مجله پزشکی : بیماریهای عفونی
خلط خونی در افراد سیگاری
هموپتزی (Hemoptysis) یك اصطلاح پزشكی است كه به وجود خون در خلط اطلاق می شود. البته این خونی كه در خلط وجود دارد، می تواند تنها در حد رگههای خون یا در حجم بسیار زیاد باشد. گاهی نیز پیش می آید كه فردی حالت تهوع دارد و در استفراغ خود رگههای خون می بیند. این دو حالت كاملا با هم فرق دارند.
در هموپتزی، خون در خلطی كه همراه سرفه است از ریه ی فرد خارج می شود، اما منشأ خون در استفراغ، وجود مشكل در معده یا دستگاه گوارشی بیمار است.
آقای دكتر حمید سهرابپور، فوق تخصص بیماریهای ریوی دراین باره توضیح می دهند:
▪ آقای دكتر، با چه روشی می توان این دو علامت را از هم افتراق داد؟
ـ یك روش وجود دارد كه البته خیلی قابل اعتماد نیست و آن هم روش مشاهده است، یعنی اگر خون به علت خون ریزی معده باشد، رنگ آن روشن است، اما رنگ خونی كه از ریه خارج شده تیره است. راه بهتر برای افتراق این دو، استفاده از كاغذهای ph متری است كه در واقع با استفاده از آنها اسیدی یا قلیایی بودن خون را اندازه می گیریم. اگر اسیدی باشد، از معده آمده و اگر قلیایی باشد، حتما از ریه آمده است.
▪ آیا با این كار، علت خلط خونی مشخص می شود؟
ـ نه، اما باید گفت شایعترین علت هموپتزی برونشیت است. برونشیت در افراد سیگاری میانسال دیده می شود، یعنی همان افرادی كه از ۱۸-۱۷ سالگی به قول خودشان تفریحی سیگار كشیدهاند و تا حالا ۱۰ یا ۱۵ سال است كه سیگاریاند. در این افراد آثار بیماری برونشیت مزمن بروز می كند و علامتها شروع می شود.
▪ چه علامتهایی در این افراد دیده می شود؟
ـ سرفه، دفع خلط و تنگی نفس كه گاهی به تدریج آنقدر شدید می شود كه فرد سیگاری قادر به انجام سادهترین كارها هم نیست، چون در این مرحله برونشیت مزمن شده و متأسفانه با وجود اصرار ما، فرد سیگار را ترك نكرده و دیگر بیماری قابل درمان نیست. در واقع در این شرایط، یك سری تغییرات ساختاری در نسج ریه اتفاق افتاده، مشكل فرد در اثر مصرف سیگار پیشرفت كرده و غیر قابل برگشت شده است. این بیماران در مخاط و بافت مجاری هوایی خود دچار التهاب و پرخونی هستند و گاهی در اثر سرفههای شدید، مویرگهای سطحی این مجاری پاره شده و هموپتزی (خلط خونی) پدیدار می شود.
▪ علتهای دیگر بروز خلط خونی چیست؟
ـ عفونتهایی كه در درازمدت باعث برونشكتازی می شوند یعنی باعث گشادی مجاری هوایی در ریه می گردند،نیز می توانند خلط خونی ایجاد كنند. در این موارد خونریزیها بیش از رگههای خون هستند. اگر خون ریزی زیاد باشد، مثلا در ۲۴ ساعت حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ سی سی خون دفع شود، اصطلاحاً می گوییم :خلط خونی شدید اتفاق افتاده است.
برخی از تومورهای داخل ریه به خصوص سرطانهای ریه یا سل هم می توانند، خون ریزی كنند. آمبولیها و حفرههای ریوی كه در جداره ی خودشان عروق پُر خون دارند، نیز خون ریزی می دهند كه می تواند بسیار خطرناك باشد.
▪ در برخورد با بیماران دچار خلط خونی حاد و فعال چه باید كرد؟
ـ این افراد باید به سرعت به پزشك و مراكز درمانی مجهز رسانده شوند. به محض اینكه فرد مراجعه كرد، باید یك رگ خوب به وسیله ی آنژیوكت برایش گرفته شود تا در صورت لزوم، خون و مایعات لازم به او تزریق شود. از همه مهم تر آرامش دادن به این بیماران است. باید با آنها صحبت كرد و حتی از داروهای آرام بخش و داروهایی كه سرفه را متوقف می كند استفاده كرد، تا او آرام تر شود. پزشك با انجام رادیوگرافی ساده از ریه و در صورت لزوم انجام سی تی اسكن، نسج ریه را به خوبی بررسی می كند. آزمایش خلط و آزمایش خون هم گاهی به عمل می آید و خلاصه با استفاده از تمام این روشها، محل دقیق خون ریزی شناسایی می شود.
▪ اگر هموپتزی در حد رگههای خون باشد چطور؟
ـ دسته بندی بیماران مبتلا به خلط خونی باید حتماً به وسیله ی پزشك صورت گیرد. گاهی خون ریزی كم است اما ممكن است به نوع شدید تبدیل شود، پس باید بیمار مراجعه كند و این حالت را جدی بگیرد. اغلب سیگاریها دیدن خلط خونی را جدی نمی گیرند و می گویند به علت سرفه ی زیاد گلویم زخم شده و به این فكر نمی كنند كه شاید این علامت بروز یك مشكل جدی در ریه ی آنها باشد. آنها باید به صورت سرپایی مراجعه كنند و تحت درمان قرار بگیرند تا علت اصلی شناسایی و برطرف شود و نباید به راحتی از كنار این علامت مهم بگذرند.
▪ هموپتزی در خانمها بیشتر اتفاق میافتد یا آقایان ؟
ـ در آقایان، به علت اینكه بیشتر اهل سیگار و قلیان هستند،بیشتر اتفاق می افتد. بیشتر بیماران ما، آقایان در دهه ی ۴و ۵ زندگی هستند و اغلب هم برونشیتهای مزمن دارند، البته سرطان ریه و همان طور كه گفتیم برونشكتازی (گشادشدگی مجاری هوا در ریه) هم خلط خونی می دهد كه درصد برونشكتازی در خانمها و آقایان مساوی است.
▪ اگر در یك خانم باردار خلط خونی اتفاق بیفتد، دلیل خاصی دارد؟
ـ اختصاصاً در مسئله ی بارداری مشكلی وجود ندارد كه به دلیل آن خلط خونی اتفاق بیفتد. مثلاً خانمی ممكن است، برونشكتازی (گشادی مجاری هوا) داشته باشد و این خلط خونی در او دیده شود. گاهی هم خانمها در بارداری مبتلا به نوعی بیماری به نام آمبولی می شوند.
در بارداری به علت تغییرات هورمونی و نیز فشار رحم روی وریدهای شكم و لگن، گردش خون در پاها راكد می شود و ایجاد لخته می گردد. ممكن است بعد از مدتی لخته ی مزبور از جای خود كنده شده و به بالا و به سمت ریهها پرتاب شود. این حالت با علائمی مثل تنگی نفس و درد در قفسه ی سینه، خود را بروز می دهد اما گاهی هم ممكن است خلط خونی ایجاد كند. اصول درمانی و تشخیصی برای یك فرد حامله دارای خون در خلط (هموپتزی)، با افراد دیگر تفاوتی ندارد. فقط محدودیت ما به دلیل انجام عكسهای رادیولوژی یا سی تی اسكن است. برای همین سعی می كنیم با بررسی برونكوسكوپی تشخیص بدهیم، عامل خون ریزی دهنده كجاست و حتی در شرایطی كه جان مادر در خطر باشد، با روشهای یلد كردن و پیش بند سربی روی شكم مریض را پوشانده و یك یا دو عكس می گیریم.
اگر هم نیاز به استفاده از داروها باشد، بسته به ماه بارداری تجویز می شود. اگر بعد از ماه سوم باشد، نگرانی نداریم و دارو تجویز می كنیم، اما در سه ماهه ی اول به علت ایجاد اختلالات در جنین، توصیه به دارو درمانی نمی شود. باز هم همیشه جان مادر ارجح است و باید شرایط را سنجید.
▪ برای بیمارانی كه خون ریزی شدید دارند هم می توانید برونكوسكوپی كنید؟
ـ اگر حال عمومی مریض خوب باشد و از لحاظ قلبی و تنفسی شرایط مطلوب داشته باشد، با همكاری متخصص بیهوشی بیمار را برای مدت كوتاهی بیهوش كرده و تحت برونكوسكوپی با دقت بالا (برونكوسكوپی فایبراپتیك) محل دقیق خون ریزی و ضایعه را كه در عكس رادیوگرافی دیده نشده یا قطعا تشخیص داده نشده را مشخص می كنیم و سپس درمان با جراحی انجام می شود.
▪ چگونه قسمت آسیب دیده تحت جراحی قرار میگیرد؟
ـ بعد از مشخص شدن محل، اغلب موارد یك تكه ی كوچك از ریه را كه ضایعه و خون ریزی می دهد، برمی داریم. موارد نادری هم هست كه قسمت اعظمی از ریه را برمی داریم. این بیماران آنقدر به ریه شان آسیب رساندهاند كه به نظر من، آگاهانه خودشان را دچار این دردسرها كردهاند.
و اما توصیه آخرتان!
مهم ترین عامل ایجاد بیماریهای ریوی، سیگار است. پدرها و مادرهایی كه در حضور بچههایشان سیگار می كشند، زمینه ی بروز انواع بیماریها را در آنها مهیا می كنند و چه نسلهایی از آنها كه به علت همین سیگار گرفتار نخواهند شد.
▪ چرا این بمب ساعتی " سیگار" را با خودتان حمل میكنید؟ این بمب معلوم نیست كی منفجر شود؟
ـ به فكر خود و خانوادهتان باشید. اگر سیگار را ترك نكنید، داروهایی كه برایتان تجویز می شود اثر خوب و موثری روی درمان شما نخواهند داشت. بعد از كشیدن سیگار، از بوسیدن بچههایتان خودداری كنید. چرا كه همه ی مواد سمی و مشكل آفرین، دور تا دور دهان شما و روی صورتتان است. مراقب باشید . حتماً این نكته را تا به حال نمی دانستید و تا كنون فقط دود سیگار را از بچهها دور می كردید. چرا این گونه بی رحمانه نسج سالم و فضای شگفت انگیز تهویه ی هوا در ریه را كه خدا آفریده خراب می كنید؟ سیگار را ترك كنید!
در مورد هپاتیت ب چه میدانیم؟
این باعث سرطان کبد و آسیب آن میشود. کمتر از ۱۰ درصد بزرگسالان بیماری را به شکل مزمن نشان میدهند، در حالی که این رقم در کودکانی که در موقع تولد آلوده شدهاند به ۹۰ درصد و در نوجوانان به ۳۰ - ۲۵ درصد میرسد. خطر ابتلا به ویروس در بزرگسالان بستگی به سلامتی دستگاه ایمنی دارد. برای مثال افرادی که دستگاه ایمنی آنها به دلایلی مانند پیوند عضو ، دیالیز و مشکلات کلیوی ، شیمیوتراپی و ایدز تضعیف شده است بیشتر از افراد سالم مبتلا میشوند. گزارشها نشان داده است که ۹۰ درصد افراد مبتلا به ایدز به هپاتیت آلوده شدهاند و از این تعداد ۱۵ درصد ، آن را به شکل مزمن نشان میدهند.
▪ نشانههای بیماری
تمام افراد آلوده شده با این ویروس علایم بیماری حاد را نشان نمیدهند. ۴۰ - ۳۰ درصد افراد آلوده شده علامت خاصی را نشان نمیدهند. معمولا علایم حدود ۶ - ۴ هفته بعد از ورود ویروس بروز میکند. مانند هپاتیت A افراد آلوده شده با ویروس هپاتت B حاد احساس بیماری میکنند و قادر به انجام کاری نیستند. کمتر از یک درصد افراد آلوده این بیماری را به شکل خیلی شدید و سریع نشان میدهند که منجر به از کار افتادن کبد و مرگ میشود.
اگر دستگاه ایمنی نتواند بیماری را تا ۶ ماه مراقبت کند، شخص علایم هپاتیت مزمن را نشان میدهد. نشانههای هپاتیت مزمن مشابه هپاتیت حاد باشد. معمولا در افرادی که چندین سال است مبتلا به بیماری هستند گروهی از علایم اضافی را نشان میدهند. این علایم شامل کهیر ، جوشهای پوستی ، آرتریت ، سوزش یا مورمور کردن در بازوها و پاها (Polyneuropathy) میباشد.
▪ چگونگی تشخیص هپاتیت B
اولین راه تشخیص استفاده از آزمایش خون است که آنتی ژنها و آنتی بادیها که بوسیله دستگاه ایمنی در مقابل ویروس ساخته میشود را مشخص میکند. آزمایشهای ضروری برای تشخیص آلودگی ، تشخیص آنتی ژن HBSAg (آنتی ژن سطحی B) و دو آنتی بادی HBS ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن سطحی) و آنتی بادی HBC ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن مرکزیB) میباشد.
▪ آزمایش با ویروس HBV
بوسیله آزمایش بار ویروسی میتوان تعداد ویروس را در خون مشخص کرد. اگر بار ویروسی بیشتر از صد هزار نمونه در میلیلیتر باشد نشان دهنده فعالیت ویروس در کبد میباشد. وقتی بار ویروس از این مقدار بالاتر رود و آنزیمهای کبدی نیز افزایش یابد درمان باید شروع شود. اگر تعداد کمتر از این مقدار باشد و HBe Anti مثبت و HBeAg منفی باشد باید دستگاه ایمنی را کنترل کرد. در این حال نیز ویروس میتواند منتقل شود.
▪ آزمایش آنزیمی کبدی
آزمایش آنزیم کبدی میزان آنزیمهای کبد مانند آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) را مشخص میکند. افزایش این آنزیمها نشانه آسیب کبد است. در هپاتیت حاد این آنزیمها افزایش پیدا میکند ولی موقتی است و ندرتا مشکلات دراز مدت کبدی بوجود میآورد. در هپاتیت مزمن مقدار ALT کبد به شکل دورهای یا دائمی افزایش مییابد و خطر آسیبهای کبدی دراز مدت را افزایش میدهد.
▪ بیوپسی کبد
این روشها میزان آسیب کبدی را مشخص نمیکنند به همین دلیل از بیوپسی کبد استفاده میشود. بیوپسی برای افرادی که بار ویروسی خیلی بالاتر از صد هزار دارند و آنزیمهای کبد در آنها افزایش پیدا کرده است استفاده میشود.
