کارگاه مجازی آموزش خبر نویسی!
با سلام دوستان
کارگاه مجازی آموزش خبر نویسی برای دوستانی که تمایل دارند مطلب تولیدی در وبلاگ شان بگذارند ولی نمی دانند چگونه باید یک مطلب خبری برای وبلاگ خودشان تولید کنند .ما این تاپیک آموزشی را ایجاد نمودیم تا در 30مطلب آموزشی در بازه زمانی 15روز ،هرروز دو مطلب آموزشی درباره خبرنویسی در این تاپیک منتشر کنیم،تا شما آموزش بینید وتجربه کسب کنید .
پانزده جلسه آموزشی به صورت مجازی در این تاپیک ،پس هرروز به این تاپیک مراجعه ویک مطلب آموزشی در رابطه با خبر نویسی رایاد بگیرید تا بتوانید برای وبلاگ خودتان مطلب تولید کنید.
این کارگاه آموزشی به آن دسته از کسانی که دارای وبلاگ های ارزشی انقلابی وسیاسی هستند بسیار مفید هست ،چون این دسته از وبلاگ ها باید سعی کنند تمامی مطالب انقلابی خود را به صورت خبر تولید کنند ولی در امر وبلاگ های مذهبی وکلیه وبلاگ های ارزشی نیز مفید هست ،پس آموزش در این پانزده روز را از دست ندهید.
شاید در نگاه اول ،خبرنویسی فقط مختص کسانی باشد که خبرنگار اند ولی وبلاگ نویسی هم نوعی خبر نویسی هست ،فرقی ندارد ،اما مطالب آموزشی این تاپیک که در بازه زمانی پانزده روز گذاشته می شود در امر بهتر کردن محتوای مطالب وبلاگ به شما دوستان کمک بسیاری می کند.
تاریخ شروع آموزش :23بهمن 1392
تاریخ پایان آموزش :7اسفند1392
مقدمه:
دنیای امروز را عصر ارتباطات نامیده اند و انسان معاصر ناگزیر است به اطلاعاتی که در دنیای کنونی او را احاطه کرده است، دسترسی داشته باشد.
امروزه وسایل ارتباط جمعی دارای اهمیت بسیار زیادی هستند و در تمام جوامع جهانی تأثیر می گذارند. در حال حاضر 90 درصد از اطلاعات ما و شاید بیشتر ناشی از دریافت هایی است که از طریق روزنامه، مجله، کتاب، اینترنت، رادیو و تلویزیون به دست می آوریم.
پس تصویری که از دنیا داریم ، تصویری است که توسط رسانه ها برای ما ساخته و پرداخته شده است. نقش اخبار در زندگی امروز بشر موجب تحول شدیدی شده و در نتیجه ، اخبار نقش اطلاع رسانی قوی داشته است.
ضرورت انتشار خبر از آغاز زندگی اجتماعی بشر احساس شده است. با پیشرفت روز افزون اجتماعی بشر و پیچیدگی روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ، ضرورت سرعت بخشیدن به ابلاغ و مخابره خبر نیز بیشتر شده و به همین دلیل از قرن گذشته تاکنون تولید و گسترش وسایل ارتباط جمعی، شتاب برق آسایی به خود گرفته است که در حال حاضر شاید بتوان گفت در کنار تلویزیون و رادیو اینترنت یکی از مهمترین آن وسایل است.
هر روزه صدها میلیون رویداد کوچک و بزرگ در سراسر جهان اتفاق می افتند که بعضی از آن ها بسیار مهم اند و دانستن آن ها برای جمع کثیری از انسان ها مفید است و برخی دیگر نیز اهمیت چندانی ندارد.
اما آنچه مسلم است، این است که به دلیل ازدیاد جمعیت ، گسترش شهرنشینی، افزایش کشورهای مستقل، خشونت های سیاسی درون و برون کشوری، تقابل و تعامل رو به افزایش افکار، حجم زیاد اختراعات و اکتشافات و ... و موجب وسعت دامنه رویدادها و در نتیجه غیرممکن شدن دسترسی کامل انسان امروزی به همه این رویدادها و تجربه آن ها شده است.
انسان امروزی مجبور است برای ارضای نیازهای خبری و اطلاعاتی، داشتن امکان برنامه ریزی صحیح و قابل اطمینان برای زندگی حال و آینده خود و همچنین ایفای نقش اجتماعی خویش به عنوان شهروندی مسئول و فعال به وسایل ارتباط جمعی و سایر رسانه ها رجوع و نیاز خبری خود را که برای او بسیار مهم شده و حالت تغذیه روزانه برای انسان پیدا کرده، تأمین سازد. از سوی دیگر خبر، زنده ترین بخش فعالیت های رسانه ای می باشد که حتی طول و عرض کم آن، هم تهدید کننده و هم فرصت ساز شده است. این موجود زنده، به قدرتی جادویی دست یافته که می تواند جهان را به صلح و یا آشوب بکشاند و این تنها در صورتی شدنی است که رویداد خبری با اصول و ویژگی هایی همراه باشد و عناصر و ویژگی های خبری در آن رعایت شده باشد. در این صورت است که یک خبر چند واژه ای در زمانی اندک مرزهای جهانی و بین المللی را در می نوردد و به سرعت در جهان منعکس و اثرگذار می شود.
باید اضافه نمود که هر رسانه ای در انتشار اخبار اهداف خاص خود را دنبال می کند. اما بسیاری از روزنامه نگاران وفعالان عرصه رسانه در میانه راه به علت نداشتن درک درستی از مسیر اطلاع رسانی یا خود را گم می کنند یا قلم را و به خاطر این موضوع افکار عمومی او را نیز از قلم می اندازد.
در مجموع چرخه تولید و نشر در اطلاع رسانی به این صورت است که رسانه ها می نویسند می گویند ونمایش می دهند چون نیاز دارند به جایگاه، قدرت ومصونیت . مصرف کنندگان می خوانند ، می بینند ومی شنوند .چون نیاز دارند یادبگیرند و آگاه شوند. این مهم سبب می شود که آموزش فن خبرنگاری حرفه ای در کلیه مراحل برای یک رسانه ای که می خواهد زنده بماند و زندگی بدهد، مورد نظر قرار بگیرد.
مقاله حاضر و متون آموزشی شماره های آینده گام کوچکی است. در راستای آموزش خبرنگاری و اصول درست تنظیم خبر بنا به درخواست های مخاطبین این صفحه بر می دارد. امید است مفید واقع شود.
عناصر خبر
تعریف خبر و عناصر آن
الف- تعریف خبر:
صاحب نظران مختلف ارتباطات اجتماعی و نویسندگان کتاب های روزنامه نگاری برای خبر تعریف های گوناگون ذکر می کنند که به چند نمونه آن اشاره می کنیم. لیل اسپنسر مولف کتاب خبرنویسی ، خبر را شامل هر عمل و اندیشه واقعی که برای عده کثیری از خوانندگان جالب توجه باشد، معرفی می کند.
خبر، گزارش عینی از واقعیت ها است که دارای یک یا چند ارزش خبری بود و احتمالاً تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شکل گرفته است.
تعریف ساده خبر را باید از آن « ترنرکت لج» دانست که می گوید: خبر چیزی است که دیروز آن را نمی دانستی.
خبر، گزارش واقعیت ها است، اما هر واقعیتی را نمی توان خبر نامید.
خبر، انتشار منظم جریان وقایع و آگاهی ها و دانش های انسانی و نقل عقاید و افکار عمومی است. خبر گزارش چیز جدیدی است که مخاطب خاصی به آن توجه می کند، اعم از این که در سطح جهانی باشد یا در سطح کشور یا این که محدود به حوزه های جغرافیایی، فرهنگی ، اقتصادی و غیره باشد.
خبر، آگاهی است که برای کسی حائز اهمیت است. خبر، گذرا و از بین رفتنی است و به محض آن که رویداد یا واقعیتی تفهیم شد و تنش برخاسته از آن کاستی گرفت، آگاهی مورد پذیرش به صورت تاریخ در می آید، البته در این حال هم می تواند جالب توجه باشد. خبر گواهی گونه ای از یک رویداد است اما تنها نه یک گواهی عادی و معمولی که خبرنگار آنچه را دیده است بگوید و غیر از آنچه دیده است نگوید، بلکه گزارش یک شاهد فعال و گلچین کننده، است.
یک خبر کامل پاسخ به شش سوال که، چه ، کجا، کی، چرا و چگونه است. بدیهی است اهمیت نسبی هر یک از این پرسش ها بسته به نوع واقعیت تفاوت می کند. در هر حال اصولی ترین خبر آن است که دست کم برای چهار سوال اصلی جواب داشته باشد. خبری از هر جهت کامل خواهد بود که به هر شش سوال پاسخ داده باشد.
ب_ عناصر خبر:
عنصرهای تشکیل دهنده خبر عناصری هستند که در ادبیات روزنامه نگاری مغرب زمین به آنها WSH می گویند و به شرح زیر می باشند:
چه کسی ( که)؟ (who) چه مکان (کجا) ؟(where)
چه چیزی ( چه) ؟(what) چه وقت ( کی) ؟(when)
چرا ؟ (why) چطور(چگونه)؟ (how)
در واقع خبرنگار و نویسنده خبر برای آن که خبر جامع و کاملی را ارائه دهد، در برابر هر رویداد این شش پرسش را در مقابل خود قرار می دهد و از دیگران می پرسد تا خبری بی عیب و نقص تهیه و تنظیم کند.
خبرنگار کارآزموده هرگاه که می خواهد رویدادی را به خبر تبدیل کند، سعی دارد تا هر شش عنصر فوق را در گزارش خود لحاظ کند. در نظر گرفتن این عناصر به غنای خبر می افزاید و تصویر صحیح و کاملی از رویداد به خواننده منتقل می کند.
1- چه کسی ( که)؟
هرگاه خبری تهیه می کنیم، باید عوامل درگیر در ماجرای آن خبر و در این جا به طور خاص فرد یا افراد ماجرا را که در پیدایش و وقوع رویداد نقش داشته اند، دقیقاً بشناسیم و آنان را در خبر خود معرفی کنیم.
اطلاعاتی نظیر: نام، نام خانوادگی، سن ، شغل، موقعیت و... می توانند برای تکمیل اطلاعات یا داده های ضروری در مورد خالق و یا خالقان ماجرا نقش کلیدی و اساسی ایفا کنند. باید این نکته را در نظر داشت که تنها در صورتی می توان از نام و نام خانوادگی یک فرد در آغاز خبر استفاده کرد که ذکر نام و نام خانوادگی آن فرد با تداعی چهره او در ذهن مخاطب توأم و همراه باشد. یعنی فرد باید حتما آن قدر معروف باشد که قیافه اش برای همگان آشنا باشد و نیازی به ذکر سمت و شغل او نباشد.
