مجله پزشکی : کلیه و مجاری ادرار

  دیالیز، فرآیندی است که در آن ترکیب مواد حل شونده در یک محلول، با در معرض قرار گرفتن یک محلول دیگر که از طریق یک غشای نیمه تراوا از هم جدا شده‌اند، تغییر می‌کند. مولکول‌های آب و مواد با وزن مولکولی کم، می‌توانند از منافذ غشا عبور کنند ولی مواد با وزن مولکولی زیاد مانند پروتئین‌ها نمی‌توانند از این منافذ رد شوند.
در مبتلایان به نارسایی حاد کلیه وقتی سطح اوره آنها به ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد یا هنگامی که کلیرانس کراتینین آنها به کمتر از ۱۵ تا ۲۰ میلی‌لیتر در دقیقه کاهش می‌یابد، دیالیز در نظر گرفته می‌شود. به مجموعه نشانه‌ها و علایمی که به علت آثار سمی افزایش مواد نیتروژنی و دیگر مواد زاید در خون ایجاد می‌شود، «سندرم اورمی» می‌گویند. در این حالت، وضعیت عقلانی و روانی بیمار تغییر می‌کند و عاقبت دچار گیجی شده و در نهایت به اغما می‌رود. سندرم اورمی هنگامی قابل پیش‌بینی است که کلیرانس کراتینین از ۱۰ میلی‌لیتر در دقیقه به ازای هر ۷۳/۱ متر مربع از سطح بدن، کمتر شود.
● یک دید کلی
در دیالیز، انتخاب روش درمانی از میان «همودیالیز»، «دیالیز صفاقی» و یا «دیالیز پیوسته - آهسته» صورت می‌گیرد. همودیالیز، شایع‌ترین روش مورد استفاده در درمان نارسایی کلیه است که نسبت به روش‌های دیگر، موجب ایجاد تغییرات سریع‌تری در سطح پلاسمایی مواد حل شونده و برداشت سریع‌تر آب اضافی تجمع یافته در بدن می‌شود.
دیالیز صفاقی نسبت به همودیالیز در خروج مواد حل شونده خون، ۸/۱ برابر و در خارج کردن آب اضافی بدن، ۴/۱ برابر بیشتر کارآیی دارد و می‌تواند به طور مستمر و ۲۴ ساعته مورد استفاده قرار گیرد. برتری روش‌ پیوسته- آهسته، مربوط به پایداری بیشتر وضعیت همودینامیک بیمار است و نقطه ضعف آن، لزوم ارایه آموزش خاص به پرستاران و هزینه بالای آن می‌باشد.
● روش همودیالیز
در این روش، خونی که از یک مسیر عروقی ثابت یا موقتی به دست می‌آید، با سرعت ۳۰۰ میلی‌لیتر در دقیقه یا بیشتر به درون مویرگ‌هایی که از غشاهای نیمه مصنوعی ساخته شده‌اند، پمپ می‌شود. در سمت مقابل، مایع دیالیز که حاوی کلرید سدیم، بی‌کربنات و غلظت‌های مختلفی از پتاسیم است، حرکت می‌کند.
انتشار از طریق غشا، این امکان را فراهم می‌آورد که مواد دارای وزن مولکولی کم مانند اوره بر اساس شیب غلظت، از سمت خون به سمت مایع دیالیز حرکت کنند. به همین ترتیب بی‌کربنات به سمت پلاسما انتشار می‌یابد. خارج کردن آب اضافی به کمک اولترافیلتراسیون صورت می‌گیرد که این امر به فشار هیدرواستاتیک در دو طرف غشا بستگی دارد. به طور متوسط هر بیمار به چهار ساعت دیالیز و به صورت سه بار در هفته نیاز دارد تا به حد کلیرانس کراتینین بیش از ۱۴۰ لیتر در هفته برسد.
● ابزار همودیالیز
▪ صافی (Dialyzer):
جعبه یا لوله‌ای است که دارای چهار دریچه است که دو دریچه در تماس با خون و دو دریچه در تماس با محلول قرار می‌گیرند. این دو قسمت، به وسیله غشای نیم تراوا از هم جدا می‌شوند. جنس غشاها از سلولز یا سلولز مصنوعی است.
آب: بیماران در هر جلسه، در معرض ۱۲۰ لیتر آب قرار می‌گیرند. همه مواد با وزن مولکولی کوچک موجود در آب، قابلیت دسترسی به جریان خون بیمار را دارند که درست مانند زمانی می‌ماند که این مواد از طریق وریدی به بدن بیمار وارد شوند. به همین دلیل خالص کردن آب مصرفی در دیالیز که کنترل شده باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است.
▪ محلول دیالیز: محلول دیالیز شامل سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلر، استات، بی‌کربنات، دکستروز و اکسیژن است و PH این محلول در حدود ۱/۷ تا ۳/۷ می‌باشد.
● دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی، یکی از شیوه‌های درمان جایگزینی است که تقریبا از دو دهه پیش، رواج فزاینده‌ای یافته است و آن‌هم به دلیل سهولت و مناسب بودن و قیمت پایین آن است. در دیالیز صفاقی، انتقال آب و مواد حل شونده از خلال غشا که دو قسمت حاوی مایع را از هم جدا می‌کند، انجام می‌شود. این دو قسمت عبارتند از: خون موجود در مویرگ‌های صفاقی که در نارسایی کلیه حاوی مقادیر بیشتری اوره، کراتینین، پتاسیم و... است و محلول دیالیز در حفره صفاقی که به طور معمول حاوی سدیم، کلراستات و لاکتات است که با غلظت بالای گلوکز، هیپراسمولار شده است.
● جریان‌های انتقالی در انجام جایگزینی
▪ انتشار: مواد حل شونده مانند اوره و پتاسیم بر اساس شیب غلظت، از مویرگ‌های خونی صفاق به محلول دیالیز صفاقی منتشر می‌شوند در حالی‌که گلوکز و لاکتات در مقیاس کمتر و کلسیم در مسیری معکوس از محلول دیالیز وارد خون می‌شوند.
▪ اولترا‌فیلتراسیون: به‌طور هم‌زمان هیپراسمولار بودن نسبی محلول دیالیز صفاقی موجب اولترافیلتراسیون آب و همراه آن مواد حل شونده در آب از غشا می‌شود.
▪ جذب: به‌طور هم‌زمان، یک جذب ثابت آب و مواد حل شونده از حفره صفاقی به‌طور مستقیم و غیر مستقیم به سیستم لنفاتیک وجود دارد.
● مشکلات اختصاصی بیماران دیالیزی
▪ ‌افسردگی: افسردگی، شایع‌ترین شکایت روانی در بیمارن دیالیزی است که پاسخی به واقعیت، ترس یا فقدانی موهوم است. تظاهرات آن شامل خلق افسرده پایدار، تصور و نگرشی ضعیف از خود و احساس ناامیدی است. از طرفی، مهم‌ترین مشکل روانی است که در صورت عدم شناسایی یا درمان می‌تواند منجر به خودکشی یا قطع دیالیز شود.
▪ سوء‌تغذیه: سوء‌‌تغذیه یک مساله نسبتا رایج در بیمارانی است که به مدت طولانی دیالیز می‌شوند و تقریبا یک‌سوم بیماران همودیالیزی و دیالیز صفاقی دچار آن هستند. سوء‌تغذیه می‌تواند ناشی از دریافت غذای کم و افزایش از دست دادن پروتئین باشد.
▪ افزایش فشار خون: افزایش فشار خون به‌عنوان علت اصلی بستری و مرگ و میر بیمارن دیالیزی در نظر گرفته می‌شود. تخمین ما از خطر بیماری قلبی عروقی همراه با افزایش فشار خون شریانی در جمعیت دیالیزی بر اساس مطالعات طولانی مدت محدودی استوار است. از عوارض دیگر موجود در بیماران دیالیز می‌توان به اختلالات خونی، اختلالات آندوکرین، بیماری استخوان و ... اشاره کرد.     دکتر شادی کلاهدوزان
 

  کلیه‌ها، اعضای لوبیایی شکلی هستند که در پشت ما، درست زیر کمر قرار گرفته‌اند. هر کلیه یک آدم بزرگ تقریباً به اندازه یک مشت است و حدود یکصد گرم وزن دارد. درون هر کلیه، خون از فیلترهای نازکی به نام نفرون رد می‌شود. در هر کلیه هم حدود یک میلیون از این واحدهای کوچک تصفیه وجود دارند. به دلیل وجود نفرون‌هاست که دو کلیه سالم می‌توانند هر دو دقیقه یک بار تمام خون بدن را تصفیه کنند.