▪ ارتباط هپاتیت B و ایدز
بزرگسالانی که به ویروس هپاتت B آلوده شدهاند کمتر از ۱۰ درصد احتمال دارد آلودگی را به شکل مزمن نشان دهند ولی اگر شخص به ایدز مبتلا باشد این احتمال به ۲۵ درصد میرسد. زیرا این افراد دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. در افراد مبتلا به ویروس ، پاسخ به هپاتیت ضعیف شده یا از بین میرود. این موضوع باعث فعال شدن ویروس میشود و در نتیجه خطر آسیب کبد را افزایش میدهد. ارتباط بین ایدز شدت هپاتیت کاملا معلوم نیست ولی گزارشها نشان داده است که در افراد آلوده با هر دو ویروس خطر ابتلا به سیروز کبدی بیشتر میشود و بار ویروسی بالاتر میرود. همچنین در این افراد خطر از کار افتادگی کبد دو برابر میشود.
▪ درمان هپاتیت B
فرد مبتلا به نوع حاد بیماری احتیاج به درمان ندارد و میتواند با استراحت و قرصهای ایبوپروفن و نوشیدن مایعات بیماری را تحت نظر قرار دهد. درمان فقط برای افراد مبتلا به هپاتیت مزمن تجویز میشود. هدف از درمان ، کاهش بار ویروسی و سطح آنزیمهای کبد میباشد. اگر آنتی ژنهای HBSAg و HBeAg از خون پاک شوند درمان متوقف میشود.
▪ واکسن هپاتیت B
دو نوع واکسن هپاتیت B که محتوی HBSAg میباشد در دسترس است. واکسنهای بدست آمده از پلاسمای خون و واکسنهای نوترکیبی. هر دو نوع واکسن حتی اگر پس از تولد تلقیح شوند مطمئن ، ایمنیزا و اثر بخش هستند. (آنتی بادی مادری تاثیری بر پاسخ به واکسن نمیگذارد) بیش از ۹۰ درصد کودکان حساس پس از سه دوز واکسن ، آنتی بادی محافظت کننده را تولید میکنند و در اکثر مطالعاتی که بر کودکان هم گروه برای بیش از ۱۰ سال انجام شده است اثر بخشی واکسن جهت جلوگیری از حامل مزمن شدن از ۹۰ درصد تجاوز میکند.
دردناک و هراسناک
● عفونت اولیه و ثانویه تبخال
متاسفانه ویروس تبخال به این سادگی هم که عموم مردم فکر میکنند ، بساطش از بدن برچیده نمیشود. اگر کسی برای اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن میرود و خود را مخفی میکند. سالها و یا حتی کمتر، اگر بگذرد احتمال دارد دوباره ویروس شعلهور شده و مجددا دردسرزا شود. اینکه چه شرایطی سبب میشود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقولهای است که جا برای بحث بسیار دارد.بروز تبخال در بیشتر موارد در ارتباط با حالاتی است که سیستم ایمنی ضعیف شده یا تحت فشار است اگر سیستم ایمنی مختل شود و تحت شرایط عادی قادر به نگهداری ذرات ویروسی در کنترل خود نباشد فرصتی برای تشکیل تبخال فراهم میشود. به طور خلاصه عوامل زیر باعث فعال شدن ویروس تبخال میشوند؛
بیماریها شامل : تب، سرماخوردگی و آنفلوآنزا
غم و فشار روحی
فشار و خستگی جسمی
صدمه به لبها و پوست از قبیل زخمها یا ترکیدگی شدید
صدمه به لبها در نتیجه برخورد با نور خورشید یا لامپهای فرابنفش
قاعدگی یا حاملگی
نقص سیستم ایمنی (مانند بیماری ایدز)
از این رو آموختن روش برخورد با تبخال، مهمترین اصلی است که در مواجه با این بیماری باید دانست تا از عوارض آن در امان ماند.
وقتی تبخال میآید
شناخت علائم بروز یک تبخال از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. علائم و نشانههای تبخال بدین صورت است که در وهله اول یک تاول کوچک و دردناک پر از مایع روی یک نقطه سرخ دردناک پوست بروز میکند که معمولا روی لبها و نواحی داخلی دهان است. سپس درد شدید واحساس مورمور شدن به سراغ بیمار میآید که غالبا یکی دو روز قبل یا بعد از بروز تاولهاست که این علامت بسیار مهمی است. خصوصا احساس مور مور شدن و درد خفیف از علائم اولیه تبخال است که میتواند به عنوان یک زنگ خطر محسوب شود . چرا که اگر شخصی در این مرحله متوجه عفونت تبخال شود با استفاده از اقدامات پیشگیرانه که در ادامه در مورد آنها صحبت میشود میتواند جلوی تبخال را بگیرد. در هر صورت پس از تشکیل تاولها، سیر بیماری ادامه مییابد و تاولها نهایتا میشکنند و از آنها خونابه خارج میشود و سپس یک زخم قهوهای رنگ با ظاهری ناخوشایند تشکیل میشود.
تبخالهای خطرناک
در بعضی مواقع به دلیل بیاعتنایی بیمار، تبخال وسعت مییابد و عفونت شدید روی آن سوار میشود. در این موارد زخمهای تبخالی علاوه براینکه تمام نواحی لب را میگیرند به داخل دهان هم سرایت میکنند. در این موارد التهاب لثهها از وخیمترین وقایعی است که خود را نشان میدهد. تمام لثهها خصوصا نواحی داخلی لثهها ورم میکنند و حالت آبسه دهانی به خود میگیرند . در این حالت، بیمار قادر نیست که حتی لقمهای غذا بخورد. شرایط بیمار روز به روز وخیم تر میشود و باید سریعا اقدامات درمانی در مورد وی اجرا شود.
چه باید کرد؟
اولین اقدامی که باید در مواجه با تبخال کرد شناخت مرحله اول تبخال به طور کامل و دقیقتر است. اگر شما در این مرحله، تبخال را شناسایی کنید که آن هم کار زیاد سختی نیست، و به راحتی می توانید جلوی یک عفونت سخت را بگیرید.
پس از تشخیص شروع تبخال ، اولین اقدامی که میکنید به فاصله هر نیم ساعت یک قالب کوچک یخ را روی لبها بگذارید (روی ناحیه مبتلا) و آن قدر یخ را به لبها بچسبانید که آن تکه یخ کوچک آب شود
توجه کنید که یخ را چند ثانیه روی لبها بگذارید و سپس بردارید تا سرمای شدید یخ لبها را دچار آسیب نکند.
پس از مرحله یخگذاری ، به طور متناوب روی ناحیه مبتلا را با نمک بپوشانید در این لحظه انتظار درد فراوانی را باید داشته باشید اما مطمئن باشید بهترین روش درمانی را انجام میدهید و بدون ترس و دلهره آن را ادامه دهید.
از محلولهای دهان شویه حتما استفاده کنید . محلول دهان شویه بنزیدآمین از جمله بهترین محلولهای دهان شویه است . هر ۱ تا ۲ ساعت یکبار دهان را حسابی با محلول بشویید تا بهداشت داخل دهان تامین شود و عفونت به داخل دهان سرایت نکند.
در فاصله مدت عفونت از غذاهای مایع و ولرم استفاده کنید تا لبها و نواحی مبتلا تحریک نشوند و زخم انتشار پیدا نکند.
سطح لبها را با کرمهای مخصوص که معمولا کرم ویتامینه A است مرطوب و نرم نگه دارید تا لبها دچار خشکی نشوند و تبخال عفونی نشود.
در صورت به کار بردن همه این اقدامات اگر احساس کردید روند بهبودی وجود ندارد سریعا به یک پزشک متخصص دهان و دندان یا یک دندانپزشک جهت معالجه خودتان مراجعه کنید تا روند بهبودی را از وی طلب کنید.
دردی برای تمام فصول
همه گیر شدن سرما خوردگی ممكن است با بیماریهای شدیدتری چون سینوزیت كه موجب التهاب مجاری بینی وسردردهای شدید میشود وهمچنین بروز حساسیتها وآلرژیهای فصلی ویا دیگربیماریها مانند برونشیت مزمن، تشدید آسم، التهاب حلق وبینی و... مواجه شویم، كه علاوه بر گذاشتن تأثیرات فیزیكی نامطلوب، موجب پیامدهای اجتماعی، خانوادگی وگاهی روانی مانند اختلال در فعالیتهای روزمره، كاهش كارایی افراد در محل كار، نگرانی روانی والدین در صورت ابتلای بچهها وكودكان نیز می شود.
● سرما خوردگی چیست و عامل آن كدام است؟
سرماخوردگی شایعترین بیماریهای دوره كودكی و مهمترین دلیل غیبت از كار یا مدرسه در سراسر جهان است. معمولاً بیماری زودگذر و سبكی است ولی عوارض آن باعث مزاحمت میشود. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس از خانوادههای مختلف ویروسها میتوانند سرماخوردگی را ایجاد كنند كه شایعترین آنها رینوویروسها هستند. البته ویروسهای دیگر (مثلاً ویروس آنفلوآنزا) نیز میتواند گاهی علایم خفیفی به شكل سرماخوردگی داشته باشد. به هر حال آنچه اهمیت دارد، این است كه در سرماخوردگی، مهمترین و واضحترین علایم مربوط به انسداد و آبریزش بینی است و سایر علایم مانند تب، گلودرد و سرفه معمولاً در درجات اهمیت بعدی قرار دارند.
● چه عواملی ممكن است زمینهساز سرماخوردگی شوند یا استعداد ابتلا به آن را افزایش دهند؟
خستگی، استرسهای شدید، زمینه آلرژی و استنشاق دود سیگار از عواملی هستند كه گفته میشود افراد را مستعد سرماخوردگیهای بیشتر میكنند. همچنین حضور در فضاهای در بسته و بدون تهویه مناسب در كنار جمعیت زیاد (مانند مدارس و مهد كودكها) و عدم توجه به بهداشت فردی و ناآگاهی از چگونگی انتقال سرماخوردگی نیز در این مسأله دخالت دارند.
● چه تعداد سرماخوردگی را در كودكان میتوان طبیعی دانست؟
كودكان كم سن و سال به طور متوسط شش تا هفت نوبت سرماخوردگی طی سال دارند اما تا ۱۵ درصد كودكان، ممكن است حتی تا ۱۲ نوبت سرماخوردگی نیز در سال داشته باشند. این در حالی است كه در بزرگسالان، معمولاً بیش از دو تا سه بار سرماخوردگی طی سال اتفاق نمیافتد.
● روش انتقال بیماری چگونه است؟
مهمترین روش انتقال ویروسهای سرماخوردگی، تماس مستقیم با ترشحات آلوده است. به اینترتیب، یكی از مهمترین روشهای انتقال، دست دادن با فرد سرماخوردهای است كه بعد از تماس دست خود با ترشحات بینی، دهان یا چشم، دست خود را نشسته است. همچنین از آنجا كه برخی از ویروسها روی سطوح و وسایلی مانند سطح میز یا دستگیره در تا دو ساعت یا بیشتر میتوانند باقی بمانند، ممكن است تماس غیر مستقیم با سطوح آلوده نیز در انتقال سرماخوردگی نقش داشته باشد. از طرف دیگر، انتقال از طریق استنشاق ذرات ریز و درشت تنفسی (مواجهه با سرفه و عطسه در تماس نزدیك با بیمار) نیز امكانپذیر است. انتقال ویروس آنفلوانزا حتی با ذرات ریز تنفسی هم امكانپذیر است، بنابراین انتقال این ویروس نیاز به تماس نزدیك ندارد و برای همین، به سرعت در جامعه گسترش مییابد.
● علایم بیماری چیست و طول مدت علایم معمولاً چه میزان است؟
علایم اولیه سرماخوردگی معمولاً احساس خارش یا گزگز در بینی و عطسه است كه علایمی مانند انسداد بینی و آبریزش نیز به آن اضافه میشود. معمولاً گلو درد در سرماخوردگی، ملایم و گذراست. در روزهای دوم تا سوم سرماخوردگی، گرفتگی بینی بیشتر میشود و ترشحات بیرنگ بینی به تدریج به رنگ زرد یا سبز در میآید كه لزوماً دلیل بر عفونت چركی نیست. سرفه نیز در ۳۰ درصد سرماخوردگیها رخ میدهد. تب خفیف و گذرا نیز ممكن است در سرماخوردگی رخ دهد. در شیرخواران، ممكن است اسهال خفیفی نیز مشاهده شود. از طرف دیگر، معمولاً اشتهای كودك نیز تا حدی كاهش مییابد. بیشتر سرماخوردگیها با قدری بیحالی، ضعف و احساس خستگی زودرس نیز همراهند. در هر حال، اگر بیمار دچار عوارض بعدی نشود، در بیشتر موارد سرماخوردگی ظرف یك هفته به پایان میرسد، گرچه در ۱۰ درصد موارد ممكن است حتی تا دو هفته به طول انجامد، به خصوص اگر استراحت كافی نباشد.
● راه پیشگیری چیست؟
سرماخوردگی را از دو طریق میتوان پیشگیری كرد. یكی به وسیله واكسیناسیون و دیگری از راه جداسازی.
▪ واكسیناسیون در شرایط بسیار شدید و همهگیریهای مزاحم تقریباً استثنایی مورد استفاده قرار میگیرد. چون اثر واكسن نه قطعی، نه كلی و نه دائمی است، بنابراین به ندرت در كشورهای رو به توسعه آن را به كار میگیرند.
▪ راه جداسازی نیز در داخل خانواده خیلی ساده نیست، چون سرایت بیماری علاوه بر راه هوا كه راه معمول انتشار بیماریهای عفونی دستگاه تنفس است، از طریق دستهای كودك نیز میتواند منتقل شود، به این صورت كه خود كودك ممكن است ویروس موجود را از ملتحمه و گوشه چشم خود به بینی منتقل كرده و امكان بروز عفونت را فراهم كند. بنابراین استفاده از دستمالهای كاغذی آغشته به مواد ضدعفونی كننده را كه هنوز تحت مطالعات بهداشتی و فنی است، میتوان در این شرایط به منظور پیشگیری توصیه كرد.
● درباره داروها
هیچ درمان یا داروی خاصی برای درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا وجود ندارد. آنتیبیوتیكها ویروسها را از بین نمیبرند. بعضی از داروها فقط به برطرف شدن علایم آنفلوآنزا و سرماخوردگی كمك میكنند. قبل از دادن هرگونه دارویی به فرزندان خود حتماً با پزشك مشورت كنید. شما میتوانید داروهای سرماخودرگی و آنفلوآنزا را بدون تجویز پزشك از داروخانهها تهیه كنید. بعضی از داروهای تجویز شده به نام ضدویروسها میتوانند به برطرف شدن علایم آنفلوآنزا كمك كنند. این داروها در صورتی كه سریع و بلافاصله بعد از آغاز بیماری مصرف شوند، احساس بهبودی ایجاد میكنند. این داروها میتوانند به صورت خوراكی یا استنشاقی مصرف شوند. انواع استنشاقی ممكن است برای بعضی از افراد مبتلا به آسم یا بیماری مزمن ریوی، مشكل ایجاد كند. در صورتی كه مبتلا به آسم هستید و برای درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا به پزشك مراجعه كردهاید، حتماً ابتلای خود به آسم را به وی گوشزد كنید.
