نكاتی كه باید در غذا دادن به كودك‌تان رعایت كنید

در زیر نكاتی وجود دارد كه باید در این رابطه رعایت كنید:

- مواد غذایی نه تنها از نظر كمیت و كیفیت باید كامل و مناسب باشد بلكه شرایط محیطی كه كودك در آن تغذیه می شود نیز از نظر روانی مساعد و مطلوب باشد تا كودك از خوردن غذا لذت برده و به آن تمایل نشان دهد.

- چون در اواخر سال دوم، كودك بیشتر اجتماعی شده و اغلب قادر است بدون كمك غذا بخورد و غذای مورد علاقه خود را به دلخواه انتخاب نماید مادر باید مواظب باشد كه مواد مغذی كافی، متعادل و پر انرژی كه برای رشد كودك لازم است در اختیار او بگذارد و از مصرف شدن آن اطمینان حاصل كند.

- به كودك نباید به زور غذا داد. در عین حال محیط او باید آرام باشد و حواس وتوجه اش به مطلب دیگری جلب نشود. گاهی مادرها اجازه نمی دهند كه كودك مطابق میل و نیاز خود غذا طلب كند در حالی كه بهتر است اشتیاق و اشتهای كودك حتما در نظر گرفته شود.

- اگر كودك غذایی را دوست نداشت نباید كلا آن را از برنامه غذایی حذف كرد بلكه می توان با تغییراتی و در فرصتی دیگر، آن را امتحان كرد.

حدود شش درصد كودكان در سه سال ابتدایی زندگی این نوع حساسیت را تجربه می‌كنند، حساسیت بیشتر این كودكان به پروتئین شیر گاو، سپس تخم مرغ و بادام‌زمینی است.

دكتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی اطفال در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: حساسیت به شیر و تخم‌مرغ در 50 درصد از كودكان طی سه تا پنج سالگی از بین می‌رود، اما حساسیت به برخی مواد غذایی چون ماهی و بادام زمینی می‌تواند تا پایان عمر باقی بماند.

آغاز حساسیت غذایی از دوران جنینی

متخصصان اطفال تاكید می‌كنند: خوراندن زودهنگام غذاهای متنوع و مختلف به نوزادان، پیش از شش ماهگی و حتی یكسالگی از عوامل بسیار مهم در بروز حساسیت‌های غذایی محسوب می‌شود، چرا كه در این سنین، هنوز مخاط روده‌ای تكامل پیدا نكرده و به انواع مواد غذایی واكنش نشان می‌دهد.

دكتر شیروانی با اشاره به این‌كه حساسیت غذایی نوزاد حتی ممكن است از دوران جنینی نیز به دلیل وجود ریشه‌های حساسیتی در مادر وجود داشته باشد، می‌افزاید: خانم‌های بارداری كه زمینه ابتلا به آلرژی را دارند، باید طی بارداری ، مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا چون تخم‌مرغ، بادمجان، گوجه‌فرنگی و بادام زمینی را به حداقل برسانند. همچنین دوری از اضطراب و هیجان برای مادران، در زمان بارداری ضروری است، چراكه استرس امكان بروز حساسیت را بیشتر می‌كند.

مصرف لبنیات برای مادران ممنوع!

حساسیت‌های غذایی در بیشتر موارد زمینه ژنتیكی دارد، یعنی از پدر یا مادر منتقل می‌شود، اما مواجه نشدن با مواد غذایی حساسیت‌زا در كنترل این عارضه موثر است.

دكتر شیروانی می‌گوید: در برخی موارد حساسیت غذایی به طور سریع، با واكنش‌های شدید تنفسی و افت فشار خون همراه می‌شود كه بسیار خطرناك است و درمان آن به مراجعه سریع به مراكز درمانی وابسته است، اما به طور شایع این نوع حساسیت به صورت واكنش پوستی یعنی اگزما همراه با دل‌درد، اسهال یا تحریك‌شدن سیستم تنفسی خود را نشان می‌دهد، اما در نوزادان معمولا حساسیت به پروتئین شیر گاو با دل‌درد، استفراغ‌های مكرر و ناآرامی كودك همراه است.

این متخصص بیماری‌های عفونی كودكان اضافه می‌كند: در چنین شرایطی ناگزیریم به مادر رژیمی بدهیم كه در آن از مصرف لبنیات منع می‌شود. در كودكانی كه شیر خشك می‌خورند، تغییر نوع شیر خشك و مصرف شیرهای هیدرولیزه ضروری است.

كهیر؛ نشانه اصلی حساسیت غذایی

عمده‌ترین نشانه حساسیت‌های غذایی در كودكان، كهیر یا ضایعات پوستی اگزمایی است كه می‌تواند با مصرف ماهی، شكلات، مواد رنگی و افزودنی، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، كیوی، بادمجان، تخم مرغ، بادام زمینی و بادام هندی ایجاد شود.

دكتر شیروانی با تاكید بر این‌كه معمولا حساسیت غذایی در كودكان با واكنش‌های گوارشی و اختلال رشد همراه است، می‌افزاید: یكی از خطرناك‌ترین انواع حساسیت‌های غذایی، آلرژی به پروتئین گندم است كه معمولا به طور ارثی به كودك انتقال پیدا می‌كند و با جلوگیری از مصرف مشتقات گندم قابل كنترل و درمان است. البته علائم حساسیت به برخی مواد غذایی به سرعت از بین می‌رود، اما در برخی موارد مراجعه سریع به پزشك متخصص یا مركز درمانی ضروری است.

