مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

شناخت عوامل موثر بر سطح زيرکشت جو مي تواند ابزاري مناسب براي دستيابي به خودکفايي در توليد اين محصول باشد. از آنجا که بر اساس مباني نظري، سياستهاي قيمتي از مهمترين عوامل تاثيرگذار بر سطح زيرکشت است، در مطالعه حاضر، به منظور بررسي چگونگي شکل گيري انتظارات قيمتي کشاورزان و دخالت آن در تصميم گيري براي کشت محصول، تابع سطح زيرکشت جو بر اساس دو الگوي انتظارات قيمتي تطبيقي و انتظارات عقلايي در دوره زماني 1361-83 بررسي و مقايسه شده است. براورد تابع سطح زيرکشت جو با فرض اينکه کشاورزان انتظارات خود را در چارچوب انتظارات تطبيقي تعديل و بازبيني مي کنند، نتايج سازگار و مقبول تري را به همراه داشت. از آنجا که در چارچوب الگوي انتظارات تطبيقي، امکان واکنش کشاورزان به سياستهاي دولت وجود ندارد و در واقع نمي توانند با رفتار خود، اثرگذاري اين سياستها را خنثي نمايند، لذا به نظر مي رسد دولت مي تواند با سياستگذاري هاي مناسب بر روند توليد اين محصول تاثيرگذار باشد.

 نسخه قابل چاپ

يکي از اقداماتي که براي تامين غذاي افراد جامعه توسط دولتها انجام مي پذيرد، سياستهاي حمايتي بخش کشاورزي است. اين مطالعه اثر سياستهاي حمايتي بخش کشاورزي شامل سياستهاي قيمتي و نهاده اي را بر امنيت غذايي خانوارهاي روستايي بررسي مي کند. با استفاده از شاخص کلي امنيت غذايي خانوار، امنيت غذايي اين خانوارها طي دوره 1362-85 براورد و ميزان حمايت از بخش کشاورزي با استفاده از شاخص معيار کلي حمايت محاسبه شد. اثر اين سياستها نيز با استفاده از روش خود رگرسيون برداري بر امنيت غذايي خانوارهاي روستايي بررسي گرديد.
نتايج نشان مي دهد که در اکثر سالها از کشاورزان حمايتهاي قيمتي منفي انجام شده اما با وجود حمايتهاي نهاده اي مثبت، برايند حمايت از بخش کشاورزي مثبت بوده است. مجموع حمايتهاي قيمتي و نهاده اي از بخش کشاورزي بر امنيت غذايي خانوارهاي روستايي در کوتاه مدت اثر مثبت داشته اند، اما در بلندمدت خير. کاهش بودجه براي حمايتهاي نهاده اي و اختصاص آن براي تامين اعتبارات خريد تضميني بموقع و متنوع سازي ابزارهاي حمايتي مي تواند به بهبود امنيت غذايي روستاييان کمک کند.

 نسخه قابل چاپ

اصلاح ساختار و توسعه زيرساخت ها در بخش کشاورزي باعث ايجاد شرايط مناسب جهت بهره برداري بهتر از عوامل توليد سنتي مانند نيروي کار، سرمايه و فناوري مي شودو لذا يک عامل بالقوه رشد در اين بخش به حساب مي آيد. استان کردستان که در توليد توت فرنگي مقام اول کشور را به خود اختصاص داده است، به دليل سنتي بودن زيرساخت ها و روشهاي بازاررساني(ضايعات 35 درصدي) نتوانسته است از اين فرصت طبيعي در جهت افزايش درآمد کشاورزان استفاده كند و به رغم قيمت نازل محصول در فصل برداشت قادر به صادرات آن نبوده است. بنابراين، در جهت رفع اين مشکل، بودجه لازم جهت انجام مطالعات اوليه احداث پايانه صادراتي محصولات کشاورزي در استان کردستان تامين شد. در اين تحقيق با استفاده از روش ماتريس تحليل سياستي (PAM)، آثار سياستهاي حمايتي دولت در احداث پايانه صادراتي و حمايت از بازار عوامل توليد در چهار سناريو بررسي و مقايسه شده است.
نتايج حاصل از تحقيق نشان مي دهد كه استان کردستان گرچه در توليد توت فرنگي داراي مزيت نسبي است، ولي احداث پايانه به عنوان زيرساخت تخصصي حمل و نقل صادراتي،ضمن توسعه صادرات، آثار مثبت و قابل ملاحظه اي بر مزيت نسبي و درآمد کشاورزان خواهد داشت. لذا احداث پايانه صادراتي محصولات كشاورزي قويا توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