● چند توصیه تغذیهای
▪ ویتامینC :
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C و همچنین میوههای سرشار از ویتامین C در این فصل توصیه میشود. ویتامین C در بیماریهای برونشیت مزمن نقش مهمی درحفظ ریهها دارد به طوری كه طبق بررسیهای محققان افرادی كه روزانه ۳۰۰ میلیگرم ویتامین C مصرف میكنند احتمال ابتلا به این بیماری در آنها ۳۰ درصد كاهش پیدا میكند. ویتامین C را میتوان از مركبات به ویژه لیموشیرین، پرتقال، گریپفروت و همچنین از سیر، میخك، لیمو، فلفل و مواد غذایی چون فلفل تند قرمز، سوپ مرغ و ماست دریافت كرد.
▪ سیر و شلغم:
سیر علاوه بر خواص دارویی و تغذیهای، به واسطه داشتن ماده ضدویروسی، ماده خوبی برای مصرف چه در هنگام سلامت و چه در زمان سرماخوردگی است. و برای رفع بوی آن نیز میتوان سیب یا عسل مصرف كرد.
شلغم نیز مانند سیر دارای خواص مفیدی است. استفاده از شلغم نیز در فصل سرد توصیه میشود و میتوان آن را به شكل خام در سالاد یا به صورت پخته با نمك مصرف كرد.
▪ ماست:
اگر جزو افرادی هستید كه به سرماخوردگی ناشی از آلرژی و حساسیت فصلی دچارید، توصیه میشود برای پیشگیری، از سه ماه قبل ماست مصرف كنید. چون ماست از جمله موادی است كه باعث افزایش سیستم ایمنی و دفاعی بدن میشود و بدن را در مقابله با عوامل عفونی و آلرژی آماده میكند. اگر به خوردن ماست علاقه چندانی ندارید، میتوانید مصرف پیاز را در برنامه غذایی خود افزایش دهید، چون پیاز نیز سیستم دفاعی بدن را مقاومتر میسازد.
▪ روی:
استفاده از مكملهای روی در زمان سرماخوردگی باعث كاهش قدرت ویروسها برای احاطه سلولهای بدن و كمك به سلولهای ایمنی برای مبارزه با سرماخوردگی میشود و علایم سرماخوردگی را تسكین میدهد. قرص روی، مدت سرماخوردگی را در بزرگسالان كاهش داده ولی در كودكان اثری ندارد. اسپری بینی روی، نسبت به قرص روی در بهبود سرماخوردگی موثرتر است.
▪ پروپیول:
ماده صمغی است كه به وسیله حشرات از جوانههای برگی شكل و پوست درختان جمعآوری میشود، خصوصا از درختان صنوبر و كاج. عصاره پروپیول میتواند در پیشگیری و كوتاه كردن مدت سرماخوردگی موثر باشد. مطالعات بالینی نشان داده كه عصاره پروپیول در كاهش عفونت دستگاه تنفسی در كودكان موثر است.
با پیشگیری و رعایت موارد مذكور به همراه تغذیه مناسب، میتوان از زیباییهای این فصل لذت برد. به امید آنكه همیشه در كنار خانواده سالم و تندرست باشید.
● نكات قابل توجه در درمان علایم سرماخوردگی
▪ در خانه بمانید و استراحت كنید، به خصوص در هنگام بروز تب.
▪ مایعات فراوان بنوشید، مثل آب، آبمیوه و سوپ رقیق شده.
▪ با آب نمك ولرم چند بار در روز غرغره كنید. این كار سوزش گلو را بهبود میبخشد.
▪ قطرههای بینی كه حاوی آب و نمك (سرم فیزیولوژی) هستند، به كاهش ترشحات بینی و مرطوب شدن پوست داخل بینی كمك میكنند.
درمان بیماری های بی نشانه
● همه گیری شناسی
این میکروب در همه جای دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه (جایی که تا ۱۰ درصد کودکان و ۸۰ درصد بالغان شواهد آزمایشگاهی عفونت با این میکروب را نشان می دهند) دیده شده که معمولاً افراد مبتلا نیز هیچ علامتی ندارند. در این کشورها تا ۹۰ درصد افراد با این میکروب آلوده اند. زخم معده و دوازدهه در کودکان ناشایع بوده و شیوع دقیق آن نامعلوم است.
● علائم و نشانه ها
عفونت با «هلیکوباکتر پیلوری» در هر فردی می تواند وجود داشته باشد. در بیشتر موارد عفونت با این بیماری خاموش بوده و هیچ علامتی ندارد. وقتی عفونت با باکتری علامتدار می شود، معمولاً فرد نشانه های گاستریت یا بیماری زخم پپتیک را از خود نشان می دهد. در کودکان نشانه های گاستریت تهوع، استفراغ و شکایت مکرر از درد شکم است. به هر حال این نشانه ها در خیلی از بیماری های دوران کودکی شایع است. «هلیکوباکتر پیلوری» می تواند سبب زخم پپتیک شود. در کودکان بزرگ تر و بالغان شایع ترین نشانه بیماری زخم پپتیک، احساس گرسنگی یا درد سوزاننده در شکم به خصوص در ناحیه زیر دنده ها و بالای ناف است. درد با معده خالی تشدید شده و با خوردن غذا، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسید تسکین پیدا می کند. کودکان مبتلا به زخم پپتیک نیز دچار خونریزی از زخم شده که سبب هماتمز (استفراغ خونی یا استفراغ حاوی مواد شبیه دانه های قهوه) یا ملنا (مدفوع سیاه، خونی یا شبیه قیر) می شود. کودکان کم سن و سال تر با بیماری زخم پپتیک ممکن است هیچ نشانه واضحی نداشته و بنابراین تشخیص آن بسیار مشکل است.
● سرایت
راه های سرایت بیماری به درستی شناخته نشده است، ولی دانشمندان معتقدند «هلیکوباکتر پیلوری» به دلیل اینکه در افراد یک خانواده شایع بوده یا در مکان هایی که افراد زیادی در شرایط غیربهداشتی زندگی می کنند، شایع است قابل سرایت است. به هر حال تحقیقاتی که بیانگر انتقال بیماری از یک فرد به فرد دیگر است، به وضوح راه های انتقال را نشان نمی دهد.
● تشخیص
پزشکان با استفاده از انواع مختلفی از آزمایش ها عفونت «هلیکوباکتر پیلوری» را تشخیص می دهند. این آزمایش ها عبارتند از؛
- مشاهده مستقیم مخاط پوشاننده معده با استفاده از آندوسکوپ. این حالت تحت بی حسی (بیهوشی) انجام می پذیرد. در این حالت پزشک ضمن بررسی مخاط معده، چندین نمونه از مخاط معده را برای ارسال به آزمایشگاه و بررسی از نظر عفونت «هلیکوباکتر پیلوری» نیز می گیرد.
- تست های خونی که حضور آنتی بادی (پادتن های) ضد «هلیکوباکتر پیلوری» را نشان می دهند. تست های خونی رایج بوده با این حال آزمایش ها در کودکان به راحتی بزرگسالان قابل تفسیر نیستند.
- تست های تنفسی که کربن رادیواکتیوی که توسط میکروب تجزیه شده را در بازدم اندازه گیری می کند. برای انجام این آزمایش بیمار محلول حاوی کربن رادیواکتیو (با شرایطی که ضرری برای بیمار نداشته باشد) را می نوشد. این تست ها بیشتر در بالغان انجام می شود.
● درمان
پزشکان برای درمان عفونت «هلیکوباکتر پیلوری» از آنتی بیوتیک استفاده می کنند. به خاطر اینکه یک آنتی بیوتیک تنها، ممکن است قادر به از بین بردن میکروب نباشد گاهی از ترکیبی از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. در صورت بروز علائم و نشانه های خونریزی از معده یا روده کوچک (هماتمز یا ملنا)، بیمار باید در بیمارستان بستری شود. همراه با آنتی بیوتیک، پزشک معالج ممکن است آنتی اسید یا داروهای مهارکننده اسید برای خنثی کردن یا توقف تولید اسید معده تجویز کند. همراه با درمان ضد«هلیکوباکتر پیلوری» توصیه می شود که غذا در پنج یا شش وعده مصرف شده تا هیچ گاه معده خالی نماند. نکته بسیار مهم اجتناب از مصرف آسپرین یا ترکیبات حاوی آن، ایبوبروفن یا سایر داروهای مسکن ضدالتهابی (استامینوفن جزء این گروه نیست) است، زیرا این داروها سبب التهاب معده و همچنین خونریزی آن می شوند.
● پیشگیری
هنوز واکسنی علیه «هلیکوباکتر پیلوری» پیدا نشده و چون راه های انتقال بیماری نیز به خوبی شناخته نشده است، راه های پیشگیری دقیقی وجود ندارد. با این حال رعایت موارد زیر همیشه الزامی است؛
- شست وشوی مکرر دست ها، علی الخصوص قبل از خوردن غذا، بعد از اجابت مزاج و قبل از پخت غذا
- مصرف غذاهای تازه و غذاهایی که به خوبی پخته شده و از جاهای مطمئن تهیه شده باشد.
- نوشیدن آب از منبع مطمئن.
در شرایط زیر باید سریعاً بیمار توسط پزشک دیده شود؛
- درد شدید شکمی
- استفراغ خونی یا حاوی دانه های قهوه مانند
- مدفوع حاوی خون، سیاه رنگ یا شبیه قیر
- درد مالش یا سوزشی مداوم در ناحیه زیر دنده ها که با خوردن غذا، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسید بهتر می شود.
در نهایت باید به خاطر داشت بیشتر علل درد شکم به دلیل این میکروب نیست و کودکان به دلایل متعدد و متعارفی مانند سوءهاضمه ناشی از خوب نجویدن غذا، برخی ویروس ها، اضطراب و ترس یا موارد حادی مثل آپاندیسیت دچار درد شکمی می شوند.
درمان عفونت ادراری
یکی از راههای تشخیص مشاهده ی علایم بالینی مثل تکرر ادرار، سوزش ادرار، بیاختیاری ادرار، زور زدن هنگام ادرار، بوی بد ادرار و در مواردی وجود تب معمولاً خفیف و کمتر از یک درجه است.
حتی ممکن است تب بدون هیچ علامت دیگری وجود داشته باشد.
راه دیگر تشخیصی، انجام سونوگرافی کلیهها می باشد. چنانچه عکس رنگی مثانه در خواست شود، به پزشک در تشخیص کمک بزرگی می کند.
از راههای تشخیصی دیگر، آزمایش کامل و کشت ادرار میباشد.
۲) درمان عفونت ادراری کدام است؟
درمان عفونت ادراری بستگی به این دارد که درگیری(عفونت) در ناحیه ی دستگاه ادراری تحتانی است یا فوقانی؟
اگر دستگاه ادرار تحتانی درگیر باشد که" سیستیت" نامیده می شود، درمان سرپایی و با آنتی بیوتیک به مدت ۵ تا ۷ روز توسط پزشک متخصص انجام می شود.
اما اگر عفونت در کلیهها باشد که به آن "پیلونفریت" میگویند، کل مدت درمان ۱۰ تا ۱۴ روز است که بستگی به حال عمومی بیمار دارد. درمان این بیماران در مواردی به صورت سرپایی صورت گرفته و در مواردی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
با توجه به این که عفونتهای مکرر در ناحیه ی کلیه می تواند باعث افزایش فشار خون، کاهش و حتی توقف عملکرد کلیه ها در کودک شود، بنابراین باید بلافاصله بعد از تشخیص عفونت ادراری، نسبت به درمان مناسب اقدام شود.
۳) آیا بعد از درمان، ممکن است بیماری مجداً عود نماید؟
در حالت کلی امکان عود وجود دارد. وقتی بچهای دچار عفونت ادراری می شود، بیشترین زمانی که ممکن است بیماری عود کند، ۶ ماه بعد از بروز مشکل اولیه می باشد. به همین علت حتماً لازم است عوامل زمینه ساز و علتهایی که ممکن است سبب عود بیماری شوند، مورد بررسی قرار گیرد.
مهم ترین نکته درعود بیماری این است که عود مکرر می تواند باعث آسیب به کلیهها و بروز عوارض شود. به همین علت عفونت ادراری حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص تحت درمان کامل قرار گیرد و چنانچه پزشک معالج صلاح دید، کودک باید بستری شود.
۴) عدم درمان به موقع عفونت ادراری، چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟
با توجه به این که عفونتهای مکرر در ناحیه ی کلیه می تواند باعث افزایش فشار خون، کاهش و حتی توقف عملکرد کلیه ها در کودک شود، بنابراین باید بلافاصله بعد از تشخیص عفونت ادراری، نسبت به درمان مناسب اقدام شود.
۵) توصیه ی شما به این مادر۲۷ ساله چیست؟
ایشان باید حتماً به توصیه ی پزشک عمل کنند و در صورت نیاز تا زمانی که پزشک تشخیص بدهد بچه باید بستری شود و بعد از مرخصی از بیمارستان تمام موارد درخواست شده از سوی پزشک مربوطه را انجام دهند. اگر پزشک صلاح بداند باید عکس رنگی از مثانه گرفته شود و حدود ۲سال به طور متناوب، باید تحت نظر پزشک معالج باشد.
شلوار تنگ به بچه پوشانده نشود و لباس زیر بچه همیشه نخی و خشک باشد. هنگام شست وشوی بچه، به خصوص بعد از اجابت مزاج، از جلو به عقب او را شست وشو دهند.
این مساله بسیار مهم می باشد و به محض مشاهده ی کوچک ترین علامتی از جمله تغییر بوی بد ادرار یا وجود تب بدون علامت، حتماً به پزشک مراجعه کنند و مجدداً آزمایش ادرار انجام شود.
بچههایی که عفونت ادراری دارند، باید مایعات بیشتری مصرف کنند و ادرارشان را نگه ندارند.
۶) لطفاً بفرمایید در رابطه با این بیماری با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
متأسفانه بعضی خانوادهها از بستری کردن بچه ی خود امتناع می کنند و نگران هستند. آنها فکر می کنند که با درمان سرپایی هم بیماری قابل درمان است.
آنها باید به توصیه ی پزشک عمل کنند و در صورت نیاز بچه را بستری کنند. حتی می توانند حداقل چند روز اول را بستری کنند و بقیه ی طول دوره ی درمان را به طور سرپایی انجام بدهند.
از دیگر مشکلات این است که متاسفانه پی گیری از طرف والدین انجام نمی شود. همان طور که گفته شد انجام پی گیری در این بیماری ضروری است و در صورتی که پزشک درخواست کند در گرفتن عکس رنگی تردید نکنند.
اگر بچهای ادرارش را زیاد نگه میدارد یا بالعکس به فاصله ی زمانی کوتاه و تند تند به دستشویی می رود یا یبوست دارد، والدین باید بلافاصله برای درمان این مشکل کودک اقدام کنند.