آمادگی ابتلا به حساسیت

برخی از كودكان سابقه ارثی ابتلا به حساسیت دارند، پس از بروز نشانه‌های پوستی، گوارشی و تنفسی نابهنگام در این كودكان، والدین باید بررسی جدی‌تری برای یافتن نوع حساسیت كودك انجام دهند.

به گفته متخصصان اطفال، معمولا كودكانی كه آلرژی غذایی دارند نسبت به پروتئین موجود در مواد غذایی واكنش نشان می‌دهند، اما در برخی موارد بروز نشانه‌های پوستی و گوارشی حاد می‌تواند دلایل دیگری بجز آلرژی داشته باشد. این نكته نباید نادیده گرفته شود كه حساسیت غذایی حتما بلافاصله پس از مصرف ماده حساسیت‌زا بروز نمی‌كند، یعنی ممكن است چند روز بعد یا حتی مدتی پس از مصرف ایجاد شود.

همچنین در برخی موارد پروتئین ماده غذایی كه در كودك ایجاد حساسیت می‌كند، طی فرآیند پخته‌شدن ،اثر حساسیت‌زایی‌اش را از دست می‌دهد. یعنی برخی كودكان به تخم مرغ حساسیت دارند، ولی غذاهایی را كه در آنها از تخم مرغ استفاده می‌شود، براحتی مصرف می‌كنند.

نگذارید آلرژی آزاردهنده شود

به گفته دكتر شیروانی مهم‌ترین اقدام كنترلی برای جلوگیری از بروز آلرژی در كودك باید از دوران بارداری مادر آغاز شود. یعنی مادر بارداری كه زمینه آلرژیك دارد، نباید از مواد آلرژی‌زا استفاده كند.

همچنین استرس به خودی خود عامل بروز بسیاری از بیماری‌های نهفته در جنین محسوب می‌شود، پس داشتن آرامش برای مادر باردار ضروری است.

این متخصص بیماری‌های عفونی اطفال اضافه می‌كند: تغذیه نوزاد با شیر مادر توصیه می‌شود. مصرف شیر خشك به عنوان یك ماده صنعتی احتمال بروز آلرژی را تشدید می‌كند.

همچنین توصیه می‌شود كه اولین غذای كمكی كودك، غذاهای آماده صنعتی چون «سرلاك» نباشد، بلكه تغذیه كمكی كودك با فرنی خانگی آغاز شود. دادن غذای ادویه‌دار نیز به كودكان توصیه نمی‌شود.

آنچه از همه این موارد مهم‌تر است، توجه و دقت والدین به واكنش‌های كودكی است كه به طور ارثی احتمال بروز آلرژی غذایی دارد، تا در صورت بروز علائم برای كنترل و درمان آن بسرعت اقدام شود.

رعایت اصول بهداشتی برای تهیه غذای کودک به حفظ سلامت او کمک می‌کند . رعایت این نکات مانع از ورود میکرب ها و مواد آلوده کننده به غذای کودک شده و از ابتلا او به بیماری هایی مانند اسهال جلوگیری می‌کند.با به کار گرفتن این توصیه ها غذای سالمی‌از نظر بهداشتی برای کودک خود تهیه کنید.

اگر چه اغلب مادرها، با دیدن هیجان کودکان 7،8 ماهه خود و رویش یکی دو دندان کوچولوی آنها وسوسه می‌شوند علاوه بر فرنی و سوپ سبزیجات، مزه بقیه مواد غذایی را به آنها بچشانند؛ به قول دختر خاله ام دو قلوهایش با دیدن خوردنی خیلی ذوق می‌کنند و او دلش نمی‌آید منع غذایی بدهد ولی همه ما باید یکسری نکات را رعایت کنیم. به طور مثال استفاده از جگر سالم پخته نرم شده به جای گوشت، در بعضی موارد به طور مثال یک بار در هفته را باید در اواسط ماه هشتم شروع کنیم. استفاده از حبوبات مانند عدس و غیره که بسیار هم مفیدند بهتر است از پایان 9 ماهگی به بعد شروع شود. پزشکان معتقدند گرچه بیشتر بچه ها نسبت به مواد غذایی حساسیت نشان نمی‌دهند ولی تا پایان یک سالگی مصرف مواد غذایی خاصی ممنوع است. در اینجا لیستی را برای شما تهیه کرده‌ایم که با هم می بینیم.

مصرف شیر گاو تا پایان 9 ماهگی ممنوع ولی آن مقدار از شیر پاستوریزه که درتهیه غذاهایی چون فرنی و حریره بادام مصرف می‌شود اشکالی ندارد. از پایان 9 ماهگی به بعد در شیرخوارانی که از شیر مادر محرومند به عنوان نوشیدنی و یا حتی جایگزین شیر خشک می‌تواند استفاده شود.

