بانک مقالات علوم اجتماعی

طرح مساله: در اين مقاله به تعيين علل و ميزان تاثير عوامل موثر بر فقر با استفاده از يک مدل لوژستيک تجمعي ترتيبي پرداخته شده است.
روش تحقيق: متغير هزينه کل در مراکز شهري را بر اساس شاخص فقر، به چهار رده ترتيبي فقير، شبه فقير، غيرفقير و شبه غني يا غني تقسيم کرده ايم. به دليل طبيعت ترتيبي متغير پاسخ از مدل لوژستيک تجمعي، براي پاسخ ترتيبي وضعيت فقر، براي يافتن علل موثر اقتصادي و اجتماعي بر سطوح مختلف فقر و ميزان تاثير آن ها استفاده شده است. با استفاده از اين مدل توانايي يافتن بخت فقير بودن در مقابل ديگر سطوح فقر (شبه فقير، غيرفقير و شبه غني يا غني) امكان پذير شده است.
يافته ها و نتايج: داده هاي مورد استفاده، بر گرفته از طرح هزينه و درآمد خانوارهاي شهري در مرکز آمار ايران، حاکي از آن است که وضعيت مسکن، وضعيت اشتغال، وضعيت سواد، جنس سرپرست، بعد خانوار و وضعيت تاهل متغيرهاي مهمي هستند که در احتمال فقير يا شبه فقير بودن فرد تاثير به سزايي دارند. از نتايج به دست آمده، آن است كه شانس فقير بودن براي زنان يا مردان با بعد خانوار يك، بسيار كمتر از زنان يا مردان با بعد خانوار 5 يا بيشتر است. همچنين در هر بعدي از خانوار، شانس فقير بودن زنان بيشتر از مردان است. بالاخره نتيجه بسيار مهم آن است كه وضعيت مستاجران با بعد خانوار بالا از نقطه نظر فقر، بحراني است.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: اين مقاله به دنبال بررسي نابرابري تورمي ناشي از تفاوت متغيرهاي اجتماعي و اقتصادي در الگوي سبد مصرفي خانوار و تحليل ناديده گرفتن اثرات اين نابرابري بر نتايج سياست هاي حمايتي دولت از خانوارها مي باشد.
روش: در اين مقاله از روش تحليل واريانس نرخ هاي تورمي که هر خانوار در نقاط شهري ايران طي دوره 1374 الي 1382 (حدود 12000 خانوار در هر سال) تجربه نموده استفاده مي شود و اثر عوامل مختلف اجتماعي و اقتصادي بر نابرابري تورمي اين خانوارها مورد بررسي قرار مي گيرد.
يافته ها و نتايج: عوامل اقتصادي و اجتماعي از جمله دهک هاي درآمدي، بعد خانوار، نوع شغل وضعيت شغلي سرپرست خانوار و... بر ايجاد نابرابري تورمي موثر است و براي تحليل اثرات واقعي سياست هاي اقتصادي و اجتماعي دولت بر رفاه خانوارها، توجه به اين نابرابري بسيار حائز اهميت خواهد بود.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: مطالعه حاضر در پي ارزيابي تغييرات رفاهي و شناسايي عوامل اقتصادي-اجتماعي تعيين کننده فقر در ميان خانوارهاي روستايي منتخب ايران است. بررسي تغييرات رفاهي خانوارهاي منتخب روستايي براي دوره 82-1379 صورت گرفته است.
يافته ها: بر اساس يافته هاي مطالعه، بالاترين سهم (40 درصد) مخارج زندگي در ميان خانوارهاي منتخب روستايي مربوط به مخارج خوراكي و دخاني مي باشد. پس از هزينه خوراكي و دخاني، بالاترين سهم به هزينه مسكن تعلق دارد. مشخص شد متوسط مخارج سرانه سال 82 در تمامي دهك ها از متوسط مخارج سرانه سال 79 بيشتر است.
نتايج: نتايج حاصل از شاخص فقر حاكي از آن بود كه درصد افراد فقير روستايي در سال هاي 1379 و 1382 به ترتيب 79.8 درصد و 45.8 درصد بوده است. نتايج حاصل از تخمين عوامل موثر بر فقر نشان داد كه در مناطق روستايي با افزايش سن سرپرست خانوار، سرپرستي خانوار از سوي مردان، افزايش درآمد پولي و غيرپولي كشاورزي، انتقال اشتغال از ساير بخش ها به بخش زراعت، افزايش سطح تحصيلات سرپرست خانوار، احتمال اين كه يك خانوار از زير خط فقر به بالاي خط فقر ارتقا يابد، افزايش مي يابد؛ در حالي كه افزايش بعد خانوار مي تواند احتمال كاهش رفاه خانوارها را درپي داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: اين مقاله به دنبال بررسي اثر سياست كاهش يارانه بر تامين امنيت غذايي خانوارهاي ايراني مي باشد.
