مرجانها در خانه جديد اسكان گرفتند
آنچه بر نگراني مسوولان محيط زيست و كارشناسان دامن ميزد قرار گرفتن پنج هكتار از بهترين لكههاي مرجاني از نوع شاخگوزني، نرم و تودهاي در شرق اسكله شهيد بهشتي و در محدوده طرح مورد نظر بود.
كارشناسان ميترسيدند بااجراي اين پروژه اين لكههاي ارزشمند مرجاني نابود شود.
باوجود انتقاد و اعتراض دوستداران محيط زيست و هشدارهاي سازمان محيط زيست با آن كه كارفرما متعهد به رعايت مسائل زيستمحيطي در اجراي طرح شده بود، اما سال 86 بدون هماهنگي با سازمان محيط زيست اقدام به خاكريزي در منطقه مورد نظر كرد.
از آن زمان تا همين چند هفته پيش كه اعلام شد طرح انتقال 30 هزار كلوني مرجاني به منظور توسعه بندر شهيد بهشتي در خليجفارس به پايان رسيد، نظرات مختلف موافق و مخالفي درباره اين انتقال مطرح شد.
بيشتر مخالفان، چنين كاري را خلاف روند طبيعي زندگي موجودات درياي ميدانستند و اين كار را تيشهاي جدي به ريشه مرجانهاي خليجفارس قلمداد ميكردند.
در چنين شرايطي معاون دفتر زيستبومهاي دريايي سازمان محيط زيست از جمله اولين مسوولاني بود كه به اتمام رسيدن اين طرح را اعلام كرد و آن را با دو درصد تلفات، كاري موفقيتآميز دانست، چراكه بر اساس معيارهاي جهاني انتقال مرجانها با 30 درصد تلفات قابل قبول و طبيعي است.
به گفته داوود ميرشكار، انتقال مرجانها با 2500 كلوني آغاز شد كه متاسفانه حدود 50 درصد تلفات داشت؛ اما در مرحله اصلي اين تلفات به 2 درصد رسيد.
اكنون كه اين مرجانها در مكان جديد مستقر شدهاند، قرار است سازمان بنادر و دريانوردي در ادامه همكاري با سازمان محيط زيست نسبت به ايجاد يك ديوار با بلوكهاي سيماني براي تثبيت هرچه بيشتر موقعيت مرجانها اقدام كند.
آنچه بيش از همه دوستداران محيط زيست و كارشناسان را نگران ميكرد نحوه انتقال مرجانها به محل جديد بود، چراكه مرجانها هم مانند ديگر موجودات آبزي در مجاورت با هوا در صورت انتقال از طريق قايق و ديگر وسايل ميميرند و در واقع تنها اسكلتهاي آنها باقي ميماند، اما گويا قصه اسبابكشي مرجانها به محل زندگي جديدشان به گونه ديگري رقم خورده است.
به اعتقاد كارشناسان عواملي مانند تغيير دماي آب به دليل تغيير اقليم و گرم شدن زمين، كم شدن آب درياها به علت تبخير زياد، ورود فاضلابهاي شهري و صنعتي، آلودگي نفتي و توريسم برخي عوامل تخريب مرجانها محسوب ميشود.
به همين دليل هم موضوعي مانند انتقال مرجانها از محيطي كه قرنها در آن كلونيهاي مختلف را تشكيل دادهاند در اين شرايط بحراني دليل ديگري براي هراس از فشار مضاعف بر پيكر اين موجودات در حال انقراض محسوب ميشود.
اهميت اين انتقال باعث شد تا از رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران، درباره جابهجايي مرجانها از بندر شهيد بهشتي چابهار بپرسيم.
دكتر عباسعلي مطلبي انتقال مرجانها را از جمله كارهاي شاخص اين موسسه كه در جهت توسعه اقتصادي كشور صورت گرفته ميداند تا از اين پس كشتيهاي اقيانوسپيما بتواند براحتي در بندر شهيد بهشتي چابهار پهلو بگيرد.
اين دليل در كنار توسعه بندر شهيد بهشتي و اسكله چابهار و تلاش براي حفظ اكوسيستم منطقه باعث شدند تا براي انتقال مرجانهاي چابهار اقدام شود.