کلیه‌ها چند کارکرد مهم و اساسی دارند:
۱) آنها آب بدن ما را تنظیم می‌کنند: بدن برای اینکه بتواند درست کار کند، درست مثل ماشین، به تنظیم آب احتیاج دارد. کلیه‌ها آب اضافی را از بدن خارج می‌کنند. گاهی هم جسم ما به آب بیشتر احتیاج دارد، در این موقع هم باز این کلیه‌ها هستند که آب لازم را حفظ می‌کنند.
۲) آنها هورمون تولید می‌کنند: این هورمون‌ها وارد گردش خون می‌شوند و فشار خون ما را تنظیم می‌کنند. این هورمون‌ها در خون جریان می‌یابند و کارهای خیلی مهمی‌می‌کنند مثل تنظیم فشار خون، ساختن گلبول‌های قرمز و جذب کلسیم از روده کوچک. اگرکمی با بدن آشنا باشید حتما می‌دانید هر کدام از اینها چقدر حیاتی است!
۳) کلیه‌های سالم مواد زائد را از بدن خارج می‌کنند. مواد معدنی مثل پتاسیم و سدیم برای کارکرد سلول‌ها خیلی ضروری هستند، اما زیاد شدن هر کدام از آنها هم برایمان خطرناک است. مقدار اضافی از هر کدام آنها باید توسط ادرار که فرآورده اساسی کلیه است به بیرون فرستاده شود. کلیه‌ها حتی به استخوان‌ها هم کار دارند! تعجب می‌کنید؟ مقدار کلسیم و فسفر که مهم‌ترین مواد در ساخت استخوان‌ها هستند توسط کلیه‌ها کنترل می‌شود. از شکستن و مصرف شدن مواد غذایی پروتئینی مثل گوشت در سلول‌ها، موادی مثل اوره و کراتینین تشکیل می‌شود، این دو ماده همین طوری خطرناک نیستند، اما اگر در بدن باقی بمانند و زیاد شوند مثل یک سم مهلک باعث مرگ می‌شوند. بدین ترتیب وقتی کلیه‌ها دچار نارسایی و بدکاری می‌شوند عاقبت کار معلوم است!
چرا کلیه‌ها از کار می‌افتند؟
وقتی کارکرد کلیه به ۱۰درصد مقدار معمولی‌اش می‌رسد دیگر نمی‌تواند آب، نمک یا مواد زائد را از بدن بیرون کند. در اثر این اتفاق بافت‌های بدن مثل بادکنک پر از آب می‌شوند و ورم می‌کنند. این تازه علاوه بر مسمومیت خونی است که از سموم و مواد زائد انباشته شده است؛ فشار خون بالا می‌رود و بومب!
بیماری‌هایی که باعث از کار افتادگی کلیه می‌شوند عبارتند از:
▪ گلومرولونفریت
▪ دیابت
▪ بیماری پلی کیستیک کلیه
▪ عوارض جنبی داروها
▪ پیلونفریت
▪ انسداد مجاری ادرار
▪ فشار خون بالا
وقتی کلیه از کار افتاد چه؟
حالا باید به سراغ یک روش درمانی رفت. معمولا نخستین درمان ممکن دیالیز کردن است. دیالیز یعنی تصفیه کردن خون از راه مکانیکی. به کمک این روش مواد زائد و آب اضافی از خون خارج می‌شوند و بدن نظم و ترتیب پیدا می‌کند. اتفاقی که در هنگام دیالیز می‌افتد شبیه کار کلیه است. یعنی فیزیک یکسانی دارد ولی در دیالیزور به شکل ساده‌تری رخ می‌دهد، اما وقتی دیالیز دیگر جواب نمی‌دهد وقت پیوند کلیه است. پیوند کلیه یک عمل جراحی است که در آن یک کلیه سالم با کارکرد خوب جایگزین کلیه کسی که مشکل و نارسایی شدید کلیه دارد، می‌شود. این نوع عمل که در سال‌های بعد از دهه ۸۰ بسیار معمول شده است در ۸۵ درصد موارد موفقیت‌آمیز است و در صورت پس زدن یا وجود اشکال می‌توان آن را دوباره با دهنده دیگری تکرار کرد. مهم‌ترین فایده عمل رها شدن بیمار از دیالیز پی در پی و امکان زندگی آزادانه و راحت است. حدود یک سوم تا نیمی‌از بیماران کلیوی شرایط انجام پیوند را دارند. کلیه لازم برای پیوند از دو طریق تهیه می‌شود؛ از طریق دهنده زنده یا مرده. در مورد دهنده‌های زنده استفاده از کلیه خویشاوندان معمولا به دلایل ژنتیکی جواب بهتری می‌دهد، اما دهنده مرده اشخاصی هستند که دچار سانحه و فوت ناگهانی یا مرگ مغزی شده‌اند. اعضای حیاتی این اشخاص در صورت رضایت کتبی خودشان (به صورت عضویت در گروه‌های اهدای اعضا) یا خانواده‌شان در محلول‌های خاصی نگهداری می‌شود و به چندین انسان دیگر زندگی تازه‌ای می‌بخشد. حدود دو سوم کلیه‌های پیوندی از این راه تهیه می‌شوند. در ایران هم امکان ثبت نام برای اهدای عضو پس از مرگ وجود دارد. اگر می‌خواهید عضو این گروه شوید می‌توانید به سایت ایران اهدا به نشانی زیر مراجعه کنید:
http://www.iran-ehda.com
یک کلیه به تنهایی می‌تواند نیاز بدن را برآورده کند. کلیه‌های قبلی بیمار در جای خود باقی می‌مانند، مگر اینکه وجودشان ایجاد عفونت یا فشار خون بالا بکند یعنی در کار عضو جدید بدن اخلال کنند. به محض وصل شدن به رگ‌های خونی کلیه جدید شروع به تصفیه خون می‌کند، اما لازم است بیماران از داروهای مخصوصی استفاده کنند که سیستم ایمنی بدنشان را ضعیف می‌کند.
وظیفه دستگاه ایمنی مقابله با هر جسم خارجی‌ای است که وارد بدن ما می‌شود و اگر این دستگاه بتواند کار خودش را به خوبی انجام بدهد، همه زحمات گروه پزشکی هدر رفته و به اصطلاح «پیوند پس‌زده» می‌شود. برای همین بیماران پیوندی باید بعد از عمل تا چند هفته در بیمارستان تحت نظر باشند، اما خب، اکثر آنها بیمارستان را با یک عضو جدید و به امید زندگی بهتر ترک می‌کنند.    
 

  - چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
- با وجود کم خوردن مایعات، حجم ادرار هنوز زیاد است.

- زیادی ادرار نشانهٔ چیست؟
اگر مثانهٔ سالمی دارید، باید روزی یک تا دو لیتر ادرار رفع کنید. اگر این مقدار دفع نشود، مواد زائد آن بیش از حد خواهد شد که به پوشش دیوارهٔ مثانه آسیب می‌رساند، باعث تشکیل سنگ کلیه می‌شود، یا به انقباض پیش از موقع مثانه منجر می‌گردد.
برخی داروها، مثل داروهای مدر و ضد فشار خون، ممکن است باعث دفع بیش از حد ادرار شوند. بیماری‌ قند تشخیص داده نشده یا خوب درمان نشده هم باعث دفع زیاد ادرار می‌گردد.

- درمان زیادی ادرار
اگر هیچ بیماری زمینه‌ای ندارید، دفع متناسب ادار نباید دچار اشکال شود. اگر ناراحت زیادی مقدار ادرارتان هستید، به نکات زیر دقت کنید.
ادرار را انداز‌ه بگیرید. مهم‌ترین کار اندازه‌گیری مقدار ادرار ۲۴ ساعته است. هنگام و مقدار خوردن مایعات و نیز مقدار و هنگام دفع ادرار را یادداشت کنید.
نزد پزشک بروید. اگر هر روز شش لیتر یا بیشتر ادرار دفع می‌کنید، باید از نظر ابتلا به بیماری قند معاینه و آزمایش شوید.
مایعات را کم کنید. اگر روزی چهار تا پنج لیتر ادرار دفع می‌کنید، مقدار نوشیدن مایعات را نصف کنید. دفع بیش از یک یا دو لیتر ادرار خوب نیست. زیادی دفع ادرار ممکن است با بی‌اختیاری آن هم رابطه داشته باشد.
