بانک مقالات علوم اجتماعی

شهروندي از مهمترين عرصه هاي سياسي - اجتماعي است که در طول تاريخ به اشکال گوناگون رواج داشته است. بر اساس موقعيت شهروندي، افراد داراي حقوق برابر هستند که اين حقوق، با مجموعه اي از تعهدات در قبال دولت و جامعه متوازن مي شود.
اين مقاله با استناد به داده هاي پژوهشي، به توصيف ميزان آگاهي از حقوق شهروندي در ميان دانشجويان و تحليل عوامل موثر بر آن مي پردازد. روش مطالعه پيمايش بوده که نمونه اي 300 نفري از دانشجويان دانشگاه علامه و آزاد مورد آزمون قرارگرفته اند.
بر اساس نتايج، ميزان آگاهي از حقوق شهروندي در ميان دانشجويان يکسان نبوده است. در ميان ابعاد مختلف حقوق شهروندي، بيشترين ميزان آگاهي مربوط به بعد جنسيتي و نيز کمترين آن مربوط به بعد مدني حقوق بوده است. همچنين بين ميزان آگاهي هاي اجتماعي و نگرش هاي دانشجويان نسبت به موضوعات مختلف با ميزان آگاهي از حقوق شهروندي رابطه معنادار وجود داشته است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مقاله بررسي نظام طبقاتي کاست در ريگ ودا و اوستا است، که دو ساختار اجتماعي در دو جامعه باستاني هند و ايران بوده است. تصور اين که بين آريايي هاي مهاجر هيچگونه نظام طبقاتي وجود نداشته است، مشکل به نظر مي رسد، چون سرودهاي ريگ ودا و سروده هاي اوستا به سه طبقه مجزا اشاره دارند. اين طبقات در ريگ ودا به نام هاي برهمن (روحانيان)، راجانيه (پادشاهان و اشراف)، وايزيه «وايسياها» (کشاورزان، صنعتگران) بيان شده اند. همچنين اين طبقات سه گانه را با اسامي اثروان (روحانيان)، رشتشتر (ارتشيان) و واستريه (کشاورزان و صنعتکاران) در اوستا آورده شده است. طبقه بندي آريايي ها نشان مي دهد که ساختار طبقاتي ريگ ودايي با نظام طبقاتي اوستايي بسيار نزديک است. اين نشان مي دهد که هر دو نظام، منشا مشترکي داشته اند. از اين رو ثابت مي شود که مهاجرت آريايي ها به هند به صورت تدريجي از ايران صورت گرفته است.

 نسخه قابل چاپ

براي دستيابي به توسعه، پيچيده ترين معماي حل نشده روستاها بويژه در کشورهاي جهان سوم، «برنامه ريزي» از ضروريات انکار ناپذير است. از طرفي براي موفقيت در برنامه ريزي و در نتيجه رسيدن به توسعه، اولين گام، بررسي و شناخت واقعي از سطح برخورداري، توانمنديها، محدوديتها و عدم تعادلهاي منطقه اي مي باشد.
هر چند تاکنون کوششهاي متعددي در زمينه تعيين ميزان و سطوح برخورداري در ايران به عمل آمده است - که خود حايز اهميت مي باشند - اما آنچه در پژوهش حاضر مد نظر است، تاکيد بر اين مساله در سطح کل کشور، از ديدگاه برنامه ريزي روستايي و با استفاده از آخرين آمار رسمي کشور مي باشد. در اين پژوهش که از نوع اسنادي - تحليلي است، با توجه به نوع اطلاعات در دسترس، سطح پژوهش و مهارت پژوهشگران، از تلفيق روشهاي تاکسونومي عددي و تحليل خوشه اي، در سطح مناطق روستايي 30 استان و با استفاده از 24 شاخص استفاده شده است، نتايج اوليه در روش تاکسونومي عددي نشان داد که: در مرحله اول استانهاي «تهران» و «سيستان و بلوچستان» و در مرحله دوم استان «قزوين» ناهمگن اند. نتايج نهايي پژوهش نشان از وجود شکاف در سطح مناطق روستايي استانها دارد، به طوري که بجز استان تهران که در مراحل اوليه پژوهش حذف گرديد، استانهاي توسعه يافته و بسيار توسعه يافته در بين آنها مشخص نشد،7.4 % استانها در حد تا حدودي توسعه يافته، 51.85% استانها درحد محروم و 40.75% بسيار محروم اند. در ادامه پژوهش، به منظور کنترل و افزايش ضريب اطمينان و مقايسه نتايج، ارزيابي به روش خوشه اي نيز انجام شد. دراين گروه بندي استانها در 5 گروه همگن و داراي مشخصات مشترک تقسيم بندي شده اند. مقايسه دو مدل نيز نشان از تشابه نسبي نتايج و بعبارتي ديگر همخواني سطوح بدست آمده، در بين استانها دارد.