2- چه چیزی (چه)؟
این عنصر عمدتا بر ماهیت رویدادی که قرار است به خبر تبدیل شود، متمرکز است. این عنصر و عنصر پیشین ( که) معمولا از مهم ترین عناصر خبری هستند، روزنامه نگاران در مواردی که عنصر چه چیزی از ویژگی های فراوانی و در برگیری برخورداراست، از آن به عنوان عنصر جذاب خبر استفاده کرده و آن را در پاراگراف اول خبر ارائه می کنند.
3- چه مکان ( کی)؟
هر رویدادی از وجه مکانی برای خود یک محل وقوع دارد. عنصر کی از آن جا که محل رویداد را مشخص می سازد از اهمیت برخوردار است. عنصر کی از لحاظ مجاورت در دو شکل جغرافیایی و معنوی بروز می کند. اطلاعات مربوط به عنصر کجا، به ویژه اگر این عنصر شناخته شده نباشد، باید به طرزی تفصیلی تر ارائه شوند. مثلا اگر محل رویداد در کشور کوچک و گمنام «بنین» است باید به مخاطب توضیحاتی در مورد موقعیت جغرافیایی آن ارائه شود.
4- چه وقت ( کی)؟
حتماً این نکته را به خاطر بسپارید که اگر رویداد موردنظر شما تازه است و از ارزش خبری تازگی برخوردار است، باید زمان رویداد را در پاراگراف اول به خواننده اعلام کنید. به طور کلی رویدادها را نباید بدون زمان ارائه کرد. خواننده باید از زمان وقوع رویداد ( گذشته ، حال و آینده) اطلاع داشته باشد.
5- چرا ؟ و چطور؟
عناصر خبری چرا؟ و چطور؟ جنبه های تحلیلی و توصیفی رویدادها را تبیین می کنند. این دو عنصر در بسیاری از مواقع با دیدگاه های شخصی خبرنگار خواسته و ناخواسته آمیخته می شوند و همه آنچه درباره بی طرفی خبری، عینی گرایی و پرهیز از جانبداری خبری گفته می شود، از همین دو عنصر سرچشمه می گیرد. یادآوری این نکته ضرورت دارد که باید از عناصر چرا و چطور عمدتاً در گزارش ها و خبرهای تحلیلی و توصیفی استفاده شود. ضمن آن که عینیت و بی طرفی نیز باید همواره راهنما و سرمشق کار قرار داشته باشد.
در آموزش بعدی موضوع ارزش های خبری را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.
ارزشهای خبری
در دو آموزش قبل اصول خبرنویسی به تبیین، تشریح و تعریف خبر و عناصر آن پرداختیم. در این شماره شما را با ارزش های خبری آشنا می سازیم.
آنچه به خبر هویت می دهد ارزش های آن است و این ارزش ها ساختار خبر را تشکیل می دهند. تمام تلاش یک خبرنگار توانا و با تجربه این است که این ارزش ها را شناسایی و به نحو شایسته منعکس کند. نکته مهم این است که ارزش های خبری ساخته و پرداخته خبرنگار نیستند، بلکه در درون رویدادها وجود دارند و به آنها هویت می بخشند.
ارزش های خبری در دل رویدادها، رخدادها، تحولات قرار دارند، نه در شم روزنامه نگار و خبرنگار، به عبارت دیگر هر رویداد در وجود خودش حاوی یک ارزش یا مجموعه ای از ارزش ها است و همین ارزش ها هستند که همواره رگه های اصلی خبر را شکل می دهند و مخاطب با توجه به نیازهای خود به سمت ارزش ها کشیده می شود. لذا توان تعیین و شناسایی این ارزش ها - از لحاظ توجه و اهمیت - مقوله ای اساسی می باشد. در همین رابطه آقای دکتر محسنیان راد از اساتید برجسته ارتباطات در تعریف ارزش های خبری می گوید: «معیارهایی که به تنهایی یا گاهی با ترکیب یکدیگر یک رویداد را می سازند و در ماهیت خود رویداد وجود دارند، ارزش های خبری نامیده می شوند.»
خصوصیات مهم ارزش های خبری این است که علاوه بر این که خبرنگار را در شناخت و فهم خبر و انتخاب سوژه خبری کمک می کنند، در تهیه و تنظیم خبر خصوصاً لید خبر - که در شماره های آینده به آن خواهیم پرداخت - او را یاری می دهند و به عنوان معیاری برای ارزیابی رویدادهای روز مورد استفاده قرار می گیرند.
الف) ارزش های خبری:
1-دربرگیری
2-شهرت
3-برخوردها، اختلافات، تضادهای فکری و جسمانی
4-استثناها و شگفتی ها
5-بزرگی و فراوانی، تعداد و مقدار
6-مجاورت (جغرافیایی و معنوی)
7-تازگی و زمان رویداد
ب) تعریف ارزش های خبری
1- در برگیری:
رویدادها و رخدادهایی دارای ارزش خبر دربرگیری هستند که بر تعداد فراوانی از افراد جامعه تأثیرگذار باشد و اصلاً مهم نیست که این تأثیر مثبت یا منفی، مستقیم و یا غیر مستقیم باشد. مثلا خبر تعویض شناسنامه ها و یا ارائه کارت ملی در بانک ها برای انجام کار بانکی لازم است. این خبر دارای در برگیری است، زیرا که برای همه مخاطبان مهم است و همه آنان (تمام افراد جامعه) را دربر می گیرد و شامل همه افراد می شود.
همچنین خبر سرشماری عمومی دارای دربرگیری تمام و کمال است و همه افراد یک جامعه را در بر می گیرد، یکی از ویژگی هایی که به خبر ارزش می بخشد شمول یا در برگیری خبر است که از این زاویه خبرها نیز به تعبیری مترگذاری و درجه بندی می شوند. هر چقدر در برگیری موضوع خبر عام و فراگیر باشد، خبر از ارزش فوق العاده ای برخوردار است مانند: قند و شکر در سراسر کشور جیره بندی می شود و یا سیل و تگرگ هفته آینده سراسر ایران را در بر می گیرد.
2- شهرت:
«اشخاص، اشیا و نهادهایی که دارای شهرت هستند، ارزش خبری دارند» تعریفی است که صاحب نظران خبر بر شهرت ارائه کرده اند. مثلاً در عرصه سیاسی شخصیت هایی مانند رهبران، روسای جمهور، وزرا، روسای مجلس و قوه قضاییه، در عرصه فرهنگی نویسندگان، هنرمندان و نقاشان، در عرصه ورزش قهرمانان ورزشی، در عرصه اقتصادی افراد متمول و متفکران و صاحب نظران اقتصادی و در عرصه اجتماعی افراد نخبه مشهور هستند. همچنین اشیا مانند کوه نور، تخت طاووس، برج ایفل و نهادهایی مانند سپاه، ارتش، دادگاه، رادیو و تلویزیون که از شهرت برخوردار هستند،دارای ارزش خبری هستند. مانند: مقام معظم رهبری از مسئولین خواستند اجناس گران شده را به قیمت سابق خود برگردانند.
ارزشهاى خبرى (قسمت دوم )
در شماره قبل ضمن تعریف ارزش های خبری به دو مورد از آنها به صورت مصداقی اشاره شد. در این شماره موارد دیگر ارزش های خبری را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهیم.
3- برخوردها، اختلاف ها، تضادهای فکری و جسمانی:
این گونه رویدادها حاوی برخوردهایی هستند که در شکل های گوناگون جلوه گر می شوند این برخوردها میان افراد، گروه ها و ملت ها صورت می گیرند و ممکن است به صورت جسمانی یا فکری و ایدئولوژیکی باشد. به شکل انسان علیه انسان ، علیه محیط و انسان علیه طبیعت فجایع طبیعی و حوادث مربوط به حیات وحش قابل پیگیری هستند، دلیل اهمیت این ارزش خبری در این است که در برخوردها همواره احتمال به هم خوردن توازن موجود در جامعه می رود که تأثیر بر امنیت مادی و معنوی افراد دارد.
برخورد همچنین ممکن است مثبت مثل رقابت های ورزشی یا برخورد آرا و عقاید منفی نظیر جنگ ها و زد و خوردها باشد. زلزله در بم 50 هزار کشته بر جای گذاشت و یا رقابت احزاب سیاسی در انتخابات شدت گرفت. اخبار مربوط به سرقت ها، قتل ها ، جنگ ها، تصادف ها، زلزله و ... از این قبیل خبرهای «برخوردی» به شمار می آیند که در هر حال کشمکش و نزاع محور اصلی آن را تشکیل می دهد و غالباً از رویدادهای مورد علاقه رسانه ها هستند.
معمولا برخوردها در قالب و شکل منفی ( جنگ، سرقت، جنایت) مثبت ( مناظره دو فرد، مسابقه ورزشی) ، فیزیکی ( کتک زدن، تصادف، زلزله ) یا غیرفیزیکی مانند ( اعتصاب و ...) می باشد. مثال ها:
- تظاهرات خشونت آمیز دانشجویی کره جنوبی را فرا گرفت.
- سقوط هواپیمای توپولف 159 کشته بر جای گذاشت.
- تشدید رقابت گروه های سیاسی در پاکستان محدودیت رفت و آمد در پایتخت این کشور را بدنبال داشت.
4- استثنا و شگفتی:
این نوع رویدادها به خاطر غیرعادی یا عجیب و استثنایی بودن از ارزش خبری برخوردارند، مانند پیرترین فرد ایرانی در سن 156 سالگی همچنان سرزنده و سالم است. رویدادهای عجیب و غیر عادی که انتظار شنیدن آن وجود ندارد، به ندرت اتفاق می افتد، مانند: اختراع، گستره این ارزش زیاد است و باید با جامعه سنجیده شود.
مانند: ادعای ریشه کنی اختلاس یا رفع مشکل ترافیک در تهران در مجموع شگفتی و استثنا شامل رویدادهایی می شوند که مخاطب به واسطه طرح آن بلافاصله به سمت آن کشیده می شود. مثال:
- زنی در تهران 12 قلو زایید.
- هزاران قورباغه به روستایی در چین حمله کردند.
5- بزرگی و فراوانی ، تعداد و مقدار:
این ارزش خبری عمدتاً به اعداد و ارقام مربوط می شود، فرقی نمی کند که این ارقام مربوط به چیست؟ هر اندازه که تعداد اعداد و ارقام بزرگ تر باشد، چون از جنبه فراگیری اهمیت می یابد، از ارزش خبری بیشتری برخوردار می شود.
لذا هر زمان که در خبر از اعداد و ارقام استفاده شود و میزان و تعداد چیزی بیان شود، نشان از ارزش کثرت آن دارد. مثال:
- تورم در آرژانتین به 400 درصد رسید.
- تیم فوتبال ایران 17 گل به مالدیو زد.
- قیمت سکه در بازار طلا 200 درصد سقوط کرد.
6- مجاورت ( جغرافیایی و معنوی):
مخاطبان رسانه ها ترجیح می دهند که ابتدا از خبرهای مربوط به محله، شهر ، کشور و کشورهای همجوار خود اطلاعاتی کسب کنند، مجاورت به لحاظ ارزش خبری، در دو شکل مورد گزینش قرار می گیرد؛ جغرافیایی و معنوی. مجاورت جغرافیایی مثل شهر، کشور ، به عنوان منطقه مجاور، مجاورت معنوی شامل مشابهت های فرهنگی، عقیدتی، قومی، اجتماعی و مانند آنها می شود.
