بانک مقالات کشاورزی

فرسايش خندقي يكي از عوامل فرسايش آبي است كه موجب تخريب اراضي و بر هم خوردن تعادل در پهنه هاي منابع طبيعي و اراضي كشاورزي مي شود. يكي از عوامل موثر در رخداد فرسايش خندقي و تشكيل انواع خندقها خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك است. در اين مقاله سعي گرديده است رابطه بين رخداد فرسايش خندقي و شكل گيري انواع خندقها با خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك بر اساس نتايج حاصل از تحقيق انجام شده در حوزه آبخيز زنجانرود واقع در شمال غرب كشور ارايه شود. تحقيق انجام شده به منظور دستيابي به هدف فوق مبتني بر اجراي پژوهش در دو مرحله شناسايي ويژگيهاي منطقه تحقيق در چارچوب مطالعات و بررسيهاي متداول طرحهاي آبخيزداري و تهيه نقشه ها و جداول و ذخيره آمار و اطلاعات ذيربط در محيط GIS از يكسو و مشخص نمودن مناطق تحت تاثير فرسايش خندقي در واحدهاي همگن و تقسييم بندي خندقهاي موجود در منطقه تحقيق بر اساس مرفولوژي آنها با استفاده از داده هاي سنجش از دور همراه با عمليات ميداني و نقشه برداري پلان انواع خندقها همراه با تشريح پروفيل خاك و تجزيه آزمايشگاهي نمونه هاي خاك از سوي ديگر بوده است. به طوري كه براي بررسي رابطه بين رخداد فرسايشي خندقي و مرفولوژي خندقها با خصوصيات فيزيمي و شيميايي خاك مناطق خندقي شده در مقايسه با مناطق شاهد خندقي نشده از آزمونهاي Kruskal - Wallis تجزيه واريانس، LSD و تجزيه و تحليل همبستگي بين مرفولوژي خندقها به عنوان متغير وابسته و خصوصيات فيزيكي وشيميايي خاك به عنوان متغيرهاي مستقل استفاده شده است. نتايج حاصل از آزمون هاي آماري انجام شده نشانگر اين بوده است كه با توجه به روند افزايشي رشد و گسترش خندق ها، از بين پارامترهاي خاك مقادير پارامترهاي اسيديته (PH) و هدايت الكتريكي (EC) درصد اشباع خاك (SP) در افقهاي C, B, A خاك محل تشكيل خندقهاي شاخه درختي، پنجه انگشتي و جبهه اي داراي اختلاف معني دار در سطح 1% بوده و ساير پارامترها نقشي در ايجاد خندق ها با مرفولوژي هاي مختلف ندارند. افزون بر اين تجزيه و تحليل همبستگي بين درصد رس، سيلت و شن، درصد اشباع خاك، هدايت الكتريكي و درصد گچ موجود در خاك مثبت و رابطه بين آنها در سطح 5% معني دار مي باشد. جمع بندي خاصل از انجام اين تحقيق بيانگر اين است كه شكل گيري و ايجاد انواع شبكه خندقها تابعي از بافت خاك در افقهاي مختلف، درصد اشباع خاك و هدايت الكتريكي بوده به طوريكه با افزايش املاح محلول موجود در خاك رخداد فرسايش توتلي و ايجاد خندقهاي جبهه اي مركب به شدت افزايش مي يابد.