۷) توصیه ی کلی شما در مورد این بیماری کدام است؟
توصیه می شود بهداشت را رعایت کنند و دختر خانمها به خصوص در مدرسه ادرارشان را نگه ندارند. دستشوییهای مدرسه باید بهداشتی و تمیز باشد تا بچهها رغبت کرده و از دستشویی استفاده کنند. والدین نباید به بچهها توصیه کنند که خارج از منزل به دستشویی نروند و حتماً هر زمان که بچه احساس نیاز کرد باید از دستشویی استفاده کند.
کلاً بچههایی که عفونت ادراری دارند باید مایعات بیشتری مصرف کنند و ادرارشان را نگه ندارند. مهم است که یبوست هم نداشته باشند.
ذات الریه (پنومونی)
تا سال ۱۹۳۶، ذات الریه اولین علت مرگ در ایالات متحده به حساب می آمد و بعد از آن با توجه به استفاده از آنتی بیوتیکها این بیماری قابل کنترل شد. در سال ۲۰۰۰ ذات الریه همراه با آنفولانزا بعنوان هفتمین علت مرگها شناخته شده اند.
ذات الریه از دو طریق می تواند ریه های شما را تحت تأثیر قرار دهد. ذات الریه لوبی ( قطعه ای) که یک لوب یا قطعه ای بزرگ از ریه ها را درگیر می کند و دیگری ذات الریه برونشی که کل ریه را به صورت مناطق کوچک اما منتشر درگیر می نماید.
ذات الریه یک بیماری منفرد نیست. این بیماری می تواند بیش از ۳۰ علت مختلف داشته باشد. که پنج تا از شایعترین علل آن شامل: علل باکتریایی، علل ویروسی، مایکوپلاسمائی، سایر علل عفونی نظیر قارچها و ترکیبات شیمیایی مختلف می باشد.
● ذات الریه باکتریائی:
این نوع ذات الریه می تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا سازد. افراد الکلی و ناتوان، کسانی که عمل جراحی داشته اند، افرادی که دچار بیماری تنفسی یا عفونتهای ویروسی هستند و افرادی که دارای نقص ایمنی هستند از جمله افرادی هستند که شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
باکتریهایی ایجاد کننده ذات الریه در حلق بعضی از افراد سالم نیز یافت می شوند. زمانیکه سیستم دفاعی بدن به هر علتی نظیر بیماری، افزایش سن، سوء تغذیه، ناتوانی عمومی یا نقص ایمنی ضعیف می شود، این باکتریها می توانند تکثیر یافته و منجر به بروز صدمات شدیدی شوند. معمولاً زمانیکه مقاومت بدن کاهش می یابد این باکتریها به سمت ریه ها رفته و درآنجا سبب التهاب حبابچه های هوایی می شوند.
امکان دارد قسمتی از یک لوب یا یک لوب کامل و یا حتی هر پنچ لوب ریه ها بطور کامل از مایع پر شود. این عفونت به هر علت از طریق جریان خون منتشر شده و کل بدن را فرا می گیرد.
نوعی باکتری به نام پنوموکوک شایعترین علت بروز ذات الریه باکتریایی می باشد. این نوع ذات الریه یکی از اشکال پنومونی است که دارای واکسن می باشد.
▪ علائم :
شروع ذات الریه باکتریایی بسیار متغیر بوده و می تواند تدریجی یا یکباره باشد. در موارد بسیار شدید ممکن است بیمار دچار تب و لرز، درد شدید قفسه سینه و سرفه های خلطی به رنگ قرمز آجری یا سبز شود.
دمای بدن ممکن است حتی به ۱۰۵ درجه فارنهایت نیز برسد. فرد مقدار زیادی عرق کرده و تعداد تنفس و ضربان قلب افزایش می یابد. لب ها و بستر ناخن ها بعلت کاهش اکسیژن در خون به رنگ آبی متمایل می شود و سطح هوشیاری فرد نیز ممکن است افت پیدا کند و به فرد حالت گیجی دست دهد.
● ذات الریه ویروسی:
بنظر می رسد نیمی از موارد ذات الریه ها بعلت عوامل ویروسی باشد. هر روزه به تعداد ویروسهایی که می توانند منجر به عفونتهای تنفسی شوند افزوده می گردد که اکثر آنها مجاری هوایی فوقانی را درگیر می کنند، اما بعضی دیگر نیز بخصوص در گروه سنی اطفال می توانند منجر به ذات الریه شوند. اکثر این موارد چندان جدی و خطرناک نبوده و بعد از یک مدت زمان کوتاه بهبود مییابند.
عفونت با ویروس آنفولانزا ممکن است بسیار شدید بوده و حتی گهگاهی منجر به مرگ شود. ویروس به ریه ها حمله کرده و در آنجا تکثیر می یابد ولی معمولاً علیرغم آنکه بافت ریه پر از مایع
می شود علایم بسیار کم خواهند بود. معمولاً این ویروس افرادی را مبتلا می سازد که خود دارای بیماریهای ریوی یا قلبی زمینه ای بوده و یا حامله هستند.
▪ علائم:
علائم اولیه ذات الریه ویروسی شبیه به علایم آنفولانزا می باشد که شامل : تب، سرفه های خشک، سردرد، درد عضلانی و ضعف می باشد. امکان دارد تب بالا رخ داده یا حتی لبها حالت آبی رنگ پیدا کنند.
در موارد بسیار شدید، فرد به آسانی قادر به نفس کشیدن نیست و نیاز به هوا دارد. ذات الریه ویروسی گاهی اوقات امکان دارد همراه با وجود باکتریها باشد و خود را بصورت علایم ذات الریه باکتریایی نشان دهد.
● ذات الریه مایکوپلاسمایی:
بدلیل علایم و یافته های بالینی نسبتاً متفاوت و بدلیل آنکه سیر این بیماری با ذات الریه پنوموکوکی متفاوت می باشد. در ابتدا به نظر می رسید که در این بیماری بدلیل یک یا چند ویروس ناشناخته ایجاد می شود و آنرا با نام «ذات الریه غیر معمول اولیه » می شناختند.
در طی جنگ جهانی دوم عامل این بیماری شناخته شد. مایکوپلاسماها کوچکترین موجودات زنده هستند که می توانند به تنهایی زندگی کنند، به گونه ای که قابل طبقه بندی در رده باکتریها یا ویروسها نبوده اما به لحاظ بعضی خصوصیات شبیه به هر دو هستند. این نوع ذات الریه درجات مختلف داشته و می تواند خفیف یا بسیار شدید باشد. این عامل تمامی گروهای سنی را مبتلا می سازد اما افراد مسن ، اطفال و نوجوانان را بیشتر مبتلا می کند. میزان مرگ حتی در موارد درمان نشده بسیار پائین می باشد.
▪ علائم :
غالبترین علامت این بیماری سرفه هایی است که بتدریج بسیار شدید می شود.اما به ندرت و گاهگاه همراه با تولید خلط سفید رنگ می باشد. تب و لرز به ندرت رخ می دهد و در بعضی موارد امکان دارد تهوع و استفراغ دیده شود. امکان دارد فرد دچار ضعف بسیار شدید شود که مدتها به طول می انجامد.
● سایر انوع ذات الریه:
ذات الریه ناشی از پنوموسیستیس کارینی توسط موجودی ایجاد می شود که به نظر می رسد نوعی قارچ باشد. این بیماری اولین علامت بیماری در بسیاری از افراد مبتلا به AIDS است.
این بیماری در بسیاری از موارد به خوبی قابل درمان است. بیماری ممکن است در عرض چند ماه عود کند ولی درمان می تواند از عود پیشگیری کرده یا آنرا به تأخیر اندازد. سایر انواع ذات الریه بندرت خطرناک می باشند. بعضی از انواع ذات الریه از طریق استنشاق ، غذا، مایعات، گازها، گرد و غبار و توسط قارچها ایجاد می شوند. اجسام خارجی در مجاری تنفسی یا انسداد برونشها ثانویه به بعضی از سرطانها نیز امکان دارد شانس ابتلا به ذات الریه را افزایش دهد هر چند موارد مذکور منجر به بروز ذات الریه نمی شوند.
بعضی موجودات نظیر ایکتزیاها که منجر به بیماریهایی نظیر تیفوس می شوند نیز ممکن است منجر به بروز بعضی عفونتهای ریوی شوند. ذات الریه ناشی سل فرم بسیار خطرناکی از عفونت ریوی بوده نیاز به درمان زودرس دارد.
● درمان ذات الریه
اگر فردی به ذات الریه مبتلا شد شانس بهبود آن تحت تأثیر شرایط معینی است. اگر فرد جوان باشد، بیماری وی سریع مشخص شده باشد، دفاع بدن وی در برابر بیماری بخوبی عمل کند و عفونت هنوز گسترش پیدا نکرده باشدو فرد فاقد هرگونه بیماری دیگری باشد، شانس بهبود بیماری در وی بیشتر است.
در افراد جوان و سالم، درمان زودرس با آنتی بیوتیک ها، می تواند ذات الریه باکتریایی را درمان نموده، روند بهبود ذات الریه مایکوپلاسمایی را سرعت بخشیده و در درصدی از موارد ذات الریه دیکتزیایی می تواند کمک کننده باشد.
هنوز درمان قطعی برای ذات الریه ویروسی یافت نشده است اگر چه می توان در بعضی از موارد از داروهای ضد ویروسی استفاده نمود. بسیاری از بیماران نیز می توانند در خانه درمان شوند.
دارویی که برای درمان ذات الریه انتخاب می شود بر اساس قضاوت پزشک و ارگانسیم هایی است که سبب بروز ذات الریه شده اند. نیز بعد از آنکه درجه حرارت بدن بیمار به حد طبیعی بازگشت، باز هم داروها باید براساس توصیه های پزشک ادامه پیدا کنند، چرا که امکان دارد ذات الریه مجدداً عود کند . گاهی اوقات امکان دارد عود مجدد بسیار شدیدتر از بیماری اولیه باشد.
در کنار درمانهای آنتی بیوتیکی باید به بیماران درمانهای حمایتی نیز داده شود . گاهی اوقات باید به منظور افزایش اکسیژن خون به بیمار اکسیژن داده شود و در ضمن باید فرد یک رژیم غذایی مناسب نیز داشته باشد. در بعضی موارد نیز باید به بیمار دارو هایی داده شود که درد قفسه سینه را بهبود بخشیده و سرفه های شدید بیمار را آرام سازد.
افراد جوانی که قدرت بدنی خوبی داشته باشند خیلی زود و در عرض یک هفته بعد از بهبودی از ذات الریه زندگی طبیعی خود را باز می یابند. اما در مورد افراد میانسال امکان دارد هفته ها طول بکشد تا فرد نیرو و احساس معمول و طبیعی خود را باز یابد. افرادی که ذات الریه مایکوپلاسمایی داشته اند امکان دارد تا مدتها بعد از بهبودی احساس ضعف و خمودگی داشته باشند.
بصورت کلی نباید افراد را از بازگشت به کار یا انجام فعالیتهای روزمره خود باز داشت اما باید به آنها گوش زد نمود که امکان دارد دچار مشکلاتی در حین انجام کار خود شوند. استراحت کافی به منظور بازیافت توان مکفی فرد و جلوگیری از عود بیماری بسیار مهم است.
● پیشگیری از ذات الریه امکان پذیر است.
از آنجایی که ذات الریه از جمله عوارض جانبی بیماری آنفولانزا می باشد. لذا پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا روش پیشگیری مناسبی جهت عدم ابتلا به ذات الریه است.
امروزه واکسن هایی وجود دارند که می توانند در برابر پنوموکوک که منجر به بروز ذات الریه باکتریایی می شود مقابله کنند. پزشک شما می تواند تصمیم بگیرد که آیا شما یا یکی از اعضای خانواده شما نیاز به واکسن دارند یا خیر ؟ معمولاً این واکسن تنها برای افرادی تجویز میشود. که دارای شانس بالایی جهت ابتلا به این بیماری باشند. بالاترین میزان خطر ذات الریه پنوموکوکی در بین افراد است که:
۱) دارای بیماریهای مزمنی نظیر بیماربهای ریوی، قلبی، کلیوی، کم خونی داسی شکل یا مرض قند می باشند.
۲) از بیماری بسیار شدیدی بهبود یافته اند.
۳) در مراکز نگهداری ویژه زندگی می کنند.
۴) افرادی که سن ۶۵ سال به بالا دارند.
اگر شما در گروه پر خطر هستید در مورد انجام واکسیناسیون حتماً از پزشک خود سؤال کنید.
واکسن تنها یک بار تزریق می شود و از پزشک خود در مورد واکسیناسیون مجدد سؤال کنید. در مورد زنان حامله و کودکان زیر ۲ سال واکسیناسیون توصیه نمی شود.
از آنجائیکه ذات الریه عمولاً به دنبال عفونتهای تنفسی معمولی ایجاد می شود، مهمترین ابزار پیشگیرنده آنست که در صورت تشدید علائم تنفسی یا بیش از چند روز طول کشیدن نشانه ها حتماً آنها را جدی بگیرید. داشتن عادات بهداشتی مناسب، غذا و بهداشت فردی سالم، استراحت کافی و تمرینات بدنی منظم می تواند مقاومت فرد را در برابر اکثر بیماریهای تنفسی افزایش دهد. بعلاوه آنها را در بهبود سریع بعد از بروز بیماری کمک می کند.
● اگر شما دچار علائم ذات الریه شدید
بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید . علیرغم وجود آنتی بیوتیکهای مختلف ، تشخیص زود هنگام و درمان به موقع بسیار مهم است.حتماً به توصیه های پزشک خود عمل کنید. در موارد بسیار شدید امکان دارد پزشک شما توصیه کند که درمان را در بیمارستان انجام دهید. گاهی اوقات نیز امکان دارد درمان در خانه عملی باشد.داروهایی که توسط پزشک شما تجویز شده است تا زمانیکه وی توصیه می نماید مصرف کنید. این امر به جلوگیری از عود مجدد ذات الریه کمک خواهد کرد. همواره به خاطر داشته باشید اگر چه این بیماری بخوبی قابل درمان است اما می تواند بسیار خطرناک باشد. در صورت ابتلا، هیچگاه درمان را به تأخیر نیندازید و بلافاصله آنرا شروع کنید.
راههای پیشگیری از آنفلوانزا
شدت بیماری از موارد خفیف تا شدید متغیر است .
آنفلوانزا سالانه حدود تا درصد از افراد جوامع را درگیر می کند.
انتقال ویروس در جامعه سریع است به طوری که بیشترین میزان بروز بیماری در عرض تا هفته از شروع بیماری در جامعه رخ می دهد.
کسانی که در خطر بالای عوارض این بیماری هستند شامل افراد پیرکودکان زنان باردار و بعضی از بیماران خاص می باشند.
