بانک مقالات مهدویت

انديشه ورزان در راستاي زمينه سازي براي ظهور منجي عالم بشريت، وظايف معتقدان به آن حضرت را به دو دسته تقسيم مي کنند. دسته اي از وظايف، متوجه دولت ها و حکومت ها، و دسته اي ديگر مربوط به ملت ها و جوامع است. در اين مقاله که به بحث درباره وظيفه افراد جامعه در قبال حضرت مهدي اختصاص دارد، ضمن طرح نظريه اي با عنوان «نظريه تغيير»، از ظهور منجي به عنوان مهم ترين و اساسي ترين تغيير و تحول در جهان ياد شده است. سپس بيان مي شود که تحقق تغيير در امت ها به دست خداوند خواهد بود، اما لوازم و مقدمات آن به دست بشر و تحت اختيار اوست. آن گاه اثبات مي کند لوازم و مقدماتي که در اختيار بشر بوده و زمينه ساز تحقق تغيير ـ که همان ظهور منجي است ـ عبارت است از «ايمان يا اعتقاد به مهدي?» و ديگري، «عمل و رفتار مطابق و سازگار با اين اعتقاد». هم چنين اصلاح رفتار شخصي و پيروي از اصول ارزش هاي اخلاقي و عدالت محوري در رفتار را به عنوان نخستين اقدام عملي و رفتار زمينه ساز فرد در راستاي تحقق تغيير و ظهور منجي آخرالزمان معرفي مي کند.

 نسخه قابل چاپ

اين نوشتار به بررسي تطبيقي ويژگي هاي شخصيت انسان منتظر با شخصيت سالم از ديدگاه روان شناسي کمال پرداخته است. از اين روي، پس از تبيين مفاهيم شخصيت، انتظار، روان شناسي کمال و مولفه هاي روان شناختي انتظار، به بررسي نقش هر يک از اين مولفه ها بر شخصيت انسان منتظر مي پردازد و آن گاه آن را با معيارهاي سلامت روان از ديدگاه روان شناسي کمال مقايسه مي کند.

 نسخه قابل چا

راه برد احياگري ايمان الهي و حيات مومنانه و توحيدي و ترويج و تقويت آن، جايگاهي اساسي و محوري در زمينه سازي ظهور و تداوم دولت مهدوي دارد و زيربناي ديگر راه بردها و دست آوردها مانند امنيت فراگير و همه جانبه در دولت مهدوي است، هم چنان که ايمان يا امنيت معنوي، در آموزه هاي قرآني و روايي، سرچشمه و مبناي اصلي تحقق حيات طيبه و ايمن و همه عطاياي الهي است.
بسترسازي حيات معنوي طيبه و حسنه براي تربيت و تهذيب افراد چه در حوزه رفتارهاي فردي و چه اجتماعي و دور کردن آنان از حيات سيئه و غيرايماني، اصلي ترين سازوکار جامعه آرماني و موعود اسلامي يا همان حيات طيبه است و نظام هاي زمينه ساز و منتظران بايد بکوشند با تشويق حيات مومنانه و پشتيباني از مومنان و تقابل با دشمنان جبهه ايمان، زمينه ساز عصر ظهور گردند. بديهي است با ظهور مهدي موعود، اين راه برد با قوت و اتقان کامل در جامعه اجرا خواهد شد و زمينه ورود سرشار از عافيت و سلامت و ايمن از عذاب مومنان به زندگي آن جهاني و اخروي فراهم خواهد گرديد.
در نتيجه، احياگري ايمان الهي و حيات مومنانه، اصلي ترين عامل زمينه ساز و راه برد تحقق امنيت و حيات طيبه موعود و دولت مهدوي است و تحقق اين نعمت و برکت الهي و تکميل و تتميم نبوت و امامت و رسالت هاي معصومان، به لطف وجود و ظهور حضرت مهدي صورت خواهد گرفت.

