شوک
شوک، یک وضعیت تهدیدکننده حیات است و زمانی روی میدهد که دستگاه گردش خون (که اکسیژن را به تمام بافتهای بدن میرساند و مواد زاید را از آنها میگیرد) از کار بیفتد و در نتیجه، اعضای حیاتی (مثل قلب و مغز) دچار کمبود اکسیژن شوند. برای پیشگیری از آسیب عضوی پایدار و مرگ، باید فوراً درمان اورژانس آغاز شود. ترس و درد میتوانند بر وخامت شوک بیفزایند. هرگاه خطر وقوع شوک وجود داشته باشد، ممکن است تنها اطمینان خاطر دادن به بیمار و آرامش بخشیدن به وی، برای پیشگیری از بدتر شدن وضعیت بیمار کافی باشد.
شایعترین علت شوک، خونریزی شدید است. اگر خون بیش از 2/1 لیتر (تقریباً یک پنجم حجم طبیعی خون) از دست برود، شوک روی میدهد. آسیب و جراحت میتواند خونریزی ایجاد نماید. در اثر آسیب رگها در شکستگیهای بسته نیز خونریزی رخ داده و ممکن است شوک ایجاد شود. از دست رفتن سایر مایعات بدن نیز میتواند به شوک منجر شود. وضعیتهایی که میتوانند مقدار زیادی از مایعات بدن را تلف کنند عبارتند از: اسهال، استفراغ، انسداد روده و سوختگیهای شدید. همچنین ممکن است با وجود طبیعی بودن حجم خون، شوک در اثر ناتوانی قلب در پمپ کردن خون ایجاد شود. این مشکل ممکن است در اثر بیماری قلبی شدید، حمله قلبی یا نارسایی حاد قلب رخ دهد. سایر علل شوک عبارتند از: عفونت شدید، کمبود بعضی از هورمونها، پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی)، افت درجه حرارت بدن، واکنش آلرژی شدید (شوک آنافیلاکتیک)، مسمومیت با داروها و آسیب نخاع.
در ابتدا:
تند شدن نبض
پوست رنگپریده و سرد؛ عرق کردن با وقوع شوک:
پوست خاکستری ـ آبی (سیانوز) به خصوص لبها. رنگ بستر ناخن و نرمه گوش، در صورت فشرده شدن، به سرعت بر نمیگردد.
ضعف و گیجی
تهوع (و شاید استفراغ)
تشنگی
تنفس سریع و کمعمق
نبض ضعیف و «نخ مانند». وقتی نبض در مچ محو میشود، تقریباً نیمی از حجم خون از دست رفته است. وقتی اکسیژنرسانی به مغز کاهش پیدا کند:
بیقراری و پرخاشگری
خمیازه کشیدن و لهله زدن برای هوا
بیهوش شدن
نهایتاً، قلب از ضربان متوقف میشود.
آثار از دست رفتن خون و مایعات بدن
تشخیص دادن شوک
درمان علت آشکار شوک
بهبود وضعیت خونرسانی به مغز، قلب و ریهها
فراهم کردن شرایط انتقال فوری به بیمارستان
1) هرگونه علت آشکاری را که برای شوک پیدا کردید (مثل خونریزی شدید یا سوختگیهای جدی درمان کنید.
2) بیمار را روی یک پتو قرار دهید تا از زمین سرد فاصله بگیرد. بهطور مداوم به بیمار اطمینان خاطر بدهید.
3) پاهای بیمار را بالا ببرید و نگه دارید تا وضعیت جریان خون به اعضای حیاتی بهبود پیدا کند. در صورتی که مشکوک به شکستگی هستید، کاملاً احتیاط کنید.
4) برای کاهش فشار در نواحی گردن، قفسه سینه و کمر، لباسهای سفت را شل کنید.
5) با پوشاندن بدن و پاهای بیمار با کت یا پتو، او را گرم نگه دارید. با مرکز اورژانس تماس بگیرید و آمبولانس درخواست کنید.
بیمار را از خوردن، نوشیدن یا سیگار کشیدن و یا جابهجاییهای بیمورد منع کنید. اگر بیمار از تشنگی شاکی است، لبهای وی را با مقداری آبتر کنید.
بیمار را تنها نگذارید مگر زمانی که قصد دارید با مرکز آمبولانس تماس بگیرید.
سعی نکنید بیمار را با یک بطری آب داغ یا سایر منابع مستقیم حرارت، گرم کنید.
6) علایم حیاتی (سطح پاسخدهی، نبض و تنفس را کنترل و ثبت کنید . اگر بیمار بیهوش شد، راه تنفسی را باز کنید و تنفس را کنترل کنید؛ آماده باشید تا در صورت لزوم، احیای تنفسی و ماساژ قفسه سینه را آغاز کنید