مقالات صنايع دريايي

صنايع دريايي به عنوان صنعت مادر، محركه و موتور ديگر صنايع از اهميت ويژه اي برخوردار است كه متاسفانه استراتژي خاصي براي توسعه اين صنعت وجود ندارد. عدم شناخت پتانسيل ها، بخشي نگري وزارتخانه ها، موانع بانكي و گمركي، عدم هماهنگي لازم متوليان كشتي راني و كشتي سازي در دادن سفارش و ... عامل بازدارنده براي رشد صنايع دريايي هستند. با توجه به نوار ساحلي كشور در شمال و جنوب و اينكه مقوله دريا در اقتصاد ملي از اهميت خاصي برخوردار است، توجه بيشتر به پتانسيل صنايع دريايي در ابعاد مختلف اهميت اين حوزه را گوشزد مي كند.

دراين مقاله درابتدا به بررسي جغرافيا و اكولوژي درياي خزر پرداخته شده است سپس به بررسي بزرگترين مورد اقتصادي در درياي خزر يعني صنعت نفت و گاز مي پردازد و كشورهاي منطقه درياي خزر را از لحاظ اقتصادي به خصوص صنعت نفت و گاز مورد بررسي قرار مي دهد و همزمان به مساله آلودگي ناشي از اين صنعت و شركتهاي درگير در استخراج نفت و گاز در اين مناطق اشاره ميكند.

قدرت دريايي هر كشور از عناصر مختلفي تشكيل مي شود. اين عناصر مي توانند با ناوگان نظامي، ناوگان تجاري، ناوگان صيادي، ناوگان شناورهاي مردمي، مراكز آموزش دريايي و صنايع دريايي تشكيل شوند. يكي از قسمتهاي مهم اين قدرت دريايي، بخش صنايع دريايي است. در وضعيت فعلي كه كشور ايران در مقابل تهديدات مختلفي قرار دارد و برحي از مخالفان و دشمنان نظام و انقلاب اسلامي ايران قصد ايجاد مزاحمت و جلوگيري از رشد و توسعه فناوري در خصوص تجهيزات و تسليحات بخش دفاعي كشورمان را دارند بنابراين ضرورت و اهميت وجود يك صنايع دريايي قدرتمند و موثر در كشور آشكارتر مي شود. همچنين دشمنان ايران با بهانه تراشيهاي مختلف از جمله بحث انرژي هسته اي صلح اميز و با صدور قطع نامه هاي پي در پي، كشور را با تحريم جدي تري مواجه مي سازند و به ناچار براي نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران مشكلاتي را ايجاد مي نمايند در اين صورت امكان تهيه برخي از اقلام ضروري از مسولان مربوطه گرفته خواهد شد، پس بايد صنعت دريايي نيازمنديهاي بخش دفاعي را تامين نمايد و توان نظامي كشور را ارتقا بخشد. اين امكان مستلزم افزايش قابليت هاي موجود و استفاده مفيد از همه ظرفيتهاي آن بخش مي باشد. كه همكاري فرماندهان و مسوولان دو بخش و همچنين حمايت دولت را مي طلبد.

اهميت انجام اين تحقيق در اين است كه به بررسي اقتصادي فعاليت صنعت صيد كيلكا پرداخته و با بهره گيري از نتايج حاصله راهكارهايي را ارايه مي دهد.
هدف اين تحقيق بررسي اقتصادي فعاليت صنعت صيد كيلكا است، كه اقتصادي بودن و يا غير اقتصادي بودن متغير مستقل و صنعت صيد كيلكا متغير وابسته و هدفمند كردن مديريت صيد متغير كنترل مي باشند. جامعه آماري اين تحقيق يكصد و نود و پنج فروند شناورهاي صيد كيلكا مستقر در بنادر سواحل جنوبي درياي خزر مي باشد كه 10 درصد از كل جامعه بصورت تصادفي بعنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. نتايج حاصل از تحقيقات بعمل آمده حاكي است كه فعاليت صنعت صيد كيلكا اقتصادي است. زيرا از 20 فروند شناور صيد كيلكا كه مورد بررسي قرار گرفته است، فعاليت 14 فروند يعني 70% اقتصادي و فعاليت 6 فروند، يعني 30% ديگر آن غير اقتصادي مي باشد.