 نسخه قابل چاپ

بحث ما در حوزه جامعه شناختي مسايل سياسي است. انسجام اجتماعي در هر جامعه، تابع نظام فرهنگي آن جامعه است. بايد گفت تعامل گروه هاي سياسي براي نهادينه کردن ارزش هاي جامعه و حرکت آنها در راستاي هم بستگي اجتماعي همواره دغدغه انديشه ورزان بوده است.
آموزه هاي ديني و به ويژه دکترين انتظار، نقش مهمي در انسجام اجتماعي گروه هاي سياسي ايفا مي کند. دولت زمينه ساز نيز که قدرت سياسي را در دست دارد، مسووليت جامعه پذيري را برعهده دارد.
اگر فرهنگ انتظار به طور صحيح در مدارس و موسسه اي علمي و آموزشي و به طور کلي در جامعه، تبليغ و نهادينه شود و ارزش هاي آن از حوزه نظري به متن جامعه منتقل گردد، جامعه منتظر مي تواند نهادها و ساختار خود را متناسب با فرهنگ غني انتظار سامان بخشد، در نتيجه نظام اجتماعي آن با انتظار، هم سو و و همراه خواهد شد. در چنين جامعه اي دولت زمينه ساز، ابزارهاي رسيدن به جامعه موعود و مطلوب را در اختيار افراد قرار مي دهد و آرمان هاي انتظار در اجتماع نهادينه مي شود. به اين ترتيب با حرکت به سوي هم بستگي و انسجام، تفرقه از جامعه رخت برمي بندد.
گروه هاي سياسي، خود را نسبت به زمينه سازي تشکيل حکومت جهاني واحد مهدوي، مسوول مي بينند. بنابراين، تعهدهاي ويژه اي را بر اساس هنجارهاي مهدوي، بر خويش لازم مي دانند و سيره حضرت، يعني وحدت گرايي را الگوي فعاليت هاي خود قرار مي دهند. اين گروه ها در جهت هم نوايي اجتماعي حرکت مي کنند و از برکات آن بهرمند مي شوند: کارآمدي و تعاون، ظلم ستيزي و عزت خواهي، مهرورزي، استحکام جامعه ديني و .... بنابراين، دولت زمينه ساز با نشر معارف مهدوي، هم نوايي فرهنگي و هنجاري را مطابق نظام ارزشي مهدوي در جامعه منتظر، پي گيري مي کند.

 نسخه قابل چاپ

آينده بشر و پايان تاريخ، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. اين حادثه در چه زماني و چگونه اتفاق خواهد افتاد و نقش انسان ها در آن حادثه جهاني چيست؟ گرايش به جبر و اختيار، دو گرايش مهم درباره نقش انسان ها در آن حادثه است. از بررسي آيات قرآن و روايات اسلامي و انديشه کلامي شيعه برمي آيد که انسان در رفتارش موجودي مختار و مسوول است. بنابراين، بايد در برابر عمل کرد خود و حوادث جامعه، احساس مسووليت کرد و پاسخ گو بود. هيچ تحولي در زندگي انسان و جامعه بشري بدون خواست و تلاش انسان به وقوع نخواهد پيوست. ظهور منجي نيز پديده اي به شمار مي رود که بناست در جامعه بشري اتفاق افتد و از اين قاعده مستثنا نيست. تا جامعه جهاني براي آن تحول آماده نشود و انسان هاي فداکار مقدمات آن را ايجاد نکنند، آن تحول اتفاق نخواهد افتاد.