از پایان 9 ماهگی شیر خشک هیچ مزیتی نسبت به شیر پاستوریزه ندارد. گذشته از این موضوع یکسری از غذاها را نباید تا پایان یک سالگی به کودک مان بدهیم. عسل، سفیده تخم مرغ، شکلات، خربزه، کیوی، انواع توت ها، نوشابه های گاز دار و آب میوه های صنعتی، سوسیس و کالباس و پفک و چیپس و حتی شکلات جزو این موارد ممنوع هستند. در خانواده هایی که زمینه آلرژی مواد غذایی وجود دارد گروه دیگری از مواد را باید با دقت و تاخیر شروع کنیم. به طور مثال محصولات دریایی مانند میگو وماهی را نباید تا سه سالگی به بچه بدهیم. مرکبات به استثنای لیمو شیرین، آجیل و گندم و شیر گاو هم بهتر است تا سه سالگی داده نشود. سفیده تخم مرغ هم تا 18 تا 24 ماهگی منع مصرف دارد. بعضی از مادر ها می‌گفتند ما آلرژی تنفسی، گوارشی یا پوستی به مواد غذایی خاصی داریم. دکتر به آنها توصیه کرد این علایم را خوب بشناسند و اگر چنین حساسیتی دارند به فرزند خود ان غذا را ندهند یا با تاخیر و دقت شروع کنند.

باور 1 : گوشت قرمز برای جلوگیری از ابتلاء به کم خونی

کمبود آهن بزرگترین مشکل در بین کودکان است . نتایج بدست آمده از مرکز کنترل و پیشگیری در آنتالیا نشان داده است که 9 درصد کودکان بین 1 تا 2 سالگی، 3 درصد از کودکان بین 3 تا 5 سالگی و 2 درصد از کودکان بین 6 تا 11 سال از فقر آهن رنج می‌برند. طبق نظریه پروفسر کاترین زلمن ، حتی بدون مصرف گوشت قرمز نیز می‌توان از فقر آهن کودکان پیشگیری نمود. زیرا برخی از خانواده‌ها گیاه خوار هستند و همچنین برای کودکان جویدن گوشت سخت است.  اگرچه گوشت قرمز حاوی آهن است و براحتی جذب می‌شوند، اما می‌توان مواد معدنی مورد نیاز کودکان را بوسیله خوردن نان و میوه‌های خشک نظیر آلو بخارا، اسفناج،‌ لوبیا، عدس، تخم مرغ، ماهی و گوشت ماکیان تامین نمود.

کودکان زیر 10 سال حداقل به 10 میلی گرم آهن در روز نیازدارند. اگر احساس می‌کنید که حتی بعد از مصرف این مواد علائم کم خونی در کودکانتان مشاهده می‌شود می‌توانید با مشورت پزشک از مکمل استفاده نمایید.

باور 2: کودکانی که از خوردن سبزیجات فرار می‌کند ویتامین و مواد معدنی را از دست می‌دهند.

بسیاری از کودکان از خوردن سبزیجات فرار می‌کنند، یکی از دلایل آن می‌تواند خوردن میوه‌های شیرین باشد که کودکان از خوردن آنها بیشتر از سبزیجات لذت می‌برند. میوه‌ها حاوی ویتامین و فیبر هستند .

اگر کودک شما از خوردن هویج امتناع می‌کند سعی کنید کمبود ویتامین A را بوسیله میوه‌هایی نظیر زردآلو و طالبی تامین نمایید. توت رنگی یا پرتقال می‌توانند جایگزین اسفناج شود تا کمبود فولیک اسید را جبران نماید. موز نیز می‌تواند کمبود پتاسیم را جبران کند و همچنین مرکبات می‌توانند به جای کلم بروکلی ، ویتامین C مورد نیاز را تامین نماید. اما اگر باز هم کودکان از خوردن سبزیجات اجتناب نمایند حتماً باید آن را جزء برنامه غذایی گذاشت زیرا سبزیجات علاوه بر تامین ویتامینها و مواد معدنی مواد دیگری نیز دارند که برای سلامتی مفید هستند.

باور 3: لبنیات سرماخوردگی کودکان را بدتر می‌کند.

گفته می‌شود که لبنیات باعث افزایش مخاط بینی می‌شود که این گفته کاملاً نادرست می‌باشد. لبنیات قسمت پشتی گلو را  نرم می‌کند و به فرد احساس خوبی منتقل می‌کند. اگر کودک شما از خوردن شیر امتناع می‌کند می‌توانید به او آب میوه، آب و یا سوپ بدهید زیرا حتماً باید در صورت سرماخوردگی مخاط از راه بینی خارج شود.

باور 4: برای جلوگیری از چاقی باید از خوردن مواد چرب خودداری نمایید.

نوزادان و کودکان حدود 40 درصد از کالری خود را از چربیها بدست می‌آورند زیرا مغز و اندام آنها به سرعت رشد می‌کند. مغز برای رشد نیازمند اسیدهای چرب می‌باشد.

به همین دلیل است که متخصصان خوردن شیر را برای کودکان زیر 2 سال سفارش نموده‌اند. در کودکان بزرگتر نیز اسیدهای چرب برای سلامت پوست، رشد مناسب، تولید هورمونهای جنسی و جذب ویتامین ضروری است. اما بعد از 2 سالگی جذب 30 درصد کالری کافی می‌باشد.

مصرف چربی‌‌های موجود در غذا به سیر شدن کودکان کمک می‌کند. اگر کودک را از خوردن چربی منع نماییم، بچه‌ها مجبور می‌شوند که غذای زیادی مصرف نمایند که همین عامل باعث اضافه وزن در آنها می‌شود.

ب 5 : شکرعامل بیش فعالی کودکان است.

باور 7: شیر برای قوی ساختن استخوانها ضروری است.

