سلام و عرض ادب و احترام.

هر روز با یک غزل حافظ. 

دوست دارم هر روز یک نفر از دوستان و کاربران راسخون در این تاپیک غزلی از دیوان حافظ رو قرار بده.

بقیه دوستان هم نظراتشون رو بگن و اگه تفسیری هم در مورد شعر بلدند ارائه بدن تا بقیه دوستان استفاده کنند.

لطفا در هر روز بیش از یک غزل قرار ندهید.

 

دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند		واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
بیخود از شعشعه پرتو ذاتم کردند		باده از جام تجلی صفاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی		آن شب قدر که این تازه براتم دادند
بعد از این روی من و آینه وصف جمال		که در آن جا خبر از جلوه ذاتم دادند
من اگر کامروا گشتم و خوشدل چه عجب		مستحق بودم و این‌ها به زکاتم دادند
هاتف آن روز به من مژده این دولت داد		که بدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند
این همه شهد و شکر کز سخنم می‌ریزد		اجر صبریست کز آن شاخ نباتم دادند
همت حافظ و انفاس سحرخیزان بود		که ز بند غم ایام نجاتم دادند

 

«عشق از منظر حافظ»

 

 «تیر عشق ندانم بر دل حافظ که زد/ این قدر دانم که در شعر ترش خون می‌چکد»

 

اما این که خود عشق چیست؟

حافظ می‌گوید: «فرشته نداند که عشق چیست».

آیا عشق بیماری است؟ پزشکان می‌گویند که عشق مالیخولیا است، جنون و دیوانگی است. دیوانه یعنی کسی که دیو در او حلول کرده باشد. آیا واقعا این‌طور است؟

مولانا می‌گوید: «عاشقی پیداست از زاری دل/ نیست بیماری چو بیماری دل».

اما عمده‌ی عرفا عشق را ویژگی انسانی می‌دانند، نه بیماری که تنها خاص انسان باشد. عشق، درمان است.

پس عشق اسطرلابی است که اسرار آسمانی خدا را نشان می‌دهد. عشق، پاک کننده‌ای است که نفس را می‌پالاید؛ طبیب روحانی است.

حافظ هم همین را می‌گوید که عشق درمان انسان است: «ای بی خبر بکوش که صاحب خبر شوی/ تا راهرو نباشی کی راهبر شوی؛ در مکتب حقایق پیش ادیب عشق/

هان ای پسر بکوش که روزی پدر شوی».

عشق، حقیقت آموز است. باید ما را ادیب عشق بیاموزاند که چگونه اسطرلاب اسرار خدا را به دست آوریم:

«گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد/ بالله کز آفتاب فلک خوبتر شوی». عشق بالا برنده هم است:

«هر چند غرق بحر گناهیم ز صد جهت/ تا آشنای عشق شدم ز اهل رحمتم»

 

عشق، که رابطه‌ی بین عاشق و معشوق است، دو مولفه دارد.

 

یکی در عاشق است و دیگری در معشوق.

آن‌چه در معشوق است جمال است اما آن که در عاشق است معرفت و شناخت است. هرچه جمال معشوق بیشتر باشد عشق شدت بیشتری می‌یابد. هرچه هم معرفت عاشق بیشتر باشد عشق بیشتر خواهد بود.

پس عشق حاصل ضرب این دو عنصر است: جمال معشوق ضرب در معرفت عاشق.

اما آیا می‌توان یک عاشق باشد و دو معشوق؟ یک دل باشد و دو دلبر؟

البته که نه. اگر عشق باشد همان عشق اول ظرفیت را پُر می‌کند. اما عکس آن هست. یعنی یک معشوق باشد و چندین عاشق. مثل خود خداوند و میلیاردها عاشقی که دارد اما کدام عاشق این معشوق را بیشتر از همه دوست دارد؟

 

یکی ازآثار عشق عوض شدن معنای عبادت است:

«ثواب روزه و حج قبول آن کس بُرد/ که خاک میکده‌ی عشق را زیارت کرد».

از این روست که حافظ عشق را «هنر» می‌داند:

«عشق می‌ورزم و امید که این فن شریف/ چون هنرهای دگر موجب حرمان نشود».