روش تحقيق: در مقاله حاضر با استفاده از تکنيک مدل هاي غير ساختاري، خودرگرسيون برداري (VAR) و رهيافت هم انباشتگي، اثر کاهش يارانه هاي غذايي بر کالري دريافتي خانوارهاي ايراني برآورد مي گردد.
يافته ها: شوک کاهش يک واحد يارانه غذايي بدون جبران درآمد خانوار، در کوتاه مدت اثر منفي شديدي بر کالري دريافتي خانوار خواهد گذاشت و حداکثر 5 سال طول خواهد کشيد تا خانوارها انتظارات خود را تعديل کنند؛ در حالي که اگر يک واحد کاهش يارانه با يک واحد افزايش درآمد جبران گردد، آن گاه اثر افزايش درآمد نه تنها اثر منفي کاهش يارانه را خنثي مي کند، بلکه هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت بر کالري دريافتي خانوارها اثر مثبت خواهد داشت.
نتايج: بر اساس يافته هاي اين تحقيق به نظر مي رسد که تنها توسل به سياست کاهش يارانه غذايي، بدون توجه به رشد درآمد خانوارهاي ايراني، آثار منفي شديدي بر ميزان كالري دريافتي خانوارها خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: اين مقاله يک روش ساده براي برآورد خط ثروت را پيشنهاد مي کند که بستگي به ميزان آگاهي از نحوه  توزيع درآمد و اندازه خط فقر در يک جامعه معين دارد. فکر محاسبه خط ثروت به اين ايده برمي گردد که در يک جامعه، فقر مفهومي ضد ارزش است و بايد از طريق توزيع مجدد ثروت ريشه کن شود. از اين رو خط ثروت به عنوان ارزشي تعريف مي شود که ميزان کل درآمد مورد نياز براي ريشه کن کردن فقر را از طريق انتقال ثروت به فقرا مشخص مي کند.
روش: دراين مقاله خط ثروت براي ايران با استفاده از داده هاي سال هاي 83-1380 طرح هزينه و درآمد خانوار مرکز آمار ايران و درنظر گرفتن خط فقر مطلق 2300 کالري براي مناطق شهري و روستايي برآورد شده است.
يافته ها و نتايج: نتايج حاصل نشان مي دهد که بر اساس خط فقر در نظر گرفته شده (2300 کالري) خط ثروت در سال 1383 در مناطق شهري حدود 816 هزار تومان در ماه براي هر نفر و در مناطق روستايي حدود 485 هزار تومان بوده است. در حالي که خط فقر مطلق در اين سال در مناطق شهري حدود 39 هزار تومان (در ماه براي هر نفر) و در مناطق روستايي 19 هزار تومان برآورد شده است.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: مفهوم مقياس معادل خانوار به عنوان شاخصي از تاثير خصوصيات خانوار بر الگوي مصرف آن مطرح مي باشد. در مطالعه حاضر مروري بر ادبيات موجود در مورد اين مفهوم مهم و ناشناخته در اقتصاد ايران خواهيم داشت.
روش تحقيق: در مطالعه حاضر، مفهوم مقياس معادل خانوار باتوجه به ويژگي هاي گوناگون خانوار ـ اندازه خانوار، سن اعضاي آن، شهري يا روستايي بودن ـ محاسبه مي شود و تاثير اين خصوصيات بر الگوي مصرف آن خانوارهاي مختلف ارايه مي شود. در ادامه, الگوي جورگنسون ـ اسلسنيك به عنوان يکي از مناسب ترين روش ها معرفي مي شود و مقياس معادل عمومي خانوار براي خانوارهاي داراي خصوصيات مختلف نسبت به خانوار مرجع ـ خانوار دو نفره شهري ـ با استفاده از اين الگو محاسبه مي شود و از اين شاخص براي مقايسه رفاه خانوارهاي داراي خصوصيات جمعيتي مختلف استفاده مي گردد. دوره زماني مورد بررسي از 1363 تا 1382 است و از داده هاي مقطعي سال 1381 براي محاسبه تاثير خصوصيات بر الگوي مصرف خانوار استفاده شد.
