بانک مقالات مطالعات انقلاب اسلامی

در اين نوشتار با بحث پيشينه دفاع از حقوق بشر در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، اقدامات دستگاه سياست خارجي به دو شيوه توسل به سازمان هاي بين المللي و اقدامات مستقل بررسي شده است. در ادامه به جايگاه دفاع از حقوق بشر در فلسفه بعثت انبيا و تاسيس نظام اسلامي اشاره و معلوم شده است که بعثت انبيا و تشکيل حکومت، ارتباط وثيقي با اين هدف بسيار مهم دارد. همچنين نظام حقوق بين الملل و حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران در سه حوزه مباني و اهداف و اصول سياست خارجي، پشتوانه ديگري براي اين رويکرد در سياست خارجي به حساب مي آيد. اصول سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران از جمله اصول صلح و هم زيستي مسالمت آميز و دفاع از مستضعفان، پشتوانه هاي اين رويکرد در سياست خارجي هستند که هر يک، مباني محکمي در قرآن و سنت دارند.

 نسخه قابل چاپ

حاكميت قانون به عنوان اصطلاحي جدلي و البته مبناي مهم ارتباط دولت و شهروندان، مفهومي اوليه دارد. در پارادايم هاي مختلف عناصر و مولفه هاي اصلي و اوليه، مفهوم حاكميت قانون متفاوت است. برخي اين گزاره ها را، دلايل و قانوني بودن آن دانسته و بعضي استناد و قانونيت را عناصر اصلي اين مفهوم قلمداد كرده اند. در مقام نظريه پردازي و اجرا نيز ممكن است مفهوم ها، برداشت ها و تحليل هاي مختلفي ارائه شود. از قبيل برداشت هاي شكلي، ماهوي، غايت انگار و ابزار انگار. مقاله حاضر با بررسي اين مفاهيم و برداشت ها از حاكميت قانون مفهوم اوليه و برداشت مورد نظر را در قانون اساسي ج.ا.ا تبيين مي نمايد.

 نسخه قابل چاپ

تشريح جوانب تاريخ مشروطه، همچنان لازم و ضروري است تا با شناخت آن، از عوامل فاجعه آفرين و انحراف زا که عملا همه فداکاري ها و رشادت ها و شهادت ها را بي نتيجه گذاشت، درس بگيريم.
در اين نوشتار به نقش روحانيت به عنوان مهم ترين عامل در ساماندهي جامعه ايران در زمان انقلاب مشروطه مي پردازيم. روحانيت به مثابه يک طبقه موثر در انقلاب مشروطه به دليل وابسته نبودن به هيات حاکم، نکته مثبت و نماياني است و حضور اين قشر در ميان تمام گروه هاي مردمي، يكي از عوامل مهم تاريخ معاصر ايران به حساب مي آيد كه موجب شد در مواقع حساس و سرنوشت ساز، همراه و همگام با مردم بتوانند با جهت گيري صحيح، بر اساس خواسته هاي مردم حركت كنند و نبض خيزش هاي مردمي را در دست داشته باشند.

 نسخه قابل چاپ

در مقاله حاضر، ابتدا ماهيت متفاوت انقلاب اسلامي ايران با نگاهي بر نظريه مارکسيستي پيرامون انقلاب به عنوان مهم ترين نظريه انقلابي غيرتوحيدي، بررسي مي شود و در ادامه، تبيين پويايي انقلاب در افق فکري و فرهنگي آن پيگيري مي شود.
نتيجه نهايي مقاله اين است که يکي از مباني فکري انقلاب اسلامي، نظرداشتن به حاکميت حضرت مهدي (عج) است و اين مبناي فکري همراه با ماهيت توحيدي انقلاب که آن را از ساير جريان هاي انقلابي غيرتوحيدي جدا مي سازد، به راز ماندگاري انقلاب بدل شده است.

 نسخه قابل چاپ

از زمان ظهور پارادايم «ترقي غربي» که وجه مسلط آن، اخذ مباني معرفتي غرب براي وصول به ترقي بوده، الگوي ديگري در چالش با آن قرار گرفت که استفاده از مباني معرفتي ديني و مقتضيات دروني جامعه ايران را براي رسيدن به پيشرفت ضروري مي دانست.
تسلط پارادايم «شبه ترقي غربي» در دوره پهلوي موجب شد تا استفاده از ظواهر غرب به ابزاري براي وابستگي، تخريب ساختارهاي اجتماعي و غارت ايران به کار رود. بر اين اساس، شکل گيري انقلاب اسلامي ايران در چالش با «ترقي» و «شبه ترقي» به عنوان نقطه عطفي در طرح الگوي پيشرفت، سير تكاملي و تبديل شدن آن به يک پارادايم مسلط به شمار مي آيد.
در اين مقاله تلاش مي شود تا ضمن تبيين چالش ميان اين دو پارادايم در عصر جمهوري اسلامي، تحليلي از آينده چالش ميان اين دو نيز ارائه شود.