شیر یکی از منابع مهم کلسیم می‌باشد. اما اگر کودک شما از نوشیدن شیر امتناع می‌کند، می‌تواند از مواد دیگری که برای استخوانها مفید باشند نیز استفاده نمایند. این مواد عبارتند از ماست، پنیر، شیر سویا که حاوی کلسیم است، کلم بروکلی و آب میوه‌هایی که 100٪ کلسیم داشته باشند.مصرف کلسیم برای کودکان بین 1 تا 3 سال 500 میلی گرم در روز، برای کودکان 4 تا 8 سال 800 میلی گرم و 1300 میلی گرم برای کودکان 9 سال به بالا ضروری است.

باور 8: به کودکانی که سرما خورده‌اند غذا ندهید.

طبق گفته پزشکان هیچ گاه نباید کودکان را هنگام سرماخوردگی از غذا خوردن محروم نمایید. کودک شما به همه مواد غذایی برای مبارزه با عفونتها نیاز دارد. اما اگر نمی‌تواند همه غذاها را بخورد. نگران نباشید به کودکان بیمار باید اجازه داده شود که هر چه دوست دارند بخورند و به بدن خود گوش فرا دهند. بسیار مهم است که به  آنها مقداری آب بدهید تا از کم شدن آب بدنشان جلوگیری نمایید. کودکان در زمان بهبودی می‌توانند کالریهای از دست داده را سریع بدست ‌آورند.

باور 9: آب میوه تنها مایع سالم برای رفع عطش می‌باشد.

اگر چه مواد مغذی موجود در میوه‌ها 100 درصد بهتر از نوشابه است اما تنها نوشیدنی برای از بین بردن تشنگی کودکان نیست. به این دلیل که آب میوه‌ها اشتها را کاهش دهند بنابر این بهتر است از مواد مغذی‌تری مانند شیر استفاده نمایید. چیز دیگری که درباره آب‌میوه می‌توان گفت این است که آب میوه حاوی شکر است و نوشیدن مقدار زیاد آن باعث خراب شدن دندانها می‌شود و ممکن است باعث حالت تهوع در کودکان شود.

 همه می‌دانیم که آب برای رفع تشنگی بهتر از آب میوه است.

باور 10 : نان سفید ارزش تغذیه‌ای ندارد.

تغذیه صحیح ومناسب نه تنهابرای خانمهای باردارمهم است بلکه برای خانمهایی که شیردهی دارند نیز بسیارحائز اهمیت است لذا در ذیل شما را به مطالعه چند نکته مهم که از طرف سازمانهای تغذیه و سلامت به مادران شیرده توصیه شده است،جلب می نماییم:

 حجم زیادی آب در طی روز بنوشید، همچنین نوشیدن شیر و میوه ها به خصوص میوه های ی آبدار بسیار مفید خواهد بود.مقدار فراوان سبزیجات ونیز غلات و پروتیین و کلسیم مصرف نمایید.

 مراقب باشید و به نحوه تغذیه و واکنش نوزاد خود به غذاهایی که میخورید باشید، در صورت وجود حساسیت یا واکنش شیرخوار ازخوردن آن مواد خودداری نمایید.(برای مثال اگر بعد از خوردن غذایی خاص کودک شما دچار شکم درد یا نفخ شد از خوردن آن پرهیز کنید.)

 از خوردن قهوه به مقدار زیاد خودداری کنیدواگر بسیار تمایل دارید بیشتر از یک یا دوفنجان میل نکنید.ازخوردن الکل نیز خودداری کنید وحداقل پس از سه ساعت از خوردن الکل نباید به کودک شیر داده شود.

 از کشیدن سیگار واستفاده از مواد مخدر وداروهای روانگردان خودداری کنید.

شاید جالب باشد که بدانید حتی لمس‌کردن باقلا نیز ممکن است مشکل‌ساز باشد که علایم بیماری‌ای را مخصوصاً در کودکان ظاهر می‌کند که به اصطلاح به آن "فاویسم" می‌گویند. از آن جا که این بیماری مادرزادی است از همان بدو تولد با گرفتن نمونه خون از نوزاد 3 الی 5 روزه، جداسازی و غربالگری می‌گردد و امکان پیشگیری و در صورت بروز، درمان آن وجود دارد.

"فاویسم" یک بیماری فصلی- ارثی و تغذیه‌ای است که بصورت کم‌خونی و بیشتر در اثر خوردن باقلای سبز خام و گاهی فریز شده و یا به دلیل مصرف برخی مواد شیمیایی اکسیدکننده و برخی از داروها در افراد حساس بروز می‌کند. کمبود آنزیمی‌ به نام گلوکز 56 فسفات‌دی‌هیدروناژ به شکل ارثی از مادر به پسر منتقل می‌شود. ژن این آنزیم بر روی کروموزوم سوار می‌شود و در این روند اگر خللی پیش بیاید فرد دچار فاویسم خواهد شد.

این بیماری بیشتر و اغلب در پسران (کروموزوم ایکس در دختران دوتاست ولی در پسران فقط یک ایکس وجود دارد) رخ می‌دهد و نسبت آن در دختران کم است.

سن شیوع بیماری از 1 تا 10 سالگی است. بیشتر مبتلایان در رده سنی زیر 5 سال قرار دارند. در کودکان زیر یک سال نیز این بیماری ممکن است از طریق شیر مادر اتفاق بیافتد.