در پروژه هاي آبخيزداري، منابع آب، سدسازي ومحيط زيست برآورد رسوبدهي حوزه هاي آبخيز از اهميت بسياري برخوردار است. در مناطقي كه رودخانه هاي داراي آمار رسوب مي باشند، مي توان وضعيت رسوبدهي حوزه بالادست آن را بررسي نمود. رسوبدهي حوزه ها ناشي از عوامل اقليمي، زمين شناسي، پوشش گياهي و خصوصيات مرفومتري حوزه بالادست مي باشد. بنابراين با تعيين روابط منطقه اي كه عوامل فوق را در بر گيرد، مي توان رسوب معلق حوزه هاي فاقد آمار را برآورد نمود. هدف از آناليز منطقه اي تعميم اطلاعات نقاط اندازه گيري در قالب روابط رياضي بين خصوصيات فيزيكي و اقليمي حوزه و ميزان رسوب به مناطق همگن هيدرولوژيكي است. در اين تحليل در 20 حوزه محدوده جنوب غربي ايران، ابتدا ميزان رسوب معلق سالانه هر ايستگاه با استفاده از منحني سنجه به روش حد وسط دسته ها برآورد شد. از طرف ديگر با استفاده از 48 متغير حاصل از ويژگيهاي فيزيوگرافي، اقليمي، زمين شناسي و شاخص پوشش گياهي تصاوير ماهواره اي (NDVI) تجزيه و تحليل عاملي صورت گرفت. مناطق همگن با استفاده از روش تجزيه حوضه اي تعيين و بر اساس آن دو گروه همگن شناسايي گرديد. در هر يك از مناطق همگن روابط منطقه اي بر اساس چهار عامل مساحت، درصد مساحت تحدب حوزه، درصد مساحت اراضي با جهت شمال غربي و درصد مجموع مساحت اراضي با NDVI بزرگتر از 0.4 كه عمدتا اراضي جنگلي، كشاورزي با مراتع خوب را دربر مي گيرد، توسعه يافت. در هر منطقه بهترين رگرسيون چند متغيره مورد بدست آمد. در نهايت كارايي مدلهاي منطقه اي، با استفاده از اطلاعات سه ايستگاه شاهد مورد بررسي و نتايج بيانگر كارايي قابل قبول مدلهاي منطقه اي بود.

رسوب يكي از پارامترهاي مهمي است كه به صورت بار معلق (گل آلودگي) و بار بستر در اثر فرسايش مناطق بالادست به وسيله جريان آب حاصل مي گردد. از طرفي آورد رسوب در حفاظت خاك، طراحي و اجراي سازه هاي آبي، آبخيزداري و نيز بهره برداري از منابع آب مورد نياز مي باشد. با وجود اين اهميت، به دليل هزينه و مشكلات اندازه گيري، آمار پيوسته اي از رسوب در دسترس نيست و لذا بر اساس تعداد نمونه هاي محدودي كه همزمان از غلظت رسوب و دبي جريان اندازه گيري مي شود، روابطي بين رسوب با دبي جريان بدست آمده و سپس با استفاده از آن و بر اساس آمار دبي جريان كه معمولا در دسترس قرار مي گيرد، آورد رسوبي برآورد مي گردد كه معمولا در دسترس قرار مي گيرد، آورد رسوبي برآورد مي گردد كه معمولا همراه با خطاي زياد مي باشد. در اين تحقيق روش هاي مختلف تهيه منحني سنجه رسوب در ايستگاه هاي هيدرومتري حوزه هنديجان - جراحي كه داراي مساحتي حدود 40788 كيلومتر مربع مي باشد و منطقه وسيعي را با تنوع اقليمي و تنوع خاك و سازندهاي زمين شناسي در بر دارد مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج اين تحقيق نشان ميدهد كه روشهاي تهيه منحني سنجه رسوب در بهبود روابط حاصل موثر مي باشند. علاوه بر روش هاي معمول تهيه منحني سنجه رسوب كه شامل منحني سنجه يك خطي و منحني سنجه چند خطي مي باشد، روش منحني سنجه مبتني بر متوسط دسته ها و نيز تاثير فصول بر منحني سنجه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تحقيق نشان داد كه روش متوسط دسته ها در بهبود روابط موثر بوده و همبستگي رسوب و دبي را بطور چشمگيري افزايش مي دهد. همچنين نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه تاثير فصلي را در تهيه منحني سنجه رسوب نمي توان ناديده گرفت.