 نسخه قابل چاپ

«ترغيب و طوع مهدوي»، دو مفهوم مقدس و برگرفته از دعاي افتتاح و دعاي فرج منقول از امام صادق است که تصوير تحرک اجتماعي فراگير در جامعه موعود را نشان مي دهد و ويژگي ها، برنامه ها، اهداف و تعاليم روان شناسانه در اين محيط را بيان مي کند. اين مقاله براي توليد ادبيات اين دو مفهوم، ابتدا هدف و روي کرد بنيادين در ترغيب اجتماعي در جامعه منتظر را شناسايي مي نمايد و نظام تبليغي و فرهنگي را متناسب با آن ترسيم مي کند. هدف اصلي و نهايي جامعه منتظر، مستعدسازي حقيقي انسان ها، جز در پناه موعودشناسي، خداپرستي، اطاعت پذيري، کسب رضاي خداوند متعال و تقرب به درگاه او حاصل شدني نيست. بر اين اساس، ترغيب مهدوي، هدف اصلي تنظيم و نگارش اين مقاله است. در اين روي کرد، ابتدا خواست و نياز اصلي انسان ها، بر اساس روان شناسي انساني در ترغيب ديني، مشخص مي گردد و سپس با بررسي ادبيات انتظار، راه برد استقرار و برنامه اصلي براي پاسخ گويي به آن تبيين مي شود. از آن جايي که بيشتر اين امور را بايد در وظيفه دولت زمينه ساز جست وجو کرد، بررسي وظايف و تکاليف اين دولت و شناخت ماهيت و روي کرد آن، در زمره اهداف غايي مقاله قرار دارد.

 نسخه قابل چاپ

جهان امروز با دو پديده متعارض روبه روست. از يک سو عدل، انصاف و اخلاق در نيروهاي اجتماعي و متن جامعه جهاني در حال رشد و فراگيري است. گرايش به معنويت و نياز به منجي در همه ملت هاي توسعه يافته و نيافته، در حال گسترش است. از سوي ديگر، خودبيني، انحصارگرايي و توسعه طلبي، هنوز در ميان برخي دولت ها ديده مي شود. در چنين شرايطي به نظر مي رسد، پريشاني، ناآرامي و اضطراب کنوني در عرصه بين المللي، محصول و نتيجه حاکميت زبان قدرت و سياست در تعيين وضعيت ملت ها، دولت ها و هنجارهاي بين المللي است. اين در حالي است که زبان عمومي مردم در سطح جهاني، زباني مفاهمه جو و برخاسته از فطرت است. زبان فطرت، فلسفه اي غني در مفاهمه و برخوردار از امکان ها و استعدادهايي است که خداي بزرگ، طينت همه آدميان را به آن مفطور کرده است. در اين راستا، انقلاب اسلامي پاسخي به ناکارآمدي زبان سياست و قدرت در عرصه منطقه اي و بين المللي بود. کاربست زبان فطرت از سوي انقلاب اسلامي و ايجاد انگيزه براي زمينه سازي ظهور منجي بر اساس اصول فلسفه تاريخ اسلامي ـ شيعي، طرح جديد ايران براي عبور از وضعيت آشوب زده بين المللي است. استخدام زبان فطرت در گفتمان انقلاب اسلامي در راستاي زمينه سازي ناشي از امکانات و استعدادهاي مشترک فطرت در انسان هاست. چه اين که فطرت، حامل ميراثي مشترک در بشر و متضمن ظهور مفاهيم بين الاذهاني در انسان هاست. شايد به همين دليل است که نقطه عزيمت همه تحولات از جمله زمينه سازي براي ظهور در گفتمان انقلاب اسلامي، توجه و تعمق در ظرفيت هاي فطرت است.
بر اين اساس، نوشتار حاضر مي کوشد تا ظرفيت هاي انقلاب اسلامي در راستاي زمينه سازي ظهور و قيام جهاني مهدي را با تاکيد بر مولفه هايي هم چون فطرت و اصول فلسفه تاريخ اسلامي ـ شيعي، تبيين کند.