چرا باقلا؟

باقلا از جمله مواد اکسیدان است یعنی موادی که در آن‌ها اکسیژن زیاد تولید می‌گردد. در نتیجه باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز فرد فاویسمی‌می‌شود.

علائم بیماری کدامند؟

حاصل این مجموعه فرآیند به شکل کم خونی شدید، اسهال و استفراغ، تهوع، زردی سفیده چشم، زردی پوست و خونی‌شدن رنگ ادرار خواهد بود. این بیماری در ابتدا و شروع اولیه گاهی بدون علامت و بدون وضوح است به همین دلیل ممکن است با زردی و کم خونی‌های دیگر اشتباه گرفته شود.

خانواده‌ها زیاد دلهره و ترس به خود راه ندهند چون ممکن است کودکشان با توجه به این که این بیماری دائم با آنهاست فقط یکبار این علایم به آن‌ها دست دهد و بایستی موارد و نکات پیشگیری لازم را رعایت نمایند.

انتشار جغرافیایی این بیماری

در ایران فاویسم بومی ‌سواحل خزر می‌باشد. این بیماری در سواحل خلیج‌فارس، ماهدشت، فسا، فیروزآباد و روستاهای شمالی ایرانشهر سیستان و بلوچستان نیز دیده می‌شود.

درمان

بهترین درمان پیشگیری است یعنی:

الف- انجام آزمایش خون در دوران نوزادی

ب- در صورت مبتلا بودن کودکمان درمان زیر نظر یک پزشک.

توجه داشته باشید اگراین موارد رعایت نشود و کودک دچار حملات فاویسم گردد ممکن است کودک در اثر کم‌خونی دچار نارسایی قلبی شود پس به محض مشاهده علایم کودک را فوری به اورژانس برسانید.

توجه

گاهی لازم است کودک شما چند روزی تا برطرف شدن مشکل در بیمارستان بستری گردد.

فاویسم یک بیماری جداگانه‌ای است که خیلی ترسناک و خطرناک نیست بلکه قابل توجه است و نیاز به آگاهی ما در این مورد دارد تا بتوانیم واکنش مناسبی در مورد این بیماری داشته‌باشیم.

این بیماری مشکل خاصی ندارد چون فرد ممکن است در طول عمر فقط یک بار دچار بحران همولیز شود.

تغذیه‌ی نامناسب میتواند شامل موارد زیر باشد:

بعضی مواقع تغذیه کودکان نو پا و پیش دبستانی برای والدین مشکل ساز می‌شود. به طور طبیعی اشتهای کودکان نوپا در سال دوم کاهش می‌یابد بنابراین ممکن است آنها به آن اندازه که باید، رشد نکنند و به اندازه‌ای که بدنشان احتیاج دارد، غذا نخورند.

در این زمان آنها می‌آموزند که غذاهای مختلف را تجربه کنند و بعضی از این غذاها را ممکن است دوست نداشته باشند. آنها دنیا را بسیار جذاب می‌بینند و فکر می‌کنند کارهای جالب تری از غذا خوردن وجود دارد. غذا دادن به کودکان نوپا بسیار کار سختی محسوب می‌شود.

اگر کودک شما خوب غذا نمی‌خورد ویتامینها و مکملهای تغذیه ای کمک خوبی محسوب می‌شود و با مراجعه به پزشک می‌توانید از رشد کودکتان آگاه شوید.

چگونه کودکان درباره غذا و غذا خوردن می آموزند؟

*  اینکه کودکان غذا خوردن والدین (خوردن غذاهای سالم و با لذت خوردن آنها) را مشاهده نمایند اهمیت بالایی دارد.آیا شما مدل خوبی برای کودکتان هستید؟

بسیار طبیعی است که کودکان درباره غذاهایی که تا کنون ندیده اند با احتیاط برخورد کنند. در اینجا با چند روش برای کمک به آنها آشنا می شویم.

* غذا را در یک محیط شاد برایشان بیاورید. کودکان به خوردن غذا در محیطهای شاد تمایل بیشتری نشان می‌دهند.

* یک غذا را در محیطهای مختلفی سرو کنید.ممکن است این عمل 8 تا 15 بار تکرار شود تا کودکان به آن عادت کنند و آن را بپذیرند.

* کودکان از غذاهایی که افراد دیگر فامیل با لذت آن را می خورند لذت می برند و به آنها تمایل دارند.

* هیچ گاه کودک را مجبور به خوردن غذا یی نکنید و برای خوردن غذا، جایزه تعیین نکنید. هر دو این کارها کودک را از آن غذا دلزده می کند.

* کودک از غذاهایی که از خوردن آنها منع شده‌است و یا بعنوان جایزه تعیین شوند، لذت می‌برد.

 کودکان بطور طبیعی می‌دانند که چه مقدار غذا برای بدنشان نیاز است و معمولاً پرخوری نمی‌کنند. اگرچه به راحتی می‌توانند این خصلت را از دست بدهند. اگر به کودکان فشار وارد کنیم که بیشتر از آن چیزی که می‌خواهند بخورند و یا آنها را تشویق کنیم که بشقاب را خالی کنند، این مشکل پیش می‌آید که یاد بگیرند حتی زمانی که به اندازه کافی خورده اند، نتوانند از خوردن بیشتر خود داری نمایند و در آینده مشکل اضافه وزن برای آنها بوجود آید.

