مقالات نقش اخلاق در علوم و فناوری

مهم ترين عامل توسعه هر جامعه، افراد آن جامعه مي باشند چرا که انسان هم هدف و هم ابزار توسعه است. اين اهميت وافر موجب شده تا کشورهاي جهان و سازمان هاي بين المللي توجه خاصي به امر توسعه انساني داشته باشند و عوامل تاثيرگذار بر آن را شناسايي کنند. اين تحقيق نيز با تاکيد بر اهميت توسعه انساني براي رشد جوامع، در جستجوي شناخت تاثير يکي از معضلات بغرنج جوامع بشري - فساد اداري، بر شاخص هاي توسعه انساني مي باشد. تحليل اطلاعات 86 کشور که از طريق نمونه گيري تصادفي نظام مند انتخاب شده اند بيانگر تاثير معني دار فساد بر کاهش توسعه انساني و ارتباط منفي با اجزا آن، به ويژه در کشورهاي در حال توسعه است. در ادامه مقاله، منشور اخلاقيات سازماني به عنوان يکي از راهکارهاي عمده براي کاهش فساد اداري، به ويژه در جوامعي که داراي نظام هاي ارزشي و اعتقادي فراگير مي باشند، مورد بحث قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ

طي سال هاي اخير، صنعت زيست فنآوري از سوي کارشناسان اخلاق مورد حمله قرار گرفته است، که بيش ترين دليل آن اعطاي حقوق مالکيت فکري به نتايج و فرآورده هاي اين صنعت و عدم دسترسي کشورهاي در حال توسعه به اين محصولات مي باشد. اگر چه اين صنايع تلاش کرده اند تا با استدلال هاي اقتصادي و قانوني، خود را توجيه نمايند، اما نتيجه آن ايجاد يک شکاف ارتباطي بين صنايع مذکور و کشورهاي کم درآمد شده است. اين مقاله سعي مي کند که استدلال هايي را در جنبه هاي مختلف ارايه و ارزيابي نموده و راه حل هاي ممکن براي شرايط موجود را پيشنهاد دهد. هم چنين تلاش مي شود که مسووليت اخلاقي صنايع زيست فنآوري را در توليد محصولات و فراهم کردن امکان دسترسي به آنها را تعيين نمايد، در حالي که مسووليت افراد، دولت ها و شرکت هاي خصوصي را نيز يادآور مي شود. در آخر نتيجه گيري مي شود که با تدوين هاي کدهاي بين المللي، مي توان در راه خود تنظيمي اين صنايع گام مثبتي برداشت.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين نوشتار اين است که مباني فلسفه اخلاق ديويي بررسي منتقدانه شود. ديويي پژوهش اخلاقي را بخشي از پژوهش تجربي مي داند. رويکرد او در اخلاق ابزارانگاري است. احکام ارزشي ابزاري است براي اين که در شرايطي که عادات، براي هدايت رفتار کفايت نمي کند، رفتار را به نحو رضايت بخشي جهت دهي کند. در اين ديدگاه احکام ارزشي به نحو ابزاري ارزيابي مي شوند، يعني از اين جهت که تا چه حد مي توانند در راهنمايي رفتار موفق باشند. ما با اين وسيله اين احکام را آزمون مي کنيم که ببينيم آيا نتايج رضايت بخشي به همراه دارند يانه و آيا مسايلي را که براي حل آن طراحي شده اند را حل مي کنند يا نه. در اين رويکرد پراگماتيستي شرايط تضمين احکام ارزشي در رفتار خود بشر قرار دارد و نه در يک مرجع پيشين مثل فرمان الهي يا صور افلاطوني يا عقل محض. مشکل اصلي فلسفه اخلاق ديويي نسبي گرايي است.