لذا ارزش یک واقعه، بسته به نزدیک بودن جغرافیایی یا معنوی مخاطبان به آن، برای آنان متفاوت است.
الف- مجاورت جغرافیایی یا فیزیکی:
مخاطبان نسبت به واقعه ای که در نزدیکی آنان رخ داده توجه بیشتری نشان می دهند، صدمه دیدن همسایه یا رخ دادن اتفاقی در محله، شهر یا کشور، هر یک بسته به نزدیکی و مجاورت از لحاظ جغرافیایی ممکن است برای مخاطب مهمتر باشد. مثال:
- استاندار جدید تهران منصوب شد.
- شهردار منطقه 7 تهران استعفا داد.
ب- مجاورت معنوی:
پیوندهای مذهبی، قومی و زبان می توانند براساس ارزش و نزدیکی در خبر مهم باشند و گاهی این ارزش ها هم عرض مجاورت فیزیکی و گاهی بیش از آن است. مثال:
- مسلمانان بوسنی مورد تهاجم قرار گرفتند.
- یک دانشمند ایرانی مقیم آلمان، مرد علمی سال شد.
- یک ایرانی مقیم آمریکا جزء یکی از 5 ثروتمندترین مردان جهان می باشد.
ارائه بحث ارزش های خبری را در جلسات پنجم وششم
ارزشهای خبری(قسمت سوم)
در دو شماره قبل ضمن تعریف ارزش های خبری در مجموع به شش مورد از آنها اشاره شد. در این شماره آخرین مورد ارزش خبری را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهیم.
7- تازگی و زمان رویداد:
تازگی یا زمان رویداد به مطلب خبری ارزش ویژه ای می بخشد. رویدادی که امروز اتفاق می افتد اگر امروز گزارش نشود از جنبه کار روزنامه نگاری به تاریخ پیوسته است. از نظر انتقال پیام های خبری، روزنامه با دیگر رسانه های خبری دائم در حال رقابت است. اگر خبر به موقع منتشر نشود، خواننده به منابع دیگر خبری مانند رادیو، تلویزیون و یا ارتباطات میان فردی و غیره روی خواهد آورد و نیاز خبری خود را از آنان تأمین خواهد کرد.
یکی از پر قدرت ترین نقطه خبر تازگی آن می باشد. خبر دیروز و دو روز گذشته را اگر امروز به نشر برسانیم، شنونده و مخاطبان ما رغبتی از خود نشان نمی دهند. بخاطر اینکه تازگی خبر گذشته است. از آنجایی که تازگی پاسخگو به یکی از عناصر شش گانه خبر ( چه وقت) است؛ اگر وقوع رویداد یک یا دو ساعت قبل از نشر آن باشد، باید براساس اهمیت عناصر خبری، عنصر (کی) در ابتدای خبر به عنوان اولین عنصر انتخاب شود. مثال:
1- ساعت دو بعدازظهر امروز یک شخص انتحاری در پاکستان جانش را از دست داد.
2- صبح امروز یک هواپیمای مسافربری آمریکا با 400 مسافر در فرودگاه نیویورک آتش گرفت و عملیات نجات مسافرین همچنان ادامه دارد.
به آنچه در هفت قسمت به عنوان ارزش های خبری بیان شد، ابعاد دیگری را هم می توان افزود، اما تحقیقات موجود نشان می دهد که برای شناخت و ارزیابی یک رویداد، ارزش های خبری فوق در بین روزنامه نگاران و خبرنگاران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این نکته را باید تاکید کرد که ارزش های خبری گاهی به تنهایی و گاهی با ترکیب یکدیگر واقعه را به وجود می آورند و میزان اهمیت و ارزش آنها نسبی است بنابراین خبر گزارشی از واقعیت ها است که دارای یک یا چند ارزش خبری می باشد.
در بخش عناصر خبری اشاره داشتیم که خبرنگار کارآزموده، هرگاه می خواهد رویدادی که دارای ارزش خبری است را به خبر تبدیل کند، با بهره برداری از شش عنصر خبر، آن را به صورت کامل و بی نقص تهیه و تنظیم می نماید. نکته ای که باید در اینجا به آن اشاره کرد، این است که در واقع آیا بین عناصر خبری و ارزش های خبری رابطه ای وجود دارد یا خیر؟
بررسی اولیه و اجمالی بر روی تعدادی از خبرهای تولیدی به روشنی نشان می دهد که رابطه مستقیمی میان این دو وجود دارد. از جمله اینکه:
- عنصر ( چه کسی) : اشاره به ارزش خبری شهرت دارد.
- عنصر (کجا) : اشاره به ارزش خبری مجاورت دارد.
- عنصر (چه): اشاره به ارزش خبری دربرگیری، شگفتی و فراوانی دارد.
- عنصر ( چه وقت) : اشاره به ارزش خبری تازگی دارد.
همانطور که می دانید، دو عنصر چرا و چطور، نقش تحلیلی و توصیفی دارند، زیرا خواننده نمی داند که رویداد چرا و چطور (چگونه) به وقوع پیوسته است. پس می توان گفت که این نکته امری طبیعی است که روزنامه نگاران تلاش می کنند تا از عناصر مناسب خبری برای جذب خواننده استفاده کنند و لذا این عناصر مناسب را در تیترها و آغاز خبرها به کار می برند و به قولی خرج می کنند. عنصر مهمی که روزنامه نگاران به تشخیص خود از میان عناصر خبری انتخاب می کنند. و در آغاز خبر به کار می گیرند تا خواننده را به خواندن خبر ترغیب کنند، عنصر جذاب خبر نامیده می شود. البته عنصر جذاب الزاماً مهمترین عنصر خبری نیست، شم حرفه ای برای انتخاب عنصر جذاب و کاربری آن در نخستین پاراگراف خبر ( لید) اهمیت شایان توجهی دارد. هر چند روزنامه نگاران در بسیاری از مواقع صرفاً از یک عنصر خبری در پاراگراف اول خبر استفاده نمی کنند و اکثراً آمیزه ای از این عناصر را به کار می گیرند.
در انتهای این بخش باید افزود که هر رویدادی را نمی توان خبر نامید. زیرا بسیاری از رویدادها ارزش انتقال به مخاطب را ندارند. معیارها و شرایطی که در ماهیت یک رویداد موجودند و برمبنای آنها می توان رویداد را ارزشیابی کرد، ارزش های خبری نام دارند. اهمیت این ارزش ها به دلیل آن است که خبرنگار را هم در سوژه یابی و تنظیم خبر یاری می دهد و هم به عنوان معیار مقایسه، ارزش گذاری و گزینش رویدادها برای انتشار توسط رسانه مورد استفاده قرار می گیرد. بر همین اساس لازم است قبل از ارائه مباحث مربوط به بخش سبک های خبرنویسی اشاره به این داشته باشیم که معیارهای گزینش یک خبر چیست؟ که در شماره آینده به آن خواهیم پرداخت. سخن دیگر آنکه علاقه مندان به انجام فعالیت های خبری می توانند با بهره گیری از مباحث ارائه شده در حوزه عناصر خبری و ارزش های خبری، تعدادی از خبرهای هفته نامه صبح صادق را مطالعه و با علامت گذاری بر روی آن به عنوان کار عملی اقدام نموده و برای اعلام نظر و نیز جهت تقویت و تکمیل این فعالیت ها آنها را برای نشریه ارسال نمایند. نشریه صبح صادق آمادگی دارد که عزیزان را در اینگونه فعالیت ها یاری نماید و نسبت به نگارش خبرنویسی، گزارش نویسی و مقاله نویسی با عزیزان همکاری داشته باشد.
چگونگی انتخاب سوژه و گزینش خبر
یک رویداد می تواند عام باشد یا خاص و به طور اتفاقی پیش بیاید یا با مقدمات فراهم آمده قبلی از وقوع یک جنگ گرفته تا به دنیا آمدن نوزادی در دورافتاده ترین نقاط، از یک اداره کوچک و گمنام و مواردی مشابه به این ها که هر روز میلیون ها نظیر آن در سرتاسر جهان پیش می آید، رویداد شمرده می شود.
خبرگزار، یا نماینده موسسه خبری در واقع نقش گیرنده رویدادهای منطقه فعالیت خویش را برعهده دارد و اوست که باید تصمیم بگیرد کدام واقعه ارزش آن را دارد که در فراسوی محل وقوع به گردش در آید و به گوش و چشم بقیه مردم کشورش و جهان برسد. اگر این خبرگزار واقعه ای را که ممکن است بعدها انعکاس مهمی پیدا کند، نادیده بگیرد یا در ارسال و مخابره آن کوتاهی ورزد، فقط ممکن است مورد ملامت دستگاهی که برای آن کار می کند، قرار گیرد و خارج از این چارچوب کسی او را بابت غفلتش سرزنش نخواهد کرد، اما اگر خبرنگاری از بیم اینکه مبادا خبر مهمی را از دست دهد و مورد ملامت قرار گیرد، همه خبرهایی را که به دست می آورد یا به گوشش می رسد به مرکز خود ارسال یا مخابره کند، به زودی به عنوان خبرنگاری مزاحم شناخته خواهد شد، که پول موسسه را برای مخارج بی نتیجه ارسال خبر هدر می دهد و خلاصه رموز حرفه خود را نمی شناسد، اما اینکه معیارهای انتخاب و گزینش خبر جهت ارسال به موسسه یا بنگاه خبری کدام است؟
¤معیار گزینش و انتخاب خبر
1- واقعه روز بودن خبر:
ضوابط جهانی انتخاب خبر در خود خبر مستتر است. هر چیزی که پخش می شود باید مربوط به واقعه روز باشد. وقتی کسی در ساعت پخش اخبار، رادیو یا تلویزیون را روشن می کند، انتظار دارد جوابی برای این سوال خود بیاید:« تازه چه خبر؟»
شاید تلاش فوق العاده ای که امروز برای کسب آخرین اخبار به خرج داده می شود تا اندازه ای مبالغه آمیز به نظر بیاید، اما در هر صورت منکر این واقعیت نمی توان شد که همین تلاش شتاب زده در کسب تازه ترین اخبار آخرین ساعت، پیشی جستن بر رقیبان یکی از ویژگی های روزنامه نگاران عصر ما است و چه بسا که فقط چند دقیقه تأخیر و دیر جنبیدن و در نتیجه از دست دادن یک خبر، لطمه بزرگی به حیثیت، شهرت و اعتبار یک موسسه خبری وارد آورده است. نیاز به واقعه روز بودن خبر هنگامی آشکارتر می شود که نشر آن، هیجان یا عکس العملی در عموم خوانندگان و مخاطبان یا دست کم بخشی از آنان برانگیزد و تأخیر در نشر آن عواقب ناراحت کننده ای ایجاد کند. از آن جمله است مثلاً انجام تظاهرات سیاسی یا کارگری، یا رویدادی ورزشی، ادبی یا تفریحی، همچنین است درج و پخش آخرین اخبار مربوط به تغییرات بورس یا مواد اولیه ، به خصوص در کشورهایی که اقتصادی فعال و پر تحرک دارند، برخی قوانین و مقررات نیز وجود دارد که باید سریع تر به آگاهی همگان برسد و بلافاصله به مورد اجرا گذاشته شود و دیر اطلاع یافتن از آن ممکن است موجب زیان گروهی شود. خطر جنگ یا جاری شدن محتمل سیل بر اثر بارندگی شدید و امثال آن نیز که در زندگی شهری یا خانوادگی یا فردی موثر واقع می شود و پیشگیری های به موقع می تواند از صدمات و زیان های آن بکاهد، از وقایعی است که باید بی درنگ و در کوتاهترین زمان ممکن مردم را از آن آگاه کرد. حتی در مواردی هم که منافع و مصالح شخصی در میان نباشد. همبستگی ملی و جهانی عصر ما این ضرورت را ایجاب می کند که از آنچه در دورترین نقطه کشور یا جهان اتفاق می افتد، باخبر شویم. در این مورد و همه موارد مشابهی که ذکر شد، ارزش و اهمیت هر خبری از نقطه نظر سردبیران در این است که تازه باشد.