 نسخه قابل چاپ

از آنجا که جبهه ملي در دوران دو کابينه پرتحول جمشيد آموزگار و جعفر شريف امامي، همچنان به مشي پيشين خود، يعني مبارزه پارلمانتاريستي در چهارچوب قانون اساسي وفادار مانده بود و اين شيوه، هم با مشي رهبري نهضت تعارض داشت و هم با فضاي ملتهب و انقلابي کشور سازگار نبود، در ادامه مشي خود، دست خوش ترديد و اختلاف نظر شد و دو جريان اصلي از متن آن ظهور کرد: بخشي از اين جريان به همراهي با امام خميني (ره) پرداخت و بخشي ديگر در کنار شاه قرار گرفت و به مخالفت با انقلاب پرداخت که اين مقاله درصدد بررسي اين تحول است.

 نسخه قابل چاپ

نويسنده در اين مقاله مي کوشد يکي از مهم ترين مسايل مربوط به حکومت اسلامي، يعني «تشخيص و تبيين اهداف حکومت اسلامي» را توضيح دهد. وي با تشريح منشا اهداف حکومت ديني، آنها را به دو سطح اهداف بلندمدت يا غايي و اهدف متوسط يا مياني تقسيم کرده و به بررسي هريک از آنها مي پردازد.
او در آخر نتيجه مي گيرد که هرچند اهداف حکومت ديني در مقام نظر از يکديگر جدا هستند ولي در مقام عمل ارتباط ناگسستني با هم دارند و بايد همه را با هم رقم زد.
اين بحث مي تواند علاوه بر نشان دادن تمايز و استقلال ماهوي حکومت ديني از ساير حکومت ها، راهنماي عمل دولتمردان و راهگشاي الگوهاي توسعه و پيشرفت در حکومت ديني باشد.

 نسخه قابل چاپ

نگارنده، ضمن تشريح ادله متقن رسالت جهاني اسلام، به معرفي رويکردهاي مختلف به مساله پژوهش، تحت عنوان رويکردهاي جهان گرايي اسلامي مي پردازد. آنگاه به مدد دو رهيافت، بر اساس انديشه امام به بررسي اين رويکردها و نقد آنها اقدام کرده، رويکرد متفاوت و جامع امام را در موضوع مذکور تبيين مي کند. بدين سان توضيح مي دهد که سيره سياسي امام خميني (ره) در تبيين نسبت منافع ملي نظام اسلامي با مسووليت هاي فراملي آن، ديدگاه ساير رويکردها در تضعيف يا حذف يکي از طرفين اين نسبت به نفع ديگري را نفي کرده، مدعي يک رابطه مبتني بر ديالکتيک تنافع (نفع دو طرفه) بين اين دو حوزه از سياست نظام اسلامي است.

 نسخه قابل چاپ

مردم سالاري ديني، برداشتي نوين از اسلام است که بر جنبه هاي سياسي اسلام به عنوان ديني کامل و جامع پرداخته است و بر نقش مردم در امور سياسي جامعه ديني تاکيد دارد و دلالت بر مرجعيت سياسي و اجتماعي اسلام دارد. از طرفي، تنها مدل حکومتي است که در آن، مشروعيت ديني و مشروعيت سياسي با هم جمع شده است. قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران که جمهوري بودن نظام سياسي کشور را به طرق مختلف تضمين کرده است اصل تفکيک قوا، محوريت مردم در شکل گيري نظام و نيز اداره امور کشور به اتکاي آراي عمومي در نظام جمهوري اسلامي را مورد پذيرش قرار داده و تمهيداتي را براي تحديد قدرت دول، محو استبداد، نهادينه کردن آزادي، مقابله با فساد و سوء استفاده از قدرت، پيش بيني کرده است.

 نسخه قابل چاپ

انقلاب هاي بزرگ، هنجارهاي حاکم بر نظام بين الملل را به چالش کشيده و مدعي ارائه نظم نويني در عرصه روابط بين الملل بر اساس ايدئولوژي انقلابي مي شوند. در مقابل، مباني نظام بين الملل كه بر حفظ وضع موجود مبتني است، همواره تلاش مي کند تا نوعي تعادل را بر اعضاي سيستم بين الملل تحميل کند. لذا، هر عاملي که معيارهاي اساسي نظام موجود را دچار تحول کند و باعث عدم تعادل در سيستم بين الملل شود، به عنوان عنصري ضد سيستمي تلقي خواهد شد و با آن به مقابله برخواهند خاست.
اين مقاله، چگونگي و چرايي شکل گيري موجي از ضد انقلابيگري در نظام بين الملل عليه انقلاب هاي بزرگ را از منظر تئوري رئاليسم تدافعي مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