 نسخه قابل چاپ

امروزه بسياري از اطلاعات پزشکي افراد جنبه پيشگويانه دارد که در صدر اين بخش از اطلاعات بايد به يافته هاي ژنتيک افراد اشاره کرد. بحث در اطلاق و تقييد رازداري پزشکي لازم آمده و به نظر نگارندگان بايد براي اين منظور تمهيدات قانوني و ضمانت اجراهاي لازم انديشيده شود تا دستيابي به اطلاعات ژنتيک، افراد را به شهروندان درجه دوم و سوم مبدل نسازد و به تحديد تمام يا قسمتي از حقوق انساني، قانوني و عرفي آنان منجر نگردد.
نويسندگان اين مقاله سعي دارند با احصاي موارد لزوم افشاسازي اسرار پزشکي و ژنتيک افراد از اطلاق محرمانه بودن بر کليه اطلاعات مذکور دفاع نموده و امکان تحديد اين رازداري به وسيله قانون يا عرف را جز در موارد رضايت منجز فرد مربوطه و لزوم حفظ جان انسان رد نمايند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله با بيان ضرورت و اهميت تحقيق و پژوهش بر اساس ساختمان آناتومي و فيزيولوژي بدن انسان به مراحل اوصاف رواني انسان پرداخته شده است و شرايط و ويژگي هاي اخلاق رواني يک محقق و پژوهشگر ايده آل ترسيم و تشريح شده است.

 نسخه قابل چاپ

پيش از پيدايش دانش جديد تحت نام اخلاق زيستي، علم اخلاق به مدت بيش از دو هزار سال از زمان بقراط حکيم محور طبابت بوده است. در جهان پيچيده امروز، آموزش اخلاق زيستي در رشته پزشکي امري الزامي مي باشد، زيرا: خطي مشي هاي پزشکي و قانون گذاري جهت حفظ حقوق بيماران همواره در حال تغيير است، عملکرد سيستم هاي مراقبت بهداشتي با گذشته فرق کرده است و امروزه، طب باليني تصميم سازي درباره هر موضوع جديد را حايز اهميت مي شمارد. به منظور انجام مراقبت هاي پزشکي به شيوه اخلاقي و انساني، لازم است پزشکان جنبه هاي خاص اخلاق پزشکي را بهتر بياموزند و ياد بگيرند که قاطعانه درباره پيچيدگي هاي فزاينده جهان پزشکي تفکر کنند. برنامه هاي آکادميک آموزشي براي دانشجويان، دستياران و آموزشهاي مداوم براي پزشکان، بهترين روش نيل به اين هدف مي باشد. امروزه، اخلاق زيستي در بسياري از دانشکده هاي پزشکي جهان تدريس مي شود و اين ضرورت وجود دارد که گروهي از مدرسين ورزيده به امر آموزش اخلاق زيستي به پزشکان مبادرت نمايد. بايد مدرسان را تشويق نمود تا به اين مسووليت مهم اهتمام ورزند و در اين زمينه توصيه هاي کاربردي به پزشکان ارايه کنند تا موجب ارتقا دانش پزشکي در بالين گردند. آموزش اخلاق زيستي به پزشکان با به کارگيري يک رويکرد باليني تسهيل مي شود. آموزش اين دانش بايد در تمام مراحل آموزش پزشکي شامل کارآموزي، کارورزي، دستياري و آموزش مداوم قرار داده شود. ضروري است فرهنگي در برنامه هاي آکادميک و واحدهاي آموزش باليني شکل بگيرد که به نکات مورد توجه اخلاقي بيمار و خانواده اش حساس باشد. مدرسان باليني بايد به شخصيت سازي دانشجويان توجه داشته باشند، زيرا شخصيت براي زندگي اخلاقي موضوعي محوري است.

 نسخه قابل چاپ

طي دهه هاي اخير فناوري هاي نوين كمك باروري پيشرفت چشمگيري يافته اند؛ اما جوانب اخلاقي، اجتماعي، روحي- رواني، مذهبي و قانوني آن ها هنوز نياز به بررسي هاي عميق تري دارد. شيوه هاي جديد، كه از اسپرم يا تخمك دهنده استفاده مي كنند، امكان مشاركت شخص ثالثي را در فرآيند باروري ايجاد نموده و افزايش اميد در زوج هاي نابارور در پي داشته است. اين شيوه ها، هم چنين، سوالاتي را از جنبه ديني مطرح ساخته است كه براي كاربرد آن ها در جوامع مذهبي، پاسخ به آن ها ضرورت دارد. در اين مقاله، علاوه بر اشاره به مباحث اخلاقي در موضوع اهدا گامت و جنين، ديدگاه هاي دين اسلام نيز بيان مي گردد. هم چنين قانون اهدا جنين به زوج هاي نابارور كه در سال 1382 در مجلس شوراي اسلامي به تصويب رسيده است مورد كنكاش قرار مي گيرد. در نظر گرفتن ديدگاه هاي طرح شده مي تواند در ساير كشورهاي اسلامي نيز تحول آفرين باشد.

