينوا، بيجا.
«هم» از کلمه پس از خود جدا نوشه ميشود، مگر در:
1. کلمه، بسيطگونه باشد، مثل: همشهري، همشيره، همسايه، همديگر، همچنين، همچنان، همين، همان.
2. جزء دوم، تک هجايي باشد، مثل: همدرس، همسنگ، همکار، همراه.
3. جزء دوم با حرف مصوّت «آ» شروع شود، مثل: همايش، هماورد، هماهنگ.
«به» همواره جدا نوشته ميشود، مگر در:
1. وقتي بر سر فعل يا مصدر بيايد (باي زينت)، مثل: بگفتم، بروم، بنمايد، بگفتن.
2. به صورت بدين، بدان، بدور، بديشان به کار رود.
3. هرگاه صفت بسازد: بخرد، بشکوه، بهنجار، بنام.
ج) واژه هايي که همواره جدا نوشته ميشود، اما استثنا دارند:
«که» همواره جدا از کلمه قبل نوشته ميشود، مگر در: بلکه، آنکه، اينکه.
«چه» از کلمه پيش از خود جدا نوشته ميشود، مگر در: آنچه، چنانچه.
«را» همواره جدا نوشته ميشود، مگر در: چرا، مرا.
«تر»، «ترين» همواره جدا نوشته ميشود، مگر در: بهتر، مهمتر، کمتر، بيشتر.
د) واژه هايي که همواره به ماقبل متصل ميشوند، اما استثنا دارند:
«ها» همواره به کلمه ماقبل ميچسبد، مگر در:
1. بخواهيم صورت مفرد کلمه مشخص شود، مثل: کتاب ها، درس ها.
2. کلمه به «ه» غيرملفوظ ختم شود، مثل: ميوه ها، خانه ها.
2.1.5.علايم همزه
الف) اگر حرف پيش از آن مفتوح باشد، روي کرسيِ «ا» نوشته ميشود، مگر آنکه پس از آن مصوّت «اي»، «او» يا «ب» باشد که در اين صورت روي کرسي «ي » نوشته ميشود:
رأفت، تأسف، مأنوس، شأن و خلأ، ملأ، مبدأ، منشأ.
رئيس، لئيم، رئوف، مئونت، مطمئن، مشمئز.
ب) اگر حرفِ پيش از آن مضموم باشد، روي کرسي «و» نوشته ميشود، مگر آنکه پس از آن مصوّتِ «او» باشد که در اين صورت روي کرسي «ي» نوشته ميشود:
رؤيا، رؤسا، مؤسسه، مؤذّن، مؤثر، مؤانست، لؤلؤ، تلألؤ، شئون، رئوس.
ج) اگر حرفِ پيش از آن مکسور باشد، يا ساکن ولي در وسط کلمه قرار داشته باشد، روي کرسي «ي» نوشته ميشود و همچنين کلمات دخيل فرنگي همواره با کرسي «ي » نوشته ميشوند:
لئام، رئاليست، سئول، نئون، مسئله، جرئت، هيئت، و در توأم استثنا است.
د) اگر حرفِ پيش از آن مکسور و در آخر کلمه باشد، روي کرسي (ي ) نوشته ميشود: متلأليء.
ر) اگر حرفِ پيش از آن ساکن و يا يکي از مصوّتهاي بلندِ «آ»، «او» يا «اي» بوده و در آخر کلمه نوشته شود، بدون کرسي نوشته ميشود: جزء، سوء، شيء، بطء، سماء، ماء، املاء، انشاء.
س) در صورتي که همزه پاياني ماقبل ساکن (بدون کرسي) يا همزه پاياني ماقبل مفتوح (با کرسي «ا») و يا همزه پاياني ماقبل مضموم (با کرسي «و»)به ياي وحدت يا نکره متصل شود، کرسي«ي» ميگيرد و کرسي قبلي آن نيز حفظ شود:
جزئي، شيئي، منشائي، مائي، لؤلؤئي.
ص) اگر حرفِ پيش از آن مفتوح يا ساکن و پس از آن حرف «آ» باشد، به صورت ـآ و آ نوشته ميشود:
مآخذ، لآلي، قرآن، مرآت.
توجه کنید که :
الف) نشانه کسره اضافه در خط فارسي آورده نميشود، مگر براي رفع ابهام در کلماتي که دشواري ايجاد ميکند: اسبِ سواري/ اسب سواري.
ب) براي کلمات مختوم به هاي بيان حرکت، در حالتِ مضاف، از علامت «ء» (ي کوتاه شده شبيه همزه) استفاده ميشود: خانه من، نامه من، نوشته او.
ج) «ي» در کلمه هاي عربيِ مختوم به «ي» (که «آ» تلفظ ميشود) دراضافه به کلمه بعد از خود به «الف» تبديل ميشود: عيساي مسيح، موساي کليم، هواي نفس، کبراي قياس.
3.1.5. واژه ها و عبارات مأخوذ از عربي
الف) «ة» در عبارات مأخوذ از عربي به چند صورت مي آيد:
1) اگر در آخر کلمه تلفظ شود، به صورت «ت» نوشته ميشود: رحمت، جهت، قضات، برائت، مراقبت.
2) اگر در آخر کلمه تلفظ نشود، به صورت «ه» يا «ـه» نوشته ميشود: علاقه، معاينه، مراقبه، نظاره، آتيه.
3) در ترکيبات عربي رايج در فارسي به صوت «ة» يا «ـة» نوشته ميشود: ليلةالقدر، ثقةالاسلام، خاتمةالامر، دايرةالمعارف؛ استثنا در کلمات حجت الاسلام، آيت اللّه.
ب) «و» که در برخي از کلمه هاي عربي به صورت «آ» تلفظ ميشود. در فارسي به صورت «الف» نوشته ميشود، مگر در مواردي که رسم الخط قرآني آن مراد است: زکات، حيات، مشکات.
ج) «الف کوتاه» هميشه به صورت «الف، نوشته ميشود، مگر در برخي حروف اضافه و اسامي خاصي که «الف» در آخر کلمه مي آيد و ترکيباتي که عينا از عربي گرفته شده است: شورا، مولا، تقوا، اسماعيل، رحمان، هارون، ياسين.
الي، حتي، عيسي، يحيي، مرتضي، اعلام الهدي، بدرالدّجي، سدرةالمنتهي، طوبي لک.
4.1.5. تنوين
آوردن تنوين (در صورتي که تلفظ شود) در نوشتههاي رسمي و نيز در متون آموزشي الزامي است و به صورتهاي زير نوشته ميشود:
الف) تنوين نصب هميشه به صورت «ا / ـا» نوشته ميشود و اگر کلمه مختوم به همزه باشد، همزه آنها روي کرسي «ي » ميآيد و سپس تنوين روي «الف» بعد از آن قرار ميگيرد:
نسبتا، واقعا، موقتا، عجالتا، طبيعتا، عمدا، جزئا، استثنائا، ابتدائا.
ب) تنوين رفع و جر در همه جا به صورت « ــٌ » و « ــٍ » نوشته ميشود و فقط در ترکيبات مأخوذ از عربي که در زبان فارسي رايج است، به کار ميرود: مشارٌاليه، مضافٌاليه، منقولٌعنه، مختلفٌفيه، متفقٌعليه، بعبارةٍاُخري، اينحوٍکان.
آوردن تنوين در کلمه هاي فارسي اشتباه است: گاهاً، زباناً.
ادامه دارد ...