 نسخه قابل چاپ

شيوع بيمارگونه ترجمه و اقتباس در گستره تلاش هاي علمي در حوزه علوم اجتماعي موجب گرديده است، توليدات علمي که برگرفته از منابع متعدد و بعضا متنوعي مي باشند، فاقد دقت نظر در پديده هاي مورد بررسي، شوند. به نظر مي رسد که مشهورات، مبناي تحليل ها قرار گرفته و سهل الوصول بودن، دليلي بر حقانيت استدلال ها تلقي مي شود. در چنين فضايي، تکثير توليدات بر اساس استناد نويسندگان به يکديگر، تدريجا زمينه ساز سرعت در توليد آثار علمي در حوزه علوم اجتماعي گرديده و افزايش آثار توليدي، زحمت توليد آثار جديد (از نظر زماني و نه از نظر محتوا) را بسيار کاهش داده است. ارجاع به آثار متعددي که بر اساس مشهورات و نه همراهي و کاووش عميق در خصوص پديده هاي اجتماعي مورد بررسي، توليد شده اند، از يک سو زحمت مستندسازي (پشتوانه سازي) را به کلي از موضوعيت انداخته و از سوي ديگر عملا مانعي براي مواجهه مستقيم و بي واسطه با پديده هاي اجتماعي در کشور گرديده است.