2- اثرگذاری:
این ضابطه در عین حال که به اصل رویداد مربوط است، دامنه انعکاس آن زمان و مکان را نیز در برمی گیرد، برای مثال ، وقتی جاری شدن سیل، زیرزمین خانه ای را ویران کند، آثار آن فقط متوجه ساکنان آن خانه می شود، در حالی که جاری شدن سیل در یک منطقه وسیع ممکن است در کشوری دیگر چند هزار کیلومتر دورتر نیز بازتابی ایجاد کند.
البته عوامل اثرگذاری بسیار متعدد و متنوع است، ولی یک تجزیه و تحلیل سریع، غالباً می تواند در ارزیابی میزان اهمیت رویداد و اینکه خبر آن تا چه اندازه ای می تواند از نظر عموم جالب باشد، به خبرنگار کمک کند، اما مواردی هم وجود دارد که اثرگذاری آن نا آشکار است و فقط بعد از تفکر و آزمایشی دقیق آشکار می شود.
3- سودمندی:
این ضابطه تا اندازه ای پیچیده تر از دو ضابطه قبلی است. چون نه فقط با اصل رویداد بلکه به طرز تلقی مردم نیز ارتباط دارد. نخستین صورت این ضابطه فایده ای مستقیم و عینی است که در نتیجه اطلاع از خبری عاید خواننده می شود و از همین نقطه نظر واکنشی در او ایجاد می کند. همچنین ، عوامل دیگری نیز در جلب توجه عموم نسبت به یک رویداد موثر است که از آن جمله می توان از جنبه دراماتیک و فاجعه آمیز وقایع از اسم و شهرت عاملان یک رویداد نام برد. فاصله های جغرافیایی نیز در میزان اثرگذاری اخبار رویدادها موثر است، چنانکه مثلاً وقوع حریق هولناکی در یکی از فروشگاه های بزرگ بلژیک برای مردم فرانسه به مراتب مهم تر و هیجان انگیز تر است تا واقعه ای مشابه آن در پایتخت فیلیپین. اما در همه موارد فقط دوری و نزدیکی جغرافیایی عامل اساسی نیست و توجه و علاقه و علاقه مندی مردم عادی نسبت به رویدادهای مختلف به میزان فرهنگ و شناخت تاریخی و سیاسی منطقه ای و جهانی و همبستگی های نژادی و فرهنگی آن ها نیز بستگی پیدا می کند.
مورد دیگری که باید بدان اشاره کرد، جنبه ای است که در همه مردم کمابیش وجود دارد، تمایل به هم هویت کردن خود با شخصیت قهرمان، مردم دوست دارند خودشان را به جای قهرمان رویدادی بگذارند یا به عبارت دیگر قهرمانی را در وجود خود بجویند، به همین جهت است که گروه نخبگان کمتر نسبت به اخبار مربوط به زندگی خصوصی هنرپیشگان سینما یا شاهزادگان و امثال آن توجه و علاقه ای نشان می دهند و جامعه مادران از شنیدن هر نوع خبری که به نحوی با کودکان ارتباط می یابد، بیش از هر گروه دیگر دچار هیجان و اشتیاق می شوند. بدین ترتیب ملاحظه می شود که سر دبیران خبر و نیز خبرنگاران ناچار هستند با رعایت معیارهای فوق نسبت به تهیه، تنظیم ، چاپ و نشر خبر اقدام کنند.
درجلسه آینده سبک های خبری را با هم مرور خواهیم کرد.
هدف اصلی در خبرنویسی خواندن و اثربخش بودن خبر است و اگر خبر به درستی تنظیم نشود، نه کسی حوصله خواندن آن را دارد و نه اثرگذار خواهد بود. به همین منظور روش ها و سبک های تنظیم و نگارش خبر مهم است.
خبرنگاران باید بعد از شناختن خبر (عناصر و ارزش های خبری) و جمع آوری اطلاعات، مطالب را در قالب بسته بندی های جذاب به مخاطب ارائه دهند. خبر هر قدر جذاب تر و محتوای آن پربارتر باشد شمار مشتریان و میزان تأثیرش بیشتر می شود.
در میان روزنامه نگاران امروز چهار رقم سبک خبرنویسی مرسوم است:
1-سبک هرم وارونه
2-سبک تاریخی
3-سبک تاریخی به همراه لید
4-سبک پایان شگفت انگیز
سبک هرم وارونه:
در سبک هرم وارونه قاعده هرم جذاب ترین و در بسیاری از مواقع حاوی مهمترین بخش خبر است و نوک آن، بخش انتهایی، حاوی بی اهمیت ترین بخش های خبر است.
در واقع در سبک هرم وارونه مطالب با توجه به میزان اهمیت آنها از بالا به پایین تنظیم می شوند. سبک هرم وارونه یکی از کاراترین روش انتقال اطلاعات است. خواننده معمولاً خبر را با خواندن «تیتر» شروع می کند، اگر آن خبر ارتباطی به کار و زندگی اش داشت «لید یا مقدمه» را می خواند، چنانچه لید نشان داد که مطالب برایش از ارزش برخوردار است به خواندن بقیه خبر ادامه می دهد. تحقیقات نشان می دهد که تعداد خوانندگان خبر با افزایش تعداد پاراگراف ها رابطه معکوس دارد، یعنی هر چه خبر طولانی تر باشد، تعداد خوانندگان آن کمتر خواهد بود. حدود 90 درصد از خوانندگان روزنامه، لید خبر را می خوانند ولی تعداد خوانندگان بعد از پاراگراف پانزدهم از 30 درصد کمتر است. از جمله ویژگی های سبک هرم وارونه می توان اشاره به این داشت که موثرترین و کارآمدترین روش انتقال اطلاعات است و نیز در زمان خواندن روزنامه بین 20 تا 60 دقیقه بیشترین حجم خبر را به خواننده منتقل می کند.
- مزایای استفاده از سبک هرم وارونه در خبرنویسی:
- در ابتدا (لید) خلاصه و چکیده مهمترین مطلب ارائه می شود.
- از نظر خواننده زمان کمتری برای دریافت مهمترین اطلاعات و مطالب خبر لازم است.
- خواننده را خسته نمی کند.
- حس کنجکاوی خواننده را از لحاظ نیاز خبری سریع ارضا می کند و او را به ادامه خبر تحریک می کند.
- متن خبر بر پایه ارزش مطالب تنظیم می گردد.
- خواننده را به خواندن ترغیب می کند.
- کار دبیران و سردبیران خبر را راحت و کار فنی و ماکت بندی را نیز ساده می کند.
اگر در هنگام صفحه بندی روزنامه کنار دست صفحه بند حضور داشته باشید، متوجه می شوید که وی کارش را براساس هرم وارونه تطبیق کرده است. به این صورت که هرگاه صفحه از لحاظ فضا و ظرفیت پر می شود و خبری چند پاراگراف اضافه دارد پاراگراف های آخر آن حذف می شود. مطالب خبری روز از قبیل مصاحبه، سخنرانی، سمینار ویژه از جمله موارد استفاده از این سبک هستند. مثال:
- تشکیل کمیته صیانت، اعتبار قانونی ندارد. (تیتر خبر)
(لید خبر) سخنگوی شورای نگهبان در خصوص تشکیل کمیته صیانت از آرا در انتخابات دهم گفت: تا زمانی که قانونی در این رابطه تصویب نشود، تشکیل این گونه نهادها و مراجع مشابه دارای هیچ گونه اعتبار حقوقی و قانونی نخواهد بود.
(متن خبر) عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان روز دوشنبه (7/2/88) در گفت وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به اعلام خبر تشکیل کمیته هایی از سوی برخی کاندیداها که هدف آن صیانت از آرا اعلام شده است، افزود: اگر در قانون تشکیل چنین کمیته هایی در نظر گرفته شود ما هم تابع آن هستیم.
(ادامه خبر و پاراگراف های بعدی گفت وگو از اهمیت بالایی برخوردار نمی باشد و لذا به جهت محدودیت فضای مقاله تنظیم سبک های خبری از درج مابقی خودداری شده است.)
در خصوص سبک تنظیم خبر و استفاده از سبک هرم وارونه معایبی نیز برای آن مطرح می باشد. از جمله:
- احتمال دارد خواننده را از خواندن بقیه خبر باز دارد.
- به علت خلاصه شدن مطالب، ممکن است برخی از اطلاعات از متن خبر حذف شود.
- در بعضی از موارد مخصوصاً در مورد خبرهای طولانی آنچه در ابتدا گفته می شود، دوباره در پاراگراف های بعدی تکرار می گردد.
- اعمال نظر و سلیقه خبرنگاران در این نوع سبک تنظیم خبر زیاد است.
سبک تاریخی:
در سبک تاریخی برخلاف سبک هرم وارونه، مطالب به همان صورتی که به لحاظ زمانی تحقق یافته اند در قالب خبر ارائه می شوند، در این سبک، روزنامه نگار به داوری نمی پردازد و کاری به این کار ندارد که کدام خبر یا بخش ماجرا مهم تر است تا آن را در پاراگراف نخست (لید خبر) ارائه کند. بنابراین در سبک تاریخی تا حدود زیادی از اعمال نظر و سلیقه خبرنگار جلوگیری می شود و برخلاف سبک هرم وارونه مطلب به شکل کامل تر ارائه می گردد. البته سبک تاریخی هم لید خاص خود را دارد که به صورت مقدمه بر تارک خبر قرار می گیرد. اما به این دلیل نمی توان آن را لید نامید که بیش از حد کلی است و موارد کلی خبر را بیان می کند. این سبک صرفاً برای تهیه گزارش های مقالات تحقیقی و پوشش خبرهای جلسات رسمی (صورت جلسه ها) به کار می رود.