سيل يكي از بارزترين بلاياي طبيعي است كه در نوار غربي كشور ايران در فصول مرطوب سال روي مي دهد. در چنين شرايطي شدت بارش مولد سيل بر آثار مخرب سيل رابطه مستقيم بر فرسايش خاك هاي منطقه دارد. بارش هاي مناطق غربي در زماني كه توده هاي حاكم حاره اي دريايي هستند طولاني تر مي باشند با توجه به مطالعات انجام گرفته، اين بارشها همراه با ناپايداري هاي همرفتي اند، در مطالعه يك دوره بارش طولاني منجر به سيل در دوره سرد سال استان كرمانشاه در تاريخ 26 الي 20 نوامبر 1994 انتخاب شد. جهت تحليل سينوپتيكي، از نقشه هاي سطح زمين 500 و 300 ميلي باري و لايه هاي جو بالاي كرمانشاه و نمودارهاي Skew-T در ساعت UTC12 استفاده شده و شاخص هاي ترموديناميكي، ناپايداري جو شامل Cape، rs، q، KI، SI بررسي شدند. نتايج نشان ميدهد كه سيستمهاي غربي در اين دوره ها همراه با يك سيستم كم فشار مديترانه اي در روي سطح زمين و تراف سطوح فوقاني الگوي مناسبي براي بارش بوده و رطوبت لازم براي بارش را تامين كرده اند و در اين حالت منطقه داراي حداكثر سرعت باد بوده كه از روي نقشه هاي 300 ميلي بار كاملا مشخص است. همچنين در كل ناپايداري هاي منطقه با صورت حاشيه اي بوده است.

واحدهاي اراضي به عنوان يك طبقه بندي اشكال زمين، كاربرد زيادي در آمايش سرزمين دارد. براي كشور ايران با استفاده از عكسهاي هوايي و تفسير آنها شكل واحدهاي اراضي در مقياس 1:250000تهيه گرديده است. در اين تحقيق يك روش مناسب براي تهيه شكل كاربري ارايه مي شود. بدين منظور از DEM رادار، مدل شبه سه بعدي حوزه آبخيز تهيه گرديد. سپس تصاوير ماهواره اي با اصلاحات هندسي و شيب حوز بر روي DEM قرار داده شدند.
از DEM شبه سه بعدي براي تفكيك واحدهاي اصلي و براي تفكيك تيپها از شكل شيب و تصاوير ماهواره اي استفاده شد و با تفسير چشمي واحدها و تيپها مشخص شد و مساحت آنها در حوزه آبخيز محاسبه گرديد. سپس با بازديدهاي ميداني، چك واحدها و اصلاحات جزئي بر روي آن انجام شد. اين روش بدليل يكپارچه بودن DEM رادار، قابليت ديد برجسته و همچنين روي هم قرارگيري تصاوير به حالت ترانس پرنسي را آسان و سريع مي نمايد.