"بخاطر داشته باشید که والدین مسئول تهیه غذا هستند و این کودکان هستند که تصمیم می‌گیرند چه غذایی و به چه اندازه بخورند."

 چه غذاهایی باید به کودکان نوپا بدهیم.

 * کودکان ممکن است روزانه مقدار غذای متفاوتی را بخورند و مقدار غذا وابسته به میزان فعالیت آنها دارد.

* سعی کنید روزانه غذاهای سالم و متفاوتی به کودک بدهید. در زیر به چند نمونه از این مواد اشاره می‌کنیم. اگر کودکتان همه این غذاها را روزانه مصرف نکند، نگران نباشید.

• سبزیجات
• میوه
• لبنیات(شیر، پنیر، ماست)
• گوشت، میوه، عدس
• نان، برنج و ماکارونی

* تخم مرغ منبع خوبی برای پروتئین و انرژی می‌باشد بنابراین غذای مقوی برای کودکان محسوب می‌شود. اگر کودکان تخم مرغ را دوست دارند می توان روزی یک تخم مرغ به آنها داد.

* کودکان نوپا برای رشد و کسب انرژی به چربی نیاز دارند. اگرچه مناسب تر است که به کودکان 2 سال به بالا از لبنیات کم چرب داده شود.بهتر است سرشیر را بعد از 5 سالگی به کودکان بدهیم.

* شیر سویا برای کودکان نوپا توصیه نمی شود، اما اگر از آن استفاده می‌کنید نوعی را انتخاب کنید که کلسیم به آن اضافه شده باشد.

* بچه های کوچک ممکن اس نتوانند فیبر زیاد را تحمل کنند، غذاهای پرفیبر یا آب میوه ممکن است باعث دل درد و یا اسهال در آنان شوند.

* معمولاً برای بچه ها مهم نیست که یک غذا را چندین بار در هفته بخورند و اکثر آنها دو تا سه غذا را ترجیح می‌دهند. این موضوعی بسیار معمولی است و همیشگی نمی‌ماند. در حقیقت وقتی کودکان به سن مدرسه می‌رسند، دوست دارند همه چیز را تجربه کنند، مخصوصاً در خانه دوستانشان.

چرا كودك از خوردن امتناع می‌كند و چه باید كرد؟

امتناع كودك از خوردن ممكن است به دلایل زیر باشد:

اما در عین حال این امر ممكن است وسیله ای باشد كه كودك می‌خواهد عدم وابستگی و استقلالش را نشان دهد. این خود بخشی از مراحل تكامل اوست. والدین اگر هیجان زده باشند و به كودك فشار بیاورند سبب كندی جریان ترشح معده كودك و مانع از هضم غذای وی می‌شوند. بعلاوه كودك از توجه والدین لذت می‌برد و می‌آموزد كه امتناع از خوردن، یكی از راه‌های جلب توجه آنان است. كودك معمولا غذای بخصوصی را برای مدتی دوست دارد و بعد ممكن است به غذای دیگری علاقه نشان دهد. یعنی كودك غذایی را كه تا دیروز دوست داشت و می‌خورد، امروز از خوردنش امتناع می‌كند. در این مورد، والدین با تغییراتی از قبیل تغییر در درجه حرارت و یا نوع پخت، یا شكل غذا (به عنوان مثال دادن شیر گرم یا سرد، دادن تخم مرغ آب پز یا نیمرو و... ) و تعریف و تمجید از غذا می‌توانند آن را مورد پسند و دلخواه كودك كنند. اگر كودك باز هم از خوردن امتناع كرد، والدین باید صبور باشند و كودك را به اجبار وادار به خوردن نكنند و پس از تمام شدن غذا، بشقاب او نیز با سایر بشقاب‌ها برداشته شود. بدین ترتیب هم كودك یاد می‌گیرد كه زمان صرف غذا نامحدود نیست و هم باعث می‌شود در وعده غذایی بعد، به اندازه كافی گرسنه باشد و غذا بخورد. نتایج مطالعات نیز نشان داده است كه دریافت انرژی هر كودك از یك وعده غذایی به وعده دیگر بسیار متفاوت است ولی كل انرژی دریافتی روزانه بطور قابل توجهی ثابت است. بدین معنی كه معمولا كودك كمبود كالری و مواد مغذی در یك وعده را، در وعده بعد جبران می‌كند. لذا وظیفه والدین انتخاب و ارائه مواد غذایی مغذی و مناسب است.

اگر كودك به خوردن بعضی از غذاها علاقه نشان نمی‌دهد چه باید كرد؟

اگر كودك علاقه كافی برای خوردن بعضی از انواع غذاها را ندارد مادر باید آن غذا را به روش های مختلف درست كند تا همان ماده غذایی با مزه و طعم جدید مورد استفاده كودك قرار گیرد و اگر باز هم از خوردن امتناع كرد می‌توان از جانشین های آن ماده غذایی استفاده نمود.

بعضی از مادران شكایت دارند كه كودكشان گوشت تكه یا تخم مرغ نمی‌خورد و یا شیر كم می‌خورد و یا شیرینی زیاد طلب می‌كند. در زیر چند پیشنهاد برای راهنمایی این مادران اورده شده است.