سبک هاى تنظیم خبر (سبک تاریخى )
در خصوص انواع سبک های تنظیم خبر با ذکر مثال سبک هرم وارونه را با هم مرور کردیم. در این شماره با سبک تنظیم خبر به روش تاریخی آشنا خواهیم شد. همانگونه که اشاره شد در سبک تاریخی خلاف سبک هرم وارونه مطالب به همان صورتی که به لحاظ زمانی تحقق یافته اند، در قالب خبر ارائه می شوند. در این سبک روزنامه نگار به قضاوت و داوری نمی پردازد و کاری به این ندارد که کدام خبر مهم تر است تا آن را در پاراگراف نخست (لید) خبر ارائه کند.
از سبک تاریخی برای تهیه گزارش یا مقاله های تحقیقی می توان استفاده کرد، در مجله هفتگی، استفاده از این سبک مرسوم است، چرا که خواننده وقت بیشتری برای خواندن مطلب در نظر می گیرد. علاوه بر آن عمر مجله برعکس روزنامه که یک روز است، حداقل یک هفته می باشد:
مزایای سبک تاریخی:
- مطلب کاملتر بیان می شود.
- چون که در تنظیم خبر به سبک تاریخی، مطالب مانند سبک هرم وارونه ارزیابی نمی گردد، اعمال نظر خبرنگار در برجستگی مطلب به مراتب کمتر است.
معایب سبک تاریخی:
- زمان بیشتری برای دریافت مهمترین مطلب لازم است.
- خواننده را احتمالاً خسته می کند.
- از لحاظ تصحیح، تیترنویسی و ماکت بندی کار را مشکل می سازد.
نمونه سبک تاریخی:
خبر ذیل به صورت تاریخی تنظیم شده است.
مقدمه:
پیش از ظهر امروز، وزیر نیرو در یک مصاحبه مطبوعاتی شرکت کرد و در مورد خطوط انتقال نیرو و برق رسانی به روستاها به سوالات خبرنگاران پاسخ داد.
وی ابتدا به عملکرد مناسب وزارت نیرو در سال جاری اشاره کرد و گفت: این وزارتخانه در سال جاری برنامه هایی برای ایجاد خطوط انتقال برق در حد 400 کیلووات به طول 1639 کیلومتر، 230 کیلووات به طول 1290 کیلومتر و 132 کیلووات به طول 161 کیلومتر در دست اجرا دارد.
متن خبر:
وزیر نیرو نیز افزود: در گذشته، نیروگاه ها برای تقویت مراکز حساسی که رژیم می خواست ساخته می شد ولی اکنون وزارت نیرو به روستاهای کشور بیشتر توجه دارد. وی در پایان گفت: قرار است که در سال جاری حدود 2000 روستا دارای برق شوند و اگر این کار انجام شود، توانسته ایم 8 هزار روستا را صاحب برق کنیم و طبق برنامه، وزارت نیرو در مدت 10 سال آینده تمام روستاهای ایران را صاحب برق خواهد کرد.
مثال (2) خبر دیگری که به صورت سبک تاریخی تنظیم شده است: مقام معظم رهبری در ساعت 8:30 صبح وارد فرودگاه سنندج شد و مورد استقبال امام جمعه، استاندار و نمایندگان این شهر قرار گرفت، ایشان سپس با عبور از دریایی از انسان های مشتاق به انقلاب در ساعت 11 در جمع پرشور مردان و زنان این شهر به سخنرانی پرداخت...
همانگونه که ملاحظه می شود، در این سبک مطالب با توجه به ترتیب زمانی وقوع تنظیم می شوند. در صفحات اخبار روز با توجه به نیاز به اطلاع رسانی سریع، تنظیم اخبار به سبک هرم وارونه است. اما در صفحاتی که به ارائه گزارش های تحقیقی و اسناد پرداخته می شود، می توان از سبک تاریخی استفاده کرد.
سبک تاریخی به همراه لید (تلفیقی)
سومین سبکی که در میان سبک های تنظیم خبر به آن اشاره داریم، سبک تاریخی به همراه لید است. این سبک همان گونه که نام آن گواهی می دهد، تلفیقی از دو سبک هرم وارونه و سبک تاریخی است و خاص پوشش دادن به خبرهای شهری و حادثه است.
سبک تاریخی به همراه لید در میان روزنامه نگاران و به ویژه کسانی که رویدادهای شهری و جنبه های حوادث را پوشش می دهند، جذابیت بسیار بالایی دارد.
روزنامه نگاران حرفه ای در سبک تاریخی به همراه لید از هر تکنیکی برای افزودن به کشش دراماتیک این ساخته بهره می گیرند. در این سبک، اصل ماجرا به صورت لید (بند اول خبری را لید می نامند، لید در زبان انگلیسی به معنی «هدایت و راهنمایی» است. در واقع بند اول یا لید خبر می تواند خواننده را به خواندن متن خبر هدایت کند و او را از خواندن خبر باز دارد. لید خبر معمولاً شامل یک یا حداکثر دو جمله است.) و سپس با فضاسازی به تبیین ماجرا پرداخته می شود.
در این سبک خبرنویسی که به صورت ترکیبی از سبک تاریخی و هرم وارونه به نظر می آید شروع خبر همواره با دادن یک خبر است که حاوی مهمترین قسمت مطلب است و پس از آن، خبر به همان ترتیب زمانی رویداد ذکر می شود. این نوع بیشتر در گزارش حوادث به کار می رود. البته در برخی از خبرهای اجتماعی و گزارش برخی جلسات نیز کاربرد دارد.
مثال: (سبک تاریخی با لید)
لید: قاتل فرش فروش 25 ساله ایرانی در کانزاس سیتی (آمریکا) به حبس ابد محکوم شد.
شرح ماجرا: فیلیپ مک وی در بهمن ماه 1367 به همراه دو جوان دیگر آمریکایی در یکی از بزرگراه های کانزاس سیتی راه را بر اتومبیل حامد رضی زاده، فرش فروش ایرانی و مادرش بستند و وی را با شلیک گلوله به قتل رساندند و مادرش را نیز مجروح کردند، قاتلان و ضاربان سپس کیف رضی زاده را به سرقت برده و از محل گریختند.
بعدها با نشانه هایی که مادر رضی زاده در اختیار پلیس قرار داد، پلیس این شهر موفق شد فیلیپ مک وی را بازداشت کند.
فیلیپ مک وی ابتدا منکر قتل رضی زاده شد، اما بعد اعتراف کرد که برای سرقت پول وی، راه را بر اتومبیل وی بسته و این فرش فروش ایرانی را به قتل رسانده است.
مطبوعات محلی کانزاس سیتی نوشتند هیأت منصفه دادگاه منطقه، وی را به حبس ابد محکوم کرد.
اصولاً در سبک تاریخی مطلب دست نمی خورد و بر مبنای توالی زمانی به همراه یک مقدمه ارائه می شود، لذا تنها مزیت این سبک این است که خبر کامل و فاقد اعمال نظر خبرنگار است. از جمله معایب این سبک این است که چون مقدمه به عنوان مهمترین بخش خبری در ابتدا ارائه می شود، طولانی و زمان بر و ماکت بندی آن نیز مشکل تر از سبک هرم وارونه است.
سبک های تنظیم خبر (قسمت سوم)
در خصوص سبک های تنظیم خبر تاکنون سبک هرم وارونه، سبک تاریخی و سبک تاریخی به همراه لید را با هم مرور کردیم و آخرین سبک تنظیم خبر که در خبرنویسی مرسوم است، سبک پایان شگفت انگیز است.
4- سبک پایان شگفت انگیز:
سبک پایان شگفت انگیز از سبک های شیرین خبرنویسی محسوب می گردد. در این سبک قفل ماجرا در پایان خبر باز می شود و خواننده را شگفت زده می کنند، طبعاً این سبک به این دلیل پا به عرصه ادبیات روزنامه نگاری گذاشته است که به نیاز نوجویی خواننده پاسخ می دهد، البته این سبک نمی تواند برای ارائه هر خبری مورد استفاده قرار گیرد.
سبک پایان شگفت انگیز بیشتر در خور رویدادهایی است که خود از چاشنی شگفتی و ندرت برخوردارند و روزنامه نگار برای آن که این چاشنی را کاملاً کارساز کند، از این سبک بهره می جوید. در سبک پایان شگفت انگیز هم می توان از ایجاد هرم وارونه و هم از فضاسازی خاص سبک تاریخی به همراه لید بهره برد.
از ویژگی های این سبک آن است که خواننده کنجکاو نگاه داشته می شود و برای مخاطب سوالی ایجاد می شود، بدون اینکه به آن پاسخ داده شود. در این سبک از لید غیر متعارف و سوالی استفاده می شود و معمولاً بدنه خبری به صورت تاریخی کار می شود، نکته دیگر اینکه عمده کاربرد این سبک در خبرهای اجتماعی و حوادث مرسوم است.
در این سبک قسمت های مختلف خبر طوری تنظیم می شود که به صورت جذاب و شگفت انگیز و شیرینی خاتمه یابد و در واقع خبر در قسمت انتهایی برای مخاطبان رمزگشایی می شود. ضمناً این شیوه برای نگارش خبرهای کوتاه مناسب است.
مثال: تنظیم خبر با سبک پایان شگفت انگیز
خبر:
«... پلیس تصمیم گرفت راننده خودرویی را که باعث یک تصادف عجیب شده بود مجازات نکند.» جورج فرزند «آرتور اسمیت» شهردار پشت فرمان اتومبیل پدرش که بر بالای تپه ای پارک شده بود، نشسته بود. او بی آنکه قصد قبلی داشته باشد، دنده اتومبیل خاموش را خلاص کرد و قبل از آنکه فرصت هیچ واکنشی پدید آید اتومبیل از تپه سرازیر شد و با ماشین دیگری که در پایین تپه پارک شده بود به شدت برخورد کرد.
خوشبختانه در این حادثه عجیب هیچ کس آسیب جدی ندید و فقط آقای «اسمیت» که در صندلی عقب اتومبیل مشغول خوردن ساندویچ بود، جراحت مختصری دید.
پلیس فقط به یک دلیل با این راننده برخورد نکرد، او 18 ماهه بود.
باید توجه داشته باشیم که خبرنگاران موظف هستند که بعد از شناختن خبر و جمع آوری اطلاعات، مطالب را در قالب بسته بندی های جذاب به مخاطبان ارائه دهند و هر قدر جذاب تر و محتوای آن پربارتر باشد شمار مشتریان و میزان تأثیرش بیشتر می شود. لذا بر همین اساس خبرنگاران پس از جمع آوری اطلاعات یکی از چهار سبک تنظم خبر را مورد استفاده قرار می دهند. در بررسی های انجام شده نسبت به استفاده خبرنگاران در تنظیم خبر از سبک های مختلف که به چهار مورد آن اشاره شد، بیشترین سبک های به کار گرفته شده در تنظیم خبر به ترتیب سبک هرم وارونه، سبک تاریخی، سبک تاریخی همراه لید و سبک پایان شگفت انگیز مورد استفاده قرار می گیرد. بیشترین سبک نگارش برای مطالب خبری روز، سبک هرم وارونه است. همچنین در تنظیم خبرهای ورزشی، تنظیم نمودار، خبرهای هنری و علمی، از سبک هرم وارونه و در تنظیم اخبار دادگاه ها و خبر حوادث از سبک تاریخی با لید استفاده می شود.