 نسخه قابل چاپ

امروزه هيات امناي دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي نقش مهمي در گذار اين موسسات به سمت سيستم هاي پيچيده و انطباقي ايفا مي نمايند و ارزيابي قانونمند عملکرد، ابزاري کليدي براي بهبود اثر بخشي هيات امنا و توسعه راهبري دانشگاه ها و مراکز آموزش عالي فراهم مي کند. در اين مقاله، روند پژوهي تغييرات ترکيب و کارکردهاي هيات هاي امناي دانشگاه ها و موسسات پژوهشي، با هدف کلي تبيين تحليلي عملکرد هيات هاي امنا در طول سنوات گذشته و از ابتداي تاسيس اين نهاد در کشور مورد مداقه قرار گرفته و با کارکردهاي فعلي نهادهاي مشابه در کشورهاي آمريکا و اروپا مقايسه شده است. بررسي عملکرد هيات هاي امناي وابسته به اين وزارت، با توجه به تقسيم بندي مرکز هيات هاي امنا و هيات مميزه مرکزي وزارت علوم و بر اساس احکام صادر شده، تحت عنوان سه دوره «4» ساله (سالهاي بين 1370 تا 1382) و يک دوره «2» ساله (سالهاي بين 1384 تا 1386) به صورت متمايز انجام شده است. بررسي کارکردها در اين پژوهش با استفاده از مطالعه کتابخانه اي اسناد و مستندات و روش تحليل محتوا، و براي مقايسه اين کارکردها با موارد مشابه در دانشگاههاي معتبر آمريکا و اروپا، از روش مطالعه کتابخانه اي و مطالعه تطبيقي استفاده شده است ،براي انجام نمونه گيري از مصوبات هيات هاي امنا از روش نمونه گيري تصادفي ساده استفاده و در نهايت، مصوبات صورتجلسه نشست هيات امناي نمونه گيري شده، به عنوان واحد اساسي تحليل، مورد پژوهش قرار گرفت. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد عملکرد بهتر اين نهاد نسبت به ساير دوره ها، ورود به حيطه هاي استراتژيک، تفاوت بين کميت، کيفيت و محتواي مصوبات هيات امناي موسسات مختلف، افزايش تقاضاي دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي و پژوهشي براي تشکيل هيات امناي مستقل، در برهه هايي اتفاق مي افتد که طي آن افزايش کارکرد هاي اين نهاد يا تفويض اختيارات از سوي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري صورت گرفته است. اين در حالي است که نسبت به نهادهاي مشابه در کشورهاي پيشرفته، هيات هاي امناي دانشگاه هاي کشور هنوز از اختيارات کمتري برخوردار هستند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين مقاله، بررسي روند تحولات ميانگين سن ازدواج زنان و عوامل اجتماعي ـ جمعيتي موثر بر آن طي سال هاي 85-55 در سطح استان ها به تفكيك مناطق شهري و روستايي است. بدين منظور، ابتدا با مطالعه تئوري ها و تحقيقات انجام شده در اين زمينه، چارچوب نظري تحقيق، تدوين و سپس از طريق داده هاي سرشماري مركز آمار ايران طي سال هاي مذكور و نرم افزار spss شاخص هاي مورد نياز ساخته و وارد معادله رگرسيون چندمتغيره شد.
نتايج حاصل از بررسي، حاكي از آن است كه ميانگين سن ازدواج زنان در مناطق شهري و روستايي طي چهار سرشماري بيش از يك سال افزايش يافته است؛ همچنين تفاوت قابل توجهي بين ميانگين سن ازدواج زنان روستايي و شهري ديده نشد. از مهم ترين عوامل موثر بر اين افزايش طي چهار دوره، مي توان به ميزان بيكاري، نرخ مشاركت اقتصادي زنان، ميزان تحصيلات عالي و ميزان باسوادي اشاره كرد.

 نسخه قابل چاپ

دريچه جمعيتي به دوره اي اطلاق مي شود که در آن نسبت وابستگي سني در مقياسي که در تاريخ بي سابقه است، کوچک مي شود. اين دوره کوتاه است، ابتدا و انتهاي آن به طور تقريبي مشخص است و در حدود چند دهه دوام مي آورد.
جمعيت ايران در آستانه سرشماري سال 1385 وارد دريچه جمعيتي شده است. دريچه جمعيتي آن در حدود چهار دهه باز مي ماند و در حدود سال 1425 بسته خواهد شد. پس از بسته شدن دريچه جمعيتي، جمعيت ايران به سوي پيري مفرط و بي سابقه در تاريخ جمعيتي کشور پيش خواهد رفت. در تاريخ جمعيتي هر کشور «از جمله ايران» دريچه جمعيتي يک بار باز مي شود و در زماني که باز است، فرصتي استثنايي براي تبديل اقتصاد در حال توسعه کشور به اقتصادي توسعه يافته فراهم مي کند؛ البته دريچه جمعيتي خودکار نيست و خود به خود عمل نمي کند و بايد فعال و هدايت شود. تبديل دريچه جمعيتي به عنوان يک امکان بالقوه به «موهبتي جمعيتي» به عنوان يک فرصت بالفعل توسعه اي، مستلزم آمادگي،‌ سياست گذاري، برنامه ريزي و اجراي درست برنامه هاست.
ايران چند سالي است که به ظاهر بي تفاوت وارد دريچه جمعيتي شده است. زمان به سرعت مي گذرد و اين دوره کوتاه به سرعت کوتاه تر مي شود؛ از اين رو، هر چه زودتر بايد مطالعات زمينه اي آغاز شود و از اين فرصت ايجادشده تاريخي و تکرارناپذير در جهت توسعه کشور استفاده شود.