برای كودكانی كه گوشت تكه ای نمی‌خورند:

برای كودكانی كه تخم مرغ سفت شده را نمی‌خورند:

برای كودكانی كه شیر مادر یا هیچ شیر دیگری را نمی‌خورند:

• ماست را جانشین شیر كنید و دوغ و ماست را در وعده های غذایی كودك بگنجانید.
• در بعضی از غذاها از شیر استفاده كنید. مثلا آرد و كره و شیر را به سوپ اضافه كنید. ماكارونی و شیر و پنیر درست كنید. به كودك شیر برنج و فرنی بدهید.
• با شیر و كره و پنیر و كمی‌آرد، سس درست كنید و روی ماكارونی یا روی سبزی های پخته شده بریزید.

برای كودكانی كه سبزی یا میوه نمی‌خورند:

• كودكان ممكن است در این سن یك نوع میوه یا سبزی را نخورند و نوع دیگر را بهتر بپذیرند. هر كدام را كه بهتر می‌خورند بیشتر بدهید. اما گهگاه سبزی ها یا میوه هایی را كه نمی‌خورند باز امتحان نموده و پیشنهاد كنید.
• سبزی هایی مثل كرفس و هویج را بپزید (نه خیلی زیاد كه له شود بلكه كمی‌ترد باشد) و بگذارید كودك آن را با دست بردارد و بخورد.
• سبزی ها را ریز كرده و در سوپ او بریزید.
• كمی‌ماست چكیده بر روی سبزی های پخته بریزید یا سبزی را با نان و پنیر به او بدهید.
• اگر میوه نمی‌خورد، آن را رنده كرده یا به تكه های كوچك تقسیم كنید و با كمی‌خامه یا ژله به او بدهید (مثل سالاد میوه)؛ یا در تهیه ژله به جای آب، آب میوه بریزید؛ یا ژله درست كنید و تكه های بسیار كوچك میوه را به ژله اضافه نمائید (فراموش نكنید میوه و سبزی ها را قبل از مصرف خوب شسته و ضد عفونی نمائید).

برای كودكانی كه شیرینی زیاد می‌خورند:

• چون عادت به خوردن مواد شیرین از كودكی ایجاد می‌شود، لذا برای پیشگیری از ایجاد این عادت باید:
• خرید شیرینی و درست كردن غذاهای شیرین را كاهش دهید.
• در غذاهای شیرینی كه استفاده می‌كنید، شكر كمتری استفاده نمائید.
• مواد شیرین مثل بستنی و شكلات را به عنوان جایزه به كودك ندهید بلكه مقدار كمی‌از آن را جزو برنامه غذاییش بگذارید. از عكس برگردان یا برچسب های رنگی بعنوان جایزه استفاده كنید.
• مراقب دندان های كودك نیز باشید و بعد از مصرف مواد شیرین حتما دندان های او را مسواك بزنید.

چگونه می‌توان غذای كودك را مقوی كرد؟

منظور از مقوی كردن غذای كودك این است كه انرژی غذای كودك بیشتر شود. بخصوص، كودكانی كه دچار اختلال رشد شده اند باید انرژی بیشتری دریافت كنند. برای اینكه انرژی غذای كودك بیشتر شود براساس سن كودك در هر زمان می‌توان به غذای او موادی اضافه نمود.

برای مقوی كردن می‌توان به غذای كودك آرد یا روغن مایع اضافه نمود. به هر وعده غذای كودك‌ "صبحانه، ناهار، شام" حدود یك تا دو قاشق مرباخوری روغن مایع یا كره آب شده اضافه نمایید.

 چگونه می‌توان غذای كودك را مغذی كرد؟

منظور از مغذی كردن، اضافه نمودن موادی است كه علاوه بر انرژی، مقدار پروتئین، ویتامین ها و املاح غذای كودك را بیشتر می‌كند.

 مواد غذایی پروتئینی برای رشد كودك ضروری اند. برای اینكه پروتئین غذای كودك بیشتر شود می‌توانید:

* حتی الامكان مقداری گوشت بصورت تكه ای یا چرخ كرده (مانند گوشت مرغ، ماهی، گوسفند و گوساله) به غذای كودك اضافه كنید.

* حبوبات مثل نخود، لوبیا، عدس، ماش منبع خوبی از پروتئین هستند. با شروع 9 ماهگی برای تأمین پروتئین مورد نیاز كودك حبوبات كاملا" پخته و له شده به سوپ كودك اضافه كنید.

*  افزودن تخم مرغ به غذای كودك می‌تواند پروتئین غذای كودك را بیشتر كند. برای مثال، تخم مرغ آب پز را داخل پوره سیب زمینی و یا سوپ كودك، بعد از طبخ آن رنده كنید. (در مورد كودكان زیر یكسال باید فقط زرده تخم مرغ به كودك داده شود).

 برای افزایش ویتامین ها و املاح غذای كودك از چه مواد غذایی می‌توان استفاده كرد؟

ویتامین ها و املاح برای رشد و تأمین سلامتی كودك ضروری هستند و باید در غذای روزانه كودك به اندازه كافی وجود داشته باشند. سبزیها منابع غنی از ویتامین ها هستند. استفاده از سبزیهای برگ سبز مثل اسفناج، جعفری، شبت، گشنیز و یا هر نوع سبزی دیگری كه در دسترس است در داخل سوپ و سایر غذاهایی كه به كودك داده می‌شود ویتامین ها و برخی از املاح مورد نیاز برای رشد كودك مثل آهن را تأمین می‌كند، (بخاطر داشته باشید به كودكان زیر یكسال نباید اسفناج داد). سبزیهای زرد و نارنجی رنگ مثل كدو حلوایی،هویج و گوجه فرنگی دارای ویتامین A هستند و استفاده از این سبزیها در غذای كودك به تأمین ویتامین A مورد نیاز برای رشد كودك كمك می‌كند.