 نسخه قابل چاپ

يکي از بخش هاي مهم زمينه سازي دولت براي ظهور، در حوزه «انسان» انجام مي شود. از آن جا که علم روان شناسي، به مطالعه روان و رفتار انسان مي پردازد و شاخه هاي مختلف آن تمام عرصه هاي زندگي انسان را دربر مي گيرد، بايد بررسي شود که آيا اين علم مي تواند در دولت زمينه ساز و در جريان زمينه سازي نقشي ايفا کند يا خير، زيرا غفلت از مطالعه اين علم، در حقيقت غفلت از انسان و نقش آن در زمينه سازي ظهور است. علاوه بر اين، اگر بخواهيم روان شناسي را يکي از ابزارهاي زمينه سازي ظهور قرار دهيم، اين پرسش مطرح مي شود که آيا مي توان به کمک اين نظام موجود، به اين هدف نايل شد يا اين که لازم است در نظام روان شناسي، بر مبناي مولفه هاي مهدويت، تغيير و تحول اساسي رخ دهد. پژوهش حاضر با ارايه دو فرضيه، با روش توصيفي به بررسي اين موضوع مي پردازد و نتيجه مي گيرد که زمينه سازي ظهور حضرت مهدي به روان شناسي، و روان شناسي نيز به زمينه سازي ظهور نياز دارد. بنابراين، لازم است که روان شناسي موجود، به صورت روان شناسي زمينه ساز درآيد که داراي پنج ويژگي آرمان گرايي، خدامحوري، عدالت گستري، غايت انديشي و مهدي پژوهي است.

 نسخه قابل چاپ

ايدئولوژي، دربر گيرنده سه عنصر «هويت»، «موعوديت» و «جهانيت» است که بر اساس تعريف اين عناصر، راه برد عملي هر مکتب شکل مي گيرد. مقاله حاضر کوشيده است در تبيين اختلافات و تعارضات ميان ايالات متحده امريکا و جمهوري اسلامي ايران، به سطح عميق تري از تحليل ها بپردازد و تقابل اين دو کشور را که رهبري دو جريان آينده گرايي را بر عهده گرفته اند، در تفاوت ايده ها جست و جو کند.
در بخش نخست، پس از توضيح چارچوب نظري بحث، از هويت، موعوديت و جهاني شدن ايراني بر اساس فرهنگ و سنت ايراني ـ اسلامي بحث شده و بر نقش موثر امامت و مهدويت در آينده گرايي ايراني تاکيد گشته است.
در قسمت بعد، نويسنده به هويت، موعوديت و جهاني شدن امريکايي پرداخته و ريشه هاي ديني و فلسفي ليبراليسم به عنوان درون مايه آينده گرايي امريکايي را بررسي کرده است. به جريان يوتوپيانيسم و آثار آن نيز در اين نوع آينده گرايي اشاره شده است.
در بخش پاياني، چشم انداز تقابل اين دو نوع آينده گرايي که هريک، موعوديت بديلي نسبت به ديگري در پيش گرفته اند، بررسي شده و مولفه هاي دو مدل، دسته بندي و تبيين گرديده است. هم چنين فرضيه پژوهش مبني بر تفاوت ايده هاي اين تقابل و اثر آن بر تقابل ماده هاي آن توضيح داده شده است.

 نسخه قابل چاپ

موضوع زمينه سازي ظهور، ارتباط محکمي با نحوه نگرش ما به مفهوم و ماهيت انديشه انتظار و نيز رابطه اين آموزه ديني با شرايط، رفتار و تکاليف سياسي ـ اجتماعي جامعه منتظر دارد. در اين نوشتار، ضمن تبيين ماهيت و خاستگاه آموزه انتظار در فرهنگ شيعي، به بررسي رابطه انديشه انتظار با مساله زمينه سازي و مهم ترين ضرورت ها و الزامات آن و نيز ظرفيت هاي جهاني سازي انديشه انتظار، پرداخته شده است.

 نسخه قابل چاپ

جهاني شدن، با مفاهيمي چون فشردگي جهان، وابستگي بخش هاي گوناگون جهان، ادغام، هم گون سازي و گسترش تاثيرگذاري و تاثيرپذيري و ... همراه است. هم چنين آن را زمينه ساز شکل گيري سياست فرابين الملل دانسته اند.
بايد گفت درباره آثار اين پديده، بر روي جنبه هاي گوناگون زندگي بشر، از جمله دين، بحث هاي فراواني شده است. در اين مقاله، مبحث مشترک تمامي اديان، يعني موعودگرايي را دريچه ورود به عرصه جهاني شدن قرار داده ايم. اين موضوع که راه بردمحوري در حوزه ديپلماسي است، از وجوه گوناگون بررسي شده است.