سياستهاي دولت در زمينه قيمتگذاري محصولات كشاورزي برانگيزه هاي توليد و بازده در بخش كشاورزي اثر مي گذارد. پنبه ششمين محصول زراعي ايران است كه به ويژه پس از پيروزي انقلاب اسلامي به طور گسترده اي دخالت دولت در بازار و توليد آن اعمال شده است. اين دخالتها بر شكل گيري قيمتها در بازار و ارتباط آن با قيمتهاي جهاني تاثير گذاشته و موجب اعمال حمايت يا ماليات بر توليد كنندگان پنبه شده است. در اين مطالعه با استفاده از روش اقتصادسنجي، روابط قيمتها در بازار داخلي براورد و با استفاده از شاخص نرخ حمايت اسمي، آثار سياستهاي اعمال شده در تحريف قيمتهاي نسبي توليدكننده بررسي شده است. نتايج تحقيق نشان از وجود رابطه مثبت و بلندمدت بين قيمت سر مرز و جهاني پنبه و نبود رابطه بلندمدت بين قيمت داخلي و جهاني پنبه دارد. نرخ حمايت اسمي مستقيم در بيشتر دوره مثبت، نرخ حمايت اسمي غيرمستقيم منفي و نرخ حمايت كل در برخي سالها مثبت و در برخي منفي بوده است.

 نسخه قابل چاپ

رشد و گسترش جمعيت از يک سو و تامين آب براي تهيه مواد غذايي جمعيت در حال رشد از سوي ديگر در دهه هاي اخير باعث بروز اختلافهاي جدي در ميان بهره برداران از منابع آب شده است. به جهت محدوديت اين منابع، ضرورت بهره برداري پايدار از اين منابع مشهود است. در سيستمهايي که متشکل از چندين تصميم گير مستقل مي باشند، نظريه بازيها ابزاري توانمند در دستيابي بهره برداران به نقطه تعادل پايدار مي باشد. هدف از اين تحقيق نيز ارايه يک مدل پويا به منظور رفع اختلاف ميان بهره برداران از آبخان مشترک و دستيابي به تعادل پايدار است.
در اين مقاله بر اساس نحوه همکاري و ميزان تعامل بهره برداران از آبخان، رفتار آنها در قالب سه سناريو مدل شده است: سناريوي الف) مدل بازيهاي ايستا بدون همکاري، ب) مدل بازيهاي پويا بدون همکاري و ج) مدل با همکاري کامل. به منظور مقايسه نتايج حاصل از اعمال سناريوهاي فوق، بهره برداري از سفره آب زيرزميني مشترک - که در بين دو بهره بردار شهري و کشاورزي در منطقه فرضي واقع شده است - مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهد عوايد حاصل از مدلِ با همکاري کامل بيش از مدلهاي بدون همکاري است. همچنين استفاده از مدل رفع اختلاف پوياي پيشنهادي افزايش 20 درصد عايدي بهره برداران را نسبت به مدل رفع اختلاف ايستا در پي خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

به كارگيري و توسعه مفاهيم تجربي موجود درحوزه سنجش عملكرد مالي بر اساس شاخصهاي حسابداري به منظور محاسبه مدل رتبه بندي و ارايه نتايج در ترسيم وضعيت براي ساماندهي تعدادي از شركتهاي كشت و صنعت وزارت جهاد كشاورزي از اهداف اصلي اين تحقيق محسوب مي گردد.
در پيمايش اوليه به منظور شناخت كارا از متغيرهاي پر اهميت، 28 شاخص مالي در چهار گروه پس از حذف داده هاي مفقوده در ده شركت انتخاب شده و براي ورود به مدل آماري عاملي - خوشه اي و سپس مدل تشخيصي استفاده مي شود.
بر اساس نتايج حاصل از حل آزمونهاي فوق در سال 1384، دو مولفه مشترك پس از انجام دوران واريماكس، از ميزان 95 درصد واريانس تجمعي برخوردار بوده، ضمن آنكه تمامي شركتها در چهار خوشه به وسيله مدل خوشه اي توزيع شده اند و نتايج حاصل در تاييد اثرگذاري مولفه ها نيز درميزان اختلاف خوشه ها توسط تحليل تشخيصي به طور كامل تاييد گرديد. تمامي فرايند فوق به منظور دستيابي نتايج قويتر براي سال 1385 نيز تكرار و سپس مقايسه شد.
در نهايت، مي توان گفت كه پيش از اقدام به انتقال شركتها و براي افزايش ضريب موفقيت، مي بايست دو ديدگاه مدنظر قرار گيرد: 1. تشريح و سنجش دقيق حوزه فعاليتهاي شركتها و 2. محاسبه ميزان درجه رقابت پذيري شركتها.