روشهای ساده و ارزان برای مقوی و مغذی كردن غذای كودك:

با استفاده از پودر جوانه غلات و حبوبات می‌توان غذای كودك را مقوی ومغذی كرد. زیرا این مواد علاوه بر اینكه سرشار از ویتامین های B و C هستند به هضم غذا هم كمك می‌كنند.

طرز تهیه جوانه غلات و حبوبات:

ابتدا مقداری گندم، ماش یا عدس را به مدت 2 تا 3 روز خیس كنید، بعد آن را در یك سینی تمیز پهن كرده و یك پارچه تمیز و مرطوب روی آن پهن كنید و هر روز پارچه را آب بزنید. پس از اینكه جوانه ها سبز شد می‌توانید جوانه كامل را به سوپ یا آش كودك اضافه كنید. برای تهیه پودر جوانه غلات و حبوبات باید جوانه ها را خشك كرده و به پودر تبدیل كنید و هر بار مقدار كمی‌از آن را (با توجه به سن كودك از 1 قاشق مرباخوری تا 1 قاشق سوپ خوری سر صاف) به سوپ یا هر نوع غذای كودك اضافه كنید. با این كار هم انرژی غذای كودك افزایش می‌یابد و هم پروتئین، ویتامین ها و املاح غذای كودك بیشتر می‌شود. پودر جوانه غلات و حبوبات را می‌توان در یك شیشه درب دار ریخته وتا 2 هفته در یخچال نگهداری كنید.

سعی كنید برای تهیه سوپ یا كته از گوشت با استخوان استفاده كنید، مثل ران مرغ و یا ماهیچه گوسفند تا املاح و چربی بیشتری به بدن كودك برسد.

می‌توانید چند قلم گوسفند یایك قلم گوساله را جداگانه بپزید، چربی روی آن را بگیرید و عصاره آن را برای 4 روز در یخچال و برای 2 ماه در فریزر نگهداری كنید و به هر وعده غذای كودك 2 قاشق غذا خوری از این عصاره را اضافه نمایید.

 نویسنده:  دکتر ربابه شیخ الاسلام

 از نظر متخصصان تغذیه این وعده ها شامل سه وعده اصلی صبحانه ، ناهار ، شام و دو یا سه میان وعده هستند .

 در این میان مصرف صبحانه به دلیل افزایش سوخت و ساز بدن در هنگام صبح ، برای كودكان اهمیت فراوان دارد .

 از طرف دیگر تحقیقات زیادی نشان می دهند كه مصرف صبحانه باعث افزایش قدرت یادگیری و ایجاد تمركز بیشتر در كودكان می شود .

 با توجه به این نكته كه بیش ترین فعالیت فكری كودكان به ویژه در سنین مدرسه ساعات آغازین روز است پس صبحانه باید شامل مواد غذایی باشد كه بتواند یك سوم كل انرژی مورد نیاز روزانه را (حدود 700-600) كالری برای پسران و حدود ( 500-600 كالری ) برای دختران تامین كند.

 برای تامین انرژی مورد نیاز :

 انواع نان ، غلات آماده صبحانه مانند برشتوك ، همچنین مربا ، كره ، عسل ، خامه ، حلیم و برای تامین پروتئین مصرف پنیر ، تخم مرغ و شیر توصیه می شود .

 نیاز به املاح و ویتامین ها را می توان با مصرف انواع میوه به صورت تازه یا خشك مانند برگه ها یا آب میوه های تازه تهیه شده در منزل تامین كرد .

 مناسب ترین روش برای استفاده از مواد غذایی ذكر شده و اطمینان از تامین نیازهای كودك در این وعده ، مصرف برنامه های چرخشی در طول هفته است .

 وجود یك منبع پروتئینی به طور روزانه در وعده های صبحانه برای رشد بهتر كودك ضروری است .

 كودكانی كه عادت به خوردن صبحانه ندارند دچار اختلالاتی نظیر سرگیجه تهوع و در بعضی مواقع استفراغ می شوند .

 گروهی از كودكان خوردن انواع غذاهای گرم مانند انواع ساندویچ ، عدسی و ... را به تناول انواع صبحانه های معمول ترجیح می دهند . توجه به این خواسته كودكان راه كاری مناسب برای ایجاد تمایل به مصرف صبحانه است .

 رعایت مواردی مانند چیدن سفره زیبا بر اساس تمایلات كودك ، استفاده از رنگ های شاد مانند نارنجی ، صرف صبحانه توسط خود والدین و فراهم كردن محیطی به دور از نگرانی و استرس و انتقال حس دوست داشتن به فرزندان باعث تحریك اشتهای كودكان و افزایش تمایل آنها به مصرف این وعده مهم می شود .

 از نكات مهم دیگر توجه به زمان مصرف صبحانه است . بهترین زمان برای كودكان سنین مدرسه قبل از ورود به كلاس و در كودكان پیش دبستانی فاصله بین 9-7 صبح است .

 فراموش نكنیم كه نخوردن صبحانه از دلایل مهم افت تحصیلی در كودكان سنین مدرسه و اختلال رشد در كودكان پیش دبستانی است .