يافته ها و نتايج: نتايج اين تحقيق مي تواند به عنوان عامل تعديل کننده الگوي مصرف خانوارهاي متفاوت براي مقايسه آن ها مورد استفاده قرار گيرد و از بروز اشکالات ناشي از فروض ساده کننده ـ مثل در نظر گرفتن درآمد سرانه - جلوگيري نمايد. ضمنا نتايج حاصله مي توانند مبناي سياست گذاري هاي تخصيص يارانه هاي کالاهاي مصرفي قرار گيرند.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: همزمان با رشد کالبدي شهر تهران، مشکلات تامين مسکن مناسب به ويژه براي زنان مطلقه خانه دار روزبه روز دشوارتر مي شود. مساله اين است که چه نوع رابطه اي ميان توزيع جغرافيايي مسكن فقيرانه و پراکنش درصد زنان مطلقه خانه دار در مناطق 22گانه تهران وجود دارد؟
روش: در اين پژوهش، فقر در مناطق 22 گانه تهران بر اساس دو شاخص  درصد زنان مطلقه خانه دار و درصد خانوارهاي چهار نفره به بالاي ساكن در يك اتاق مورد بررسي قرار گرفته و با نرم افزار GIS نقشه هاي آن ترسيم گرديده است.
يافته ها: يافته ها نشان مي دهند دو شاخص «درصد خانوارهاي چهار نفره و بالاتر ساکن در يک اتاق» به عنوان معيار فقر مسکن، و «درصد زنان مطلقه خانه دار» در مناطق مرکزي و جنوب شهر تهران بيش از ساير مناطق تراکم دارند.
نتايج: با توجه به يافته هاي تحقيق، يكي از راهكارهاي كاهش فقر و محروميت لزوم دخالت دولت در تامين مسکن و توجه ويژه در زمينه احداث مساكن مناسب براي گروه هاي کم درآمد با تاکيد بر زنان مطلقه خانه دار است.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: عموما سطح توسعه يافتگي در بين بخش هاي مختلف اقتصادي يك كشور همانند مناطق آن يكسان نمي باشد، بلكه در بخش هاي صنعتي، كشاورزي و خدمات و رفاه اجتماعي يك كشور عدم تجانس و ناهمگني به چشم مي خورد و اين امر ضرورت مطالعه روند توسعه يافتگي را در ميان استان هاي يك كشور از لحاظ اقتصادي اجتناب ناپذير مي سازد. ارايه خدمات و رفاه در مناطق مختلف باعث كاهش فقر مي شود و شرايط را براي تربيت و رشد سرمايه انساني و توسعه اقتصادي و اجتماعي كشورها فراهم مي نمايد. در اين مقاله به مطالعه درجه توسعه يافتگي استان هاي كشور در بخش خدمات و رفاه اجتماعي مي پردازيم و به دنبال آن هستيم كه آيا دوگانگي خدمات و رفاه اجتماعي بين استان هاي ايران طي سال هاي مورد مطالعه كاهش يا افزايش يافته است؟
روش تحقيق: براي اندازه گيري درجه توسعه يافتگي استان هاي مختلف كشور از روش تحليل عاملي و تاكسونومي عددي استافده مي شود و براساس آن درجه توسعه يافتگي استان ها و ميزان نابرابري آن در دو مقطع زماني 1373 و 1383 مورد اندازه گيري و مقايسه قرار گيرد.
يافته ها و نتايج: نتايج تحقيق حاكي از آن است كه سطح توسعه خدمات و رفاه اجتماعي در استان هاي كشور طي سال هاي مورد مطالعه افزايش يافته اما توزيع آن نامتوازن تر شده است. لذا بايد براي برخورداري از رشد و توسعه متوازن به دنبال گسترش عادلانه خدمات و رفاه اجتماعي كه منجر به كاهش فقر و افزايش رفاه در اقصي  نقاط كشور مي شود، بود.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: برخي بر اين باورند که بين كاهش فقر و آزادسازي تجارت رابطه مثبت وجود دارد. از سوي ديگر مطالعاتي نيز به ارتباطي منفي بين آن ها دست يافتند.
روش: در اين مطالعه اثر جهاني شدن بر شاخص هاي فقر شامل درصد افراد فقير و شکاف فقر در دو چارچوب خرد و كلان ارزيابي شد.
يافته ها: بر اساس نتايج الگوي کلان در ميان خانوارهاي شهري، شاخص جهاني شدن اثر قابل ملاحظه اي بر درصد افراد زير خط فقر نشان نداد اما مشخص گرديد 1 درصد رشد در اين شاخص منجر به 2.95 درصد کاهش در شکاف فقر مي شود. در ميان خانوارهاي روستايي مشخص شد جهاني شدن باعث كاهش نسبت سرشمار فقر و افزايش شكاف فقر مي گردد. نتايج چارچوب خرد نشان داد جهاني شدن در بازار گندم و همچنين افزايش قيمت نان به تنهايي باعث تغيير قابل ملاحظه در شاخص هاي ياد شده نمي شود.