در سالهاي اخير نقش انسان به صور مختلف نظير توسعه شهري، جاده سازي، تخريب پوشش گياهي طبيعي به منظور توسعه زراعت در ايجاد و فرسايش آبكندي در بسياري از كشورها توسط محققين اين رشته اشاره مي شود. تحقيق حاضر به منظور تعيين تاثير كاربري هاي مختلف در گسترش آبكندها در حوزه آبخيز لامرد انجام شده است. بدين منظور بازديدهاي وسيع ميداني، اندازه گيري بر روي مدارك تاريخي نظير عكسهاي هوايي و نقشه هاي توپوگرافي در دوفاصله زماني 1334 و 1373 و استفاده از نرم افزار SPSS جهت تعيين مساحت آبكندها و كاربريهاي مختلف و ارايه متغيرهاي موثر در گسترش آبكندها مورد استفاده قرار گرفت.
نتايج حاصل از اندازه گيري بر روي مدارك تاريخي بيانگر اين واقعيت است كه مساحت آبكندها در طي چهار دهه پس از 1334 بالغ بر 3 برابر گرديده است. همين نتايج نشان ميدهد كه ده منطقه مهم آبكندي با مساحت بالغ بر 1000 هكتار در لامرد و علامرودشت ايجاد گرديده است. حوزه هاي آبخيز لامرد و علامرودشت در قبل از انقلاب بدليل مهاجرت بسياري ازسكنه بومي به كشورهاي حاشيه خليج فارس دچار دخالت هاي انساني شديد نبوده است ولي پس از انقلاب اسلامي ايران، بازگشت سكنه و افزايش سرمايه گذاري در منطقه توسط دولت و اهالي در توسعه شهري نظير احداث راه، پل، ساختمان روستايي و شهري و كشاورزي، اكوسيستم طبيعي دچار تخريب شديد گرديده است. آثار تخريب در اطراف روستاها و شهرها به صورت زمينهاي لخت، جاده هاي خاكي در سطح دشت قابل مشاهده است. بررسي آماري با استفاده از رگرسيون چند متغيره نشان ميدهد كه از بين متغيرهايي نظير مساحت كوه، مساحت دشت، طول جاده خاكي (جيپ رو)، طول آبكند، مساحت اراضي زراعي و مسكوني و مساحت زمين لخت دو متغير مساحت زمين لخت و طول جاده خاكي بيشترين تاثير را بر افزايش مساحت مناطق ده گانه آبكندي در فاصله 1334 تا 1373 دارا بوده است. به عبارت ديگر 78 درصد از تغييرات در مساحت مناطق آبكندي مهم در اين آبخيزها توسط اين دو متغير تفسير مي شود. تاثير اين دو متغير در تمامي مناطق آبكندي لامرد و علامرودشت يكسان نيست. در منطقه آبكندي كمالي (علامرودشت) تاثير مساحت زمين لخت مشهودتر و در مناطقي نظير سيگار و كشكو (لامرد) تاثير جاده هاي خاكي مشهودتر است.

فرسايش خاك و توليد رسوب تحت تاثير عوامل مخلتفي بوده كه اثرات متقابل بين اين عوامل از اهميت زيادي برخوردار است. اين تحقيق با هدف بررسي نقش برخي از عوامل مدل هاي تجربي MPSIAC و EPM در برآورد رسوب، در حوضه طالقان انجام شده است. ارزش عوامل ساختاري مدلها و خصوصيات حوضه با گرفتن نقاط تصادفي و با استفاده از GIS استخراج و از اين طريق نرم افزارهاي آماري پردازش هاي لازم براي تعيين همبستگي و رگرسيون چند متغيره انجام شد. نتايج نشان داد كه درجه حرارت متوسط ساليانه با توليد رسوب مدل MPSIAC همبستگي منفي و معني داري دارد ولي در مدل EPM اين عامل تاثير معني داري را نشان نداد. بارندگي و شيب با ميزان رسوب توليدي هر دو مدل همبستگي مثبت و معني داري را نشان دادند. همچنين با افزايش ارتفاع از سطح دريا، رسوب برآوردي مدل MPSIAC درصد تاج پوشش باعث كاهش و درصد اراضي لخت موجب افزايش توليد رسوب مي شود ولي در مورد مدل EPM اين دو عامل تاثير معني داري را نشان نداند. در مدلهاي رگرسيوني EPM و MPSIAC به ترتيب عوامل امتياز زمين شناسي و درصد تاج پوشش با كنترل 82 و 49 درصد تغييرات توليد رسوب، بيشترين اهميت را دارند. شيب و ارتفاع رواناب ساليانه به ترتيب در درجه هاي دوم وسوم اهميت قرار دارند.

رونديابي رسوب در يك حوزه آبخيز عبارتست از بررسي تغييرات زماني و مكاني رسوب به طوري كه بتوان خط كنترل رسوب را مشخص نمود. از فوايد ديگر روند يابي رسوب لحاظ نمودن دبي رسوب براي طراحي سرريز سازه هاي رسوبگير در پروژه هاي آبخيزداري مي باشد. اين مقاله كه بر اساس مطالعه انجام گرفته در يكي از حوزه هاي واقع در استان تهران تهيه شده است. براي روند يابي رسوب در اين مطالعه از روش MUSLE و روش Kling با لحاظ نمودن ضريب رسوبدهي استفاده شده است. نتايج به دست آمده از تحقيق حاضر بر امكان تعيين رسوب زير حوزه هاي مياني و تعيين دقيق مقادير رسوب رسيده به سازه هاي هيدروليكي دلالت دارد.