- چگونه خبر بنویسیم؟
تا اینجا و طی چند شماره گذشته شما خوانندگان محترم را با روند خبرنویسی و اینکه عناصر خبر چیست؟ ارزش های خبری کدام است و سبک های مطرح خبرنویسی که بیشتر مورد استفاده خبرنگاران قرار می گیرد آشنا کردیم. مناسب دیدیم قبل از اینکه ارائه بحث خبرنویسی را با هم ادامه دهیم، پروسه خبرنویسی با تکیه بر مباحث ارائه شده بیان کنیم.
چگونه خبر بنویسیم؟
- انتخاب سوژه؛
- زاویه دید؛
- جمع آوری اطلاعات؛
- تنظیم ساختار خبر؛
- نوشتن خبر؛
- ویرایش نهایی.
فرایند نوشتن فرایند رفت و برگشت است. یعنی نمی شود به همین ترتیبی که گفته شد، اول سوژه داشته باشید، بعد اطلاعات جمع آوری کنید و بعد خبرتان را بنویسید. گاهی اوقات شاید مجبور شوید پس از مرحله جمع آوری اطلاعات و موقع نوشتن خبر به اطلاعات جدیدی نیاز پیدا کنید.
برخی مواقع اصل خبر را در جریان نوشتن کشف کنید، گاهی حتی ممکن است بعد از نوشتن خبر دوباره برگردید به مرحله اول و حتی سوژه خود را تغییر بدهید و موضوع دیگری را برجسته کنید.
به همین دلیل، نباید از پاک کردن و تغییر آنچه نوشته اید واهمه داشته باشید، یکی از اساتید اهل فن می گوید: «خبرتان را روی سنگ نمی نویسید که نتوانید آن را تصحیح کنید.»
- انتخاب سوژه:
برای نوشتن، افکارتان را رها کنید و هر چه را به فکرتان می رسد روی کاغذ بیاورید. یکی از بهترین راه ها برای پیدا کردن یک سوژه خوب گفت وگو با همکاران است و افراد صاحب فکر و نظر ممکن است به سوژه از زاویه های مختلف نگاه کرده و یا اینکه اطلاعات جامع و ارزنده ای داشته باشند و بتوانند براساس آن یک خبر خوب، ارزشمند اثرگذار و جذاب تهیه و تنظیم کنید. در شماره آینده ادامه پروسه نوشتن را با هم پی خواهیم گرفت.
چگونه خبر بنویسیم؟
در شماره قبل مختصری در خصوص پروسه نوشتن و انتخاب سوژه، نکاتی را یادآوری کردیم، در این بخش ادامه آن را پی می گیریم.
زاویه دید؛ برای پوشش خبر می شود از زوایای بسیار گوناگونی وارد شد. نشریات برای انتخاب زاویه دید تمایلات مخاطبان را در نظر می گیرند. به این ترتیب، چیزی که برای نشریه ای جالب است، ممکن است برای نشریه دیگر اصلاً اهمیت نداشته باشد. مثلاً در پوشش اخبار انتخابات برای نشریه جوانان، طبیعتاً باید روی آن دسته از برنامه ها، سیاست ها و اظهارنظرهای نامزدها متمرکز شد که درباره مسائل و وضعیت جوانان است. همچنین در یک نشریه کارگری باید روی مسائل کارگرها و در روزنامه محلی مربوط به شرایط انتخاباتی، باید به برنامه های نامزدها برای آبادانی شهر و محل زندگی مخاطبان توجه داشت. برای پوشش اخبار دنباله دار (مانند انتخابات، فعالیت های هسته ای ایران و...) همیشه خبرنگار باید دنبال تازه ترین تحولات و رخدادها باشد، یا تلاش کند ابعادی را پیدا کند که دیگران هنوز به آن نپرداخته اند. در سقوط یک هواپیما می توانید با نگاه های مختلف خبرهای مختلفی بنویسد. مثلاً خبری صرفاً درباره:
- علت سقوط هواپیما چه بوده است؟
- مسئولین هواپیما درباره علت سقوط، اطلاعات متناقض ارائه می دهند.
- هواپیمایی که سقوط کرده بالاترین آمار سقوط را در بین هواپیماها دارد و...
نکته: لید را براساس زاویه ای که به خبر نگاه می کنید، بنویسید. بقیه خبر هم باید حول همان محور باشد. مثلاً اگر در نشستی خبری، وزیر راه راجع به علت سقوط هواپیما سخن گفته و همچنین قدری هم راجع به وضعیت فرودگاه های کشور صحبت کرده، تصمیم بگیرید درباره علت سقوط هواپیما یا درباره وضعیت فرودگاه ها بنویسید.
جمع آوری اطلاعات؛برای تنظیم خبر و تکمیل سوژه خبری اطلاعاتی را جمع آوری کنید که ارزشش را داشته باشد تا خبرتان را بخوانند. تحقیق کنید، با آدم های مختلف صحبت کنید (مصاحبه کنید) منابع، اسناد و مدارک معتبر و قابل قبول جمع کنید.
سعی کنید، بفهمید موضوع چیست؟ مثلاً اگر کنفرانسی درباره نفت برگزار شده است، فقط ننویسید، کنفرانس نفت با حضور کارشناسان برگزار شد، بلکه سعی کنید بفهمید موضوع اصلی که ذهن همه شرکت کننده ها را پرکرده چیست؟ مثلاً این که همه تلاش می کنند تا در این کنفرانس کاری بکنند تا صدا و سیما و روزنامه ها بی پرده درباره مسائل نفت صحبت کنند.
یا اگر یک کنفرانس باستان شناسی با حضور باستان شناسان خارجی در ایران برپا شده به جای این که فقط خبر بدهید چنین کنفرانسی برپا شده، بنویسید که باستان شناسان خارجی قرار است پس از سال ها دوباره به ایران بیایند و دولت قول داده شرایط کار را برای آنها مهیا کند.
برای جمع آوری اطلاعات و پیدا کردن خبرها از تحریریه خارج بشوید و به جامعه بروید.زیرا آنهایی که فقط پشت میز تحریریه می نشینند، نمی توانند خبر خوب بنویسند و مهم تر از همه نمی توانند بفهمند ماجرا چیست؟
نکته: مثل مورچه که دانه جمع می کند، اطلاعات تان را جمع کنید، خیلی وقت ها اگر همان لحظه مشاهدات را ننویسید، دیگر در خبرتان از آن مشاهدات خبری نخواهد بود. با هر که صحبت می کنید، جزئیات مربوط به خبر از جمله مثلاً توصیف دفترش را یادداشت کنید.
ساختار خبرتان را طرح ریزی کنید؛ در نگارش خبر اول فکر کنید، بعد بنویسید. بهتر است قبل از نوشتن قدری زمان بگذارید و روی عناصری از عناصر خبر متمرکز بشوید که موضوع را جذاب و گیرا می کند. مثلاً با طرح این سوال که چه رویدادی تازه رخ داده و ارزش نوشتن دارد، ارزش های خبری را در فکرتان مرور کنید. بعد درباره لید (بند اول خبر که به معنی هدایت و راهنمایی است) تصمیم بگیرید و این که در متن خبر از کدام نقل قول ها و از کدام بخش از سوابق و اطلاعات پیرامونی که جمع آوری کرده اید، استفاده کنید تا خبرتان «قابل فهم» شود. در تنظیم خبر فهرستی از چیزهایی که می خواهید در خبر بگنجانید، تهیه کنید.
مثلاً: اگر خبر درباره زلزله است، میزان خسارت، تعداد کشته ها، مفقود شده ها، مجروح ها، میزان و نوع کمک ها، وضعیت امدادرسانی و...
نکته: حتماً در تدوین و تنظیم خبر سعی کنید خودتان را به جای خواننده و مخاطب قرار دهید و از خود سوال کنید: «خب، کی چی!»، «چه چیز تازه ای در اینجا رخ داده که می خواهم آن را گزارش کنم؟»، «این خبر اصلاً درباره چی هست؟»
خود را جای مخاطب بگذارید: «چرا دارم این خبر را می خوانم؟»، «چرا باید این خبر برای خواننده جذاب باشد؟»
نوشتن؛ برای نوشتن خبر احتیاج به یک نخ دارید. مثل دانه های مروارید که می توانید با نخ آن را به هم وصل کنید و گردن بند درست کنید.
دانه های مروارید می توانند، تکه های اطلاعات جدید، نقل قول ها، پیشینه و سوابق باشند و نخ می تواند زاویه دید شمای نویسنده خبر باشد. وقتی نخ را پیدا کنید، بقیه خبر خودش دوخته می شود.
خبر را با نوشتن کشف کنید، اجازه بدهید خبر از مغزتان تراوش کند، نه از روی یادداشت هایتان، یادداشت ها را کنار بگذارید، قدری فکر کنید و بعد شروع کنید به نوشتن. به خودتان بگویید خبر در ذهن من است نه در دفتر یادداشت، از دفتر یادداشت تان استفاده کنید، اما بیشتر برای انطباق متن با آن.
دوباره نوشتن:مسئولین و سردبیران با خبری که به دستش می دهید مهارت شما را تخمین می زنند، پس وقتی خبرتان را تحویل بدهید که کارتان تمام و ویرایش شده باشد.
وقتی خبرتان را نوشتید، چند دقیقه ای آن را رها کنید؛ بعد دوباره آن را بخوانید، سعی کنید تا می توانید جملات را ساده و شفاف کنید، سعی کنید به لحاظ دستور زبان و دیکته آن را ویرایش کنید. از خود بپرسید: آیا لید آن قدر جذاب هست که خواننده را درون مطلب بکشاند؟ خود را جای خواننده بگذارید. آیا سوالی هست که به آن پاسخ نداده باشید؟
«جرج اورول» در کتاب سیاست و زبان انگلیسی می نویسد:« یک نویسنده دقیق و سخت گیر در هر جمله ای که می نویسد لااقل از خودش چهار چیز را سوال می کند؛ قصد داشتم چه بگویم؟ چه کلماتی آن را بیان می کند؟ چه تصویر یا اصطلاحی آن را شفاف تر و دقیق تر بیان خواهد کرد؟ و آیا تصویری که داده ام آن قدر تازه و بکر هست که تأثیرگذار باشد؟»
به این سوالات، می توان دو سوال دیگر را هم اضافه کرد:« آیا می توانم آن را ساده تر بیان کنم؟ آیا چیز اضافه ای نگفته ام؟»
سخن مدیر تالار وبلاگ نویسی راسخون
نوشتن یک خبر ورویدادی که همه ی ما وبلاگ نویسان به نوعی مایل هستیم که مطالب کپی برنداریم وودستنوشته ی تولیدی با افکار خودمان باشد :تا حالا ده جلسه رابیان نمودیم تا به اینجا برسیم ،دیدن یک فیلم ،سریال ویا خواندن یک تیتر روزنامه وحتی عکس انداختن از باغی مثل باغ گلهای اصفهان وتشریح آن در وبلاگتان یک مطلب تولیدی به حساب می آید.