نتايج: جهاني شدن باعث كاهش شكاف فقر شهري و نسبت سرشمار فقر روستايي و افزايش شكاف فقر روستايي مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: در عصر حاضر که شاهد توسعه روزافزون کشورها در جهان هستيم، آگاهي از وضعيت توسعه در کشور، جهت پيشبرد اهداف توسعه و حضور در عرصه رقابت جهاني ضروري به نظر مي رسد. بدين منظور در اين مقاله سعي بر اين است تا وضعيت توسعه در ايران را شناسايي کنيم.
روش تحقيق: در اين مقاله به بررسي وضعيت توسعه انساني کشور از طريق محاسبه شاخص توسعه انساني (HDI) تمام استان ها در سال 1375 و 1380 پرداخته ايم.
يافته ها: محاسبات نشان داده است که وضعيت توسعه انساني اکثر استان هاي کشور در سال 1380 نسبت به سال 1375 بهبود يافته است. بررسي ابعاد توسعه انساني براي استان ها نيز نشان مي دهد که مهم ترين عامل افزايش HDI در سال 1380 بهبود وضعيت تحصيلي افراد و امکانات بهداشتي کشور است. شاخص درآمد نيز در برخي استان ها کاهش و در برخي افزايش يافته است.
نتايج: نتايج نشان مي دهد که علي رغم بهبود توسعه انساني در ايران، به دليل عدم برخورداري يکسان استان ها از امکانات آموزشي، بهداشتي و درآمدي، اختلاف شاخص توسعه انساني در سطح استان ها بسيار زياد است و در برخي استان ها شاخص توسعه انساني بهبود يافته و در برخي ديگر بدتر شده است. 

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: اين مطالعه با هدف بررسي فراواني و ماهيت مواجهه دانش آموزان دبيرستاني شهر تهران باخشونت فيزيکي والدين خود نسبت به يکديگر انجام شده است.
روش تحقيق: مطالعه به صورت يك تحقيق پيمايشي با استفاده از پرسش نامه خود ايفا در ميان دانش آموزان دوره متوسطه عمومي در سال تحصيلي 85-1384 در تهران انجام شد.
يافته ها: 1495 دانش آموز در اين مطالعه وارد شده اند. شيوع مواجهه با خشونت جسمي ميان والدين در اين مطالعه 22.8 درصد برآورد شده و در 59.8 درصد موارد، به صورت مشاهده صحنه خشونت بوده است. دختران تقريبا دو برابر پسران مواجهه با خشونت را گزارش نموده اند. پدران در 54.3 درصد موارد تنها مرتكب خشونت بوده اند. اين مواجهه دراز مدت بوده و در آن هايي كه بيش از يك بار اتفاق افتاده، به طور متوسط 5.1 سال طول كشيده است.
نتيجه گيري: مواجهه با خشونت فيزيکي والدين نسبت به يکديگر مشکل شايعي در ميان نوجوانان تهراني است. اين مساله وضعيتي درازمدت بوده، از سنين پايين آغاز شده و تا سنين دبيرستان ادامه مي يابد.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: آسيب هاي اجتماعي که از آن در متون مختلف تعريف هاي مختلفي به عمل آمده يکي از مهم ترين معضلات جامعه امروزي ما به حساب مي آيد. نظر به وسيع بودن ابعاد آسيب هاي اجتماعي و گسترش روزافزون آن و با توجه به اين که آسيب هاي اجتماعي مستقيما در عملکرد فرد و جامعه اثر مي گذارد و صرف نظر از ضرر و زيان هاي اقتصادي، بهداشت جسمي و رواني، فرد و جامعه را نيز به مخاطره مي افکند، همواره يکي از دغدغه هاي دست اندرکاران مسايل اجتماعي کشور تعيين حدود و ثغور آسيب هاي اجتماعي بوده است.
روش تحقيق: تحقيق پيش رو به يکي از مهم ترين جنبه هاي موضوع، يعني تعيين اولويت بندي آسيب ها و مسايل اجتماعي در کشور پرداخت و در اولين گام اين اولويت بندي را از ديد صاحب نظران، مسئولين، مديران و دست اندرکاران بخش آسيب ها مورد بررسي قرار دارد. بدين لحاظ پرسش نامه اي تهيه و براي بيش از 1000 نفر فرستاده شد و نظرات آن ها براي 28 اولويت پرسيده شده و جمع بندي گرديد.