در نزد او آن‌چه ریشه‌ی خودخواهی را می‌سوزاند، هنر است.

بیا كه رایت منصور پادشاه رسید                  نوید فتح و بشارت به مهر و ماه رسید

جمال بخت ز روى ظفر نقاب انداخت             كمال عدل به فریاد داد خواه رسید

سپهر دور خوش اكنون زند كه ماه آمد              جهان به كام اكنون رسد كه شاه رسید

ز قاطعان طریق این زمان شوند ایمن              قوافل دل و دانش كه مرد راه رسید

عزیز مصر بر غم برادران غیور                      ز قعر چاه بر آمد باوج ماه رسید

كجاست صوفى دجال چشم ملحد شكل              بگو بسوز كه مهدى دین پناه رسید

صبا بگو كه چها بر سرم در این غم عشق         ز آتش دل سوزان و برق آه رسید

ز شوق روى تو جانا بر این اسیر فراق              همان رسید كز آتش به برگ كاه رسید

مرو بخواب كه حافظ ببارگاه قبول              ز ورد نیم شب و درس صبحگاه رسید

بازآي و دل تنگ مرا مونس جان باش

وين سوخته را محرم اسرار نهان باش

زان باده كه در ميكده ي  عشق فروشند

ما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش

در خرقه چو آتش زدي اي عارف سالك

جهدي كن و سر حلقه رندان جهان باش

دلدار كه گفتا به توام دل نگران است

گو مي رسم اينك به سلامت نگران باش

خون شد دلم از حسرت آن لعل روان بخش

اي درج محبت به همان مهر و نشان باش

تا بر دلش از غصه غباري ننشيند

اي سيل سرشك  از عقب نامه روان باش

حافظ كه هوس مي كندش جام جهان بين

گو در نظر آصف جمشيد مكان باش

ممنون از شما بابت قرار دادن غزل امروز. 

1) بازآی و دل تنگ مرا مونس جان باشوین سوخته را محرم اسرار نهان باشای معشوق و محبوب من برگرد و بیا دلم را که اکنون تنگ شده دریاب و دوباره مونس و همدم جان من باش و جانم را زنده کن و این عاشق دلسوخته ات رازها و اسرار بسیاری در دل دارد محرم راز نگهدارش باش ( محرم اسرار من تنها تو هستی پس بازگرد و بیا تا اسرارم را نزد تو بیان کنم و در واقع تو روانکاو و همدم و همراز من باش)
* کلمه ی اسرار و راز و رمز در ادبیات ما فراوان است دنیای گذشته ما دنیای پر رمز و رازی بوده است .

 

2 ) زان باده که در میکده عشق فروشندما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باشحافظ احتمالًا این غزل را در ماه رمضان سروده است .

کلاً در ماه رمضان دکان های می فروشی و میکده ها در ماه رمضان بسته بوده و حافظ به این نکته که ماه رمضان ماه بسته شدن میخانه هاست زیاد اشارت دارد . حافظ در این جا می گوید که : از آن باده یی که در میکده عشق می فروشند برای ما بخر( ما را دعوت کن ) و به ما دو سه ساغر بنوشان ما باکی نداریم که رمضان است و نوشیدن در این ماه حرام است لیکن نوشیدن این می که تو می دهی همیشه مباح است . 
*باده یی که در میکده ی عشق می فروشند وآن عشق چه عشقی است و آن باده چه باده یی است؟! در این جا باده را می توانیم باده عرفانی بگیریم حافظ در واقع می خواسته در این بیت نفاق ستیزی به تصویر بکشد . .

3) در خرقه چو آتش زدی ای عارف سالک جهدی کن و سر حلقه رندان جهان باش 

 

دکتر حمید عابدیها -استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره ) – در جمع بندی این غزل عنوان کردند :
 

هفتاد هشتاد غزل دیوان حافظ ؛ نامه است . اواین غزل ها را ساخته که با یک پیکی به دستش برسد و به خاطر همین ویژگیهای یک نامه را می توانیم در آن جستجو کنیم یعنی شروع و فرود دارد و حتی در آن پیام مستقیم دارد و یک خواسته ای در آن مطرح می شود این غزل برای وزیراتابک والی آن زمان با آن مهر و نشان است .
 