در اين تحقيق با استفاده از مدل JSAS كه يك مدل شبيه سازي هيدروليكي دو بعدي است و سيستم اطلاعات جغرافيايي GIS نسبت به شبيه سازي سيلاب و پديده فرسايش و رسوب و تهيه نقشه هاي مربوطه ناشي از طوفان 10 سپتامبر 1999 در حوزه رودخانه Shigenobu در غرب جزيره شيكوكوي ژاپن اقدام شده است. در اين طوفان بخش هايي از حوزه در اثر سيل، جريان گلي و جريان نخاله اي آسيب ديد. در اين حوزه از چند دهه پيش سازه هاي كنترل سيل و رسوب بسياري احداث شده اند. هدف از تحقيق بررسي وضعيت فرسايش و رسوب در شرايط با و بدون وجود سازه ها بوده است. به عبارت ديگر تاثير سازه ها بر كاهش فرسايش و رسوب بررسي مي شود.
براي فواصل زماني 1 تا 73 ساعت پس از شروع سيل نقشه هاي عمق و پهنه فرسايش و رسوب تهيه گرديد. صحت نقشه ها با استفاده از لايه اطلاعاتي Fluid Dynamic Force (كه از نتايج شبيه سازي است) و عمليات صحرائي و نيز نقشه هاي مربوط به سيلاب هاي گذشته كنترل گرديد. نتايج بدست آمده نشان داد كه در صورت عدم احداث سازه هاي كنترلي در اثر سيل و جريان گلي ناشي از طوفان 10 سپتامبر 1999 تقريبا تمام شهر ماتسوياما همراه با تاسيسات مهمي چون فرودگاه دچار آب گرفتگي مي شد. در حالي كه در شرايط حاضر كه سازه هاي كنترلي وجود دارند تنها مناطق بالادست و سرشاخه ها خسارت ديده است.

تافوني ها اشكال فرسايشي محدبي شكل و توخالي هستند كه در شرايط مختلف آب و هوايي و سنگهاي گوناگون تشكيل مي شوند. مطالعه ماسه سنگهاي سازند نيزار در شمال شرق ايران منجر به شناسايي فرسايش تافوني در اين سنگها شده است. اندازه گيري سيستماتيك فرسايشي تافوني در اين سنگها شده است. اندازه گيري سيستماتيك ابعاد 106 حفره در محدوده اي خاص نشان مي دهد كه تافوني ها اغلب بيضوي شكل بوده و تعداد كمي نيز كروي شكل مي باشند.
بطور كلي تشكيل هوازدگي هاي حفره اي در ماسه سنگهاي سازند نيزار وابسته به اختصاصات سنگ شناسي و شرايط آب و هوايي منطقه است. شروع تشكيل تافوني ها و هوزادگي لانه زنبوري اغلب در امتداد سطوح ضعف موجود در ماسه سنگ ها از قبيل لايه بندي ها، طبقه بندي هاي مورب و پشته اي و شكستگي ها مي باشد. انحلال سيمان آهكي در اين ماسه سنگها نيز نقش مهمي در ايجاد هوزادگي حفره اي ايفا مي نمايد.