بیشتر به دستشوئی بروید. اگر دفع ادرار در هر بار زیاد است، این نشان می‌دهد که کم به دستشوئی می‌روید. اگر در مقابل دفع ادرار مقاومت کنید، ممکن است حجم مثانه زیادتر شده و دچار عفونت هم بشوید. در موارد بسیار شدید، مثانه چنان بزرگ می‌شود که از شکل طبیعی خارج شده و توانائی انقباض را هم از دست می‌دهد.
برای جلوگیری از ناراحتی‌های ناشی از دفع ادرار، به‌طور منظم، هر سه تا چهار ساعت یک بار، ادرار کنید.

  بیشتر مردم بیماری‌های قلبی و سرطان را به‌عنوان قاتلین آرام و ساکت می‌شناسند و می‌دانند که اندازه‌گیری مرتب فشار خون و بررسی سطح کلسترول و داشتن معاینه‌های منظم مانند تست سرطان سینه در بانوان، برای حفظ سلامتی بسیار مهم و حیاتی هستند.
اما بیشتر مردم نمی‌دانند که بیماری مزمن کلیه، بیماری شایعی است که زندگی را به مخاطره می‌اندازد. این بیماری تا زمانی که خیلی پیشرفت نکرده باشد نشانه‌های خاصی نداشته و شخص متوجه ابتلا به آن نمی‌شود. نکته قابل توجه این است که بیماری مزمن کلیه در مراحل اولیه خود به آسانی با انجام آزمایش‌های ساده قابل تشخیص است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که در سرتاسر جهان میلیون‌ها نفر به بیماری مزمن کلیه مبتلا بوده و خیلی بیشتر از آن، در معرض خطر ابتلا هستند. متأسفانه همه‌گیری جهانی بیماری دیابت و چاقی سبب خواهد شد که در آینده، موارد ابتلا به این بیماری خیلی بیشتر از حال حاضر باشد.
عدم‌تشخیص و درمان بیماری مزمن کلیه، می‌تواند به ایجاد مشکلات بسیار جدی مانند نارسایی کلیه که سبب می‌شود فرد نیاز همیشگی به دیالیز، یا پیوند کلیه پیدا کند، منتهی شود.
اقدامات اولیه مناسب سبب می‌شود که روند پیشرفت بیماری کلیه کند شده و حتی متوقف شود. به همین دلیل انجام آزمایش‌های ساده اولیه و بهنگام در مورد افراد در معرض خطر اهمیتی فراوان دارد. بزرگداشت روز جهانی کلیه فرصتی است که در باره این بیماری، راه‌های پیشگیری و مراقبت از آن، نکاتی را فرا بگیریم. در اینجا پنج مرحله آموزش در مورد این بیماری آورده شده است؛
▪ مرحله اول: این حقایق را بدانید
شش کاری که کلیه‌های سالم انجام می‌دهند عبارتند از:
۱) تنظیم سطح مایعات بدن
۲) پاکسازی مواد سمی و زائد بدن
۳) تولید هورمون مؤثر در خون‌سازی‌
۴) فعال‌سازی‌ ویتامینD برای حفظ سلامتی استخوان‌ها
۵) تولید و رها‌سازی‌ هورمون‌های مؤثر در تنظیم فشار خون
۶) حفظ و نگهداری مواد معدنی بدن (مانند سدیم، پتاسیم و فسفر)
۸مشکلی که به‌دلیل ابتلا به بیماری مزمن کلیه ایجاد می‌شود:
۱) بیماری‌های قلبی عروقی
۲) حمله قلبی و سکته
۳) فشار خون بالا
۴) کم خونی یا تعداد کم گلبول‌های قرمز
۵) ضعف استخوان‌ها
۶) آسیب به اعصاب
۷) نارسایی حاد کلیه که مرحله انتهایی بیماری است.
۸) مرگ
▪ مرحله دوم: خطر را بشناسید
ـ عوامل خطرزا برای ابتلا به بیماری کلیه
۱) دیابت (در خود یا سابقه خانوادگی )
۲) فشار خون بالا (در خود یا سابقه خانوادگی )
۳) بیماری قلبی عروقی (در خود یا سابقه خانوادگی )
۴) سابقه خانوادگی از بیماری کلیوی یا دیابت و یا فشار خون بالا
۵) سن بالای ۶۰ سال
۶) چاقی
۷)داشتن وزن کم در هنگام تولد
۸) استفاده طولانی مدت از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
۹ عفونت مزمن دستگاه ادراری
۱۰) ابتلا به سنگ‌های ادراری
▪ مرحله سوم: تشخیص نشانه‌های بیماری
بیشتر مبتلایان در مراحل ابتدایی بیماری مزمن کلیه هیچ‌گونه نشانه‌ای را بروز نمی‌دهند. به همین دلیل انجام آزمایش در مراحل ابتدایی مهم است. به‌تدریج که بیماری پیشرفت می‌کند، نشانه‌های بیماری خود را بروز می‌دهند و در برخی موارد گمراه‌کننده هم هستند. به این نشانه‌ها توجه کنید.
۱) خستگی و ضعف
۲) ادرار سخت و دردناک
۳) ادرار کف آلود
۴ ) ادرار صورتی یا تیره رنگ (وجود خون در ادرار)
۵) افزایش نیاز به ادرار کردن (به‌ویژه در شب‌ها)
۶) چشمان پف آلود
۷) صورت، دست‌ها، شکم و پاهای باد کرده
۸) تشنگی مداوم
▪ مرحله چهارم: آزمایش بدهید
اگر شما یا یکی از بستگان شما در گروه پر خطر ابتلا به این بیماری هستید از پزشک خود بخواهید آزمایش‌های زیر را درخواست کند.
چهار تست ساده که زندگی را نجات می‌دهد:
۱) بررسی فشار خون:
فشار خون بالا می‌تواند به عروق خونی کوچک در کلیه‌ها آسیب برساند. فشار خون، بعد از بیماری دیابت مهم‌ترین علت ایجاد‌کننده نارسایی حاد کلیه است.
فشار خون زیر ۱۴۰-۹۰ برای بیشتر مردم خوب است. اگر مبتلا به بیماری کلیوی هستید، فشار خون زیر ۱۳۰ -۸۰ بهتر و زیر ۱۲۰-۸۰ بهترین است.
۲) بررسی پروتئین در ادرار:
وجود مقادیر کمی از آلبومین که یک نوع پروتئین است، در ادرار از نشانه‌های اولیه مبتلا‌شدن به بیماری مزمن کلیه است. وجود همیشگی آلبومین و سایر پروتئین‌ها در ادرار نشان‌دهنده صدمه به کلیه‌هاست.
۳) بررسی کراتی‌نین خون:
کراتی‌نین، پسماند تولید شده از فعالیت عضلات بوده و کلیه‌ها، کراتی‌نین خون را پاکسازی کرده و دفع می‌کنند. هنگامی که عملکرد کلیه‌ها کاهش پیدا کند، سطح کراتی‌نین خون افزایش پیدا می‌کند.
۴) میزان فیلتراسیون گلومرولی:
پزشکان سطح کراتی‌نین خون را اندازه‌گیری کرده و نتیجه آن را با سن، نژاد و جنس می‌سنجند تا میزان فیلتراسیون گلومرولی به‌دست آید چون حساس‌ترین و صحیح‌ترین نشانگر عملکرد کلیه‌هاست.
▪ مرحله پنجم: سالم بمانید
شش کاری که مبتلایان به بیماری مزمن کلیه باید انجام دهند:
۱) فشار خون خود را پایین بیاورید.
۲) اگر مبتلا به دیابت هستید، سطح قند خون خود را تحت کنترل در آورید.
۳) مصرف نمک را کاهش دهید.
۴) از استفاده خود سرانه مسکن‌ها دوری کنید.
۵) در مصرف پروتئین‌ها میانه روی کنید.
▪ نکته آخر
بیماری مزمن کلیه بیماری تمام سنین است. طبق گزارش‌های مراکز علمی، این بیماری خطر حمله قلبی، سکته و مرگ زود رس را در بین جوانان و سنین میانسالی دوبرابر می‌کند.
بیماری مزمن کلیه مختص افراد بالای ۵۵سال نبوده و عاملی خطرزا برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی حتی در جوانان است. به هر حال، با انجام آزمایش‌های بسیار ساده می‌توان بیماری‌های کلیه را به راحتی تشخیص داده و با مراقبت از کلیه‌ها احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کم کنیم و با این کار شانس زندگی طبیعی را افزایش دهیم.هشدارهای مختلف در مورد خطرات بیماری قلبی هر ساله افزایش می‌یابد اما بیشتر مردم در باره علل و عواقب بیماری مزمن کلیه گاهی اطلاعات کافی ندارند.