نكته: انتقال مرجانها در حالي عملي شد كه به نظر ميرسد در مرحله انتقال حداقل آسيب بر آنها وارد شده است. بايد ديد آيا مرجانهاي خليجفارس كه سالهاست نفسهايشان به شماره افتاده ميتوانند از اين پس در خانه جديد براحتي نفس بكشند
مطلبي ميافزايد: جابهجايي تپههاي مرجاني طي سه سال گذشته به محيط زيست واگذار شد، ولي به دليل اينكه اقدامي صورت نگرفت سال گذشته اين وظيفه به عهده موسسه تحقيقات شيلات گذاشته شد.
با اينكه موظف شده بوديم 18هزار كلوني مرجان را تا يك كيلومتر جابهجا كنيم، اما با توانمندياي كه در اين بخش وجود داشت ظرف 120روز، 30 هزار كلوني مرجان به مسافت چهار كيلومتر جابهجا شد؛ ضمن اينكه مرجانها را در وسعت چهار هكتاري مستقر كردهايم و طي سه ماه پايش مستمر، سلامت كلوني مرجانها تاييد شد.
رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران انتقال مرجانهاي چابهار با استفاده از برخي تكنيكهاي بومي را بسيار موفقيتآميز ميداند و با تاكيد بر اينكه تكنيك انتقال مرجانها تنها در دو كشور آمريكا و ايتاليا موجود است، خاطر نشان ميكند در اين پروژه از روشهاي موجود در اين دو كشور استفاده شد ضمن آنكه برخي تكنيكها براي انتقال از سوي محققان موسسه تحقيقات شيلات كاربردي شد كه به دنبال ثبت اين تكنيكها به نام جمهوري اسلامي ايران در مجامع علمي هستيم.
اين تكنيكها بر اساس گزارش ناظران داخلي و بينالمللي منحصر به فرد است. به اين ترتيب ايران سومين كشور دارنده تكنولوژي اين طرح است كه توانست آن را صددرصد اجرايي كند.
رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران با بيان اينكه اين پروژه در جهت حفظ اكوسيستم اجرايي شده است تاكيد ميكند: مرجانها، موجودات زنده مفيدي در حوزههاي آبي هستند و علاوه بر اينكه زيستگاه طبيعي براي آبزيان به شمار ميروند از لحاظ بيولوژيك تصفيهكننده جريانهاي آبي هستند.
دكتر مطلبي، پروژه مطالعه و انتقال مرجانها در محدوده آبي چابهار را از پروژههاي ملي و فراملي ميداند و ميگويد: اين طرح در محدوده طرح توسعه بندر شهيد بهشتي چابهار با امضاي تفاهمنامهاي ميان موسسه عمران ساحل و موسسه تحقيقات شيلات ايران، اجرايي شده است.
براي اجراي اين پروژه، مطالعات گستردهاي روي نحوه زيست مرجانها انجام شد و دادههايي در زمينه چگونگي حيات و حساسيتهاي مرجانها نسبت به تنشهاي محيطي به دست آمد.
اين مطالعات نشان داد اگر بخواهيم اين موجودات را از منطقه زيست آنها دور كنيم بايد روشهاي خاصي را به كار ببريم تا آنها قادر به ادامه حيات باشند. در نهايت با استفاده از دادههاي اين مطالعات از طريق غواصي، مرجانها از موقعيت قبلي خود كنده و در همان مسير زير آب، به محل جديد منتقل شدند.
در مرحله بعدي و در محل جديد، مرجانها با استفاده از سيمانهاي مخصوص زير دريا تثبيت شدند و براي كنترل زيست و سازگاري آنها با محيط جديد به طور مرتب كنترل و از مرجانها نمونهبرداري شد تا بتوانيم زنده بودن اين موجودات را بررسي كنيم.
از طرف ديگر به منظور بررسي و پايش مداوم كلونيهاي مرجاني، دوربينهايي در محوطهاي با وسعت چهار هكتار نصب ميشنود تا بتوانيم وضعيت اين جانداران دريايي را مونيتور كنيم. با نهايي شدن اين پروژه، عمليات توسعه اسكله چابهار توسط مسوولان مربوط اجرا خواهد شد.
انتقال مرجانها در حالي عملي شد كه به نظر ميرسد در مرحله انتقال حداقل آسيب بر آنها وارد شده است. بايد ديد آيا مرجانهاي خليجفارس كه سالهاست نفسهايشان به شماره افتاده ميتوانند از اين پس در خانه جديد براحتي نفس بكشند.