 نسخه قابل چاپ

صنايع قند ايران با بيش از يک صد سال فعاليت اقتصادي، %65 نياز شكر کشور را تامين مي كند و %35 كسري توليد شكر نيز از خارج وارد مي شود و لذا توسعه صنعت قند در جهت تامين شکر مورد نياز کشور ضروري است. هدف از اين تحقيق، مكان يابي و تعيين ظرفيت كارخانه قند سوم استان كرمانشاه مي باشد. تعيين مکان مناسب کارخانه قند در قالب حداكثرسازي توليد چغندر قند استان كرمانشاه، جذب چغندرقند مازاد بر مصرف دو كارخانه قند موجود استان، حداقل سازي هزينه حمل و نقل و نزديكي به منابع مواد اوليه و بازار مصرف و با استفاده از 9 معيار کمي و کيفي در سال 1386 انجام شده است. مدل مورد استفاده در تحقيق، تلفيق تکنيکهاي Topsis و AHP و اجرا در محيط نرم افزار صفحه گسترده(Excel)  مي باشد.
نتايج تحقيق نشان مي دهد که مکان مناسب براي كارخانه قند سوم، شهرستان كرمانشاه است و ظرفيت اين كارخانه با تكنيكهاي ارزيابي اقتصادي طرح و پيش بيني ميزان توليد چغندرقند در سطح منطقه، ده هزارتن تعيين شده است.

 نسخه قابل چاپ

استان ايلام از جمله استانهاي بسيار محروم است به گونه اي كه از لحاظ شاخصه اي توسعه يافتگي در رده پايين استان هاي كشور قرار دارد. بنابراين لازم است كه با برنامه ريزي صحيح، بخشهاي اقتصادي رونق بخشِ توسعه استان شناسايي گردند و روي اين بخشها سرمايه گذاري شود. براي بررسي ارتباطات بي نبخشي از جدول داده ستانده منطقه اي كه به روش گريت (GRIT) استخراج شده، استفاده گرديده است. پس از تشكيل جدول داده - ستانده، با استفاده از ضرايب فزاينده اشتغال نوع اول و دوم و ضرايب فزاينده درآمدي نوع اول و دوم و همچنين ضرايب نسبي سرمايه بر و كاربر بودن بخشها، اولويت سرمايه گذاري بخشهاي اقتصادي استان در سال 1383 مشخص شد. نتايج نشان مي دهد كه اولويت سرمايه گذاري در بخشها به ترتيب به بخشهاي صنايع مواد غذايي و آشاميدني و دخانيات، محصولات كاني غيرفلزي، محصولات اساسي فولاد و ذوب آهن و كشاورزي اختصاص دارد.