و امّا یکی از خصوصیات نامه لاک و مهرو نشان شدنش است که در این جا به چشم می خورد. 
 

نکته ی دیگر آن که؛ این غزل ممکن است یک غزل رمضانی باشد . هفت غزل از غزل های حافظ در حال و هوای ماه رمضان سروده شده ، همانطوری که بسیاری از غزل های حافظ بهاری است و می توان تشخیص داد در نوروز یقینا در فروردین و اردیبهشت و خرداد سروده شده و بیش از صد غزل حافظ قراینی دارد که سحری است و مخصوصا در بیت اول شعر، نجوای وی را با باد صبا و سحر متوجه می شویم: 
 

سحر با باد می گفتم حدیث آرزومندی ... 
 

و این یک سنت ادبی است که شاعران در ماه رمضان وسوسه می شدند و دلشان هوای باده گساری و می و مطرب و معشوق می کرده ، چون ماه رمضان آن ها را محدود می ساخته بنابراین این ها سعی می کردند با پارادیم های شرعی که منتسب به زهاد ریایی است، به دانشمندان مجالس و بعضی ا ز صوفیان یک دهن کجی عارفانه و رندانه به تیم و طیف مقابل داشته باشند. فلذا از ماه رمضان به خوبی بهره می برد و از آنجا که ماه رمضان وقتی است که دکان و بازار زهاد ریایی و دانشمند ان مجلس و واعظانی که چون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنند- گرم است و پای سخنانشان مخاطبانی هستند،لذا این جا کسانی چون حافظ، از این موقعیت بهره برداری می کنندو خاطر نشان می سازند : می و معشوقی که من می گویم و می خواهم آن نیست که شماها با آن مخالفت می کنید :
زان باده که در میکده ی عشق فروشند ما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش 
 

یعنی ما یک باده یی در یک میکده ای سراغ داریم که و لو ماه رمضان هم باشد و رطل گران را سر بکشیم و بنوشیم روزه ما را مخدوش نمی کند .
* یکی از قشنگ ترین و زیباترین این غزل ها مال شاطر عباس سبویی است آن جایی که می گوید : 

روزه دارم من و افطارم از آن لعل لب است آری افطار رطب در رمضان مستحب است 
و در این جا نیز از مسائل مربوط به روزه و رمضان بهره می گیرد . 
روز ماه رمضان زلف میفشان که فقیه بخورد روزه خود را به گمانش که شب است 
یارب این نقطه لب را که به بالا بنهاد نقطه هرجا که بیفتد مکیدن ادب است 
* نگران : اصلا به معنای غصه دار بودن و دلواپس بودن نیست نگران یعنی کسی که نگاه می کند و می تواند قید حالت باشد . درج محبت : تشبیه بلیغ است

دکتر قاسم انصاری – استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره ) –  عنوان کردند. 
 

کلمه رند در لغت نامه ها یعنی آدم بد و حقه باز و در دیوان حافظ شاید یک یا دو مورد به این معنی است و 96 بار این کلمه در دیوان حافظ به کار رفته است و همیشه حافظ رند را با عاشق تلفیق می کند . 
 

عاشق و رند و نظر بازم و می گویم فاش تا بدانی که به چندین هنر آراسته ام 
 

در این جا رند از نظر حافظ هنرمند و رندی هنر است رند در بیشتر ابیات حافظ بار مثبت دارد و رند مرد پاکباخته ای است که هرچه دارد در راه معشوق صرف کرده و قمار بازی است که هرچه در زندگیش باقی مانده در قمار عشق ببازد . 
 

*خرقه حتماً لازم نیست که پاره باشد صوفیه در مقابل فقها همیشه قد علم کردند چراکه فقها معمولا اهل مسجد وعبادت صوفیه اهل خانقاه هستند فقها اهل دستار و عبا ولی صوفیه اهل خرقه هستند. یعنی همیشه این ها در مقابل هم هستند و کلمه فقه یعنی دانش و این معنای امروزی که دارد این نیست فقه یعنی دانش و فقیه یعنی دانشمند و این کلمه را وقتی حافظ به کار می برد منظورش فقیه است که البّته حافظ آن ها را قبول ندارد این زیبایی و ظرافت کار حافظ است که اینگونه می سراید :
 

فقیه مجلس دی مست بود و فتوی داد که می حرام ولی به زمال اوقاف است 
 

خرقه ی مشایخ معمولا سفید بود که این به تاسی از لباس پوشیدن پیامبر گرامی اسلام بوده در متون قدیمی آمده است که پیامبر موی سر بلندی هم داشت . 
 