شما هنگامی که به سردرد، گلودرد، سرماخوردگی و آنفلوانزا مبتلا می‌شوید می‌دانید که بیمار شده‌اید، اما آیا شما می‌دانید که مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید یا خیر؟ بیماری واقعا خطرناک و مرگ‌آوری که بیماری خاموش نیز نامیده می‌شود، زیرا اغلب تا موقعی که به مراحل انتهایی خود نرسیده باشد توجه ما را جلب نمی‌کند. بزرگداشت روز جهانی کلیه، اهمیت دادن به شناخت بیماری‌های کلیه و راه‌های پیشگیری و درمان آنهاست. اگر به بیماری‌های کلیه در مراحل اولیه، توجه نشود، عواقب خطرناک آن بعد‌ها شامل کلیه‌ها شده و   روزنامه همشهری
 

  اطمینان از سلامت مجاری ادراری جنین که بسیار در سلامت وی به ویژه پس از تولد اهمیت دارد، متاسفانه کمتر مورد توجه والدین قرار می گیرد. کنجکاوی والدین در مورد جنسیت جنین، چهره، رنگ چشم و... سبب شده تا عواملی همچون توجه به سلامت اندام های درونی وی مورد غفلت قرار گیرد.
طی سال های اخیر انجام سونوگرافی برای مادر که اغلب آن را وسیله ای برای تشخیص جنسیت جنین قلمداد می کنند، در واقع شیوه ای برای اطمینان از وضعیت سلامت اندام های درونی جنین از جمله مجاری ادراری او به شمار می رود تا جایی که در صورت وجود مشکل، پس از تولد اقدامات درمانی و در واقع ضروری جراحی روی سیستم ادراری کودک، او را از مشکلات بعدی که همانا نارسایی کلیه است، نجات می دهد.برپایی «اولین کنگره اورولوژی اطفال» که همزمان با دهمین کنگره انجمن اورولوژی ایران ۲۵ تا ۲۷ اردیبهشت ماه امسال برپا شد، فرصتی را فراهم آورد تا رشته اورولوژی اطفال بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. با هم نگاهی کوتاه به این کنگره داریم.
ناهنجاری های دستگاه ادراری، شایع ترین اختلال دوران جنینی به شمار می رود که با تشخیص پیش از تولد می توان از مشکلات بعدی مانند نارسایی کلیه، دیالیز و پیوند کلیه پیشگیری کرد. دکتر عبدالمحمد کجباف زاده رئیس اولین کنگره اورولوژی اطفال ایران با اعلام این مطلب افزود؛ به دلیل وجود مایع درون مجرای ادراری، هر قسمتی از این مجرا که دارای انسداد باشد، به راحتی در دوران جنینی قابل تشخیص است. نیم تا یک درصد جنین ها به بیماری «هیدرونفروز» (انسداد محل اتصال حالب به لگنچه) دچار هستند. در صورت آنکه انسداد محل اتصال حالب به لگنچه یک طرفه باشد، مشکل عمده ای برای جنین ایجاد نمی شود، اما دوطرفه و شدید بودن این انسداد، سبب کاهش مایع اطراف جنین (آمنیوتیک) شده که این امر تهدید کننده سلامت جنین است.عوامل فوق، زایمان های زودرس و سقط جنین را به دنبال داشته و در موارد نادری هم در همان دوران جنینی اقدامات جراحی به منظور بازکردن مسیر مجرا انجام می شود.انسداد ثانویه که به صورت تنگی ها و گرفتگی های خروجی دستگاه ادراری تظاهر می یابد، در پسران شایع تر از دختران است. اطمینان از سلامت مجاری ادراری جنین بسیار دارای اهمیت بوده و ضروری است، با وجود کنجکاوی والدین برای تشخیص جنسیت جنین با سونوگرافی در این مرحله سلامت اندام های نوزاد بیشتر مورد توجه قرار گیرد. تشخیص ناهنجاری های دستگاه ادراری در ۱۴ تا ۱۵ هفتگی مسیر است. این زمان پس از حلول روح در بدن جنین است که سقط چنین جنینی بستگی به نظر والدین طفل و اجازه پزشکی قانونی دارد.
● عفونت های ادراری
عفونت های ادراری از شایع ترین بیماری های ادراری تناسلی و یکی از عفونت های شایع باکتریالی در کودکان و نوزادان به شمار می رود که با وجود پیشرفت های دانش پزشکی، هنوز هم شاهد مرگ و میر قابل توجه آن هستیم.عفونت های ادراری از نظر شیوع در کودکان جایگاه دوم را پس از عفونت های تنفسی به خود اختصاص داده است. این بیماری به راحتی قابل تشخیص و درمان است. در صورت درمان نشدن، عوارضی همچون کوچک شدن کلیه ها، فشار خون بالا، اختلال در رشد و نارسایی کلیه را در برداشته و در مواردی منجر به مرگ می شود. در پژوهشی که با عنوان بررسی همه گیرشناسی عفونت ادراری در کودکان بستری در بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) توسط دو تن از پژوهشگران کشور انجام و یافته های آن در «نخستین کنگره اورولوژی اطفال» ارائه شده آمد است؛ پژوهش ها نشان دهنده آن است که هفت درصد کودکان با نارسایی کلیه، سابقه عفونت ادراری داشته اند. در سال نخست زندگی، شیوع آن در هر دو جنس یکسان و چهار درصد بوده است. در سه ماه نخست زندگی پسران بیش از دختران به این بیماری مبتلا می شوند. پس از این دوره سنی عفونت های ادراری در دختران بیشتر مشاهده می شود. نحوه بروز عفونت های دستگاه ادراری به سن، جنس، نوع میکروارگانیسم، عامل درگیری مثانه و اختلالات زمینه ای بستگی دارد. بر اساس این پژوهش که روی ۱۳۵ کودک بستری شده در بخش کلیه بیمارستان فوق در سال ۱۳۸۴ انجام شده ۷۰ درصد مبتلایان به عفونت را دختران و ۳۰ درصد را پسران تشکیل می داده اند. بیشتر سن این بیماران یک تا پنج ساله گزارش شده است. بیشترین یافته بالینی در این کودکان تب با ۷۰ درصد فراوانی گزارش شده است. پژوهشگران این مطالعه با یادآوری اینکه تشخیص و درمان به موقع در این کودکان به میزان قابل توجهی از عفونت های ادراری آنان خواهد کاست، بر اقدامات پیشگیرانه با هدف گام برداشتن در راه سلامت کودکان تاکید کردند.
● شیوع عفونت های ادراری در پسربچه ها
امروزه فواید ختنه از نظر کاهش عفونت های ادراری در تمام دنیا به اثبات رسیده تا جایی که در امریکا، انگلستان و بسیاری از کشورهای دیگر، این روش به منظور جلوگیری از عفونت های ادراری حتی در کودکان غیرمسلمان نیز تجویز می شود.
دکتر کجباف زاده در این مورد می گوید؛ بر اساس یک پژوهش انجام شده در کشور، درصد بالایی از نوزادان بستری شده در بخش ICU بیمارستان ها به علت عفونت های دستگاه ادراری را پسربچه هایی تشکیل می دهند که ختنه نشده اند که این آمار به طور چشمگیری در نوزادان ختنه شده کاهش نشان می دهد. بهترین زمان برای ختنه پسربچه ها زیر یک ماهگی است، اما متاسفانه برخی از پزشکان با توجیه اینکه پوشک بچه سبب ساییدگی و تنگی مجرا می شود، انجام ختنه را به تاخیر می اندازند، در حالی که انجام ختنه در سنین شیرخوارگی توسط اورولوژیست ها و متخصصان اطفال توصیه می شود. ختنه بین ۵/۳ تا ۵ سالگی عوارض روانی منفی روی کودک بر جای می گذارد. وی با ترجیح دادن روش جراحی و حلقه، نسبت به سایر روش ها، استفاده از «کوتر» (سوزاندن) را بسیار خطرناک توصیف کرد.بیهوشی بعد از دو هفتگی در هنگام عمل ختنه روش مناسبی است که متاسفانه این مورد پوشش بیمه ای مناسبی داده نمی شود. انجام عمل در بیمارستان و تحت نظر متخصص بیهوشی از روش های صحیح ختنه به شمار می رود.