نوشتار حاضر با هدف ترسيم رويكردي كه معنا و معناگرايي را در كنار معنويت درنظرگرفته و در عين حال ظرفيت هاي ساختار فعلي روابط بين الملل را نيز ناديده نگيرد اين سوال را فراروي خويش مي بيند که چگونه احياي معناگرايي در بستر نظريه پردازي، زمينه را براي برجستگي و لزوم کاوش در رويکرد بومي ايراني-اسلامي فراهم مي آورد؟ با علم به اين مساله، مدعاي اصلي آنست که با آغاز روند نقد مباني مادي گرايانه نظريات جريان اصلي و فراهم شدن زمينه تنوع و تکثر، با استنتاج وجوه سلبي و ايجابي جريان هاي غالب نظري (جريان خردگرا، مكتب انگليسي و انتقادي)، مي توان به گزاره هايي دست يافت كه مقوم مباني اوليه رويكردي جديد با نام «ايراني-اسلامي» باشد. اين مباني با وجوه نهادي (قانون اساسي) و شخصيتي (آراي امام ره) بومي مي شوند.

 نسخه قابل چاپ

در مدت تبعيد رهبر انقلاب در نجف، نهضت اسلامي تحت کنترل شديد دولت عراق نتوانست از شبکه هاي اطلاع رساني و رسانه هاي جمعي بزرگ و معتبر بهره برد. اما عزيمت ايشان به پاريس و قرار گرفتن در فضاي آزاد رسانه اي آنجا، تغيير «راهبرد رسانه اي» انقلاب را درپي داشت. يافته هاي تحقيق گوياي آن است كه در اين راهبرد جديد، انقلابيون و رهبر انقلاب با بهره برداري مناسب از ظرفيت هاي گسترده رسانه اي پاريس توانستند مسير تحولات سياسي انقلاب را بسيار سريع تر و هموارتر به سوي هدف مورد نظر (تغيير رژيم) سوق دهند.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله در صدد است تا با استفاده از رهيافت چندعلتي به تبيين انقلاب اسلامي ايران بپردازد. اين مدل در سه سطح عوامل ساختاري غيرمستقيم، عوامل ارادي مستقيم و عوامل واسطه اي به واکاوي انقلاب اسلامي ايران مي پردازد؛ بدين بيان که در سطح اول بر مؤلفه هاي ساختاري وضعيت اجتماعي که شرايط يا موانع غيرعادي ايجاد کرده، تاکيد مي شود؛ زيرا در انقلاب ايران فرايند نوسازي در ايجاد چنين وضعيت اجتماعي نقش محوري داشته است. در سطح عوامل ارادي نيز نقش کارگزاران انقلاب و قدرت بسيج آنها و اينکه چرا و چگونه افراد و گروه هايي به کنش هاي انقلابي جذب مي شوند، مورد بررسي قرار مي گيرد و سرانجام در سطح عوامل واسطه اي به احساس محروميت نسبي ـ به عنوان عامل روانشناسي اجتماعي و واسطه دو سطح قبل ـ پرداخته خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

کارآمدي يکي از مفاهيم بنيادي در انديشه سياسي است که امروزه در نظام هاي سياسي، بسيار بر آن تاکيد مي شود. نوشتار حاضر تلاشي است در راستاي تبيين مساله کارآمدي نظام جمهوري اسلامي ايران از ديدگاه امام خميني (ره). از اين رو با اشاره به مفهوم کارآمدي، شاخصه ها و مکانيسم هاي آن، ديدگاه ها و انديشه هاي ايشان را در اين زمينه بررسي مي کنيم. به گمان نگارنده از آنجاکه شکل گيري انقلاب اسلامي و انديشه هاي امام خميني (ره) برمبناي اعتقادات ديني است، کارآمدي، شاخصه ها و مکانيسم هاي آن نيز در اين راستا برمبناي الگوي اسلامي استوار است؛ شاخصه ها و راهکارهايي از قبيل قانون گرايي، مردم گرايي، شايسته سالاري، مصلحت و وحدت که در مقاله بدان ها اشاره شده است.

 نسخه قابل چاپ

مفهوم عدالت، همواره در طول تاريخ به عنوان مفهومي بنيادين اما كلي مطرح شده و داراي انواع مختلفي است. در اين مقاله کوشيده ايم با عنايت به شاخصه هاي عدالت سياسيِ «جان راولز»، ويژگي هاي اين شاخه از عدالت را در گفتمان سياسي امام خميني (ره) بررسي مي کنيم. پرسش اصلي پژوهش حاضر اين است كه عدالت سياسي در گفتمان سياسي امام خميني (ره) داراي چه جايگاهي و چه شاخصه هايي است؟ بر اين اساس، ايشان امنيت همگاني، مشاركت عمومي و حق گزينش برابر را به مثابه شاخصه هاي جهان شمول عدالت سياسي مطمح نظر قرار مي دهد.

 نسخه قابل چاپ