اخیرا راهپیمایی 22بهمن1392را در پیش داشتیم ،حتی می توانیم سوژه خبری از این راهپیمایی تهییه وبیان کنیم ،حتی می توانیم خاطراتی از راهپیمایی 22بهمن که رفتیم را حداقل حتی اگر شده در پنج خط بنویسیم.
به طور مثال وبلاگ تولید ملی دارید با تهیه عکسی از یخچال ایرانی منزل وشرح وخصوصیات واین که چند سال هست در منزل شما کار می دهد وحتی نوع مارک وبرچسب انرژی وسال ساخت آن می توانید یک مطلب تولیدی برای وبلاگ تولید ملی خود داشته باشید.
وبلاگ سبک زندگی دارید می توانید از سبک زندگی خود مطلبی تهیه کنید وبنویسید از نوع خرج کردن پول تو جیبتان وحتی پس انداز کردن پولی که دارید به روش اقتصاد اسلامی پیش بروید وحتی از حسن ها ومعایب آن بگویید.
مطلب تولیدی برای نویسنده آن وبلاگ بسیار مفید وتاثیر گذار است ،ما بیان این سی جلسه آموزشی به شما یاد خواهیم داد که چگونه یک مطلب تولیدی داشته باشید ،حتی به خاطر اینکه مطلب تولیدی وبیان مطلب تولیدی عادت شما شود ،ما تاپیک های مشارکتی را در تالار وبلاگ نویسی راسخون در بازه های زمانی 60تا 90روزه برای شما فعال می کنیم تا حتی از با بیان افکارتان یاد بگیرید که دسشت از کپی برداری بردارید.
برای ابتدای کارمی توانید از مطالب کپی نیز استفاده کنید ولی در آخر مطلب کپی بنویسید سخن نویسنده وبلاگ وافکارتان ونتیجه ای که از آن مطلبی که کپی برداری کردید را بیان کنید وخواندن آن مطلب کپی را برای دیگران وحتی خودتان نیز جذاب خواهد شد.
مطالب وبلاگ شما میتواند هر آنچه به ذهن زیبایتان خطور میکند، اعم از درسی که آموختید، تحلیل کتابی که خواندید یا فیلمی که دیدید، اتفاقی که شاهد آن بودید، سفری که رفتید، خبری که شنیدید، عکسی که گرفتید، خاطرات روزانه، دلنوشتههایتان و ... باشد.
ان شالله در کتابچه هایی که در بازه های زمانی تیرماه ،مردادماه ،شهریور ماه1393منتشر خواهیم کرد ،برای شما بیان می کنیم که چگونه وبلاگ خود را برای خواننده وبلاگتان جذاب تر کنید .
بخوانید واستفاده کنید ،حتی همین حالا دست به کار شوید ما تاپیکی مشارکتی را 28بهمن1392تا پایان 10تیرماه 1393فعال خواهیم نمود واز شما می خواهیم مطالب دستنویس خود را در پست همان تاپیک مشارکتی برای ما بنویسید ،بنده نیزبا آقای نجاران وآقای سجادی رایزنی خواهم کرد تا به سه نفر از کسانی که مطالب دستنویس خود را به دور از کپی برداری به همراه آدرس وبلاگ خود ارسال می کنند نیز جوایزی در نظر بگیرند.
تالار وبلاگ نویسی راسخون در روزهای پایانی سال 1392،با دست پر به پیشواز عید نوروز 1393خواهد رفت ،واین تاپیک مشارکتی یک تاپیک ویژه هست که در بازه زمانی140روزه تا پایان روز 15تیرماه 1393فعال خواهد شد .
سپاسگزارم
حسین رضایی
لید در خبرنویسی
تعریف لید: بند اول خبر را در سبک هرم وارونه لید می نامند. از آنجایی که در شماره های آینده موضوع «لید» بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، مناسب است ضمن ارائه تعریف و بیان انواع آن شما را با نقش، اهمیت و کارکرد «لید» در تنظیم خبر آشنا سازیم:
- اولین پاراگراف که مهمترین پاراگراف را هر گزارش و خبر است، لید می نامند.
- لید در انگلیسی (Lead) به معنای هدایت و راهنمایی است.
- لید شکارچی حواس خواننده و نبض مطلب است.
- لید خبر معمولاً شامل یک یا حداکثر دو جمله است.
- یکی از رایج ترین واژه ها در میان خبرنگاران و روزنامه نگاران لید است.
- لید خوب، لیدی است که جذاب ترین بخش خبر را در خود نهفته داشته باشد.
- لید که می تواند به یک یا چند پرسش مربوط به عناصر خبر پاسخ دهد، باید حالت های اورژانس، هیجان و ضرورت را منتقل کند.
اصلی ترین زاویه را بگشاید و لحن و مضمون اصلی را آشکار سازد.
بطور کلی روزنامه نگاران براین باورند که اگر لید خوب نوشته شود، بقیه خبر خودش می آید. برای این که لیدهای خبری خوبی بنویسیم، اول باید لیدها را بشناسیم و بعد فوت و فن های نوشتن آنها را فرا بگیریم و بکار ببندیم.
¤لیدهای مبتنی بر عناصر خبر:
لید «که»، که نام فرد یا نهاد عامل رویداد در آن می آید.
مثال: نیروهای اصولگرا پیروز انتخابات دهم ریاست جمهوری شدند. لید «چه » موضوع رویداد در آن مطرح می شود.
مثال: قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش یافت.
لید «کی» مکان رویداد در آن مطرح است.
مثال: بهشت زهرا شاهد حضور میلیونی شیفتگان حضرت امام (ره) بود.
لید «چه وقت» که حاوی زمان رویداد است.
مثال: امروز هوا به شدت آلوده است.
لید «چرا» تغییر و علت رویداد را در بر دارد.
مثال: وتوی آمریکا مانع تصویب قطعنامه ضد اسرائیل شد.
لید «چگونه» توصیفی است حاوی اتفاق خبر
مثال: سقوط از کوه موجب مرگ دو کوهنورد شد.
¤انواع لید:
الف- لیدهای تک موضوعی
1- لید مستقیم 2- لید عمقی (برای مسائل پیچیده و طولانی) 3- لید تشریحی 4- لید سوالی 5- لید نقلی
ب- لیدهای چند موضوعی:
1- لید متراکم 2- لید فهرستی 3- لید مرتبط یا مقایسه ای
الف- لیدهای تک موضوعی:
این نوع لید همان گونه که از نامش پیدا است تنها به یک موضوع می پردازد و به چند صورت هم قابل عرضه است: مستقیم ، عمقی ، تشریحی، سوالی و نقلی
1- لید مستقیم: رئیس جمهور آمریکا از کابینه دولت انتقاد کرد.
2- لید عمقی: رئیس جمهور آمریکا (اوباما) از کابینه دولت این کشور به خاطر اینکه نتوانسته در اجلاس دوربان از منافع و مواضع رژیم صهیونیستی دفاع کند، انتقاد کرد.
از این نوع لید معمولا برای بیان مسائل پیچیده و طولانی استفاده می شود.
3- لید تشریحی: رئیس جمهور آمریکا (بوش) در حالی که چهره اش به شدت افروخته شده بود و صدایش می لرزید، عوامل انفجارهای 11 سپتامبر را تهدید کرد.
لید تشریحی لیدی است که با افزودن صفات و کلمات و عبارات با جنبه های احساسی و عاطفی به عنصر خبری همراه است.
4- لید پرسشی: بالاخره جاده تهران شمال کی راه اندازی می شود؟ در این نوع لید معمولاً پرسشی مطرح می شود. نکته مهم آن است که بعد از پرسش منبع خبر باید قید گردد.
5- لید نقلی: دنیای بدون بوش و شارون نیز بهتر است. مقام معظم رهبری با اعلام این نکته در جمع مردم قزوین افزود:...
این لید مبتنی بر نقل قول است که یا کامل عرضه می شود و یا به صورت بخشی از نقل قول استفاده می شود. پس از نقل قول منبع باید آورده شود.
در مثال فوق یک نقل قول مستقیم از رهبر معظم انقلاب اسلامی لید خبر را تشکیل داده است. در مثال دیگر بخشی از نقل قول مستقیم را عرضه می کنیم:
وزارت امور خارجه ایران اقدام تازه آمریکا را یک «فریب بزرگ» خواند.
ب- لید چند موضوعی:
در این نوع از لیدها چند موضوع و مضمون مختلف به صورت تلفیقی و به حالت فهرست وار و متراکم عرضه می شوند، البته باید مراقب باشیم که این نوع لیدها طولانی نشود.
1- لید متراکم: «دوازده نفر کشته و یا 50 میلیون خسارت» در این لید چند مسئله با درجه اهمیت تقریباً مساوی کنار هم قرار می گیرند.
2- لید فهرستی: فروش میوه در پیاده روها ممنوع گردید، ماهی جنوب از روز شنبه با نرخ ارزانتر به مردم داده می شود.
در این نوع لید موضوعات متعدد ولی دارای اهمیت مساوی نوشته می شود.
3- لید مرتبط یا مقایسه ای: به دلیل سیل آمده در اندونزی هزاران نفر کشته شدند.
در این نوع لید رابطه علت و معلول در آن تأکید می شود و اینکه یکی از آنها نتیجه دیگر می باشد. البته در بخش لیدهای چند موضوعی مانند لید جمع بندی، لید پس زمینه ای، لید متعارض و لید چند خبری و ... وجود دارد که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
- قواعد لید نویسی:
لید خلاصه مهمترین بخش خبر است ، جالب ترین و پرهیجان ترین موضوع، تازه ترین رخداد و محکم ترین بخش خبر که آن را باید با کلمات جذاب ، بدیع ، جاندار، قاطع و هیجان انگیز نوشته شود.
- لید باید کوتاه ، درست و رسا باشد. هر چه لید کوتاه تر باشد، جذاب تر است. لید خوب حداکثر بین 10 تا 15 کلمه است.
- از ذکر مطالب مبهم و کلی و کم اهمیت و جزیی در لید باید خودداری شود.
- نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی ذکر می کنیم که مخاطب بتواند مسئولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند، در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسئولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.
- در لید باید سعی شود به عناصر شش گانه خبری پاسخ داده شود.
- در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.
- جز در موارد استثنایی نباید لید را با زمان و مکان شروع کرد.
توصیه هاى مهم براى لیدنویسى
در ادامه بحث لیدنویسی باید اضافه کرد که دو عنصر که (who)؟ و چه (what)؟ در لیدنویسی مهم هستند. در تنظیم لید عنصر «که» اگر مشهور نباشد در لید از نام او استفاده نمی کنیم و فقط عنوان جایگاه او را می آوریم.