● عفونت های ادراری و وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانواده
تعیین ارتباط عود عفونت های مجاری ادراری با وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده یکی از موارد پژوهش شده توسط دو تن از پژوهشگران کشور است که در این کنگره ارائه شد. در این پژوهش، تمامی کودکان زیر ۱۰ سال که به علت ابتلا به عفونت مجاری ادراری به بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران مراجعه کرده بودند، در دو گروه بدون سابقه عود عفونت و با سابقه عود عفونت به صورت تصادفی از میان دختران و پسران انتخاب شده بودند.نتایج این پژوهش نشان داد که ارتباط معنی دار آماری بین وضعیت اقتصادی خانواده و میزان عود عفونت مجاری ادراری وجود دارد. به طوری که در خانواده های با درآمد ماهیانه بالاتر از ۲۵۰ هزار تومان، امکان عود عفونت های مجاری ادراری کمتر است. از طرفی با توجه به رابطه مستقیم تحصیلات با سطح درآمد و نگرش و آگاهی افراد و نیز وضعیت فرهنگی خانواده و با توجه به بررسی های آماری، نتایج نشان داد که ارتباط معنی دار آماری بین وضعیت فرهنگی خانواده و میزان عود عفونت مجاری ادراری وجود دارد؛ به طوری که امکان عود این عفونت ها در کودکان دارای والدین لیسانس یا فوق لیسانس به مراتب کمتر از سایر کودکان بود.     نویسنده : بنفشه پورناجی

  سنگ کلیه به‌خصوص در کشور ما یکی از بیماری‌های شایع کلینیک ارولوژی محسوب می‌شود و موادی که از آن با عنوان سنگ کلیه یاد می‌شود واقعاَ سنگ هستند،درباره این مشکل بسیار شایع و بی‌نهایت دردناک پای صحبت‌های دکتر حسین کرمی نشستیم. وی جراح و متخصص بیماری‌های کلیوی و فوق تخصص اندویورولوژی(درمان اندوسکوپی بیماریهای کلیه) و دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی است. بد‌نیست این را هم بدانید که دکتر کرمی یکی از قاریان مطرح کشور است و تاکنون چندین بار در مسابقات بین‌المللی قرائت قرآن به مقام نخست دست پیدا کرده است.
▪ آقای دکتر می‌گویند درد سنگ کلیه یکی از شاه‌دردهای علم پزشکی است؟
ـ بله. درد سنگ کلیه در کنار درد زایمان و دندان درد یکی از شاه دردهای علم پزشکی است. از مشخصات درد سنگ کلیه این است که ناگهانی بوده با تهوع و استفراغ همراه است و حالت موجی دارد یعنی درد اصطلاحا می‌گیرد و ول می‌کند. بیمار به‌شدت بی‌قرار می‌شود و به‌دنبال راهی برای کاهش درد می‌گردد.
▪ یعنی اگر کسی سنگ کلیه داشته باشد الزاما درد هم دارد؟
ـ نه، ممکن است سنگ در کلیه یا سایر بخش‌های سیستم ادراری بیمار گیر کرده باشد و کلیه را از کار انداخته یا به آن صدمه رسانده باشد و کوچکترین علامتی هم نداشته باشد. از طرفی امکان دارد سنگ‌ریزه کوچکی از جای خود حرکت کرده و شدیدترین دردها را در پهلوی بیمار ایجاد کند یا اینکه ممکن است فردی به‌طور اتفاقی آزمایش بدهد یا سونوگرافی انجام دهد و متوجه سنگ بزرگ شاخ گوزنی در کلیه خود بشود بدون اینکه کوچکترین علامتی داشته باشد.یکی از نمونه‌های سنگ، تشکیل سنگ در مثانه است که می‌تواند باعث احتباس و قطع ناگهانی ادرار شود. این حالت هم بدون علامت قبلی و به‌طور ناگهانی اتفاق می‌افتد.
▪ اصلاً به چه دلیلی سنگ کلیه ایجاد می‌شود؟
ـ دلایل مختلفی وجود دارد. در برخی موارد علت ایجاد سنگ نامعلوم است. اما یک علت ایجاد آن ارث است. در کسانی که پدر یا مادرشان کلیه سنگ‌ساز داشته‌اند احتمال بروز سنگ بالاتر است. در کلیه این افراد کلسیم بیشتری دفع می‌شود یا اینکه موادی به نام مهارکننده در ادرار این افراد وجود ندارد که می‌تواند باعث ایجاد سنگ شود. برخی بیماری‌های ارثی خاص هم می‌تواند باعث تسریع سنگ‌سازی‌ شود. بیماری‌های مادرزادی و انسداد در سیستم کلیوی و مجاری ادرار هم می‌تواند باعث تشکیل سنگ شود چون ادرار در ناحیه انسداد جمع وته نشین شده و دفع نمی‌شود. همین ته‌نشین‌شدن می‌تواند باعث تسریع سنگ‌سازی‌ شود. علت دیگر شغل است. در کشورهای صنعتی افرادی که پشت میزنشین هستند و شغلشان با تحرک کمی همراه است بیشتر در معرض سنگ کلیه هستند.
رژیم و عادات غذایی هم در ایجاد سنگ کلیه نقش دارد. برخی از افراد پروتئین زیادی مصرف می‌کنند. منظور مصرف زیاد از حد موادی مثل گوشت قرمز، لبنیات، خامه و کله‌پاچه است. در عین حال مصرف زیاد نمک هم مزید بر علت می‌شود. پروتئین و قند و نمک زیاد در کنار مصرف کم آب باعث تسریع سنگ‌سازی‌ می‌شود. یکی دیگر از علت‌های تشکیل سنگ وجود عفونت‌های ادراری مکرر است. وجود برخی از باکتری‌های عفونت‌زا می‌تواند باعث تشدید سنگ‌سازی‌ شود.
▪ آقای دکتر وضعیت آب و هوا در تشکیل سنگ کلیه نقش دارد؟
ـ بله، مناطق جغرافیایی هم در تشکیل سنگ نقش دارد. سنگ کلیه در ساکنین مناطق گرم و مرطوب بیشتر تشکیل می‌شود مثلاً در شمال ایران.
▪ با توجه به اینکه گفتید ممکن است سنگ کلیه اصلاً علامت نداشته باشد بیمار از کجا باید متوجه چنین مشکلی شود؟
ـ اگر بیمار دردی مشابه آنچه گفتیم داشته باشد احتمال اینکه سنگ کلیه داشته باشد زیاد است. اما جدا از این توصیه می‌کنیم هر فردی حتی اگر هیچ‌گونه علامت و مشکل کلیوی نداشته باشد باید دو بار در سال از نظر وضعیت کلیه و مجاری ادرار معاینه و آزمایش شود. انجام یک سونوگرافی و آزمایش ادرار ساده در بسیاری از مواقع باعث تشخیص سریع بیماری می‌شود.
▪ درباره انواع سنگ‌های کلیه و روش‌های درمانی آنها توضیح دهید.
ـ ببینید سنگ‌های با قطر کمتر از ۴ میلیمتر در ۹۰ درصد موارد اصلا نیازی به درمان ندارد و خودبه‌خود دفع می‌شود. با مصرف مایعات، تحرک و فعالیت بدنی و یکسری از داروها سنگ دفع می‌شود و چون کوچک هستند هنگام دفع، درد خاصی ایجاد نمی‌کند. سنگ‌های بین ۶-۴ میلیمتر تا ۷۰ درصد خودبه‌خود دفع می‌شود.
در نتیجه اگر سنگ تشخیص داده شود و اندازه‌اش کمتر از ۶ میلیمتر باشد ۴هفته زمان درنظر می‌گیریم تا دفع شود. در این مدت بیمار مایعات فراوان همراه با دارو مصرف کرده و فعالیت بدنی‌اش را افزایش می‌دهد تا سنگ دفع شود. اما اگر سنگ بالای ۶‌میلیمتر بود باید درمان دیگری را در نظر بگیریم. در درجه اول اگر علت زمینه‌ای مانند انسداد یا عفونت ادراری وجود داشته باشد سعی می‌کنیم آن را برطرف نماییم. سپس در مرحله درمان سنگ اگر اندازه سنگ کلیه بین ۶تا۱۵ میلی متر باشد با سنگ‌شکنی برون اندامی در عرض ۳جلسه خرد می‌شود. بیمار به‌صورت سرپایی و بدون گرفتن بی‌هوشی و بدون بستری شدن، زیر دستگاه سنگ شکن می‌خوابد و امواج اولتراسونیک که روی سنگ متمرکز شده آن‌را خرد می‌کند.