وابستگي جداناپذير اقتصاد جهاني از اقتصاد دريا و عجين شدن اقتصاد دريا با زندگي امروز بشر نشان از اهميت صنعت دريانوردي و اقتصاد ناشي از اين صنعت است.
ارتباط تنگاتنگ جوامع بشري و رويكرد آنها به اقتصاد دريا بعنوان مقوله اي جداناپذير از زندگي جوامع انساني نمايان شده است.
بعنوان نگارنده اين سطور سعي و اهتمام داشتم تا با نگاهي به اهميت دريا در زندگي امروز و اقتصاد زاييده از اين پديده الهي و اثرات آن بر پيشرفت هاي جهان امروز و تاثير آن در برآورد نيازهاي جوامع بشري را بيان كنيم. در نهايت نتيجه گيرييم اين بود: تا گرايش اقتصاد جهاني و وابستگي آن به دريا را همانگونه كه اين ارتباط شكل گرفته است در اين نوشتار به هم پيوند دهم. باشد تا با بيان واقعيات در اين سطور بتوانم بر اهميت اقتصاد دريا در زندگي ما ايرانيان نيز آنطور كه شايسته اين كشور بزرگ است صحه بگذاريم.

با گذر زمان اهميت كيفيت محصولات براي حفظ بازار فروش به عنوان پارامتر تعيين كننده اي در سرنوشت سازمان شناخته شده است. متدولوژي شش سيگما به عنوان روشي سيستماتيك مي تواند جهت به كارگيري منسجم ابزارهاي مختلف كيفي در كاهش انحرافات فرايندهاي موجود در صنعت كشتي سازي مطرح شود. در اين مطالعه، فرايند پانل سازي و مونتاژ در يك شركت فعال در زمينه كشتي سازي مورد بررسي قرار گرفته و با جمع آوري داده ها، سطح سيگماي فعلي فرايند تعيين گرديده و سپس علل ر يشه اي موجود شناسايي و راه حل هايي جهت بهبود و افزايش سطح سيگماي فرايند ارايه مي گردد.

كارخانجات كشتي سازي بواسطه ساخت كشتيهاي جديد يا تعمير كشتيهاي فرسوده، با خدمات مختلف و تجهيزات متنوعي سر و كار دارند. اين تنوع زياد به ويژه در بازار رقابتي حال حاضر، باعث خواهد شد كه ارايه قيمت پيشنهادي در هنگام عقد قرارداد، سخت و حساس باشد. اين در حالي است كه قيمت تمام شده كشتي براي كارخانجات كشتي سازي وابسته به عوامل گوناگوني بوده كه برخي از اين عوامل پارامترهايي هستند كه به آساني قابل تخميين و تعيين مي باشند (از قبيل: قيمت فولاد، تجهيزات فرعي و موتور اصلي، رنگ و غيره ...) اما برخي از اين عوامل به سادگي قابل تخمين نبوده و وابسته به نرم استاندارد كار در كشور و يا حتي استاندارد كار در كارخانه مي باشند و در نهايت برخي پارامترها به صورت غير مستقيم در فرايند كاري وارد مي شوند كه تشخيص و تحليل اين پارامترها نقش تعيين كننده اي در برآورد صحيح از قيمت تمام شده كشتي و در نهايت تخمين سود واقعي كشتي ساز خواهد داشت.
با وجود حداقل بازه موجود براي سود كشتي ساز و زمان بسيار اندك و با ارزشي كه براي ارايه پيشنهاد در اختيار او قرار مي گيرد، قيمت گذاري پروژه هاي جديد كاري بسيار حساس و پرخطر خواهد بود. مگر اينكه يك ابزار سريع و دقيق براي تهيه برآورد قيمت عقلايي و قابل اطمينان وجود داشته باشد. براي دستيابي به اين ابزار شناخت كافي از عوامل موثر در قيمت كشتي و انواع روشهاي موجود براي برآورد قيمت كشتي، غير قابل اجتناب است. در اين مقاله ضمن بررسي روشهاي تخمين هزينه كشتي، عوامل مختلف موثر در آن نيز بررسي شده است كه باعث افزايش دانش برآورد كننده در جهت تخمين درست قيمت كشتي خواهد شد.