 نسخه قابل چاپ

براي استفاده از مدل هاي برنامه ريزي رياضي در تعيين الگوي بهينه كشت مزارع با توجه به شرايط ريسك و نبود قطعيت و وجود اطلاعات نادقيق و غيرقطعي مي توان از تكنيك هاي جديد برنامه ريزي فازي 2 و بازه اي 3 استفاده كرد. در اين پژوهش با بهرهگيري از تكنيك برنامه ريزي بازه اي و با توجه به آمار سالهاي زراعي 1378 تا 1384، الگوي بهينه كشت محصولات زراعيِ گندم، جو، ذرت، آفتابگردان، چغندرقند و سيب زميني با در نظر گرفتن شرايط ريسك و داده هاي نادقيق محاسبه شده است. اين تحقيق بر روي مزرع هاي به وسعت 85 هكتار واقع در استان همدان صورت پذيرفته است. نتايج نشان مي دهد بر پايه مدل برنامه ريزي بازه اي، با توجه به شرايط ريسك و نبود قطعيت و محدوديتهاي موجود، الگوي بهينه كشت شامل محصولات گندم و جو و سيب زميني است. همچنين با افزايش ريسك پذيري كشاورزان، سطح زيركشت محصول جو كاهش و سي بزميني افزايش يافته و سود بيشتري نصيب كشاورزان شده است. بايد گفت كه نتايج بهدست آمده از مدل مذكور به شرايط دنياي واقعي نيز نزديكتر است.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه با هدف پيش بيني قيمت اسمي و واقعي محصولات كشاورزي شامل پنبه و زعفران و برنج براي دوره 1350-84 صورت گرفت. پس از بررسي ايستايي سريها، تصادفي بودن متغيرها با استفاده از دو آزمون ناپارامتريك والد - ولفويتز و پارامتريك دوربين – واتسون بررسي شد. بر اساس نتايج اين آزمونها، تمامي سري هاي قيمت اسمي محصولات ياد شده و همچنين سري قيمت واقعي پنبه به عنوان سري هاي غيرتصادفي و قابل پيش بيني ارزيابي شدند. الگوهاي مورد استفاده براي پيش بيني شامل ARIMA، تعديل نمايي يگانه، تعديل نمايي، دوگانه، هارموني، ARCH و الگوي شبكه عصبي مصنوعي است. بر اساس معيار كمترين خطاي پيش بيني، الگوي ARIMA سري هاي قيمت اسمي برنج و زعفران را بهتر از ساير روشها پيش بيني كرد. بهترين پيش بيني براي سري هاي قيمت اسمي و واقعي پنبه نيز به ترتيب با استفاده از الگوهاي شبكه عصبي مصنوعي و هارمونيك به دست آمد. مقادير خطاي پيش بيني حداقل براي هر يك از سري هاي اسمي قيمت پنبه، برنج و زعفران و همچنين قيمت واقعي پنبه به ترتيب برابر با 30.08، 11.14، 4.46 و 14.78 درصد محاسبه شد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق با به كارگيري آخرين جدول داده ? ستانده ايران (1380)، پتانسيل اشتغال زايي، درآمدزايي و توليد بخش هاي مختلف با استفاده از شاخص هاي گوناگون بررسي مي شود. در ضمن نقش بخش كشاورزي از لحاظ توليد، درآمد و اشتغال در ميان ديگر بخش هاي اقتصاد ايران نيز تبيين ميگردد.
نتايج نشان مي دهد كه بخش كشاورزي (1)، روغنها و ساير محصولات غذايي (5) و ساختمان (26) رتبه اول تا سوم اشتغال زايي را در ميان بخشهاي اقتصادي دارند. مقايسه كشش توليد كل و كشش اشتغال كل نشان مي دهد كه از 35 بخش اقتصاد ايران تنها 7 بخش كشش اشتغال بيشتر از كشش توليد دارند و اين، هم جهت با نظريه صندوق بين المللي پول (2002) است كه بيان ميدارد به رغم نرخ رشد بالاي توليد در ايران، نرخ رشد اشتغال ناچيز است.