▪ آقای دکتر بسیاری از بیماران از روش‌های جراحی برای خارج کردن سنگ وحشت دارند. واقعاً چند درصد از بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند؟
ـ امروزه خوشبختانه بیشتر از ۹۵ درصد از سنگ‌های سیستم ادراری نیاز به جراحی باز ندارد. درگذشته برای خارج کردن این سنگ‌ها از جراحی باز با برش‌های یک وجبی در شکم یا پهلوی بیمار استفاده می‌کردند. در نتیجه همین شکاف جراحی باعث زمینگیر شدن بیمار و درد بیشتر می‌شد و جای ۱۵-۱۰ بخیه روی شکم بیمار اصلاً وضعیت جالبی نداشت ولی خوشبختانه در حال حاضر ما روش‌هایی کاملاً محافظه‌کارانه برای درمان سنگ‌های کلیه در اختیار داریم که درد و ناراحتی بیمار در آنها بسیار بسیار اندک بوده و قابل مقایسه با روش‌های قدیمی جراحی باز نیست.
▪ این روش‌ها ی جدید دقیقا چیست؟
ببینید، اگر سنگی در کلیه باشد که بزرگ بوده یا پس از ۳جلسه به روش سنگ شکنی اولیه برون اندامی جواب ندهد با روش غیرتهاجمی سنگ‌شکنی درون اندامی و بدون شکاف جراحی، آن را درمان می‌کنیم. از طریق پوست سوزنی وارد کلیه می‌شود بدون اینکه شکافی روی پوست و عضلات بدهیم. سپس یک دوربین وارد کلیه شده و سنگ با دید مستقیم کاملاً خرد و از همان طریق خارج می‌شود و فقط یک بخیه روی پوست قرار می‌گیرد. در واقع به‌جای یک شکاف یک وجبی فقط یک سوراخ کوچک ایجاد می‌شود و بیمار به‌جای ۱۵ بخیه فقط یک بخیه می‌خورد. اگر سنگ‌های بزرگ به این روش هم جواب ندهند می‌توان با لاپاراسکوپی سنگ را خارج کرد که این روش هم بدون برش جراحی وسیع و فقط با یک برش بسیار کوچک انجام شده و حداقل درد و ناراحتی را برای بیمار به همراه دارد.
▪ فکر می‌کنم این روش‌های درمانی غیرتهاجمی در بیمارانی که کلیه سنگ‌ساز دارند اهمیت بیشتری داشته باشد؟
ـ دقیقاً. این درمان‌ها وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند که بدانیم. کلیه برخی از بیماران سنگ‌ساز است و شاید لازم باشد چندین بار تحت درمان قرار بگیرند. حالا تصور کنید اگر بخواهیم با روش‌های قدیمی پنج شش بار شکم بیمار را با برش‌های وسیع یک وجبی باز کنیم که دیگر تاب و توانی برای بیمار باقی نمی‌ماند و دائماً باید بستری باشد.
▪ آقای دکتر برای اینکه دچار سنگ کلیه نشویم شما چه مواردی را توصیه می‌کنید؟
ـ در وهله اول بررسی‌های منظم سیستم ادراری را توصیه می‌کنم. هر کسی حتی اگر کلیه‌هایش کاملاً سالم باشد باید هر ۶ ماه یک سونوگرافی و آزمایش ادرار انجام دهد. نکته دوم اینکه مصرف فراوان مایعات به‌خصوص برای بیماران سنگ‌ساز واجب است. بیماران سنگ‌ساز باید طی شبانه روز ۲ تا ۳ لیتر مایعات مصرف کنند یعنی هر ۵/۱ تا ۲ ساعت یک لیوان آب بخورند و رنگ ادرارشان باید همیشه نزدیک به رنگ آب باشد. نکته سوم کم مصرف کردن نمک است.
نمک‌زدن زیاد به غذا باعث رسوب املاح و تشدید سنگ‌سازی‌ می‌شود. توصیه بعدی تعدیل رژیم غذایی‌است. در گذشته به افرادی که کلیه سنگ‌ساز داشتند می‌گفتند گوشت نخور، نمک نخور، لبنیات نخور، شکلات نخور، تخم مرغ نخور، نوشابه نخور و... خوب بیمار می‌گفت پس چی بخورم؟! شما فرض کنید یک بیمار جوان که کلیه‌اش سنگ‌ساز است نمی‌تواند چنین رژیم غذایی وحشتناکی را اجرا کند. امروزه توصیه ما تعدیل رژیم غذایی‌است. ما نمی‌گوییم هیچ‌چیز نخور، بلکه می‌گوییم همه چیز بخور ولی در حد اعتدال. مثلاً گوشت و لبنیات یک وعده در روز مصرف شود. البته تمام اینها به شرطی است که بیمار مایعات فراوان مصرف کند. مصرف مایعات اصلی‌ترین کلید سلامت کلیه‌ها است.
▪ رای تامین سلامت کلیه‌ها، یک فرد عادی و سالم باید چقدر در طول روز آب بخورد؟
ـ افراد عادی که کلیه‌های سالمی دارند، در ۲۴ ساعت باید دست کم ۲ لیتر آب مصرف کنند. به عبارت ساده‌تر باید هر سه ساعت یک لیوان آب مصرف شود. این مقدار در ماه‌های گرم سال افزایش می‌یابد و باید حدود ۳ لیتر در روز باشد. افرادی که کلیه سنگ‌ساز دارند باید بیشتر از افراد عادی مایعات، مصرف کنند. بهترین مایعات آب آشامیدنی سالم و تصفیه شده است. در کنار آب، چای کمرنگ و ماء‌الشعیر هم مایعات مفیدی هستند ولی هرگز جای آب را نمی‌گیرند.
▪ در ماه‌های سرد سال بسیاری از مردم از نوشیدن آب به مقدار کافی غافل می‌شوند. چطور متوجه شویم که مقدار آبی که مصرف کرده‌ایم کافی بوده یا نه؟
ـ مهم‌ترین معیار، رنگ ادرار است. اگر مایعات به حد کافی مصرف شده باشد ادرار باید صاف، به رنگ زرد روشن و شفاف باشد. ادرار نباید غلیظ و پررنگ باشد. اگر ادرار غلیظ و رنگ آن تیره باشد بدین معناست که فرد مایعات کافی مصرف نکرده است. رنگ ادرار غلیظ و پررنگ به‌مدت طولانی می‌تواند به کلیه صدمه زده و زمینه را برای عفونت‌های ادراری یا تشکیل سنگ فراهم کند.    
 

  سنگ‌ كلیه‌ ذرات‌ كوچك‌ و سخت‌ كه‌ در یك‌ یا هر دو كلیه‌ تشكیل‌ شده‌ و گاهی‌ به‌ داخل‌ حالب‌ها (لوله‌های‌ عضلانی‌ باریكی‌ كه‌ ادرار را از كلیه‌ها به‌ مثانه‌ منتقل‌ می‌كنند) انتقال‌ یابند. سنگ‌ كلیه‌ از نظر اندازه‌ از یك‌ دانه‌ شن‌ تا حدود یك‌ توپ‌ گلف‌ متغیر بوده‌ و ممكن‌ است‌ منفرد یا متعدد باشد. سنگ‌ كلیه‌ معمولاً بزرگسالان‌ بالای‌ ۳۰ سال‌ از هر دو جنس‌ را مبتلا می‌سازد ولی‌ در مردان‌ شایع‌تر است.
● علایم‌ شایع‌
دوره‌های‌ درد شدید و پیچشی‌ (متناوب‌) به‌ فاصله‌ هر چند دقیقه‌. درد معمولاً ابتدا در ناحیه‌ پشت‌، درست‌ پایین‌ دنده‌ها، ظاهر می‌گردد. در طی‌ چند ساعت‌ یا چند روز، ناحیه‌ درد از مسیر حركتی‌ سنگ‌ از حالب‌ به‌ طرف‌ كشاله‌ ران‌ پیروی‌ می‌كند. با دفع‌ سنگ‌ درد بیمار متوقف‌ می‌گردد.
▪ تهوع‌ مكرر
دفع‌ مقادیر اندك‌ خون‌ در ادرار. ادرار ممكن‌ است‌ كدر یا تیره‌ به‌ نظر برسد.