 نسخه قابل چاپ

ارايه تعريق دقيق و جامعي از حوزه هاي مسووليتي پزشكان در قبال بيماران و تبيين دقيق مصاديق خطاهاي پزشكي زمينه هاي بسياري از اختلافات و چالش هاي مخرب روابط ميان پزشك و بيمار را از بين خواهد برد.
مسووليت پزشكان در قبال بيماران مي تواند اخلاقي يا حقوقي باشد كه مسووليت حقوقي خود جنبه مدني و كيفري خواهد داشت. توجه به موضوع مسووليت پزشكان و برخورد با خطاهاي پزشكي قدمتي به بلنداي علم طب دارد. در تمدن مصر باستان، يونان، بابل، روم و ايران باستان رويكردهاي مختلفي نسبت به خطاهاي پزشكي وجود داشته است. در ايران باستان، پزشكان و جراحان تنها پس از طي مرحله آزمون زير نظر پزشكان مجرب مجاز به طبابت بودند و در صورت درمان بيماران بدون كسب مجوز و بروز خطاي منجر به فوت بيمار با كيفري مشابه قتل عمد روبه رو مي شدند.
فقهاي شيعه پزشك جاهل و خطاكار را در قبال عوارض به وجود آمده براي بيمار مسوول مي دانند، اما در مورد پزشك حاذقي كه بدون كوتاهي يا تقصير وي بيمارش دچار عارضه اي گرديده دو ديدگاه وجود دارد؛ ديدگاه مشهور، كه غالب فقها به آن نظر دارند، حكم بر مسووليت پزشك مي دهد و براي آن ادله هم ذكر شده است. اما ديدگاه غير مشهور چنين پزشكي را مسوول نمي داند.
ديدگاه مشهور براي سلب مسووليت از پزشك، اخذ برائت از بيمار را پيش از اقدام پزشك پيشنهاد مي كند كه در حقوق ايران از ديدگاه مشهور پيروي شده است. البته در موارد فوريت هاي پزشكي كه جان بيمار در خطر است و امكان اخذ رضايت و برائت وجود ندارد، اين امر استثنا شده است. ضمن اين كه چنان چه پزشك به هنگام معالجه بيمار مرتكب تقصير شود، تحصيل برائت پيش از شروع به درمان، مسووليت را از وي سلب نخواهد كرد.

 نسخه قابل چاپ

علي رغم پيشرفت هاي سال هاي اخير در زمينه پيوند عضو، مشكل كمبود اعضاي پيوندي كماكان به قوت خود باقي است. كودكان به عنوان بخشي از افراد جامعه به دليل شرايط خاص خود همواره در معرض سوء استفاده و بي عدالتي قرار دارند و به همين دليل مساله استفاده از كودكان به عنوان دهندگان عضو نيازمند دقت و توجه ويژه است.
اين مطالعه به صورت مروري انجام شده و منابع و ماخذ آن از طريق بررسي سيستماتيك موتورهاي جست و جوي google . yahoo، خزانه هاي اطلاعاتي Pubmed، Iran Medex و Ovid و كتابخانه مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي و موزه علوم و با استفاده از كلمات كليدي مرتبط، گردآوري شده است. منابع جمع آوري شده به شيوه سيستماتيك و براي يافتن پاسخ سوال هاي مشخص مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته اند.
هيچ يك از صاحب نظران حيطه اخلاق با استفاده از كودكان به عنوان دهنده عضو موافق نيستند و اين امر را تنها با درنظر داشتن شرايط خاصي نظير مواردي چون در دسترس نبودن دهنده ديگر براي اهداء عضو و پايين بودن خطر جراحي براي كودك و مواردي از اين دست مجاز شمرده اند و پيش شرط اخذ رضايت آگاهانه مورد تاييد مراجع اخلاقي را نيز اجباري دانسته اند.
علي رغم مجاز شمرده شدن پيوند از كودكان در شرايط خاص، نگراني در خصوص سوء استفاده از كودكان براي پيوند مساله اي بسيار جدي بوده و نيازمند دقت و توجه ويژه اي است.