 نسخه قابل چاپ

با غيبت امام دوازدهم، شيعيان، مسلمانان و همه جهانيان دچار محروميتي جانکاه و عميق شدند. شيعه در اين عصر با پذيرش مسووليت تاريخي خود براي خروج از اين محروميت، چشم به راه موعود و عصر ظهور، به انتظار ايستاد، انتظاري که بار سنگين رسالت زمينه سازي براي ظهور را با خود به همراه داشت، چرا که انتظار عمل است و برترين عمل ها (افضل الاعمال انتظار الفرج)، جهاد است و بهترين جهادها (افضل جهاد امتي انتظار الفرج). انتظار آمادگي است و زمينه سازي (من انتظر امراً تهيأ له)، آمادگي و زمينه سازي براي همه خوبي ها و زيبايي ها و رهايي از همه حرمان ها و محروميت ها. انتظار تعهد است و مسووليت (المنتظر لامرنا کالمتشحّط بدمه في سبيل الله) و اين همه يعني رسالت بزرگ شيعه و ميثاق تاريخي او در غيبت امام در هر صبح و شام (و انتظر الفرج صباحاً و مساءاً).

 نسخه قابل چاپ

احاديثي در مجامع روايي شيعه وجود دارد که هر قيامي قبل از انقلاب جهاني حضرت مهدي را باطل و محکوم به شکست دانسته و رهبر آن را طاغوت و منحرف معرفي کرده و از پيروان ائمه خواسته که با آن قيام ها همراهي نکنند و در خانه هاي خود بنشينند تا نشانه هاي ظهور مانند خروج سفياني نمايان شود.
برخي با توجه به ظاهر اين روايات و بدون بررسي و تحليل آنها، زمينه سازي را نفي کرده اند و معتقد شده اند که در عصر غيبت نبايد عليه ظلم و طاغوت قيام کرد و بايد درون خانه منتظر نشست تا هنگامي که خداوند متعال ظهور را محقق بدارد.
اين نوشتار پاسخي به اين نظريه است و با بررسي دلالي، محتواي اين روايات روشن مي کند که اين روايات ناظر به قيام هايي است که رهبر آن به جاي دعوت به معصوم، قيام کنندگان را به خود دعوت مي کند. به عبارت روشن تر رهبران آنها به جاي دعوت به حاکميت اهل بيت خود را مطرح مي کنند و ديگران را به انانيت و نفسانيت خود فرا مي خوانند.
هم چنين منظور نفي قيام کساني است که خود را مهدي موعود معرفي مي کنند، مانند مهدي عباسي. اين گونه روايات شيعيان را از بيعت با اين گونه قيام ها بر حذر داشته اند و فرموده اند: هرگاه نشانه هايي هم چون قيام سفياني واقع شد، اهل انقلاب باشيد و قبل از هرگونه قيام و نهضتي بايد شرايط و مقدمات قيام فراهم باشد.

 نسخه قابل چاپ

آرزوها و خواهش هاي بلند همواره کانون همت مردان بوده است. آنان که روح بلند و همت والايي دارند و افق هاي دور را مي نگرند. پيداست که روح هاي کوچک و پست در پستوهاي پستي غنوده اند و هرگز به گوهر همت دست نمي يابند، «لا همّ? لمهين».
مردان روزگار داراي همت اند و از آبشار همتشان آرمان خواهي فرو مي ريزد. آنان نخست جايگاه و هويت خويش را شناخته اند و به قدر و منزلت خود آگاهي يافته اند «الرجال». و به ميزان شناخت از قدر و اندازه هاي وجودي خود، قواره همت ايشان رفعت مي يابد.

 نسخه قابل چاپ

شايد بتوان گفت، جامع ترين بيان براي تعريف دعا، «طلب به معناي عام» است که طلب تکويني و سوال و درخواست فطري را شامل مي شود. در واقع دعا، طلب خلق از خالق هستي و ايجاد ارتباط با او از طريق زبان سر، زبان قلب و زبان تکوين است.
در نظام هستي، توجه خاص خداوند متعال بر بندگان، زماني است که آنها از آمادگي، قابليت و استعداد لازم برخوردار باشند.

 نسخه قابل چاپ