 نسخه قابل چاپ

همسوسازي نگرش ها و وحدت رويه در فعاليت هاي مديران و كاركنان سازمان تامين اجتماعي از طريق بررسي و مقايسه ديدگاه هاي مختلف آنان در مورد مسايل سازمان و راه حل هاي مربوط به آن مي تواند سازمان تامين اجتماعي را در رسيدن به اهداف بنيادي خود از قبيل جمع آوري حق بيمه و درآمدهاي حاصل از سرمايه گذاري، ارايه خدمات درماني به طور مستقيم و غيرمستقيم، پرداخت مزاياي نقدي و سرمايه گذاري و بهره وري از وجوه ذخاير سازمان كمك كند.
در مقاله حاضر سعي شده است با استفاده از نظريه هاي كنش ارتباطي، بهره وري فعاليت، مفاهيم و زيربنا، نظريه چندعاملي و بهره وري در سازمان، مطالعه اي در سازمان تامين اجتماعي استان تهران انجام شود. در اين پژوهش، با استفاده از از روش ميداني به همراه مطالعه كتابخانه اي و تكنيك پرسشنامه كليه مديران و كاركنان سازمان تامين اجتماعي استان تهران به عنوان جامعه آماري و در مجموع 45 نفر از مديران و كاركنان (13 مدير و 32 كارمند) به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند و پرسشنامه اي تنظيم شد و پس از جمع آوري اطلاعات و داده ها و تجزيه و تحليل آنها و اثبات اغلب فرضيه هاي تحقيق مشخص شد كه بين ديدگاه هاي مديران و كاركنان تامين اجتماعي در مورد چگونگي افزايش بهره وري، نحوه مديريت و پيشرفت كار، مهم ترين مسايل مبتلا به سازمان و راه حل هاي ارايه شده براي حل مشكلات تفاوت معني داري وجود دارد؛ به عبارت ديگر، مديران و كاركنان سازمان مذكور به دليل نداشتن ارتباط دو جانبه تعاملي و متقابل با نگاه هاي متفاوتي به مسايل مي نگرند. ضروري است كه به منظور افزايش كارايي و بهره وري بيشتر و همسويي در نظر و عمل تعامل و ارتباط دو جانبه بيشتري بين دو گروه مورد نظر ايجاد شود و روابط عمومي سازمان مي تواند در اين زمينه راه گشا و موثر باشد.

 نسخه قابل چاپ

در اين نوشتار، سعي بر آن بوده است که در بستر محدودي از زمان، تحول تاريخي انديشه رفتار سازماني به تصوير کشيده شود. اين برهه تاريخي، زماني از دهه 1920 تا اواخر دهه 1960 را شامل مي شود؛ يعني از زمان مطالعه «التون مي» که از آن بايد به عنوان تلاشي آغازين در اين زمينه از مطالعه ياد کرد تا روزگاري که کار «فدريک هرزبرگ» مطرح شده است؛ کاري که در مقايسه با کارهاي ديگر شايد يکي از کارهاي نسبتا پيشرفته در اين زمينه محسوب شود. در هر حال، مساله اساسي در اين گلگشت تاريخي آن بود که نشان داده شود، متفکران سازمان در يک فرايند محدود تاريخي چه تحولي را در تبيين رفتار سازماني به وجود آورده اند، و به چه نوع نارسايي هايي پاسخ داده اند و اين تغييرات چه تاثيري بر رابطه رفتار سازماني با چرخه توليد، رضايت شغلي و تعادل سازمان در سطح واقع داشته و تا چه اندازه به کاهش تضادي در سازمان کمک کرده که ذاتي سازمان است.