امروزه صنعت دريايي و علوم وابسته به آن از چندين جنبه براي كشور ما حايز اهميت است، به ويژه از بعد استراتژيك، سياسي و اقتصادي اهميت اين مساله دوچندان مي باشد. پيشرفت هاي اخير در موارد مختلف علوم دريايي و به ويژه زير سطحي و نحوه ارتباط و تبادل اطلاعات با نيروهاي انساني مشغول به كار در اعماق درياها، محققان و كارشناسان را با حجم بالايي از اطلاعات پراكنده و خام روبرو ساخته است. عمليات دريافت داده، تبديل و انتقال آن در سيستمهاي سونار كه داراي تعداد حساسه هاي زيادي مي باشد از اهميت خاصي برخوردار است. اين بخش از سيستم مراقبتي از آن جهت كه داده هاي خام لازم را براي پردازش فراهم مي آورد بايد صحت و سلامت داده هاي دريافتي را تضمين نمايد. بالغ بر ٣٠ سال است كه غواصي به شيوه علمي و كلاسيك آن در آبها جهت ماموريت هاي خاصي انجام پذيرفته است و بايد گفت غوا صي هرگز بدون خطر نبوده و نخواهد بود، رعايت نكات ايمني توسط غواصان و ارتباط مستمر با آنان از جمله مواردي است كه ميتواند تا حدودي در جهت كاهش حوادث پيش بيني نشده مثمر ثمر واقع گردد. از آنجاييكه غواصي، حرفه اي پرمخاطره و حساس مي باشد، استفاده از تجهيزات مدرن و كاربرد روش و شيوه هاي علمي با يك متد و قواعد خاص مستلزم ارايه طرحهايي توسط مسوولين اين فن مي باشد. لذا در اين مقاله سعي گرديده ضمن بررسي منابع درياها، نقش و اهميت ارتباطات در دريا، روش انتقال اطلاعات از زير سطح به سطح و تجهيزاتي كه مي توانند اين اقدامات را به انجام برسانند مورد بحث و بررسي قرار دهد.

آلودگي دريايي يكي از مسايل مرتبط با كليه شناورها و سازه هاي دريايي است كه در تعيين طول عمر و كارايي سازه هاي دريايي بسيار موثر است. عوامل متعددي از جمله طراحي، سرعت و كاربري شناور، عوامل محيطي و جغرافيايي، جنس مواد و نوع رنگ مورد استفاده، در تعيين مقدار آلوده شدن يك شناور يا سازه دريايي تاثير دارند كه در اين مقاله به بررسي آنها پرداخته شده است.

با توجه به نقش مهم پروانه در رفتار كشتي ها و شناورهاي تندرو از نقطه نظر راندمان هيدروديناميكي، سرعت، قابليت مانور و نيز ساير پارامترها مانند نويز و ويك ايجاد شده، دست يابي به دانش فني طراحي و تكنولوژي ساخت پروانه هاي نيمه مغروق را مي توان به عنوان يكي از مباحث كليدي و تاثيرگذار در فرآيند طراحي شناورهاي تندرو محسوب نمود. طراحي و ساخت پروانه هاي نيمه مغروق تا قبل از اجراي اين تحقيق در انحصار تعداد اندكي از كشورهاي خارجي بود و خريد آن ها مستلزم صرف هزينه هاي گزاف براي كشور مي شد. اين مقاله چكيده تحقيقي است كه براي اولين بار در كشور، به منظور طراحي يك نمونه پروانه نيمه مغروق صورت گرفته است. در اين تحقيق يك نمونه پروانه نيمه مغروق طراحي و تحليل هاي هيدروديناميكي و سازه اي بر روي آن انجام شده است. پس از ساخت مدل، در حالت آب آزاد و در حالت نصب روي شناور تست مدل انجام شد و نتايج حاصل به صورت سري سيستماتيك پروانه هاي نيمه مغروق تدوين شده است.
پس از تصديق طراحي، يك نمونه پروانه توليد و پس از نصب بر روي شناور، تست دريا انجام شد و سرعت ۵۵ نات به ثبت رسيد. در شرايط فعلي طرح توليد پروانه هاي SPP در مرحله توليد انبوه توسط صنايع داخلي قرار دارد.