● علائم بیماری :
شامل تب احساس سرما سردرد خستگی مفرط سرفه خشک گلودرد آبریزش بینی درد عضلانی سوزش و آبریزش چشم و علائم گوارشی که در کودکان بیشتر دیده می شود مانند تهوع استفراغ و اسهال می باشد سرفه در مبتلایان می تواند برای مدت های طولانی باقی بماند.
● عوارض بیماری :
شامل عفونت ریوی میکروبی و از دست دادن آب بدن و همچنین تشدید بیماری های مزمن مانند نارسائی قلبی آسم و دیابت می باشد.
آنفلوانزا در کودکان ممکن است عفونت ثانویه گوش و سینوس را ایجاد نماید.
● روش انتشار ویروس :
ویروس های آنفلوانزا موجود در قطرات تنفسی از طریق سرفه و عطسه منتشر می شونددر اغلب موارد این انتشار از فرد به فرد و معمولا از طریق تماس دست با آنچه که به ویروس آلوده شده است و سپس تماس دست آلوده با دهان و بینی فرد منتقل می شود.
بزرگسالان ممکن است دیگران را روز قبل از شروع علائم تا روز پس از بروز بیماری مبتلا نمایندکه این امر به این معنی است که شما می توانید فردی را قبل از آنکه بیماری در شما ایجاد شده باشد مبتلا نمائید.
● روش های پیشگیری از آنفلوانزا :
موثرترین روش پیشگیری در آنفلوانزا دریافت واکسن آنفلوانزا در پائیز هر سال می باشد. البته رفتارهای سالم بهداشتی نیز در پیشگیری از آنفلوانزا نقش بسزائی دارد.
و در نهایت داروهای ضدویروسی می تواند جهت پیشگیری از انتشار این بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
● واکسن آنفلوانزا :
در حال حاضر در ایران واکسن موجود بصورت تزریقی و تهیه شده از ویروس کشته شده آنفلوانزا می باشداین نوع واکسن برای افراد بالای ماه اعم از افراد سالم و افراد دارای بیماری های مزمن قابل تجویز است .
نوعی دیگر از واکسن آنفلوانزا بصورت اسپری در بازار جهانی عرضه شده است که از ویروس ضعیف شده آنفلوانزا تهیه می گردد و می توان آنرا برای افراد سالم بین ۵ تا ۴۹ سال غیر از زنان باردار تجویز نمود .
تاثیر واکسن پس از دو هفته از زمان دریافت آن و از طریق ایجاد آنتی بادی ضد ویروس آنفلوانزا در بدن ایجاد می شود.
ماه های مهر و آبان بهترین زمان برای دریافت واکسن می باشند که البته در ماههای پس از آن نیز تجویز واکسن بعلت احتمال بروز آنفلوانزا از مهرماه تا اردیبهشت ماه موثر واقع می شود.
چه کسانی باید واکسن دریافت نمایند :
۱) افراد بالای ۶۵ سال
۲) کودکان در سن ۶ ماه تا ۲۳ ماه
● بالغین و کودکان بالای ۲ سال دارای بیماری های زیر :
▪ بیماری های مزمن ریوی (مانند آسم ) و قلبی و عروقی
▪ بیماری های مزمن متابولیکی (مانند دیابت ملیتوس )
▪ نارسائی کلیوی
▪ بیماری خونی شدید (هموگلوبینوپاتی ها)
۳) ضعیف سیستم ایمنی (از قبیل ایدز و مواردی که به علت تجویز داروها ایجاد می شود)
۴) افراد دارای سن ۶ ماه تا ۱۸ سال که روزانه آسپیرین مصرف می کنند .
۵) زنانی که در فصول مستعد عفونت با ویروس آنفلوانزا در سه ماهه دوم و سوم حاملگی خواهند بود .
۶) کسانی که کودک زیر ماه نگهداری می کنند .
۷) کارکنان موسسات درمانی که در تماس با بیماران هستند .
۸) در نهایت اعضای خانواده های پرخطر فوق الذکر نیز از گروههای واجد شرایط دریافت واکسن می باشند .
در اکثر موارد واکسن آنفلوانزا عارضه عمده ای ندارد و شایعترین عارضه جانبی این واکسن احساس سوزش در ناحیه تزریق می باشد.
چه کسانی نباید واکسن را دریافت نمایند :
▪ افرادی که حساسیت شدید به تخم مرغ دارند
▪ افرادی که در گذشته واکنش شدیدی به واکسن آنفلوانزا نشان داده اند.
▪ کسانی که در گذشته سابقه بروز سندرم گیلن باره را پس از ۶ هفته از دریافت واکسن آنفلوانزا داشته اند .
▪ کودکان زیر ۶ ماه
▪ بیماران تب دار (این افراد پس از فروکش کردن بیماری می توانند واکسن دریافت نمایند.)
▪ رفتارهای خوب بهداشتی جهت پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا :
▪ در مدت بیماری فاصله خود را با اطرافیان حفظ نمائید.
▪ حتی المقدور در زمان بیماری در منزل اقامت داشته باشید.
▪ در زمان عطسه و سرفه جلوی دهان و بینی خود را با یک دستمال بگیرید.
▪ در طول مدت بیماری به طور مرتب دست های خود را بشوئید.
▪در صورت وجود بیماری در اطرافیان جهت پیشگیری در ابتلا به آنفلوانزا از تماس دست خود با چشم ها و بینی و دهانتان اجتناب نمائید.
روتا ویروس؛ این نام را به خاطر بسپارید
آنها فقط میدانستند كه باكتریها و انگلها متهمان احتمالی و عامل تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد كل موارد اسهال هستند، اما اینكه دقیقاً كدام ویروسها متهمند، معلوم نبود. تا اینكه محققان در سال ۱۹۷۲ بالاخره توانستند اولین ویروس عامل اسهال را شناسایی كنند.
یك سال بعد محققان استرالیایی ویروس دیگری را كشف كردند و دریافتند كه عامل اسهالهای شدید كودكان است و چون شكل كروی و چرخ مانندی داشت آن را روتا ویروس نامیدند.
این ویروس قاتل، كه شاید تا به حال اسمش را هم نشنیده باشید، بیشتر از وبا آدم میكشد. این ویروس به تنهایی عامل اغلب مرگهای كودكان زیر دو سال در اثر اسهال است كه تقریباً ۱۳۰ میلیون كودك در جهان را در معرض خطر قرار میدهد. روتا ویروس سالانه بیش از ۶۰۰ هزار كودك را میكشد!
این آمار تخمینی در كل جهان است، اما فقط در آمریكا این بیماری معمولاً ۳ میلیون نفر از كودكان زیر ۲ سال را مبتلا كرده و عامل نیمی از بستریهای كودكان به دلیل اسهال است. علائم این بیماری یعنی اسهال و استفراغهای مكرر به سرعت پیشرفت میكند، به طوری كه اگر درمان نشود ممكن است در اثر از دست رفتن آب بدن، جان كودك را بگیرد. باورتان میشود؟ حتی در این دنیای پیشرفته هم اسهال میتواند آدم را بكشد!
البته به تازگی دانشمندان واكسنی خوراكی تهیه كردهاند كه بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی، میتواند آمار مرگ كودكان در اثر اسهال را تا ۳۰ درصد كم كند. یعنی این واكسن میتواند سالانه جان یك میلیون كودك را نجات دهد؛ حالا بگذریم از كاهش هزینههایی كه بر سیستم بهداشت و درمان تحمیل میشود.
بد نیست بدانید هزینههای بستری و درمان كودكان مبتلا به این ویروس در آمریكا سالانه ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده است، تازه آمریكا آمار ابتلای كمتری نسبت به كشورهای درحال توسعه دارد!
كودك بد اقبالی كه مبتلا به این ویروس شده ممكن است حتی ۲۰ بار در روز دچار حمله اسهال و استفراغ شود. شاید به همین علت است كه اسهال روتا ویروسی، اضطراب و پریشانی واضحی در كودك و خانوادهاش ایجاد میكند. اگر چه اغلب مردم (حدود ۸۴ درصد) چیزی راجع به این گونه از اسهال نشنیدهاند اما اغلب بچهها تا ۵ سالگی دست كم یكبار این عفونت را تجربه میكنند.
اسهال روتا ویروسی خیلی شایع است و در بهار و زمستان بیشتر هم میشود. علایم آن به صورت تب (كه ممكن است دو سه روز طول بكشد)، اسهال آبكی و استفراغی كه معمولاً با درد شدید شكم همراه است، خود را نشان میدهد. حتی ممكن است كودك مبتلا، سرفه و آبریزش بینی هم داشته باشد.
با این حال گاهی هم هیچ علامتی از خود نشان نمیدهد، بخصوص در بزرگترها! گاهی از دست رفتن آب بدن به قدری شدید است كه كودك را دچار تشنگی، تحریكپذیری، چشمان گود رفته، خشكی دهان و زبان، خشكی پوست و كم شدن ادرار میكند. به طوری كه ساعتها پوشك بچه خشك باقی میماند. اگر نگرانتان نمیكند بد نیست بدانید كم آبی شدید بدن حتی ممكن است منجر به التهاب كشنده مغز شود.
● ویروسی با بدجنسی اضافه
اسهال ویروسی به شدت مسری است، چرا كه ویروس عامل آن میتواند هفتهها در آب، تا ۴ ساعت روی پوست و حتی ممكن است به صورت معلق در هوا یا روی وسایل باقی بماند تا وقتی كه شرایط انتقالش به بدن فراهم شود. روتا ویروس از طریق غذا یا آب آلوده به مدفوع (قبل و بعد از شروع علایم ) از فرد آلوده به سالم منتقل میشود. فكر كنید تنها كافی است كودك دست خود را در دهانش كند، دستی كه با اسباب بازی آلوده تماس داشته و آن وقت است كه به همین راحتی مبتلا میشود.
معمولاً وقتی این اتفاق میافتد كه كودك فراموش میكند دستهای خود را قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به توالت بشوید. گاهی هم مراقبین كودك فراموش میكنند كه بعد از تعویض پوشك بچهها دستهای خود را بشویند و همین بیتوجهی كودك را بیمار میكند.
● پیشگیری بهتر از درمان
شستن مرتب دستها – كه این همه شما را به آن توصیه میكنیم – بهترین راه برای پیشگیری از انتقال این بیماری به دیگران است. كودكان مبتلا باید در خانه مانده و استراحت كنند تا اسهال شان كاملاً خوب شود وگرنه ممكن است كودكان دیگر هم در مهد كودك بیمار شوند.
با وجود رعایت تمام این نكات بهداشتی باز هم احتمال ابتلای كودك به این ویروس وجود دارد چون روتا ویروس میتواند مدتهای طولانی در محیط زنده بماند. جالب است بدانید محققان متوجه شدند كودكانی كه برای چندمین بار به این بیماری مبتلا میشوند، نوع خفیفتر بیماری را تجربه میكنند. به همین علت هم به فكر تهیه واكسن برای پیشگیری از این نوع اسهال، افتادند.
خوشبختانه این فكر هم به نتیجه رسید و واكسن از آزمایشات سربلند بیرون آمد. البته دانشمندان هنوز مشغولند تا واكسنی ارزانتر و با پوشش بهتری ارائه كنند، اما انجمن بیماریهای كودكان در آمریكا توصیه میكند شیرخواران در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی ۳ دوز واكسن خوراكی روتا ویروس را دریافت كنند. این واكسن كه Rota Teq نام دارد میتواند تا ۷۵ درصد جلوی این عفونت را گرفته و تا ۹۸ درصد از نوع شدید بیماری كم كند. به همین علت مسئولان بهداشتی انگلستان هم آن را به عنوان برنامه واكسیناسیون كشوری توصیه كردهاند.
● دوستی خاله خرسه
بدون شك وقتی كودكی دچار چنین اسهالی بخصوص از نوع شدیدش- كه ممكن است به ۲۰ بار در روز برسد- میشود، والدین نگران شده و میخواهند بیشترین تلاش را برای بهبودی او بكار بگیرند. اما متأسفانه گاهی به دلیل بیاطلاعی اقداماتی میكنند كه به ضرر كودك تمام میشود. مثلاً مادر نباید از دادن شیر خود به كودك اسهالی خودداری كند. شیر مادر برای كودك اسهالی مانند دارو عمل میكند.
بهتر است به این نكته توجه داشته باشید كه اسهال اگر چه علامت بیماری است اما یك موهبت است كه باعث دفع عامل عفونت از بدن میشود. بنابر این در زمان اسهال شدید بهترین راه برای نجات كودك این نیست كه داروهای بند آورنده اسهال – آن هم سر خود – به او بدهید. بلكه درست این است كه آنقدر مایعات به او بخورانید كه كم آبی بدنش جبران شود. خوشبختانه محلولهای آماده او- آر- اس (كه بهترین درمان برای اسهال است) در تمام داروخانهها بدون نسخه در دسترس است.
اگر هم نمیتواند چیزی بخورد و زیاد استفراغ میكند، ابتدا حجم كمتری از مایعات را در فواصل كم به او بدهید. اگر باز هم نتوانست آن را تحمل كند، طبق توصیه پزشك از راه تزریق سرم كمبود آب بدن جبران میشود.
تنها لازم است كه شما متوجه بوده و كودك را سریع نزد پزشك ببرید. بد نیست دوباره تاكید كنیم كه تنها درمان شناخته شده برای روتاویروس در حال حاضر، تأمین آب و املاح از دست رفته بدن است و آنتیبیوتیكها هیچ نقشی در درمان این بیماری ندارند. پس، از دادن آنتی بیوتیك بدون اطلاع پزشك خود داری كنید. بهتر است بدانید اگر پزشك لازم بداند برای افتراق این اسهال از اسهالهای میكربی و انگلی، آزمایش كشت مدفوع از كودك میگیرد؛ مصرف آنتی بیوتیك ممكن است نتیجه آزمایش راهم مخدوش كند.
زخم های عسلی
شاید شما هم این خبر را شنیده باشید كه در یكی از مقالههای ارائه شده در ششمین همایش جراحی، بیهوشی و رادیولوژی ایران نتایج یك پژوهش نشان داده است، استفاده از شكر در درمان زخمهای باز تاثیر مثبتی بر التیام آنها دارد .
حتماً میپرسید كه این قضیه چهطور میتواند صحت داشته باشد؟ باید بگوییم كه پژوهشگران در این مقاله عنوان كردهاند كه شكر از طریق عمل اسموتیك موجب باكتریكشی و فراخوانی مهاجرت ماكروفاژها به سمت زخم میشود. به علاوه، كاهش التهاب زخم، پاكسازی آن و سرعت در بهبود از مزایایی است كه استفاده از شكر در درمان زخمها به همراه دارد. در ضمن آنها گفته اند كه با استفاده از شكر، دیگر نیازی به استریل كردن زخم نیست و از دیگر مزایای این روش، در دسترس بودن این ماده است اما این موضوع به تحقیقات بیشتری نیازمند است . حال بیایید ببینیم كه زخمها در چه صورتی دردسرساز میشوند و ما به شكر و عسل نیازمند میشویم.