 نسخه قابل چاپ

رضايت آگاهانه از مهم ترين و بحث برانگيزترين مفاهيم مطرح امروز اخلاق پزشكي دنياست كه از ديرباز نيز مورد توجه فلاسفه، پزشكان و متخصصان علم اخلاق بوده است. مطالعات بسياري در زمينه رضايت آگاهانه و ارتباط آن با سن فرد مورد درمان انجام شده است و مكاتب متفاوت ديدگاه هاي متفاوتي در اين زمينه دارند. در اين مقاله به مساله رضايت آگاهانه در پزشكي اطفال و ديدگاه اسلام در اين خصوص پرداخته مي شود.
اين مقاله با بررسي سيستماتيك خزانه هاي اطلاعاتي، كتابخانه مركز تحقيقات تاريخ و اخلاق پزشكي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات درماني تهران و مشورت با صاحب نظران اين حيطه و بر مبناي سوال هاي از پيش تعيين شده است.
قوانين ملي ايران و بسياري از كشورها در خصوص اخذ رضايت آگاهانه از كودكان، امروزه، به شكل چشم گيري دستخوش تغييراتي در جهت كاهش سن رضايت آگاهانه، انعطاف پذيري بيش تر قوانين اين حوزه و در نهايت مشاركت بيش تر كودكان در تصميم گيري هاي درماني شده است.
تعامل مناسب پزشك و كادر درماني و والدين با كودكان و دخيل نمودن آنان در تصميم گيري هاي مرتبط با وضع سلامتي شان نه تنها منجر به ارتقا روابط پزشك و بيمار مي گردد، بلكه موجبات همكاري بيش تر كودكان را نيز فراهم مي آورد.

 نسخه قابل چاپ

در بسياري از فعاليت هاي پژوهشي كار با حيوانات آزمايشگاهي ضرورت دارد؛ لازم است شرايط مطلوب زندگي سالم و نزديك به طبيعي براي حيوان در محل نگه داري و آزمايشگاه تحقق يابد.
هدف از اين مطالعه ي كيفي، بررسي رعايت شرايط استاندارد و اخلاقي كار با حيوانات آزمايشگاهي از نظر تهيه و حمل حيوانات، محل هاي نگه داري آنان، عملكرد و دانش مراقبين و پژوهشگراني است كه با حيوانات آزمايشگاهي كار مي كنند.
براي جمع آوري داده ها، ضمن هماهنگي با مسوولان مربوطه، پژوهشگر در مركز تحقيقات دانشگاه و بخش زيست شناسي حضور يافته و 12 مورد طرح تحقيقاتي در حال انجام در اين مراكز را در سه حيطه ارزيابي پژوهشگران، روش هاي نگه داري از حيوانات و مراقبين حيوانات مورد بررسي قرار داد. سپس گزارش نويسي شده و پس از خلاصه برداري، تحليل محتوا انجام شد.
در ارزيابي پژوهشگران، آشنايي آنان با زندگي طبيعي حيوانات، تاثير عوامل محيطي بر نتايج مطالعات، كنترل استرس و درد و دفع استاندارد اجساد حيوانات در حد مطلوب نبود. متصديان نگه داري از حيوانات، آموزش لازم را در اين زمينه نديده بودند.
تنها در يكي از مراكز، اصول استاندارد نگه داري حيوانات از نظر ساختمان، قفس ها و تراكم حيوانات در حد مطلوب بود. ولي امكانات قرنطينه در هيچ مركزي وجود نداشت.
با توجه به وسعت كار با حيوانات آزمايشگاهي در كشورمان جهت رعايت ضوابط و استانداردهاي ارايه شده براي رعايت اخلاق و حقوق حيوانات و از طرف ديگر به دست آوردن نتايج بهتر و دقيق تر از تحقيقات، بازسازي مراكز نگه داري قديمي از نظر رطوبت، تهويه، روشنايي و بهداشت، آموزش مسوولان مراكز، رعايت موازين استاندارد در احداث مراكز نگه داري حيوانات، آموزش به كارگران شاغل در خصوص نگه داري و نظافت مراكز، احداث مراكز جديد، آموزش و ترغيب محققان در رعايت اخلاق و حقوق حيوانات و تاسيس مراكزي براي آموزش به افراد در خصوص كار با حيوانات آزمايشگاه و صدور گواهي نامه هاي لازم از طرف مراجع ذيصلاح و وجود مراكز نظارتي ضروري به نظر مي رسد.