 نسخه قابل چاپ

پيش بيني رفتار متغيرهاي اقتصادي يكي از الزامات برنامه ريزي براي آينده است كه اغلب با استفاده از تكنيكهاي سري زماني انجام مي شود، اما انتخاب نوع الگوي سري زماني بر دقت پيش بيني بسيار اثرگذار است. با اين حال، در مطالعات بسياري انتخاب الگو به صورت دلخواه و نه بر اساس يك روش نظام مند صورت گرفته است.
هدف اصلي اين مطالعه ارايه رويكردي سيستمي براي مشخص كردن الگوي مناسب سري زماني براي پيش بيني مصرف دو محصول سيب و پرتقال است. به اين منظور اطلاعات و آمار مصرف سرانه اين محصول در دوره زماني 1353-85 انتخاب و چگونگي استفاده از رويكرد ياد شده براي الگوسازي سري هاي زماني نشان داده شده است. در اين راستا دقت پيش بيني الگوهاي پيشنهادي بر مبناي رويكرد سيستمي با الگوي خودتوضيح برداري – كه معمولا در مطالعات بدون توجه به اين رويكرد و صرفا به صورت دلخواه مورد استفاده قرار مي گيرد - مقايسه شده است. نتيجه اين مقايسه نشان داد كه به كارگيري رويكرد سيستمي مي تواند به ميزان قابل ملاحظه اي دقت پيش بيني را افزايش دهد . در نهايت با استفاده از الگوهاي انتخابي، مصرف سرانه سيب و پرتقال براي دوره زماني 1386 تا 1395 پيش بيني شده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله مزيت نسبي و شاخص هاي حمايتي براي محصولات زراعي صنعتي شامل آفتابگردان، پنبه آبي، سوياي بهاره آبي و چغندرقند در سطح ملي براي سال 83 با استفاده از محاسبه و تجزيه و تحليل شده است. نتايج مطالعه حاضر در (PAM) ماتريس تحليل سياستي محصولات زراعي نشان مي دهد كه ايران در توليد (DRC) خصوص شاخص مزيت نسبي محصولات پنبه آبي و سوياي بهاره آبي داراي مزيت نسبي است؛ به عبارتي توليد محصولات فوق در داخل كشور باصرفه تر از واردات آنهاست، در حالي كه آفتابگردان و چغندرقند داراي براي پنبه و سويا نشان مي دهد كه (NPC) مزيت نيستند. بررسي شاخص حمايت اسمي محصول قيمت بازاري اين محصولات كمتر از قيمت سايه اي آنهاست؛ به عبارت ديگر سياست هاي دولت باعث شده است قيمت اين محصولات در داخل كشور كمتر از قيمت مرزي در نرخ سايه اي ارز باشد و مبين اعمال ماليات ضمني بر توليدكنندگان اين محصولات است. نتايج شاخص در مورد محصولات زراعي مورد مطالعه نمايان مي سازد كه (NPI) حمايت اسمي نهاده ها زارعان درخصوص نهاده هاي قابل تجارت مورد حمايت قرار گرفته اند و به عبارتي كشاورزان اين نهاده ها را به صورت يارانه اي و ارزانتر از قيمت مرزي آنها خريداري كرده و در توليد يا ضريب حمايت موثر نيز براي آفتابگردان و EPC محصول مورد استفاده قرار داده اند. شاخص چغندرقند وجود حمايت موثر و هدفمند دولت از اين محصولات و براي ساير محصولات عدم حمايت موثر و هدفمند دولت را نشان داده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله مزيت نسبي و شاخص هاي حمايتي براي محصولات زراعي صنعتي شامل آفتابگردان، پنبه آبي، سوياي بهاره آبي و چغندرقند در سطح ملي براي سال 83 با استفاده از محاسبه و تجزيه و تحليل شده است. نتايج مطالعه حاضر در (PAM) ماتريس تحليل سياستي محصولات زراعي نشان مي دهد كه ايران در توليد (DRC) خصوص شاخص مزيت نسبي محصولات پنبه آبي و سوياي بهاره آبي داراي مزيت نسبي است؛ به عبارتي توليد محصولات فوق در داخل كشور باصرفه تر از واردات آنهاست، در حالي كه آفتابگردان و چغندرقند داراي براي پنبه و سويا نشان مي دهد كه (NPC) مزيت نيستند. بررسي شاخص حمايت اسمي محصول قيمت بازاري اين محصولات كمتر از قيمت سايه اي آنهاست؛ به عبارت ديگر سياست هاي دولت باعث شده است قيمت اين محصولات در داخل كشور كمتر از قيمت مرزي در نرخ سايه اي ارز باشد و مبين اعمال ماليات ضمني بر توليدكنندگان اين محصولات است. نتايج شاخص در مورد محصولات زراعي مورد مطالعه نمايان مي سازد كه (NPI) حمايت اسمي نهاده ها زارعان درخصوص نهاده هاي قابل تجارت مورد حمايت قرار گرفته اند و به عبارتي كشاورزان اين نهاده ها را به صورت يارانه اي و ارزانتر از قيمت مرزي آنها خريداري كرده و در توليد يا ضريب حمايت موثر نيز براي آفتابگردان و EPC محصول مورد استفاده قرار داده اند. شاخص چغندرقند وجود حمايت موثر و هدفمند دولت از اين محصولات و براي ساير محصولات عدم حمايت موثر و هدفمند دولت را نشان داده است.

 نسخه قابل چاپ