 نسخه قابل چاپ

در مقاله حاضر، به بررسي تاثير عوامل اجتماعي ـ اقتصادي موثر بر بي خانماني افراد بي خانمان با هدف شناسايي و تاثير اين عوامل بر بي خانماني پرداخته شده است. سوال اصلي تحقيق حاضر اين است كه چه عواملي بر بي خانماني افراد تاثير دارد و آيا اين عوامل در جامعه غيربي خانمان نيز همان تاثير را دارد؟ چارچوب نظري تحقيق حاضر، شامل نظريه هايي از جمله نظريه «گوتليب»، «باومن» و «گريگسبي»، «كوگل» و «كوهن» است كه از دل نظريه هاي فوق متغيرهاي حمايت اجتماعي، حمايت عاطفي، اعتماد اجتماعي، وضعيت اشتغال و درآمد استخراج شد. جامعه آماري را افراد بي خانمان شهر تهران كه در مراكز وابسته به شهرداري نگهداري و حمايت مي شوند و افراد غيربي خانمان (جامعه گواه) که از منطقه 12 شهرداري تهران هستند و تجانس زيادي با افراد بي خانمان دارند، تشکيل مي دهند. نمونه انتخابي شامل 230 نفر است كه، 115 نفر افراد بي خانمان و 115 نفر افراد غير بي خانمان را شامل مي شود. حجم نمونه نيز با استفاده از فرمول كوكران به دست آمده است. براي جمع آوري اطلاعات از روش تحقيق پيمايش و ابزار پرسشنامه ساختمند استفاده شده است. نمونه گيري نيز به شيوه خوشه اي چند مرحله اي است و در داخل خوشه ها با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي دست به انتخاب نمونه زديم. پس از جمع آوري اطلاعات نيز با استفاده از روش هاي آماري، از جمله آمار توصيفي و تحليلي و آماره هاي t–test و رگرسيون دست به تحليل زديم. نتايج به دست آمده حاکي از آن است که بين جامعه بي خانمان و باخانمان تفاوت معناداري از نظر حمايت عاطفي، حمايت اجتماعي، اعتماد اجتماعي، وضعيت اشتغال و ميزان درآمد وجود دارد. با توجه به رگرسيون به دست آمده، به ترتيب متغير حمايت عاطفي با ضريب بتاي 0.470، متغير حمايت اجتماعي با بتاي 0.371 و متغير اعتماد با بتاي 0.123 بيشترين تاثير را مي پذيرد.