● علل‌
دفع‌ مقادیر بیش‌ از حد كلسیم‌ از ادرار در اثر اختلال‌ غده‌ پاراتیرویید ـ كه‌ تنظیم‌ متابولیسم‌ كلسیم‌ را به‌ عهده‌ دارد ـ یا در اثر مصرف‌ بیش‌ از حد كلسیم‌ و ویتامین‌ ـ د
نقرس‌ (در مورد سنگ‌های‌ اسیداوریكی‌)
انسداد ادراری‌ به‌ هر دلیل
● عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر
كاهش‌ حجم‌ ادار ناشی‌ از بی‌آبی‌ یا آب‌وهوای‌ گرم‌ و خشك‌
رژیم‌ غذایی‌ نامتناسب‌ (مصرف‌ بیش‌ از حد كلسیم‌)
سابقه‌ خانوادگی‌ سنگ‌ كلیه‌
پركاری‌ پاراتیرویید
در بستر افتادن‌ طولانی‌ مدت‌ به‌ هر دلیل‌
سوء مصرف‌ الكل
● پیشگیری‌
مصرف‌ روزانه‌ حدود ۳ لیتر مایعات‌ و عمدتاً آب‌ خالص‌
اجتناب‌ از مصرف‌ شیر و فرآورده‌های‌ لبنی‌ در صورتی‌ كه‌ سنگ‌ كلیه‌ از نوع‌ كلسیمی‌ ـ سفری‌ باشد.
خودداری‌ از شرایطی‌ كه‌ با تعریق‌ بیش‌ از حد همراه‌ است.
سنگ‌های‌ بزرگ‌ معمولاً در كلیه‌ مانده‌ و بدون‌ علامتند، هرچند كه‌ می‌توانند به‌ كلیه‌ آسیب‌ بزنند. سنگ‌های‌ كوچك‌ به‌ آسانی‌ همراه‌ ادرار از طریق‌ حالب‌ دفع‌ می‌گردند. سنگ‌های‌ بین‌ این‌ دو اندازه‌ كه‌ از طرفی‌ قابلیت‌ ورود به‌ حالب‌ را داشته‌ و از طرف‌ دیگر به‌ اندازه‌ كافی‌ كوچك‌ نیستند تا عبور آنها از حالب‌ به‌ آسانی‌ صورت‌ گیرد باعث‌ ایجاد درد شدید می‌گردند. این‌ سنگ‌ها معمولاً در طی‌ چند روز دفع‌ می‌گردند. چنانچه‌ حركت‌ سنگ‌ متوقف‌ شده‌ و باعث‌ انسداد ادراری‌ گردد، برای‌ پیشگیری‌ از آسیب‌ بیشتر كلیه‌ باید خارج‌ گردد
● عوارض احتمالی
عفونت دستگاه ادراری آسیب به كلیه به طوری كه عمل جراحی را ضروری سازد. عود سنگ هنگام‌ ادرار كردن‌ از كاغذ صافی‌ یا گاز استفاده‌ كنید تا دفع‌ سنگ‌ مشخص‌ شود؛ یا داخل‌ یك‌ ظرف‌ شیشه‌ای‌ ادرار كرده‌، وجود سنگ‌ را بررسی‌ كرده‌ و در صورت‌ وجود آن‌ را جدا كرده‌، ادرار را دور بریزید. برای‌ مشخص‌ شدن‌ تركیب‌ سنگ‌، آن‌ را نزد پزشك‌ ببرید.
- بررس‌های‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ آزمایش‌ كامل‌ ادرار و كشت‌ ادرا، عكس‌ شكم‌، سونوگرافی‌ كلیه‌، سی‌تی‌اسكن‌، و اُروگرافی‌ وریدی‌ (روشی‌ برای‌ بررسی‌ كلیه‌ها و مجاری‌ ادرار با تزریق‌ یك‌ داروی‌ قابل‌ شناسایی‌ توسط‌ اشعه‌ ایكس‌ به‌ داخل‌ جریان‌ خون‌)
- در صورت‌ وجود سنگ‌ كوچك‌ منفرد بدون‌ عارضه‌ انسداد و عفونت‌ ممكن‌ است‌ به‌ درمان‌ خاصی‌ نیاز نباشد.
- در مورد سنگ‌های‌ بزرگتری‌ كه‌ خودبه‌خود دفع‌ نشده‌ و باعث‌ ایجاد عوراض‌، عفونت‌ یا درد شدید شده‌اند اقدامات‌ درمانی‌ به‌ منظور حذف‌ آنها لازم‌ است‌. روش‌های‌ مختلف‌ درمانی‌ در این‌ زمینه‌ عبارتند از: حل‌ كردن‌ سنگ‌ به‌ طریق‌ شیمیایی‌، در آوردن‌ سنگ‌ با آندوسكوپ‌، خارج‌ كردن‌ سنگ‌ از طریق‌ پوست‌، سنگ‌ شكنی‌ با كمك‌ امواج‌ ماوراء صورت‌ از خارج‌ بدن‌ [ESWL] ، و به‌ ندرت‌ جراحی‌ باز. سایر رویكردهای‌ درمانی‌ جدید نیز در دست‌ بررسی‌ است‌.
- سنگ‌های‌ ناشی‌ از بالا بودن‌ میزان‌ كلسیم‌ بدن‌ ممكن‌ است‌ نیازمند برداشت‌ جراحی‌ بافت‌ پاراتیرویید غیرطبیعی‌ باشند
● داروها
▪ مسكن‌ها
داروهای‌ ضداسپاسم‌ برای‌ شل‌ كردن‌ عضلات‌ حالب‌ و كمك‌ به‌ دفع‌ سنگ‌ بسته‌ به‌ نوع‌ سنگ‌ (سنگ‌های‌ حاوی‌ كلسیم‌، استروایت‌، سیستینی‌، اسیداوریكی‌ یا سایر تركیبات‌) داروهایی‌ به‌ منظور متوقف‌ كردن‌ رشد سنگ‌های‌ موجود یا تشكیل‌ سنگ‌های‌ جدید ممكن‌ است‌ تجویز شود. این‌ نوع‌ درمان‌ مستلزم‌ برنامه‌ طولانی‌ مدت‌ بوده‌ و پایبندی‌ بیمار به‌ اجرای‌ آن‌ در موفقیت‌ آن‌ مهم‌ است.
اگر شما از ابتلای‌ خود به‌ سنگ‌ كلیه‌ مطلع‌ هستید از موقعیت‌هایی‌ كه‌ در آنها بروز درد شدید ممكن‌ است‌ خطر آفرین‌ باشد، نظیر بالارفتن‌ از نردبان‌ و كار برروی‌ پشت‌بام‌ یا داربست‌ دوری‌ كنید.
طی‌ حمله‌ سنگ‌ كلیه‌ تا حد امكان‌ به‌ فعالیت‌های‌ طبیعی‌ خود ادامه‌ دهید. در بستر نمانید چرا كه‌ فعالیت‌ به‌ دفع‌ سنگ‌ كمك‌ می‌كند.
اگر نوع‌ سنگ‌ كلسیمی‌ یا فسفری‌ باشد، از مصرف‌ فرآورده‌های‌ لبنی‌، شكلات‌ و نارگیل‌ خودداری‌ كنید.
گر نوع‌ سنگ‌ فسفاته‌ باشد، رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ اسیدها به‌ اسیدی‌ نگه‌داشتن‌ مختصر ادرار كمك‌ می‌كند.
گر نوع‌ سنگ‌، اسیداوریكی‌ یا سیستینی‌ باشد، رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ مواد قلیایی‌ به‌ قلیایی‌ نگه‌داشتن‌ مختصر ادرار كمك‌ می‌كند.
در همه انواع سنگ نوشیدن روزانه ۱۳ لیوان مایعات(بیشتر آب خالص)ضروری است.
رژیم‌ غذایی‌ كم‌چربی‌ و پرفیر نیز توصیه‌ می‌گردد.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمایید
اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ سنگ‌ كلیه‌ باشید.
اگر افزایش‌ درجه‌ حرارت‌ تا ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد.
اگر بروز علایم‌ عفونت‌ كلیه‌ (سوزش‌ و ناراحتی‌ هنگام‌ ادرار كردن‌ یا احساس‌ مكرر نیاز فوری‌ به‌ ادرار كردن‌)
اگر دچارعلایم‌ جدید و غیرقابل توجیه شده اید. داروهای‌ تجویزی‌ ممكن‌ است‌ با عوارض‌ جانبی‌ همراه‌ باشند.    