به منظور كاهش و كنترل اثرات آلودگي بر روي منابع ساحلي و دريايي ضروري است كه نوع و ميزان بار آلاينده ها شناسايي شود. اين شناسايي شامل تشخيص منابع، موقعيت مكاني آنها، حجم و غلظت آلا ينده ها مي باشد. منابع آلودگي يا در محيط زيست دريايي واقع شده اند و يا اينكه از خشكي به آن راه مي يابند. برنامه ريزي و مديريت اثربخش محيط زيست دريايي لازمه شناخت كامل موقعيت مكاني منبع توليد آلاينده ها مي باشد. آلاينده هاي ناشي از فعاليتهاي خشكي - منشايي سهم بيشتري در آلودگي محيط زيست دريايي و مناطق ساحلي را به خود اختصاص داده اند. بر اساس اطلاعات به دست آمده از «برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد» (UNEP) بر روي اكوسيستم درياي كارايب، آلاينده هاي ناشي از فعاليتهاي خشكي - منشايي كه تهديد بزرگي براي اكوسيستم هاي دريايي و سلامت عمومي هستند، شامل فاضلاب، هيدروكربنهاي نفتي، رسوبات، آفت كشها، ضايعات و مواد سمي مي باشند. پس از شناسايي، منابع آلاينده بر اساس ماهيت اثر و منطقه تحت تاثير اولويت بندي شده و اقدامات اصلاحي براي حذف و يا كاهش آلاينده ها انتخاب و به اجرا گذا شته مي شود. تعيين معيارهاي ارزيابي و كنترل دوره اي موجب حصول اطمينان از اثربخشي برنامه هاي اجرا شده مي گردد.

سير تكويني فناوري اطلاعات را مي توان گسترش دهنده توانمندي انديشه انسان فرض نمود. بدين لحاظ مي توان حوزه عمل فناوري اطلاعات و آموزش را يكي دانست. اين انطباق موجب گرديده است، تاثيرپذيري حوزه آموزش از اين فناوري نسبت به ساير حوزه ها بنيادي تر باشد، بطوريكه بسياري از كشورها در توسعه كاربرد فناوري اطلاعات در آموزش، به بازآفريني نظام آموزشي مي انديشند. دستاوردهاي آموزش الكترونيكي با شاخصهاي زير ارزيابي مي شوند: رضايت فراگيران، تغيير در دانش، مهارت و رفتار فراگيران و نرخ بازگشت سرمايه. از آنجا كه براي شروع، همواره موانع اقتصادي سد راه مي شوند در اين مقاله توجه عمده بيشتر معطوف به دستاوردهاي اقتصادي آموزش الكترونيكي است. در ارگانهاي دريايي نيز آموزش الكترونيكي براي آموزشهاي حين خدمت كاركنان بعلت موانع موجود برسر راه آموزش آنان (از جمله هزينه هاي بالا و عدم دسترسي آسان)، مدنظر قرار گرفته شده است كه البته بعلت هزينه اوليه بالا و نبود زيرساختهاي لازم به صورت جامع اجرا نشده است. مقاله پيش رو ضمن معرفي جامع آموزش الكترونيكي و طرح فرصتها و محدوديتهاي آن براي سازمانها، مقايسه اين نوع آموزش با روشهاي سنتي آموزش را انجام مي دهد. نتايج حاصل نشان مي دهد كه آموزش الكترونيكي براي سازمانهاي با نيروي انساني زياد و دفاتر كاري متعدد و دور از هم (مانند ارگانهاي دريايي) توجيه پذيري بيشتري دارد.