 نسخه قابل چاپ

سابقه طرح مقوله «آمايش سرزمين» در ايران، به سال هاي پيش از انقلاب بر مي گردد و بررسي و تجربه مطالعات نخستين آن، در دهه شصت مورد توجه قرار گرفته است و کشور ايران در حال حاضر، بيش از شش دهه، سابقه برنامه ريزي را در کارنامه خود دارد. فکر آمايش سرزمين در ايران، در اواخر سال 1345، در موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران، طي گزارشي با عنوان مساله افزايش جمعيت تهران و نگاهي پيرامون سياست عمران کشوري مطرح شد که در آن هدف آمايش سرزمين، «جلوگيري از افزايش جمعيت تهران» و «تسريع توسعه اقتصادي سراسر کشور با ايجاد فعاليت هاي جديد در مناطق مختلف...» عنوان شده بود. در دوران انقلاب، مطالعات طرح پايه آمايش سرزمين اسلامي در نيمه نخست دهه 70ـ1360 به وسيله دفتر برنامه ريزي منطقه اي سازمان برنامه و بودجه شکل گرفت.
در اين مقاله، سعي ما بر اين است تا سير تحول برنامه هاي آمايش  سرزمين را از ابتداي شکل گيري برنامه هاي آمايش يعني از برنامه پنجم عمراني قبل از انقلاب تا برنامه چهارم توسعه بعد از انقلاب مورد توجه قرار دهيم و ببينيم آيا اين برنامه ها به مرحله عمل رسيده اند يا خير.
روش ما در اين مقاله، مطالعات کتابخانه اي مبتني بر اسناد موجود در سازمان مديريت و برنامه ريزي بوده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، تحقيقات انجام شده در باب همه گيري شناسي اعتياد و مصرف مواد مخدر مورد ارزيابي و نقد روش شناختي قرار گرفته و در باره نتايج آنها بحث شده است. تمركز بر بخش هايي از اين تحقيقات است كه به برآورد و تخمين تعداد مصرف كنندگان مواد مخدر پرداخته اند. به نظر مي رسد يكي از مهم ترين مسايل روش شناختي در اين تحقيقات تورش است. تورش ناشي از اشتباهات روشمند، از مسايل و معضلات عمده تحقيقات اجتماعي است كه به رغم اهميتي که دارد كمتر بدان توجه مي شود. در تحقيقات همه گيري شناسي انجام شده در ايران، تورش باعث شده است، برآوردهاي انجام شده چندان قابل اعتماد نباشند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، ياريگري ها در شبکه روابط اجتماعي قنات مورد توجه قرار گرفته است. در حقيقت، فرض اصلي اين مقاله بر شبکه روابط اجتماعي پيچيده اي استوار است که  ارتباط بين مالکان و استفاده کنندگان از قنات در روستاهاي داراي قنات پديد آورده است. اين شبکه روابط، منشا پيدايش سرمايه اجتماعي در روستاهاست که امروزه نتايج حاصل از آن بر برنامه ريزان امور روستايي آشکار است.
در اين مقاله، به دنبال بررسي شبکه روابط اجتماعي قنات ضمن بيان اهميت و نقش قنات در تمدن ايراني، نمونه اي از انواع ياريگري ها در سازماندهي امور قنات در روستاي داوران از شهرستان رفسنجان به صورت کامل تشريح شده است.
مطالعه ميداني اين مقاله در دو روستاي داوران (داراي قنات) و فردوسيه (فاقد قنات) در شهرستان رفسنجان انجام شده است. در اين تحقيق، 300 نفر از اهالي روستاي داوران (150 نفر مالک قنات و 150 نفر غيرمالک) و همچنين 150 نفر از اهالي روستاي فردوسيه مورد پرسشگري قرار گرفتند. نتايج حاصل از بررسي داده هاي تحقيق نشان مي دهد که تفاوت معني داري بين ميزان سرمايه اجتماعي در دو روستاي مورد مطالعه وجود دارد و ميزان سرمايه اجتماعي در روستاي داراي قنات يعني روستاي داوران بيشتر است. همچنين ميزان سرمايه اجتماعي در روستاي داراي قنات بين مالکان و غيرمالکان از تفاوت معني داري برخوردار است و ميزان سرمايه اجتماعي مالکان قنات بيشتر از غيرمالکان است؛ بنابراين، در دو سطح بين دو روستا، روستاييان در داخل روستاي داراي قنات و همچنين روستاييان مالک قنات در روستاي داوران، مي توان اهميت و نقش حضور در شبکه روابط اجتماعي قنات را در افزايش سرمايه اجتماعي افراد به خوبي مشاهده کرد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين پژوهش بررسي تاثير دوره هاي آموزشي ICDL بر بهبود عملکرد کارکنان موسسه عالي آموزش و پژوهش سازمان مديريت و برنامه ريزي است. در پژوهش حاضر با توجه به نوع فرضيات و اهداف تحقيق از روش توصيفي استفاده شده است. جامعه آماري اين تحقيق کارکنان شاغل (کارمندان، کارشناسان و مديران) در موسسه عالي آموزش و پژوهش مديريت و برنامه ريزي بودند که بر اساس جدول مورگان حجم نمونه کارکنان از روي اندازه جامعه به تعداد 169 نفر بود، که براي انتخاب نمونه مورد نظر از روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي استفاده گرديد. در اين پژوهش از کليه ي مديران بلاواسطه کارکنان نيز (سي نفر) در رابطه با تاثير دوره هاي مذکور بر بهبود عملکرد کارکنان زير مجموعه آنان نظرخواهي شد و در نهايت نظرهاي مديران با کارکنان با يک ديگر مقايسه گرديد.
با توجه به تجزيه و تحليل داده ها و نتايج آزمون فرضيه هاي تحقيق، دوره هاي آموزشي ICDL به افزايش مهارت هاي جديد، دقت و اثربخشي، سرعت و مقدار انجام کار و جاذبه و علاقه مندي افراد در انجام کار و موفقيت شغلي افراد منجر شده و بين نظرهاي مديران با کارکنان در رابطه با تاثير دوره هاي مذکور بر بهبود عملکرد کارکنان تفاوت معني داري مشاهده نشده است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