 نسخه قابل چاپ

حقيقت گويي در حرفه ي پزشكي عبارت است از ارايه اطلاعات لازم به بيمار براي ايجاد توانايي جهت اخذ تصميم هاي آگاهانه راجع به مراقبت هاي پزشكي و ساير جنبه هاي زندگي و آگاه ساختن وي از وضعيتي كه در آن به سر مي برد.
در اين مطالعه، براي بررسي نظر پزشكان ايراني راجع به مساله بيان حقايق به بيمار، پرسشنامه اي، كه حاوي سوالات مربوط به بررسي نگرش پزشكان راجع به اين موضوع بود، به پزشكان عمومي و متخصصي كه در همايش سالانه پزشكان عمومي و نيز در همايش هاي سالانه گروه هاي مختلف تخصصي شركت كرده بودند داده شد و پس از پركردن، پرسشنامه ها از آن ها دريافت شد.
دركل، از 400 پزشك در مورد اين مساله پرسش شد، 35 درصد پاسخ دهندگان معتقد بودند كه بيماران حق دارند كه راجع به بيماري خود بدانند و از آن اطلاع داشته باشند. در مقابل، 6 درصد هيچ حقي در اين زمينه براي بيماران قايل نبودند و 59 درصد حق بيمار را منوط به احراز شرايط خاص و در موارد خاص مي دانستند. در اين مطالعه، پايداري احساسي و ميزان پذيرش واقعيت از سوي بيمار و سطح فرهنگي او از مهم ترين عوامل موثر بر تصميم گيري پزشك ذكر شده است. در مورد ميزان اطلاعاتي كه پزشك بايد به بيمار خود ارايه كند نيز بيش تر پزشكان (44 درصد) عقيده داشتند كه پزشك بر حسب برداشت شخصي خود بايد راجع به ميزان ارايه اطلاعات تصميم گيري كند، بيش تر (65 درصد) پاسخ دهندگان عقيده داشتند كه پزشكان مجازند كه بدون اطلاع بيمار، راجع به بيماري او با خانواده اش صحبت كنند، 78 درصد نيز عقيده داشتند كه دادن اطلاعات در اغلب موارد باعث تسهيل روند تشخيص و درمان مي شود، 70 درصد از آن ها بيان كرده بودند كه دادن اطلاعات مي تواند در آينده از احتمال شكايت بكاهد.
براساس اين مطالعه، بيش تر پزشكان در مورد مساله بيان حقايق مربوط به بيماري صعب العلاج، تمايل به گفتن حقايق به بيماران خود دارند، ولي در بيش تر موارد، تصميم گيري راجع به اين مساله را منوط به شرايطي مي دانند كه عمدتا بر مبناي نظر پزشك معالج تعيين مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از تحقيق حاضر پژوهش در قرآن به منظور پاسخ به اين سوال است كه آيا اساسا در قرآن مفاهيم روان شناختي موجود مي باشند. در صورت مثبت بودن جواب اين سوال، هدف ديگر در مرحله ي دوم پژوهش استخراج اين مفاهيم، گروه بندي آنان و كشف روابط معنايي است كه ميان اين مفاهيم روان شناختي در قرآن حاكم مي باشد. روش تحقيقي به كار برده شده روش تحليل محتواي متن (Inhaltsanalyse) است. نتايج تحقيقات به وضوح نشان مي دهند كه بيش از نيمي از كلمات معنايي در قرآن به مباحث روان شناختي مي پردازند و اين كلمات را مي توان در چهار گروه روان شناسي يعني روان شناسي عمومي، روان شناسي رشد، روان شناسي اجتماعي و روان شناسي شخصيت تقسيم بندي كرد. از نتايج مهم ديگر اين پژوهش كشف شباهت ها و تفاوت هاي اساسي اين مفاهيم با پارادايم هاي غالب در روان شناسي امروز و هم چنين شباهت ها و تفاوت هاي اساسي ميان مدل موجود در قرآن و مدل هاي مطرح در روان شناسي اروپايي در خصوص عمل و تئوري كنترل عمل انسان است (Handlungskontroll- Theorie).