* در دیوان حافظ 8 نوع مو آمده است بزرگان و مشایخ به تاسی از حضرت رسول ( ص ) خرقه ی سفید می پوشیدند صوفیه و مریدان نیز چون به هدف اصلی خود نرسیده بودند خرقه ی کبود می پوشیدند.
 

صوفیه خرقه را چهار قسمت می کنند که یکی از آن قسم خرقه تبرک است صوفی خرقه ی تبرک را می تواند از هر شیخی بگیرد . 
 

*خرقه ی دیگر خرقه ی ارادت است که فقط از یک شیخ گرفته می شود و این خرقه به منزله ی شناسنامه ی آن صوفی است ، وقتی که صوفی از خانقاهی به خانقاه دیگر می رود ، وقتی می پرسند که خرقه از چه کسی داری مثلا می گوید از نجم الدین کبری همه به او احترام می کنندزیرا آن مریدی که موفق شده از نجم الدین کبری خرقه بگیرد خیلی آدم بزرگی باید باشد .
 

نجم الدین کبری چند کتاب دارد چنگیز وقتی به ایران حمله کرد به نجم الدین نامه می نویسند که ما به تو ارادت داریم تو از محل سکونتت برو تا ما مردم آن جا را بکشیم و آن جا را ویران کنیم .نجم الدین کبری جواب می دهد ، که من عمری در خوشی و ناخوشی این مردم زندگی کردم این ها زندگی مرا تامین کردند حالا که روز ناخوشی است من این ها را تنها نمی گذارم و از خیوق بیرون نمی روم و...که آخر الامر در همانجا مُرد و عطار را نیز همین طور کشتند . * خرقه ی دیگر خرقه ی ولایت است یعنی جانشینی و سر پرستی و دوستی که این ولایت با ولایت فقیه خیلی فرق دارد . آن یک داستان فقهی است، این یک داستان عرفانی مثلا ابوحفض سهروردی به خیلی ها خرقه ولایت داده بود . 
 

خرقه صحبت مثل خرقه ی تبرک است با این تفاوت که آن خرقه را شیخ به مرید می پوشاند تا او مصاحب آن شیخ شود .این خرقه ها وقتی چرک و پاره می شود دیگر دنبال خرقه نو نمی گردند و همان را وصله می اندازند و می پوشند نقل است که عمر بن خطاب در دو ران هفت سال خلافتش یک دانه عبا داشت و این قدر به این عبا وصله زده بود که صوفیه بعدها خرقه های خیلی وصله دار را خرقه ی هزار میخی می گفتند یعنی خرقه ای که هزار وصله دارد . 

http://artqazvin.ir/

شعر زیبای سمن بویان غبار – حافظ

 

مرامیبینی وهردم زیادت میکنی دردم

تورامیبینم ومیلم زیادت میشودهردم

به سامانم نمی پرسی نمیدانم چه سرداری

به درمانم نمی کوشی نمیدانی مگردردم

نه راه است اینکه بگذاری مرابرخاک وبگریزی

گذاری ار وبازم پرس تاخاک رهت گردم

ندارم دستم ازدامن بجزدرخاک وان دم هم

که برخاک روان گردی به گرد دامنتگردم

فرورفت ازغم عشقت دمم دم میدهی تاکی

دمارازمن براوردی نمیگویی براوردم

شبی دل را به تاریکی ز زلفت باز میجستم

رخت میدیدم جامی هلالی باز میخوردم

کشیدم در برت ناگاه وشد درتاب گیسویت

نهادم برلبت لب را وجان ودل فداکردم

توخوش می باش باحافظ برو گو خصم جان می ده

چو گرمی از تو میبینم چه باک ازخصم دم سردم.................

 

 

                                                                                                                                                      حافظ