استفاده از روشهاي اكتشافات زير سطحي ژئوفيزيكي بدليل سرعت، سهولت و اقتصادي بودن در بررسيهاي زير سطحي توصيه مي گردد. استفاده از اين روشها بويژه روش ژئوالكتريك كه مبتني به ويژگيهاي مقاومتي مواد و لايه ها است در مكانيزم و شرايط سطوح گسيختگي حركات توده اي با توجه به عدم امكان استفاده از روشهاي گمانه زني بدليل ريزشي بودن توده ها بطور خاص مورد توجه مي باشد. سابقه اين بررسيها در رابطه با شناخت ويژگيهاي لغزشها حدودا به يك دهه اخير مي رسد. تعيين ويژگيهاي زير سطحي در مناطق لغزشي جهت برآورد حجم توده رسوبي - لغزشي گسيخته شده، برآورد نيروهاي مخرب و مقاوم، بررسي عوامل موثر در ايجاد ناپايداري، آناليز پايداري و ارايه روش مناسب تثبيت يا مديريت رانش بسيار ضروري است. از اين روش در تعيين عمق سطح گسيختگي توده لغزشي - رسوبي گلديان استفاده گرديده است. عمق لغزش در نقاط مختلف مقطع متفاوت و حداكثر به حدود 40 متر مي رسد.

آب و خاك دو عنصر حياتي و از مهمترين منابع طبيعي هر جامعه اي مي باشد. متاسفانه در بسياري از مناطق و همچنين در بسياري از زمانها اين دو عنصر مهم بصورت يكجا در اختيار نبوده و در نتيجه مشكلاتي از قبيل خشكسالي، سيل، بيابان زايي، فرسايش دامنه ها و فرسايش خاك را بوجود مي آورند. يكي از روش هاي كاهش اثرات بعضي از مشكلات فوق احداث سد با هدف مهار سيل و ذخيره منابع آب در فصول پر آب به منظور كاهش اثرات كم آبي و خشكسالي در ساير فصول و سالها مي باشد.
يكي از مسائل كه در حين بهره برداري از سدها هميشه مشكل ساز است، مساله فرساش خاك و رسوبگذاري در مخزن سد مي باشد. روش هاي متعددي جهت برآورد فرسايش و رسوب گذاري ابداع شده اند كه هر يك از آنها داراي مزايا و معايبي مي باشد. در اين تحقيق به منظور برآورد دقيق تر ميزان رسوبگذاري در مخازن سدها و در نتيجه برآورد ميزان فرسايش درسطح حوزه اقدام به تهيه منحني سنجه رسوب از طريق بكارگيري مدل هاي مختلف شده است. به اين منظور داده هاي دبي و رسوب اندازه گيري شده در دو ايستگاه هيدرومتري واقع در بالادست و پايين دست يك سد مخزني در يك دوره آماري طولاني مدت مورد استفاده قرار گرفت. سپس مقادير رسوب برآوردي توسط اين مدلها براي كل دوره آماري محاسبه شد. آنگاه مقادير برآورد شده با مقدار واقعي رسوبگذاري شده در مخزن سد مورد مقايسه واقع شد.

سزيوم - 137 يك راديونوكلوئيد مصنوعي با تشعشع بتا و گاما و نيمه عمر 30.17 سال است كه به عنوان محصول جانبي آزمايشات هسته اي دهه هاي گذشته توليد و به استراتوسفر رها شده است. راديو ايزوتوپ سزيوم سپس به تروپوسفر منتقل شده و به همراه نزولات به سطح زمين رسيده است. ميزان سزيوم - 137 داراي اشعه گاماي قوي بوده، كه به راحتي قابل رديابي است. سزيوم سريعا در تماس با مواد آلي و ذرات ريز خاك (<2mm) جذب شده و حركت بعدي آن توسط فرآيندهاي شيميايي و بيولوژيكي محدود است، حركت سزيوم - 137 از محل فرونشست اوليه خود بر روي خاك تنها در حين فرآيندهاي فيزيكي مثل فرسايش و شخم اتفاق مي افتد. سزيوم جذب شده روي سطح كلوئيدهاي رس و مواد آلي به هيچ وجه قابل تبادل نيست حتي اگر غلظت كاتيون هايي كه از جذب سطحي سزيوم مي كاهند را تا حد اشباع بالا ببريم. بنابراين جابجايي اين عنصر در محيط انعكاس مستقيمي از فرسايش و رسوبگذاري ذرات خاك از زمان ريزش اين راديوايزوتوپ به سطح زمين تا زمان نمونه برداري مي باشد.