يافته ها: در نهايت بيکاري و اعتياد به ترتيب با 81 و 56.6 درصد با اهميت ترين و آوارگي و بيوگي با 4 و 4.1 درصد کم اهميت ترين اولويت انتخاب شدند.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: مقوله هاي توسعه اقتصادي، نابرابري درآمدي و سلامت با يکديگر تعامل نزديک دارند. هدف اين پژوهش بررسي رابطه بين متغيرهاي توسعه اقتصادي و نابرابري درآمدي با سلامت در دوره 1385-1355 و نيز تحليل قدرت تبيين واريانس متغير سلامت توسط متغيرهاي پيش بين مي باشد.
روش: اين مطالعه، تحليلي و از نوع همبستگي اکولوژيکي بوده و در آن از آزمون رگرسيون استفاده شده است. جهت تحليل داده ها از نرم افزار SPSS و EXCEL استفاده شد.
يافته ها: نابرابري درآمدي بيش ترين همبستگي را با سلامت دارد و نسبت به توسعه اقتصادي، قدرت تبيين کنندگي بيش تري دارد؛ اما با ورود متغير رشد اقتصادي به رگرسيون توسعه اقتصادي قدرت تبيين کنندگي بيش تري مي يابد.
نتايج: کاهش نابرابري و افزايش توسعه اقتصادي رابطه مثبتي با سلامت نشان دادند، لذا توجه هم زمان به امر توسعه اقتصادي و باز توزيع درآمد (کاهش نابرابري) بهترين استراتژي براي تامين و ارتقا سلامت مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: مقاله حاضر به تعريف سه مفهوم کليدي فرهنگ قومي، سرمايه فرهنگي و گردشگري پرداخته، آن گاه کوشيده است تا با طرح کارپايه يا چارچوب مفهومي بر آمده از ترکيب اين سه مفهوم کليدي، پيش فرض اصلي مقاله يعني اهميت فرهنگ قومي به عنوان بخشي از سرمايه فرهنگي هر جامعه را مورد بحث قرار دهد تاکيد بر ارزش افزوده و ضريب فزاينده درآمد و اشتغال در بحث گردشگري نشان دهنده ارتباط عوامل اجتماعي - فرهنگي و متغيرهاي اقتصادي است.
روش: مقاله حاضر در چاروب کلي روش اسنادي مي گنجد و بر مرور مهم ترين منابع در دسترس استوار است. مقاله کوشيده است تا ارتباط منطقي سه مفهوم کليدي را از يک سو مورد بررسي قرار دهد و از سوي ديگر آن ها را به شرايط خاص ايران ربط داده از جايگاه رفيع ايران در عرصه گردشگري سخن به ميان آورد.
نتايج: ايران از جمله کشور مستعد گردشگري در سطح جهاني ارزيابي مي شود. فولکور يا فرهنگ قومي يکي از چند محور مهم برنامه ريزي گردشگري در ايران به شمار مي رود. ضروري است با توجيه فرهنگ قومي به عنوان سرمايه فرهنگي، گردشگري در قالب يکي از مهم ترين منابع درآمدزادي مغفول مانده کشور مورد توجه قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

طرح مساله: در اين مقاله به بررسي اثرات تخريب محله ناهنجار "غربت" بر سرمايه اجتماعي اهالي محله خاک سفيد با سه شاخص اعتماد، همبستگي و مشارکت اجتماعي استفاده شده است.
روش: اين پژوهش از نوع مطالعات توصيفي - تحليلي است که با استفاده از روش پيمايش و ابزار پرسش نامه (پژوهش گر ساخته) به انجام رسيده است. جامعه آماري اين پژوهش کليه افراد بالاي 25 سال ساکن محله خاک سفيد مي باشد. حجم نمونه 380 نفر بوده و به روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي متناسب با حجم انتخاب شده است.
يافته ها: ميزان سرمايه اجتماعي اهالي محله خاک سفيد در سطح خويشاوندي بيشتر از سطوح همسايگي، محلي و قومي بوده است. هم چنين ميزان سرمايه اجتماعي در ميان زنان بيش تر از مردان، در ميان افراد مسن تر بش تر افراد جوان و در ميان افراد داراي تحصيلات کم تر بيش تر از افراد داراي تحصيلات بالاتر بوده است.
نتايج: سرمايه اجتماعي اهالي محله خاک سفيد نسبت به گذشته (قبل از تخريب محله غربت) کاهش يافته است. تخريب اين محله به ميزان بيش تري از سرمايه اجتماعي افراد ساکن در نزديکي اين محل کاسته است.

 نسخه قابل چاپ