یكی از رایج ترین این نوع زخمها، زخمهای بستر است كه در افراد فلج و یا بیماران بستری در ICU كه كمتر جابهجایی در آنها وجود دارد، دیده میشود. اغلب به دنبال فشاری كه بر اثر خوابیدن در یك سمت از بدن به عضلات وارد میشود و مانع از رسیدن خون به این نواحی می شود، این زخمهای تخریب كننده به وجود میآیند. این زخمها ابتدا با سیاه شدن نواحی همراه بوده و سپس بر اثر ورود میكروارگانیسمها، عفونت كرده و بزرگ و بزرگ تر می شوند. در بیشتر موارد ورود عوامل عفونت زا، تخریب بافت را بیشتر می كند.
اگر بپرسید كه كدام یك از میگروارگانیسمها عامل این عارضه هستند، باید بگوییم كه دسته بی هوازیها در این امر نقش به سزایی دارند. این ارگانیسمها بوی بدی را تولید می كنند كه اغلب به دلیل انتشار گاز متان و سولفید هیدروژن است. این زخمها اغلب كثیف بوده و ترشحات چركی دارند و بافت تقریباً نكروزه می شود. در بسیاری از این موارد، وقتی این بافتها ایجاد می شوند، افراد مصرف آنتیبیوتیك را به هم توصیه میكنند در حالی كه به این بافتها اصلاً خونی نمی رسد كه در این میان بخواهیم با استفاده از آنتی بیوتیك كه باید از طریق خون به نقاط مملو از عفونت برسد، آن را درمان كنیم.
به این دلیل است كه جراحی و برداشتن این نوع بافتها، اولین توصیه متخصصان امروز است. این زخمها حتی بعد از جراحی نیز بسیار دردناك هستند. به این دلیل این روزها علم پزشكی روش جدیدی را برای تسریع بهبود روند ترمیم بافتها توصیه می كند یعنی استفاده از عسل. آنها معتقدند كه عسل به دلیل غلظت و اسمولاریته بالایی كه دارد موجب خشك شدن زخم و كاهش آب موجود در بافت مجروح می شود و به این ترتیب زخم سریع تر التیام می یابد.
زونا، دنباله آبله مرغان
از این روز به بعد دیگر نزد هر پزشكی برود به راحتی زونا تشخیص داده میشود كه اگر به موقع درمان نشود، میتواند عوارض بدی را باقی بگذارد.
بر خلاف بسیاری از تصورات غلط كه در میان مردم رواج یافته است درباره این بیماری تقریباً تمامیتصورات صحیح است و اینكه این بیماری از خانواده آبله مرغان بوده، كاملاً صحت دارد. بهتر است این طور آغاز كنیم كه زونا بر اثر ویروسی به نام واریسلا در بدن ایجاد می شود.
این ویروس میتواند (البته اگر بیمار كودك باشد) برای اولین بار پس از ورود، بیماری آبله مرغان را ایجاد كند كه در این روزها بسیار هم شایع شده و سپس در شاخه خلفی نخاع باقی مانده و در صورت ضعف در سیستم ایمنی بدن ( البته در سنین بالا ) فعال شده و بر این بار دیگر به زونا تبدیل میشود.
همان طور كه میدانید آبله مرغان به سرعت میتواند از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا كند، زیرا تنفس، راه انتقال این بیماری است. اما زونا به راحتی به سایر افراد منتقل نمیشود، مگر اینكه آبی كه در هر تاول وجود دارد با فرد سالم تماس یافته و به این ترتیب ممكن است او را نیز مبتلا كند. این بیماری اغلب در سنین بالای ۵۰ سال دیده میشود.
علایم آن به صورت درد فراوان در یك ناحیه از بدن است كه اغلب در سینه و كمر بوده و دو تا سه روز بعد در همان نواحی تاولهایی نیز زده میشود كه به محض دیده شدن این تاولها باید افراد به پزشك مراجعه كنند تا درمان آغاز شود. افراد تا ۷۲ ساعت بعد ازدیدن این تاولها فرصت دارند كه نزد پزشك بروند، در غیر این صورت بیماری خودبخود بهبود پیدا میكند اما ممكن است عوارضی را نیز بر جای بگذارد كه یكی از آنها تخریب رشته عصبی و دیگری دردهای آزاردهندهای است كه میتواند تا یك سال نیز بدون تأثیر هیچ نوع مسكنی فرد را به خود مشغول سازد.
از آنجا كه این تاولها در امتداد یك رشته عصبی ایجاد میشوند، اغلب یك طرف از بدن را درگیر كرده و به شكل خطی در پوست ظاهر میشوند و میتوانند هر ناحیهای از بدن را درگیر خود سازند ( مانند چشم، گوش و حتی گردن) اما شایع ترین ناحیه همان سینه و كمر است.
همان طور كه گفته شد آب تاولهایی كه در اثر زونا ایجاد میشوند به شدت آلوده كننده هستند، بنابراین توصیه میشود سایر اعضای خانواده بیمار به هیچ عنوان به این تاولها دست نزده و حتی لباسهای بیمار به طور جداگانهای شستشو داده شوند و هرگز از حوله و لباس بیمار تا زمانی كه بهبودی كامل حاصل نشده است، استفاده نشود.
سالک
سالك یك بیماری عفونی است كه بهوسیله گروهی از انگلهای تاژكدار بهنام «لشمانیا» ایجاد میشود. این بیماری علائم گوناگونی دارد و تظاهرات بالینی و عواقب بهداشتی مختلفی ایجاد میكند. سه نوع یا فرم بالینی از این بیماری وجود دارد كه در ایران دو فرم آن به نامهای جلدی (یا پوستی) و احشایی (كه نام دیگرش «كالاآزار» است) گزارش شدهاند و فرم سوم كه شكل جلدی ـ مخاطی بیماری است، گزارش نشده است.
ممكن است كمی در مورد بیماریهایی كه نام بردید، توضیح بدهید؟
شكل جلدی یا پوستی بیماری از یك زخم یا برجستگی قرمزرنگ در محل گزش پشه خاكی شروع میشود كه معمولا بدون درد است و خارش مختصری دارد. بعد از چند هفته ضایعه بزرگتر و هاله قرمز دور آن بیشتر و سفت میشود. سپس این ضایعات بهصورت زخمی باز درمیآید كه حدود مشخص و حاشیهای نامنظم و برجسته دارد و روی آن را دلمهای كثیف و قهوهای رنگ میپوشاند. اگر این دلمه كنده شود، كف زخم كه فرو رفته است، نمایان میشود. ضایعه در این مرحله بیدرد و گاهی دارای خارش خفیف است. بهبودی ضایعه از مركز آن اتفاق میافتد. بهبودی كامل معمولا بیش از ۶ تا ۱۲ ماه طول میكشد و پس از این مدت اثر ضایعه بهصورت فرورفتگی با حدود مشخص و غیرمنظم برجا میماند.
اما تظاهرات سالك احشایی به شكل تب نامنظم و مواج تا ۴۰ درجه همراه با بیقراری، درد ناحیه طحال (در سمت چپ و بالای شكم)، سرفه و كاهش وزن است. بهعلاوه بزرگی كبد و طحال، كمخونی و ورم دست و پاها نیز ایجاد میشود.
ـ سالك چطور منتقل میشود؟
همانطور كه پیشتر ذكر شد این بیماری بهوسیله گزش پشه خاكی از فرد یا حیوان مبتلا به فرد سالم منتقل و باعث ابتلای وی میشود. سالك از فرد به فرد منتقل نمیشود ولی در تمام مدتی كه انگل در زخم فرد مبتلا وجود دارد، به پشه خاكی منتقل میشود.
ـ این بیماری در كدام مناطق كشورمان بیشتر وجود دارد؟
بیماری سالك در بسیاری از مناطق جهان وجود دارد. در آفریقا، آمریكای لاتین، آسیای مركزی و جنوبی، خاورمیانه و نیز مدیترانه شرقی. این بیماری جزو بیماریهای شایع است. اتفاقا كشور ما ایران جزو مناطق شایع برای عفونت سالك است. براساس آمارهای كشوری، در ایران استانهای سمنان و یزد جزو استانهای با آلودگی خیلی شدید و استانهای خراسان، شیراز و اصفهان جزو استانهای با آلودگی شدید به حساب میآیند. پس همانطور كه مشخص است این بیماری در مناطق كویری و خشك ایران بیشتر دیده میشود.
ـ پس اگر كسی بهدنبال گزش پشه زخمی پیدا كند كه بهبود آن طول بكشد یعنی حتما مبتلا به سالك است؟
این جمله كاملا قطعیت ندارد، بلكه میتوان اینطور گفت كه اگر كسی در یك منطقه یا محل شایع برای یك بیماری، دچار زخم پوستی در نقاط باز بدنش شود كه بیش از ۱۰ روز طول بكشد، مشكوك به ابتلا به سالك است و همكاران ما در بیمارستانها یا مراكز بهداشتی ـ درمانی، تشخیص سالك را با توجه به نتایج آزمایش فرد، رد یا تایید میكنند.
ـ آیا سالك درمان هم دارد؟
بله، در بسیاری از موارد سالك خودبهخود خوب و محدود میشود. بهعلاوه موارد شدید آن نیز با تجویز دارو قابل درمان است.
ـ راههای جلوگیری از ابتلا به سالك چیست؟
▪ بهطور كلی میتوان اقداماتی را بهشرح زیر ذكر كرد:
ـ سمپاشی برای از بین بردن پشه خاكی
ـ نصب توری، دفع صحیح زباله و كود حیوانی (كه محل تكثیر پشه است)
ـ نوسازی اماكن مسكونی و تخریب اماكن متروكه
ـ آموزش جامعه برای رعایت اصول بهداشتی و بیماریابی و درمان صحیح بیماران مبتلا.
ـ البته در حال حاضر امید این وجود دارد كه با تولید واكسن این بیماری راه پیشگیری بسیار ساده و موثرتر شود.
سپری برای حمله ۲۰۰ ویروس عصبانی آماده کنید
هرساله بیماری آنفلوآنزا، از اواخر شهریور تا پایان زمستان در کشور شیوع می یابد و به بحث روز محافل پزشکی و بهداشتی تبدیل می شود. آنفلوآنزا بیماری است که همه گیری آن می تواند افراد را از فعالیت های اجتماعی و شغلی بازداشته و از نظر فردی و اقتصادی، خساراتی وارد آورد. درباره این بیماری، تفاوت های آن با سرماخوردگی معمولی و راه های پیشگیری و درمان آن با دکتر افشین محمدعلیزاده، استادیار دانشگاه و متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری و مدیر گروه بیماری های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت وگو کرده ایم.
آقای دکتر! در ابتدا درباره عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و ویژگی های آن توضیح دهید.
ویروس هایی که در دستگاه تنفسی فوقانی، یعنی بینی، حلق، نای و نایژه ها موجب عفونت می شوند، بسیار متعدد و متنوع هستند. هر سال در فصل سرما حدود ۲۰۰ نوع ویروس در فضای کشور پراکنده می شوند که برخی از آنها مانند رینوویروس ها، آدنو ویروس ها، کرونا ویروس ها و ویروس های پارآنفلوآنزا، علایمی ایجاد می کنند که به نام سندرم سرماخوردگی مشهور است.
آنفلوآنزا به وسیله ویروس آنفلوآنزا ایجاد می شود که خود سه نوع A و B و C دارد. این ویروس در دستگاه تنفس می تواند گرفتاری های متعددی را از برونشیت آنفلوآنزایی تا گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی به بار بیاورد.
یعنی سرماخوردگی و بیماری آنفلوآنزا عوامل ایجادکننده متفاوتی دارند. آیا علایم بالینی آنها هم با یکدیگر فرق دارد
بله، دقیقاً همین طور است. سندرم آنفلوآنزا یک دوره نهفتگی یک تا سه روزه دارد که پس از این مدت فرد به تب بالا (گاهی تا ۴۱ درجه سانتیگراد)، لرز، سردردهای شدید بویژه در ناحیه پیشانی و دردهای عضلانی مبتلا می شود، همچنین سوزش چشم، اشک ریزی و دردهای کره چشم از علایم دیگر آن است. علایم دستگاه تنفس فوقانی با سرفه، گلودرد و گرفتگی بینی ظاهر می شود. بدن درد در این بیماری گاهی آن قدر شدید است که فرد را محدود کرده و مانع فعالیت های اجتماعی او می شود. دیده شده فردی که مبتلا به آنفلوآنزا است، اگر زودتر از دوره نقاهت به کار خود برگردد تا ۵۰ درصد افت عملکرد خواهد داشت.
یکی از علایم دیگر بیماری که در حقیقت عارضه آن است، گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی است که هم خود ویروس می تواند آن را ایجاد کند و هم می تواند زمینه ساز بروز عفونت ثانویه با عوامل میکروبی شود، اما سرماخوردگی هرگز این علایم شدید را ندارد.
سرماخوردگی تب بالا ندارد و حداکثر درجه حرارت تا ۳۸ درجه سانتیگراد بالا می رود. بدن درد و کوفتگی و لرز ندارد یا این که علایم دردآور کم است، اما گرفتگی بینی و آبریزش بینی دارد و به جای سرفه عطسه می کند.
آیا درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا هم با یکدیگر متفاوت است
به شکل معمول درمان در هر دوی این بیماری ها نگهدارنده و حمایتی است. چون هر دو محدودشونده هستند و فقط طول دوره سرماخوردگی کوتاه تر است. در هر دو بیماری فرد باید مایعات مصرف کند و استراحت داشته باشد، حتماً باید روش های بهداشت فردی برای جلوگیری از انتشار ویروس ها رعایت شود. نکته مهم این است که نه سرماخوردگی و نه آنفلوآنزا در سیر درمانی نیاز به تجویز آنتی بیوتیکی ندارند. برخلاف تصور عموم آنتی بیوتیک ها نه در تخفیف علایم و نه در کوتاه کردن دوره این بیماری ها هیچ جایگاهی ندارند. فقط اگر آنفلوآنزا موجب ایجاد عفونت میکروبی ثانویه شود، آنتی بیوتیک ضدهمان میکروب ها تجویز می شود.
نقش داروهای اختصاصی ضدآنفلوآنزا چیست و اساساً این داروها کدامند
این داروها در جمعیت عام مصرف نمی شوند و مصرف محدودی دارند. مثلاً در کسانی که واکسن آنفلوآنزا نزده اند یا در چهارده روز ابتدایی پس از تزریق واکسن که هنوز سطح ایمنی بدن بالا نرفته؛ این داروها با نظر پزشک، کوتاه مدت (پنج روز) مصرف می شود و می تواند تا حد زیادی طول دوره بیماری را کوتاه کند.