دانه هاي روغني يكي از محصولات مهم كشاورزي است كه در سالهاي اخير حمايتهايي از اين محصولات بويژه محصولات سويا، كلزا و آفتابگردان در كشور صورت گرفته، كه مهمترين آن سياست پرداخت يارانه مستقيم در طي سالهاي 1379 به بعد مي باشد. در اين تحقيق سعي شده با استفاده از تابع ترنسندنتال و برآورد آن با روش هاي اقتصاد سنجي، تاثير يارانه مستقيم (كه به عنوان يك متغير مجازي در مدل قرار گرفته است) بر روي عرضه محصول سويا در طي سالهاي زراعي 81-1370 مشخص شود. براي اين منظور ابتدا تابع در طي سالهاي 81-1370 بدون تاثير يارانه مستقيم برآورد و با تابع برآورد شده سالهاي 81-1370 كه در آن يارانه مستقيم نيز حضور دارد، مقايسه گرديده است. نتايج حاصل بيانگر آن بوده كه يارانه مستقيم توانسته است در مدت اجرا، نوسانات عرضه سويا را كنترل كرده و توليد را بصورت روندي يكنواخت صعودي در آورد.

افزايش صادرات غير نفتي، شامل محصولات كشاورزي، يكي از اهداف برنامه هاي توسعه اقتصادي بوده و هست. شرايط طبيعي و جغرافيايي عالي آذربايجان غربي براي توليد و صادرات گوجه فرنگي و فراورده هاي آن مي تواند اين استان را به صورت يكي از مراكز عمده توليد اين محصول براي رسيدن به هدف فوق در آورد. براي افزايش توليد گوجه فرنگي و بهبود رقابت پذيري در بازارهاي جهاني، حداقل در سه زمينه بهبود لازم است: 1- بهبود در عوامل محيطي كه كشاورزان در آن توليد مي كنند؛ براي مثال قيمتهاي درست. 2- بهبود در تكنولوژي هاي مورد استفاده. 3- كارآمدتر شدن توليد كنندگان. بنابراين لازم است وضعيت كارايي آنها مشخص شود. هدف اين مطالعه اندازه گيري كارايي فني، تخصيصي و اقتصادي توليدكنندگان گوجه فرنگي در آذربايجان غربي مي باشد. رهيافت هاي مختلفي براي اندازه گيري كارايي هاي توليدي وجود دارد. در اين مطالعه تحليل پوشي داده ها (DEA) مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس داده هايي كه از يك نمونه تصادفي گوجه فرنگي كاران در آذربايجان غربي جمع آوري شده است كارايي هاي توليدي اندازه گيري شدند. نتايج نشان داد كه در مورد بازده مقياس ثابت (CRS) ميانگين هاي كارايي هاي فني، تخصيصي و اقتصادي گوجه فرنگي كاران نمونه به ترتيب 69.1 درصد، 69.3 درصد، 49.2 درصد و در مورد بازده مقياس متغير (VRS) به ترتيب 88.3، 0.76، 67.8 درصد بوده اند. اين نتايج مشخص مي كند كه بهبود كارايي توليد كنندگان گوجه فرنگي امكان بالقوه زيادي براي افزايش توليد، كاهش هزينه ها و ارتقا رقابت پذيري صنعت گوجه فرنگي ايران در بازارهاي جهاني ممكن است وجود داشته باشد. اين اولين مطالعه در زمينه كارايي هاي توليدي گوجه فرنگي كاران آذربايجان غربي و شايد ايران بوده و مطالعه محدود است. براي سياستگذاري در زينه ارتقا كارآيي توليد كنندگان گوجه فرنگي نياز به مطالعات مشروح تري در مناطق عمده توليدكننده گوجه فرنگي، به ويژه در زمينه عوامل موثر بر كارايي ها، وجود دارد.