اقيانوس ها نقش مهمي در شرايط آب و هوايي و جوي دارند. اما هنوز درك كامل و درستي از جزييات بسيار پيچيده آنها مانند اينكه چگونه رفتار مي كنند، تاثير آنها بر جو به چه صورت است و يا اينكه توليدات بيولوژيكي آنها تا چه حد است، وجود ندارد. در اين خصوص ماهواره ها تا حدي مي توانند مفيد باشند اما ماهواره ها تنها فرآيندهايي را كه روي سطح و يا نزديك سطح مي باشند را ثبت مي كنند هرچند شناورها مي توانند متغيرهاي بيشتر حتي آنهايي را كه در اعماق هستند اندازه گيري و ثبت نمايند اما اين اندازه گيري ها بسيار پراكنده و گسسته اند. براي برخي از پديده هاي اقيانوسي تحليل و آناليز معادلات نيز بسيار سخت و غير ممكن مي باشد. بنابراين تنها مدلهاي عددي مي توانند در افزايش توانايي هاي ما براي درك فرآيندهاي اقيانوسي، مونيتورينگ جريانات اقيانوسي و حتي پيش بيني آنها نقش بسزايي داشته باشند. از اينرو در مقاله ذيل به دليل اهميت مدلهاي اقيانوسي پس از بيان مزايا و معايب آن به اختصار معيارهاي طبقه بندي مدل هاي اقيانوسي بررسي مي شود.

در چند سال اخير به مدد وامهايي كه تحت عنوان طرحهاي زودبازده از طرف سازمان بنادر و كشتيراني براي جايگزيني لنچهاي چوبي در اختيار مالكان و سرمايه گذاران قرار گرفت، صنايع دريايي وابسته و به خصوص شركتهاي كشتي سازي با خيز آرام و سپس جهشدار در منطقه خرمشهر گسترش يافتند.
پس از پنج سال سازمان بنادر و كشتيراني كه خود مجري طرح جايگزيني شناورهاي چوبي بود منطقه اي در 45 كيلومتري آبادان به نام چويبده را در كنار رودخانه بهمن شير براي ساماندهي كشتي سازان و بهره برداري از منافع مشترك معرفي مي كند تا معضل ساخت كشتي در خرمشهر را نيز به دليل ارتفاع كم پل هاي واقع در مسير مراكز ساخت حل كرده باشد.

درياچه خزر به عنوان بزرگترين درياچه دنيا همواره نقش بزرگي را در ساختار ژئوپلتيك منطقه ايفا نموده است. اين درياچه به تنهايي نزديك به 40 درصد مجموع مساحت درياچه هاي دنيا را شامل مي گردد و از سوپريور دومين درياچه دنيا پنج برابر بزرگتر است و حتي از مجموع خليج فارس و درياي عمان وسعت بيشتري دارد. اين منطقه از جهان از نظر فعاليتهاي بازرگاني، كشاورزي، دريانوردي، موقعيت استراتژيكي و بهره برداري از منابع منطقه نفت و گاز و استفاده از ماهي گيري اهميت زيادي دارد. پس از فروپاشي روسيه كشورهاي روسيه - آذربايجان - ايران - قزاقستان و تركمنستان به صورت همسايگان اين منطقه در آمدند. نظامي گري و مسايل نفتي و استفاده از ذخاير سطحي و بستر اين دريا همواره مورد توجه اين كشورها بوده است. بدون شك توجه به صنعت دريايي و شكوفايي اقتصاد دريايي در اين منطقه براي جمهوري اسلامي ايران بسيار مهم بوده و علاوه بر تضمين امنيت داراي نقش اقتصادي زيادي مي باشد. در اين مقاله به بررسي لزوم توجه به توسعه صنعت دريايي و ساخت شناورهاي دريايي در درياي خزر بر پايه فرصتها و تهديدات منطقه اي پرداخته شده است.