چرا برای این بیماری واکسن طراحی شده است
یکی از ویژگی های ویروس آنفلوآنزا این است که هر سال نسبت به سال قبل تغییراتی می کند و اگر جامعه از ایمنی مناسبی برخوردار نباشد، ویروس جدید می تواند بیماری مشابه ایجاد کند. معمولاً هر سال از ابتدای پاییز تا پایان سال این ویروس شایع می شود و هر یک تا سه سال می تواند همه گیری هایی ایجاد کند. بیماری می تواند افراد را از محیط کاری خود دور کند. ویروس آنفلوآنزا در مدت دو تا سه سال دچار تغییرات جزئی و هر ۲۰ تا ۳۰ سال دچار تغییرات کلی می شود، لذا واکسن آنفلوآنزا مانند واکسن های دیگر نیست که سال های متمادی بتواند سطح ایمنی ایجاد کند، بلکه هر سال بر مبنای ویروس در گردش سال گذشته، واکسن جدید ساخته می شود. واکسن تاریخ دار است و بعد از گذشت تاریخ دیگر قابل مصرف نیست. هر سال اواخر شهریور گروه های پرخطر در برابر بیماری واکسینه می شوند.
گروه های پرخطر چه کسانی هستند
سردسته گروه هدف واکسیناسیون آنفلوآنزا، سالمندان هستند که به لحاظ علمی به افراد بالاتر از ۵۰ سال گفته می شود.
دسته دوم بیماران قلبی هستند، مانند کسانی که نارسایی قلب یا بیماری های دریچه ای دارند، در CCU بستری شده اند یا در یک سال گذشته به علت مشکلات قلبی در بیمارستان بودند.
دسته بعدی بیماران ریوی هستند مانند گروه بیماری های انسدادی ریه مثل آسم یا برونشیت مزمن یا کسانی که ریه های آنها دچار بدخیمی شده است. در هر دو این گروه ها آنفلوآنزا موجب تشدید بیماری زمینه ای می شود.
گروه هدف بعدی کسانی هستند که به هر علت ضعف ایمنی دارند، مانند مبتلایان به ایدز، بدخیمی های مختلف و کسانی که به علت بیماری های کلیوی دیالیز شده و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند. همچنین بیماران مبتلا به امراض روماتیسمی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید که ناچار هستند کورتون و ترکیبات استروئیدی استفاده کنند.
مبتلایان به بیماری های متابولیک مانند دیابت قندی نیز باید این واکسن را بزنند.
زنان بارداری که سه ماه دوم یا سوم بارداری آنها با فصل آنفلوآنزا تلاقی می کند هم جزو کاندیداهای دریافت واکسن هستند، البته تزریق واکسن در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی شود.
کودکان و نوجوانان از ۶ ماه تا ۱۸ سال که ناچار به مصرف آسپرین هستند، باید حتماً واکسن بگیرند. زیرا آسپرین و ویروس آنفلوآنزا با هم بیماری کبدی خطرناکی به نام«سندرم ری» را ایجاد می کنند.
کودکان از ۶ ماه تا پنج سال امروزه به شکل مستقل یک گروه هدف تعریف می شوند، زیرا رفتار آنفلوآنزا در آنها مانند سالمندان است و نیاز به بستری پیدا می کنند.
گروه دیگری که امروزه تأکید زیادی درباره آنها می شود، کارکنان بخش های بهداشتی و درمانی هستند یعنی پزشکان، پرستاران، بهیاران و تکنسین هایی که در مراکز بهداشتی و درمانی به بیماران پرخطر دیگر خدمت ارائه می کنند. همچنین کارکنان سرای سالمندان نیز باید واکسینه شوند تا ویروس به بیماران انتقال پیدا نکند، حتی گفته شده بهتر است خانواده بیماران یا سالمندان هم که از این افراد نگهداری می کنند، واکسن بزنند.
آیا کسانی هم هستند که نباید واکسن آنفلوآنزا بزنند
بله؛ افراد مبتلا به بیماری های تب دار باید صبر کنند تا تب و علایم عفونت آنها برطرف شود و بعد واکسن بزنند. در کسانی که به بیماری عصبی فلج قرنیه صعودی مبتلا هستند، نباید تزریق واکسن صورت بگیرد. افرادی هستند که به فرآورده های تخم مرغ حساسیت دارند یعنی دچار کهیر و بیماری تنفسی می شوند. چون در تهیه این واکسن از جنین جوجه استفاده می شود. حتی زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم و مادران شیرده به راحتی می توانند این واکسن را دریافت کنند.
آقای دکتر! آیا تزریق واکسن عوارضی هم دارد
در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد درد در محل تزریق ایجاد می شود که اگر واکسن درست تزریق شود، احتمال این عارضه کاهش می یابد. قرمزی در محل تزریق و تب مختصر هم گذرا است. همه این عوارض خفیف، دست بالا ظرف ۲۴ ساعت برطرف می شود. عوارض متوسط و شدید بسیار نادر است. هر واکسنی احتمال ایجاد سندرم «گیلن باره» را دارد.
شما اشاره کردید که ویروس آنفلوآنزا تغییرات جزئی و کلی دارد. اما واکسن برمبنای ویروس در گردش سال گذشته، تهیه می شود. آیا امکان دارد افرادی که واکسن دریافت کرده اند باز بیمار شوند به عبارت دیگر پوشش واکسن چقدر است
هر چه افراد از نظر ایمنی قوی تر باشند، تأثیر واکسن بیشتر است و معمولاً در افراد عادی تا ۵۰ درصد و در سالمندان تا ۷۰ درصد ایمنی ایجاد می شود. تأثیر واکسن با این که صد درصد نیست، اما بسیار زیاد است. ضمن این که فردی که واکسن گرفته، اگر هم بیمار شود، نوع خفیف را می گیرد و دچار عوارض نخواهد شد و نیازی هم به بستری پیدا نمی کند.
سعید اویس
روزنامه ایران
آقای دکتر! در ابتدا درباره عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و ویژگی های آن توضیح دهید.
ویروس هایی که در دستگاه تنفسی فوقانی، یعنی بینی، حلق، نای و نایژه ها موجب عفونت می شوند، بسیار متعدد و متنوع هستند. هر سال در فصل سرما حدود ۲۰۰ نوع ویروس در فضای کشور پراکنده می شوند که برخی از آنها مانند رینوویروس ها، آدنو ویروس ها، کرونا ویروس ها و ویروس های پارآنفلوآنزا، علایمی ایجاد می کنند که به نام سندرم سرماخوردگی مشهور است.
آنفلوآنزا به وسیله ویروس آنفلوآنزا ایجاد می شود که خود سه نوع A و B و C دارد. این ویروس در دستگاه تنفس می تواند گرفتاری های متعددی را از برونشیت آنفلوآنزایی تا گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی به بار بیاورد.
یعنی سرماخوردگی و بیماری آنفلوآنزا عوامل ایجادکننده متفاوتی دارند. آیا علایم بالینی آنها هم با یکدیگر فرق دارد
بله، دقیقاً همین طور است. سندرم آنفلوآنزا یک دوره نهفتگی یک تا سه روزه دارد که پس از این مدت فرد به تب بالا (گاهی تا ۴۱ درجه سانتیگراد)، لرز، سردردهای شدید بویژه در ناحیه پیشانی و دردهای عضلانی مبتلا می شود، همچنین سوزش چشم، اشک ریزی و دردهای کره چشم از علایم دیگر آن است. علایم دستگاه تنفس فوقانی با سرفه، گلودرد و گرفتگی بینی ظاهر می شود. بدن درد در این بیماری گاهی آن قدر شدید است که فرد را محدود کرده و مانع فعالیت های اجتماعی او می شود. دیده شده فردی که مبتلا به آنفلوآنزا است، اگر زودتر از دوره نقاهت به کار خود برگردد تا ۵۰ درصد افت عملکرد خواهد داشت.
یکی از علایم دیگر بیماری که در حقیقت عارضه آن است، گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی است که هم خود ویروس می تواند آن را ایجاد کند و هم می تواند زمینه ساز بروز عفونت ثانویه با عوامل میکروبی شود، اما سرماخوردگی هرگز این علایم شدید را ندارد.
سرماخوردگی تب بالا ندارد و حداکثر درجه حرارت تا ۳۸ درجه سانتیگراد بالا می رود. بدن درد و کوفتگی و لرز ندارد یا این که علایم دردآور کم است، اما گرفتگی بینی و آبریزش بینی دارد و به جای سرفه عطسه می کند.
آیا درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا هم با یکدیگر متفاوت است
به شکل معمول درمان در هر دوی این بیماری ها نگهدارنده و حمایتی است. چون هر دو محدودشونده هستند و فقط طول دوره سرماخوردگی کوتاه تر است. در هر دو بیماری فرد باید مایعات مصرف کند و استراحت داشته باشد، حتماً باید روش های بهداشت فردی برای جلوگیری از انتشار ویروس ها رعایت شود. نکته مهم این است که نه سرماخوردگی و نه آنفلوآنزا در سیر درمانی نیاز به تجویز آنتی بیوتیکی ندارند. برخلاف تصور عموم آنتی بیوتیک ها نه در تخفیف علایم و نه در کوتاه کردن دوره این بیماری ها هیچ جایگاهی ندارند. فقط اگر آنفلوآنزا موجب ایجاد عفونت میکروبی ثانویه شود، آنتی بیوتیک ضدهمان میکروب ها تجویز می شود.
نقش داروهای اختصاصی ضدآنفلوآنزا چیست و اساساً این داروها کدامند
این داروها در جمعیت عام مصرف نمی شوند و مصرف محدودی دارند. مثلاً در کسانی که واکسن آنفلوآنزا نزده اند یا در چهارده روز ابتدایی پس از تزریق واکسن که هنوز سطح ایمنی بدن بالا نرفته؛ این داروها با نظر پزشک، کوتاه مدت (پنج روز) مصرف می شود و می تواند تا حد زیادی طول دوره بیماری را کوتاه کند.
چرا برای این بیماری واکسن طراحی شده است
یکی از ویژگی های ویروس آنفلوآنزا این است که هر سال نسبت به سال قبل تغییراتی می کند و اگر جامعه از ایمنی مناسبی برخوردار نباشد، ویروس جدید می تواند بیماری مشابه ایجاد کند. معمولاً هر سال از ابتدای پاییز تا پایان سال این ویروس شایع می شود و هر یک تا سه سال می تواند همه گیری هایی ایجاد کند. بیماری می تواند افراد را از محیط کاری خود دور کند. ویروس آنفلوآنزا در مدت دو تا سه سال دچار تغییرات جزئی و هر ۲۰ تا ۳۰ سال دچار تغییرات کلی می شود، لذا واکسن آنفلوآنزا مانند واکسن های دیگر نیست که سال های متمادی بتواند سطح ایمنی ایجاد کند، بلکه هر سال بر مبنای ویروس در گردش سال گذشته، واکسن جدید ساخته می شود. واکسن تاریخ دار است و بعد از گذشت تاریخ دیگر قابل مصرف نیست. هر سال اواخر شهریور گروه های پرخطر در برابر بیماری واکسینه می شوند.
گروه های پرخطر چه کسانی هستند
سردسته گروه هدف واکسیناسیون آنفلوآنزا، سالمندان هستند که به لحاظ علمی به افراد بالاتر از ۵۰ سال گفته می شود.
دسته دوم بیماران قلبی هستند، مانند کسانی که نارسایی قلب یا بیماری های دریچه ای دارند، در CCU بستری شده اند یا در یک سال گذشته به علت مشکلات قلبی در بیمارستان بودند.
دسته بعدی بیماران ریوی هستند مانند گروه بیماری های انسدادی ریه مثل آسم یا برونشیت مزمن یا کسانی که ریه های آنها دچار بدخیمی شده است. در هر دو این گروه ها آنفلوآنزا موجب تشدید بیماری زمینه ای می شود.
گروه هدف بعدی کسانی هستند که به هر علت ضعف ایمنی دارند، مانند مبتلایان به ایدز، بدخیمی های مختلف و کسانی که به علت بیماری های کلیوی دیالیز شده و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند. همچنین بیماران مبتلا به امراض روماتیسمی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید که ناچار هستند کورتون و ترکیبات استروئیدی استفاده کنند.
مبتلایان به بیماری های متابولیک مانند دیابت قندی نیز باید این واکسن را بزنند.
زنان بارداری که سه ماه دوم یا سوم بارداری آنها با فصل آنفلوآنزا تلاقی می کند هم جزو کاندیداهای دریافت واکسن هستند، البته تزریق واکسن در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی شود.
کودکان و نوجوانان از ۶ ماه تا ۱۸ سال که ناچار به مصرف آسپرین هستند، باید حتماً واکسن بگیرند. زیرا آسپرین و ویروس آنفلوآنزا با هم بیماری کبدی خطرناکی به نام«سندرم ری» را ایجاد می کنند.
کودکان از ۶ ماه تا پنج سال امروزه به شکل مستقل یک گروه هدف تعریف می شوند، زیرا رفتار آنفلوآنزا در آنها مانند سالمندان است و نیاز به بستری پیدا می کنند.
گروه دیگری که امروزه تأکید زیادی درباره آنها می شود، کارکنان بخش های بهداشتی و درمانی هستند یعنی پزشکان، پرستاران، بهیاران و تکنسین هایی که در مراکز بهداشتی و درمانی به بیماران پرخطر دیگر خدمت ارائه می کنند. همچنین کارکنان سرای سالمندان نیز باید واکسینه شوند تا ویروس به بیماران انتقال پیدا نکند، حتی گفته شده بهتر است خانواده بیماران یا سالمندان هم که از این افراد نگهداری می کنند، واکسن بزنند.
آیا کسانی هم هستند که نباید واکسن آنفلوآنزا بزنند
بله؛ افراد مبتلا به بیماری های تب دار باید صبر کنند تا تب و علایم عفونت آنها برطرف شود و بعد واکسن بزنند. در کسانی که به بیماری عصبی فلج قرنیه صعودی مبتلا هستند، نباید تزریق واکسن صورت بگیرد. افرادی هستند که به فرآورده های تخم مرغ حساسیت دارند یعنی دچار کهیر و بیماری تنفسی می شوند. چون در تهیه این واکسن از جنین جوجه استفاده می شود. حتی زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم و مادران شیرده به راحتی می توانند این واکسن را دریافت کنند.
آقای دکتر! آیا تزریق واکسن عوارضی هم دارد
در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد درد در محل تزریق ایجاد می شود که اگر واکسن درست تزریق شود، احتمال این عارضه کاهش می یابد. قرمزی در محل تزریق و تب مختصر هم گذرا است. همه این عوارض خفیف، دست بالا ظرف ۲۴ ساعت برطرف می شود. عوارض متوسط و شدید بسیار نادر است. هر واکسنی احتمال ایجاد سندرم «گیلن باره» را دارد.