 نسخه قابل چاپ

اجتماع اسباب گوناگون در بروز خسارت از جمله مباحث مهمي است كه هر يك از نظام هاي حقوقي ديدگاه متفاوتي را اريه كرده اند. بررسي اين موضوع در حقوق پزشكي كه با جان بيماران در ارتباط است اهميتي دو چندان دارد و انتخاب يك ديدگاه را مهم تر مي سازد.
اين مقاله به دنبال آن است تا بازخواني يك پرونده و بررسي موضوع اجتماع اسباب متعدد در حقوق پزشكي، راه را به روي نظريه هاي جديد بگشايد.
در ارايه مطالب از روش كتابخانه اي استفاده و تلاش شده است تا با جست و جوي در منابع و كتاب هاي مرتبط اين حوزه مباحث مطرح شود.
در بررسي موضوع اجتماع اسباب در پزشكي دو رويكرد پيش روست؛ يا بايد از راه حل هاي سنتي پيروي كرد و نظريه برابري اسباب را پذيرفت يا با نقد آن، بايد راه را به روي ديدگاه هاي جديدتر و اخلاقي باز كرد و رويه قضايي را به آن سو سوق داد. نقد ديدگاه سنتي و پيروي از ديدگاه هاي جديد و اخلاقي به اجراي عدالت ياري مي رساند.

 نسخه قابل چاپ

مسايل اخلاق زيست- پزشكي از ابتداي تاريخ پزشكي و فعاليت هاي زيستي بشر مطرح بوده ولي از دهه 1960 به اين سو و با گسترش تكنولوژي هاي نوين پزشكي، اخلاق زيست- پزشكي به عنوان يك حوزه معرفتي ميان رشته اي و يك حرفه ظهور كرد.
عليرغم گسترش روز افزون فعاليت هاي علمي و حرفه اي اخلاق زيست- پزشكي، هنوز درباره تحصيلات و مهارت هاي لازم، كاركردها و وظايف، مراجع ذي صلاح براي صدور گواهي نامه و سازوكار ارزيابي و نظارت بر فعاليت اعضاي اين حرفه سوالات زيادي وجود دارد. اين مقاله تلاشي براي جواب دادن به برخي از اين سوالات مي باشد.
روش تدوين اين مقاله مبتني بر جست و جو در منابع كتابخانه اي و اينترنتي است. براي شناسايي منابع با استفاده از واژه هاي bioethics, medical ethics, biomedical ethics, bioethicist در موتور جست و جوي google، و كتابخانه مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي به جست و جو پرداخته شد.
نتايج به دست آمده از جست و جوي منابع الكترونيك با كليد واژه هاي مربوطه نشان مي دهد كه اخلاق زيست- پزشكي عليرغم نوپا بودن، ادبيات فربهي داشته و ميزان روزافزوني آن نيز بسيار بالاست. وجود بيش از 4.000.000 نتيجه براي جست و جوي واژه bioethics و 269 هزار نتيجه براي جست و جوي واژه bioethicist در Google حكايت از شكل گيري اين دانش و حرفه دارد. از اواخر قرن بيستم متخصصان و مراكز آموزش، پژوهش و مشاوره اخلاق زيست- پزشكي در كشورهاي توسعه يافته ظهور كردند و هم اكنون مراكز دانشگاهي، مراكز حكومتي دخيل در سياست گذاري بهداشتي، مراكز درماني و بيمارستان ها، شركت هاي داروسازي وساير كارخانه هاي توليد كننده محصولات مرتبط با زيست، متخصصان اخلاق زيست- پزشكي استخدام مي كنند.
در كشورهاي توسعه يافته اخلاق زيست- پزشكي رشد چشم گيري داشته و به عنوان دانش و حرفه نهادينه شده اند. كارشناس اخلاق زيست- پزشكي در چهار محور آموزش، پژوهش، مشاوره و نظارت فعاليت مي كند. در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران نيز نشانه هايي از تلاش براي ايجاد نظام و سازمان هاي اخلاقي زيست- پزشكي بومي و ظهور دانش و حرفه ي اخلاق زيست- پزشكي وجود دارد.

 نسخه قابل چاپ