مثال: دکتر حمیدرضا حاجی بابایی سیاست آمریکا را فرافکنی مشکلات درونی به بیرون مرزها توصیف کرد. (این نادرست است.)
مدل صحیح تنظیم خبر: عضو کمیسیون امنیت ملی، سیاست آمریکا را فرافکنی مشکلات درونی به بیرون مرزها توصیف کرد.
در مورد عنصر «که» طرح این نکته اهمیت دارد که بدانیم داشتن «زاویه انسانی» در لید بسیار مهم است.
مثال: هتل شرایتون مادرید در اثر انفجار بمب به شدت آسیب دید. نخست وزیر اسپانیا از این انفجار جان سالم به در برد. (این نادرست است.)
مدل صحیح: نخست وزیر اسپانیا از انفجار بمب جان سالم به در برد.
بعضی وقت ها فرد از شهرت برخوردار نیست، اما عملکرد او مهم است. در این موارد عملکرد فرد را در لید قرار می دهیم.
مثال: 3 کودک از کام آتش بیرون کشیده شدند.
نکته دیگر در تنظیم لید عنصر «کجا» (where) هم در خبرهای محلی و هم در اخبار خارجی باید مورد توجه باشد. ترسیم مکان در لید به خواننده کمک زیاد می کند.
مثال: تهران میهمان هادیان سیاسی از سراسر کشور بود.
مثال: لبنان جشن پیروزی حزب الله را با شکوه وصف ناشدنی برگزار کرد.
نکته دیگر اینکه بی دلیل از عنصر «زمان» (when) در لید استفاده نکنید، مگر اینکه واقعاً از نقش کلیدی برخوردار باشد. از جمله برای تازه نشان دادن خبر می توان استفاده کرد.
مثال: 20 ماه پس از کودتای نافرجام مسکو، محاکمه عوامل کودتا بالاخره از امروز آغاز شد.
نکته دیگر اینکه در مورد عنصر زمان سعی کنیم از ذکر ساعت دقیق در لید خبر بپرهیزیم.
مثال: گردهمایی هادیان سیاسی ساعت 8 و 25 دقیقه صبح امروز برگزار شد. (این نادرست است.)
صحیح: گردهمایی هادیان سیاسی صبح امروز برگزار شد.
نکته دیگر اینکه لید را باید روشن نوشت و از کلی گویی در آن پرهیز کرد.
- لید نباید با حرف اضافه شروع شود.
- اگرچه بحث لید سوالی مطرح شد، ولی فراموش نکنید شما باید خبر بدهید نه از خواننده بازجویی کنید.
- بعضی از لیدها برچسبی و کلیشه ای هستند، از این نوع لید بپرهیزید.
مثال: مجلس تشکیل جلسه داد. ( این نادرست است.)
مجلس قانون اصلاح مطبوعات را تصویب کرد. (این صحیح است.)
- نگارش لید مبتنی بر من می تواند مفید باشد.
مثال: من دیشب در جمع 43 مردی بودم که قرار بود زیرا آتش، فرودگاه جنگ زده قندهار را ترک کنند.
- هر چه لید کوتاه تر باشد (به جز موارد تشریحی و تلفیقی) جذاب تر می شود. لید خوب بین 10 تا 15 کلمه است. البته هرچه کوتاه تر باشد، بهتر است.
مثال (1): نظم نوین جهانی رسماً مرده است.
مثال (2): زمین لرزید، مردم بیرون ریختند.
- از عبارات رایج و یا اسامی سریال های تلویزیونی دارای شهرت می توان برای برقراری سریع ارتباط با مخاطب استفاده کرد. این نوع لیدها را فراموش نکنید:
مثال: ماجرای «پدرسالار» تکرار شد
در مجموع از آوردن مطالب جزیی در لید بپرهیزید، کلی گویی هم نکنید و باز یادتان بماند که مبهم ننویسید.
تیتر
کم گوی و گزیده گوی چون در
تا ز اندک توجهان شود پر
مهمترین پیام خبر به طور خلاصه و فشرده و به منظور ترغیب خواننده برای خواندن لید و متن را تیتر، گویند.
تیتر هدایتگر خواننده به سوی خبر است. تیتر در واقع جمله یا عبارتی است که به خبر هویت می دهد، می تواند خواننده را به خواندن مطلب ترغیب کند یا او را از خواندن باز دارد. در روزنامه ها تیتر نقش و جایگاه مطالب را نشان می دهد و در مطبوعات نیز نقش های ذیل را ایفا می کند:
- ترغیب خواننده به خواندن لید و متن خبر؛
- بیان پیام خبری به طور خلاصه؛
- تعیین اهمیت و ارزشیابی مطالب مختلف؛
- تفکیک مطالب مختلف روزنامه از یکدیگر؛
- کمک به زیبایی صفحه (در صفحه بندی چهار عنصر داریم: جنس کاغذ، عکس و تصویر، متن ها و تیتر) بنابراین با توجه به اهمیت تیتر ها در ارزشیابی و اولویت بخشیدن به «رویدادها» تیتر خبر باید چکیده مهمترین مطلب را به طور دقیق و روشن بیان کند. به عبارت دیگر تیتر باید بتواند با حداقل واژه ها حداکثر مفهوم و فضا را برساند.
در شماره قبل تعریف تیتر و جایگاه تیتر در مطبوعات را بازگو کردیم و در ادامه قواعد تیترنویسی را مرور می کنیم.
تیتر معمولاً پس از تنظیم خبر نوشته می شود و خبرنگار باید از قواعد تیترنویسی همچون خبرنویسی آگاه باشد. در نوشتن تیتر باید نکته های زیر را در نظر گرفت:
- تیتر باید با مطالب «لید» خبر هماهنگ و منطبق باشد و همان مطالب را نه کمتر و نه بیشتر بیان کند. (در مواردی که از سبک تاریخی یا ترتیبی در تنظیم خبر استفاده می شود و همچنین در برخی از تیترهای استنباطی که به آن اشاره خواهد شد، تیتر و لید می تواند به طور مستقیم با یکدیگر هماهنگ باشند.) مطبوعات امروزی ایران بیش از 80 درصد از اخبار و گزارش ها و تصاویر خود را از خبرگزاری ها دریافت می کنند و معمولاً تیترهایی را انتخاب می کنند که اهداف آنها را دنبال کند، اما ادامه تیتر در لید دیده نمی شود و بعضی اوقات در پاراگرافهای آخر یا میانی یافت می شود و حتی در برخی موارد مشاهده شده است که پاراگرافی که تیتر از آن انتخاب شده به خاطر کمبود جا در هنگام صفحه بندی توسط صفحه بند حذف شده است.
- در نوشتن تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد.
- تیتر شعار نیست، بنابراین باید حاوی فعل باشد، مگر در شرایطی که انجام شدن یا انجام نشدن کار برای خواننده ابهامی در بر نداشته باشد.
- انتخاب فعل مناسب، کلید موفقیت در نگارش تیتر است.
- از تکرار کلمه در تیتر باید اجتناب کرد.
- از نوشتن تیترهای سوالی، مگر در موارد ضروری باید خودداری کرد.
- از نوشتن تیترهای منفی باید اجتناب شود، مگر در مواردی که تیتر هدف خاصی را دنبال می کند.
- از شکستن واژه ها در تیتر باید پرهیز کرد.
- هرچه تیتر کوتاهتر باشد به شرط آنکه مهمترین مطلب را به طور دقیق برساند، بهتر است.
- از نوشتن حروف اضافه و برخی واژه ها مانند «به»، «برای»، «با» در ابتدای تیتر باید خودداری کرد.
- شکل ظاهری تیتر را از نظر انتخاب واژه های مشابه باید در نظر گرفت.
- - همانا لید «تیتر نقلی» به صورت «نقل قول مستقیم» تنها در صورتی مجاز است که تیتر ویژگی های بالا را داشته باشد.
- در غیر این صورت باید مفهوم مطلب را به صورت «نقل قول غیرمستقیم» برای تیتر نوشت.
- در آخر تیتر «نقطه» و «علامت سوال» و «علامت تعجب» قرار نمی گیرد.
- واژه ها باید در تیتر به گونه ای نوشته شود که دوخوانی به وجود نیاید.
- برای خلاصه کردن به جای گفت در رو تیتر از (:) دو نقطه استفاده شود. ولی دیگر «گفت» را نمی نویسیم.
- تیتر باید ضرب آهنگ قشنگ داشته باشد.
- تیتر باید مستقل از خبر باشد. یعنی اگر در تیتر نوشتیم نیویورک تایمز: ایران آمریکا را به مسخره می گیرد. در لید ننویسیم: این روزنامه افزود: بلکه باید بنویسیم روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز...
- تیتر باید بازتاب لحن خبر و گزارش و مقاله باشد.
- تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است و باید خلاصه مهمترین مطلب خبر باشد.
- - تیترنویسی یکی از فنی ترین، حرفه ای ترین و در عین حال شیرین ترین کارهای تهیه خبر است. تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگی های مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می تواند بسیاری از مخاطبان بی تفاوت نشریات را نیز جذب کند.
- تیتر جمله ای است که در خلاصه ترین شکل ممکن قصد دارد، پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل کند.
- تیتر باید به گونه ای باشد که در آن به اندازه نیاز و فقط به مهمترین عناصر شش گانه خبری اشاره شود.
- تیتر باید کوتاه، جامع و مانع، مختصر و مفید، منطبق و هماهنگ با خبر، جاذب و جالب، روشن و دقیق، روان و سلیس و بدون ابهام باشد.
- تیتر باید به گونه ای باشد که نوع، موضوع و ارزش های خبری را بیان کند.
انواع تیتر:
1- تیترهای مبتنی بر نقل قول: این نوع تیترها از تیترهای رایج به حساب می آیند.
در این نوع تیترها منبع خبر هم آورده می شود تا سندیت داده شود. این منبع می تواند در آغاز نقل قول یعنی در ابتدای تیتر و یا در بالای تیتر تحت عنوان روتیتر جا بگیرد.
مثال:
رئیس جمهور:
ایران در مقابل فشارهای آمریکا کوتاه نمی آید.
2- تیترهای دو پله (دوتیتری): از جمله تجربه های مربوط به تنظیم خبر به حساب می آیند. در این گونه تیترها دو تیتر جداگانه اما در پیوند با یکدیگر زده می شود و یا چند موضوع به طور همزمان به اطلاع خواننده می رسد.
مثال:
پافشاری ایران برای تشکیل کنفرانس اسلامی
جبهه دوم علیه آمریکا گشوده شد.
3- تیتر استنباطی: تیترهای استنباطی (برداشتی) در واقع استنباط صحیح تیترنویس از خبر یا مجموعه ای از اخبار و گزارش های خبری تلفیقی است. در تیترهای استنباطی، تیترنویس عصاره خبر را به صورت یک جمله بازگو می کند و در واقع مفهوم را بیان می دارد.
مثال:
بیعت مجدد مردم با ولی امر مسلمین در روز جمعه 29 خرداد
ادامه موضوع تیترنویسی را در شماره آینده دنبال خواهیم کرد.