شما اشاره کردید که ویروس آنفلوآنزا تغییرات جزئی و کلی دارد. اما واکسن برمبنای ویروس در گردش سال گذشته، تهیه می شود. آیا امکان دارد افرادی که واکسن دریافت کرده اند باز بیمار شوند به عبارت دیگر پوشش واکسن چقدر است
هر چه افراد از نظر ایمنی قوی تر باشند، تأثیر واکسن بیشتر است و معمولاً در افراد عادی تا ۵۰ درصد و در سالمندان تا ۷۰ درصد ایمنی ایجاد می شود. تأثیر واکسن با این که صد درصد نیست، اما بسیار زیاد است. ضمن این که فردی که واکسن گرفته، اگر هم بیمار شود، نوع خفیف را می گیرد و دچار عوارض نخواهد شد و نیازی هم به بستری پیدا نمی کند.
سرخجه
این بیماری پیش از تولید واکسن در سال ۱۹۶۹ ، جزو بیماریهای واگیر دار رایج در کودکان به شمار می آمد . اما در سالهای اخیر ، شیوع سرخجه کاهش یافته است .
● ایمنی زایی
یک بار مبتلا شدن به بیماری سرخجه ،فرد را برای تمام عمر نسبت به این بیماری مصون می سازد . فردی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده ، اما پس از یک سالگی از واکسن سرخجه استفاده کرده باشد ، او هم برای تمام عمر گرفتار سرخجه نخواهد شد . به هر حال بسیاری از جوانان و نوجوانان ، می پندارند که نسبت به بیماری سرخجه مصونیت دارند ، حال آن که به یاد نمی آورند در دوران کودکی به این بیماری مبتلا شده اند و یا واکسن آن را تزریق کرده اند یا خیر ؟ از این رو ، باید تمامی دانشجویان و پرسنل بیمارستانها ، مدرکی دال بر واکسینه شدن و یا یک بار مبتلا شدن به بیماری ارائه کنند .
داشتن این مدرک برای خانمهای باردار بسیار اهمیت دارد .
اگر در مورد واکسینه شدن و یا مبتلا شدن به سرخجه در دوران کودکی خود شک دارید ، باید آزمایش خون بدهید تا مشخص شود که آیا در خون شما پادتنی علیه سرخجه وجود دارد یا خیر ؟ چنانچه پادتنی کشف نشد باید در نخستین فرصت ، خود را واکسینه کنید ، مگر این که در اوایل دوران بارداری باشید ، زیرا در این دوران نمی توانید واکسن بزنید .
نوزادانی که مادرانشان به سرخجه ایمنی دارند به طور معمول پادتن های مادری را شش تا نه ماه پس از تولد ، در خون خود دارند و علیه سرخجه مصون هستند .
● علت بیماری
ویروس سرخجه در تمامی طول سال وجود دارد ، اما انتشار آن در فصل های زمستان و بهار بیشتر است . کودک ممکن است از طریق هوای آلوده به ویروس ، بیمار شود . هوای اتاق به طور معمول در اثر ترشحات حلق و بینی فرد بیمار آلوده می شود .
کودک ، دو تا سه هفته پس از تماس نزدیک با فرد بیمار ، علائم بیماری را آشکار میکند . دوره واگیری بیماری از هفت روز پیش تا پنج روز پس از پیدایش علائم آن ( دانه های قرمز رنگ پوستی ) است .
ویروس سرخجه می تواند از جفت عبور کند و از مادر به جنین منتقل شود . در این حالت سرخجه مادرزادی پدید می آید که احتمال آن در ماه های آخر بارداری بسیار ضعیف تر از ماه های نخست است . چنانچه مادر به سرخجه مبتلا شد ، احتمال انتقال آن به جنین در سه ماهه اول بارداری ۲۵ درصد است . این احتمال در ماه چهارم ، به ده تا بیست درصد کاهش می یابد و از ماه پنجم به بعد به صفر می رسد .
سرخجه مادرزادی نارسایی هایی در گوش ،چشم ، قلب و مغز نوزاد ایجاد می کند که ممکن است به کوری ، کری وعقب ماندگی ذهنی او بیانجامد .
● نشانه های بیماری
علائم بیماری با دانه زدن در پوست آشکار می شود که با تب خفیف یک روزه ( ۳۸ درجه سانتی گراد ) همراه است . کودکان بزرگ تر و نوجوانان ، ابتدا نشانه های نخستین را بروز می دهند که سه تا چهار روز ادامه دارد . از جمله این علائم می توان سردرد ، تب خفیف ، گلودرد ، سرفه های ملایم ، بزرگ و حساس شدن غدد لنفاوی پشت گوش و سر را نام برد .
دانه زدن پوست با پیدایش نقاط قرمز رنگ روی صورت آغاز می شود . این دانه ها به سرعت به سایر نقاط بدن گسترش می یابند . گاهی اوقات ، دانه زدن پوست دیده نمی شود . زیرا فرد بدون این که بداند پیش از این دچار سرخجه شده یا نه ، نسبت به آن مصونیت دارد . دانه ها همراه با خارش ، در مدت یک روز در سراسر بدن پخش می شوند ، در روز دوم از صورت محو شده و تا روز سوم در سراسر بدن به کلی از بین می روند . غدد لنفاوی پشت گوش و سر ، ممکن است تا هفته ها متورم باقی بمانند ، بدون این که حساسیت و دردی داشته باشند . افراد بالغ گاهی پس از محو شدن دانه ها در صورت ، از درد مفاصل ( زانو ، مج و آرنج ) شکایت میکنند . این دردها ممکن است تا ده روز ادامه داشته باشند .
● راههای پیشگیری
- به محض رسیدن کودک به پانزده سالگی ، برای تزریق واکسن سرخجه او را نزد متخصص کودکان ببرید . این واکسن به صورت سه گانه ( سرخک ، سرخجه ، اوریون ) قابل دسترس بوده و تا ۹۸ درصد مصونیت ایجاد می کند ؛
- از تماس کودک خود با کودک یا فرد بالغی که دانه های قرمز رنگ پوستی دارد ، جلوگیری کنید ، زیرا ممکن است سرخجه داشته باشد ؛
- در صورت مشاهده دانه های قرمز رنگ روی پوست کودک ، از رفتن او به مدرسه جلوگیری کنید . پزشک باید ابتدا او را معاینه کند تا بتواند واگیردار بودن بیماری را تشخیص دهد . اگر بیماری واگیردار بود ، در مورد طول مدت واگیری از پزشک سئوال کنید و در این دوره ، از تماس او با سایر افراد جلوگیری به عمل آورید ؛
- در صورت مبتلا شدن کودک به سرخجه ، تا پنج روز پس از پیدایش دانه های قرمز رنگ ، از تماس او با خانم های باردار جلوگیری کرده و در صورتی که به طور اتفاقی تماسی روی داد ، با متخصص زنان مشورت کنید ؛
- اگر کودک گرفتار سرخجه است ، تنها با کودکانی می تواند ارتباط داشته باشد که علیه سرخجه واکسینه شده و یا پیش از این دچار بیماری شده باشند .
سرخجه
با این حال چند استثناء وجود دارد: در صورت قرار گرفتن زن حامله در معرض فرد مبتلا به سرخجه به خصوص در سه ماهه اول ویروس می تواند باعث سقط یا نقص های شدید در جنین شود.
واکسن سرخک، سرخجه و اوریون (MMR) در ایالات متحده دو بار و قبل از سنین مدرسه تجویز می شود. که در پیشگیری از این عفونت موثر واقع شده است. طغیان های سرخجه در آمریکا فراوان بوده است اما امروزه با توجه به واکسیناسیون گسترده، این بیماری در بومیان آمریکایی به ندرت مشاهده می شود. در اوایل سال ۲۰۰۵ میلادی، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها، حذف سرخجه در این ایالات را گزارش کرد. هر چند والدین جهت اطمینان بیشتر فرزندان خود را واکسینه نمودند.
● علایم و نشانه ها
اغلب علائم و نشانه های همراه، خفیف هستند که تشخیص آن در اطفال دشوار و فراموش می شود. علائم و نشانه در صورت بروز معمولاً بین ۳-۲ هفته بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس تظاهر می کنند. به طور معمول این تظاهرات ۲ تا ۳ روز طول کشیده و عبارتند از :
▪ تب خفیف
▪ سردرد
▪ گرفتگی و آب ریزش بینی
▪ چشم های قرمز و ملتهب
▪ گره های لنفاوی بزرگ و دردناک در قاعده جمجمه ، پشت گردن و زیر گوش ها
▪ ضایعات پوستی ظریف و صورتی در صورت شروع و به طرف تنه و اندام ها گسترش می یابد قبل از این که الگوی قبلی ناپدید شود.
▪ درد زانو به خصوص در زنان جوان
● علت
عامل سرخک ویروس می باشد که به صورت شخص به شخص منتقل می شود. انتشار آن به وسیله سرفه یا عطسه فرد آلوده و یا از طریق تماس مستقیم با ترشحات تنفسی شخص مبتلا صورت می گیرد. این ویروس همچنین می تواند از یک زن حامله به جنین منتقل شود. افراد مبتلا به سرخجه، از یک هفته قبل از شروع راش پوستی، مسری هستند. سرخجه به خاطر واکسیناسیون اطفال در سنین پایین برضد این و ویروس در ایلات متحده نادر است.
با این حال عامل آن، به خصوص در بزرگسالان متولد خارج از آمریکا وجود دارد.
این بیماری هنوز در بسیاری از مناطق جهان شایع است، هر چند بیش از نیمی از این کشورها از واکسن استفاده می کنند.
در صورتی که شما فکر می کنید خودتان یا فرزندان در معرض سرخجه قرار گرفته و یا علائمی به نفع سرخجه دارید، با پزشک خود با تماس بگیرید.
یاد آوری : در اطفال که حتی یک دوز MMR دریافت نموده اند، ابتلا به بیماری غیر معمول است.
در صورتی که احتمال می دهید باردار هستید، کارت ثبت واکسیناسیون خود را بررسی نمائید تا از دریافت MMR خود مطمئن شوید. زنان باردار بهتر است قبل از حاملگی واکسینه شوند. در صورت بارداری از نظر ایمنی ضد سرخجه غربالگری خواهید شد. اما اگر هرگز واکسینه نشده اید و فکر
می کنید که در معرض سرخجه قرار گرفته اید، پزشک خود را مطلع سازید یک آزمایش خون ممکن است ایمنی شما به سرخجه و عدم ابتلا به عفونت را تأکید کند.
● عوارض
سرخجه باعث یک عفونت خفیف می شودو در صورت ابتلا، ایمنی دائمی ایجاد خواهد کرد. در موارد نادر سرخجه باعث عفونت گوش و التهاب مغز می گردد. در صورت بارداری و ابتلا به سرخجه، در مورد خطرات احتمالی با پزشک خود مشاوره نمائید. در صورت تمایل به ادامه بارداری دریافت آنتی بادی هیپرایمییون، توانایی مقابله با عفونت را ایجاد می نماید. هر چند این درمان باعث از بین بردن خطرات احتمالی عفونت برای جنین نمی شود. حمایت از یک شیرخوار متولد شده با سندرم سرخجه مادرزادی بسته به شدت مشکلات بالینی متفاوت است . شیرخوار خوار مبتلا به چندین عارضه نیاز به درمان سریع توسط یک تیم متخصص دارد.
● پیشگیری
واکسن سرخجه معمولاً به صورت ترکیبی از واکسن سرخک، سرخجه و اوریون تجویز می شود که بی ضررتر و مؤثرتر از هرکدام به تنهایی می باشد. پزشکان واکسیناسیون MMR بین ۱۵-۱۲ ماهگی و مجدداً در سنین ۶-۴ ماهگی ، قبل از سنین مدرسه را توصیه می نمایند. این مسئله حائز اهمیت می باشد که دختران جهت پیشگیری از عوارض ناشی از سندرم سرخجه مادرزادی در آینده حتماً واکسینه شوند. معمولاً شیرخوارن برای ۸-۶ ماه بعد از تولد به علت ایمنی مادرزادی از ابتلا به سرخجه در امان هستند. در صورتی که شیرخوران نیازمند پیشگیری قبل از ۱۲ ماهگی باشند. نظیر مسافرت، واکسن باید زودتر از ۶ ماهگی تجویز شود و در صورتی که شیرخوار از قبلاً واکسینه شده باشد تنها به دوزهای معمول نیاز دارند.
● آیا شما به واکسن MMR نیاز دارید؟
▪ شما به واکسن نیاز ندارید اگر :
▪ دریافت دو دوز واکسن سرخک داشته اید.
▪ تست خون شما وجود ایمنی علیه اوریون، سرخک و سرخجه را نشان دهد.
▪ اگر معیارهای بالا وجود ندارد یا در صورت وجود شرایط زیر باید واکسن تجویز گردد.
▪ خانم غیر باردار در سنین بچه زایی
▪ حضور در دانشگاه یا مدرسه حرفه ایی
▪ حضور در بیمارستان ، شبکه بهداشتی، مدرسه یا مراکز نگهداری بچه ها
▪ قصد سفر خارجی یا مسافرت دریایی
● در موارد زیر واکسن توصیه نمی شود :
▪ زن باردار یا باردار شدن در ۴ هفته آینده
▪ سابقه حساسیت آلرژیک تهدید کننده حیات به ژلاتین یا آنتی بیوتیک نئومایسین
▪ ابتلا به سرطان ، اختلالات خونی یا بیماریهای درگیر کننده سیستم ایمنی
● عوارض جانبی
▪ اکثر مردم به دنبال دریافت واکسن هیچ گونه عارضه ای نشان نمی دهند.
▪ حدود ۱۵ درصد از مردم ۷-۲ روز بعد از واکسیناسیون دچار تب می شوندو ۵% نیز دچار ضایعات پوستی خفیفی می شوند. برخی از زنان، نوجوان یا بزرگسالان به درد یا سفتی مفصل موقتی دچار می شوند.
▪ کمتر از یک مورد در یک میلیون تزریق، عارضه آلرژیک جدی به دنبال دارد.
در سال های اخیر برخی گزارش های جدید، نگرانی هایی در مورد ارتباط بین واکسن MMR و اوتیسم برانگیخته اند. با این حال گزارش های معتبر دانشگاه اطفال آمریکا، انستیتو پزشکی و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) بر این عقیده اند که هیچ توجیه علمی بین این دو وجود ندارد.
براساس گزارش این سازمان اوتیسم اغلب در سنین ۳۰-۱۸ ماهگی تشخیص داده می شود که این زمان با زمان دریافت واکسن MMR همپوشانی دارد. اما این همراهی بروز در زمان نباید باعث در نظر گرفتن یک ارتباط غلط گردد.
● مراقبت فردی
در موارد نادر هنگامی که یک کودک یا فرد بزرگسال به سرخجه مبتلا می شود. مجموعه ای از مراقبت های فردی ضروری می باشد.
▪ استراحت در بستر
▪ دریافت استامینوفن جهت تخفیف ناخوشی ناشی از تب و درد
▪ اطلاع به دوستان ، خانواده و همکاران – به خصوص زن باردار – در مورد بیماری خود.
▪ در اطفال آسپرین به علت خطر ایجاد سندرم « رای » نباید تجویز شود.