  کتاب «سنگ کلیه و مثانه از دیدگاه محمد‌بن زکریای رازی» یکی از مقالات حکیم زکریای رازی، دانشمند بزرگ ایرانی سده سوم هجری، است که در ۳۸ صفحه می‌پردازد به ایجاد و تشخیص و درمان سنگ‌ کلیه. این کتاب را نشر فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران در تیراژ ۲۰۰۰ جلد زیر نظر دکتر بهروز برومند و دکتر علی نوبخت حقیقی در سال ۱۳۸۷ روانه بازار کرده‌است.
● گنجینه ما و شما
چاپ هفتم «گنجینه ما و شما» نوشته حمیدرضا ساداتیان و دیگران در ۲۷۲ صفحه و ۳۷ فصل با عنوان‌هایی چون زندگی، عشق و محبت، خویشتن، اعتماد به نفس، جوانی، اعتدال، بخت و اقبال، وقت و فرصت، زن، دروغ، عقل و جهل، سرشار از کلمات قصار و نقل‌قول‌ها و نکته‌گویی‌ها و گزینه‌گویی‌های زیبایی است که انتشارات ما و شما در ۲۱۰۰‌نسخه و قیمت ۳۰۰۰ تومان به چاپ رسانده است.
● رودررو با سرطان‌
کتاب «رودررو با سرطان (چگونه زندگی بهتری به همراه بیماری سرطان داشته باشیم)‌» در ۳۲ فصل می‌پردازد به واکنش نسبت به شنیدن خبر تشخیص سرطان، انواع مختلف سرطان، خطر ژنتیکی برای ابتلا به آن، کنترل درد، اضطراب و افسردگی ناشی از این بیماری، خودکشی انتخابی و اتانازی و...مطالب این کتاب علاوه بر بالا بردن اطلاعات درباره سرطان، راه‌های پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری، می‌تواند تاثیرگذار باشد در مبارزه با فشارهای عاطفی و اقتصادی و اجتماعی بر فرد و خانواده.«رودررو با سرطان (چگونه زندگی بهتری به همراه بیماری سرطان داشته باشیم)‌» با ترجمه و گردآوری دکتر آرش بدایت، بابک بدایت، فریناز نیرومند، لیلی جمالی و هومن بدایت را انتشارات تیمورزاده نشر طبیب در شمارگان ۱۰۰۰ جلد و قیمت ۴۹۵۰ تومان به چاپ رسانده است.
● قابل توجه ناشران‌
ناشرانی که مایلند کتاب‌های خود در حوزه سلامت و بهداشت و درمان را به مخاطبان معرفی کنند، می‌توانند دو نسخه از کتاب‌های منتشر شده خود را به نشانی بلوار میرداماد، جنب مسجدالغدیر، روزنامه جام‌جم طبقه سوم صفحه سلامت ارسال‌کنند.    

  ● کلیه ها چه شکلی دارند و کجا قرار گرفته اند ؟
▪ کلیه ها شبیه لوبیاهای پهنی هستند که پشت بدن ، درست زیر خط دنده ها و در طرفین ستون مهره ها قرار گرفته اند ؛ بدین ترتیب حصار دنده ها از آنها در برابر صدمات محافظت می نماید . کلیه ها تقریبا به اندازه مشت گره کرده خودتان بوده و وزن هر کدام از آنها حدود ۱۵۰ گرم است .
● چرا کلیه ها ادرار درست می کنند و ادرار حاوی جه جیزی است ؟
▪ تمامی غذاها حاوی جیزهای اضافه ای هستند که بدن ما به آنها نیاز ندارد . ادرار حاوی آب اضافه و مواد زائدی است که باید از بدنمان دور شوند تا سالم بمانیم .
بیشتر مواد زائدی که توسط ادرار دفع می شوند از مواد غذایی منشاء می گیرند . اضافی نمک و دیگر ذرات کوچک ( مثل پتاسیم ، بیکربنات ، کلسیم و فسفر ) هم که بدن ما به آنها نیاز ندارد ، از طریق ادرار دفع میشود . کلیه قادر است مقداری از مواد غذایی را که برای بدن لازم است ، حفظ کند و مقداری را که باید دفع شود از بدن خارج نماید .
● چرا لازم است آب از بدن دفع شود ؟ هر چه باشد آب سمی نیست .
▪ ۵۵ تا ۶۰ درصد وزن بدن شما آب است . متعادل نگهداشتن این مقدار اهمیت دارد . کلیه ها به خوبی مقدار آب موجود در بدن ما را کنترل می کنند . احتمالا متوجه شده اید که اگر مقدار زیادی مایعات بنوشید باید دفعات بیشتری به دستشویی بروید . همجنین در آب و هوای گرم که زیاد عرق می کنید ، ادرار کمتری دفع می کنید .
اگر کلیه های شما نتوانند مقدار آب بدنتان را کنترل نمایند ، به تدریج آب بدنتان افزایش می یابد . این امر میتواند باعث تورم ، به ویژه در قوزک ها شود . در موارد شدید ، آب اضافی می تواند در ریه ها جمع شود و نفس کشیدن را مشکل کند .
● کلیه ها چه کارهای دیگری انجام می دهند ؟
▪ کلیه ها غیر از دفع مواد زائد ، آب و املاح اضافه ، وظایف دیگری هم دارند . آنها ۳ کارکرد مهم دیگر دارند :
۱) به ساختن سلول های قرمز خون کمک می کنند ( بخشی از خون که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می نماید ) ؛
۲) به سالم نگه داشتن استخوان ها کمک می کنند ؛
۳) به تحت کنترل نگه داشتن فشار خون کمک می کنند .
آیا راههایی وجود دارد تا با در پیش گرفتن آنها مطمئن باشیم که کلیه هایمان سالم باقی می مانند ؟
مهم ترین کاری که می توانید انجام دهید کاهش خطر ایجاد دیابت غیر وابسته به انسولین (دیابت نوع ۲) است چون این بیماری یکی از شایع ترین علل نارسایی کلیه است . دیابت در گروه های معینی از افراد جامعه شایع است :
۱) افرادی که اضافه وزن دارند ؛
۲) افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند ؛
۳) افراد آسیایی یا سیاه پوست .
سن بالای ۴۰ سال ، استعمال دخانیات و چاقی شما را در معرض خطر ابتلا به فشار خون و در نتیجه بیماری کلیه قرارمی دهند . بنابراین معقولانه بخورید ، از غذاهای چرب و شیرین پرهیز کنید ، از مصرف بیش از حد نمک خود داری کنید و مصرف سیگار را متوقف کنید .
پزشکم میگوید من نارسایی کلیه دارم . اما معنی آن را نمی فهمم . شما می توانید توضیح دهید ؟
عبارت نارسایی کلیه به این معناست که توانایی کلیه ها برای دفع مواد زائد و آب اضافی بدن ، کنترل فشار خون ، کمک به تولید گلبول های قرمز خون و حفظ استحکام و سلامت استخوان ها نسبت به حالت طبیعی کمتر شده است .
نارسایی کلیه به مرور زمان پیشرفت می کند ؛ این امر ممکن است سالها طول بکشد تا به جایی برسد که فرد به درمان جایگزینی ( دیالیز یا پیوند ) نیاز پیدا کند . وقتی نارسایی کلیه خیلی پیشرفت کند –به طوری که بدون دیالیز یا پیوند منجر به مرگ شود – نارسایی پیشرفته کلیه نامیده می شود .
● من دچار نارسایی کلیه شده ام و برای بچه هایم نگرانم . آیا باید آنها هم از نظر بیماری کلیه آزمایش شوند ؟
▪ بیشتر انواع بیماری های کلیه ارثی نیستند . ضروری است که از پزشکتان در مورد جزئیات بیماریتان سوال کنید . به طور کلی ، اگر به بیماری کلیه پلی کیستی مبتلا هستید یا اگر نارسایی کلیه در بیشتر از یک نفر از اعضاء بلافصل خانواده تان وجود دارد لازم است که فرزندتان به توصیه پذشک تحت برخی آزمایشات قرار گیرد .
● آیا نارسایی کلیه قابل درمان است ؟ دیالیز و پیوند چه هستند ؟
▪ اختلال خفیف یا متوسط کلیه به سوی نارسایی کلیه پیش می روند اما گاهی اوقات در صورتی که بیماری کلیه زود تشخیص داده شده و به طور مناسب درمان شود ، سیر بیماری به سمت نارسایی کلیه متوقف شده یا کند می شود . به هر حال ، در نارسایی پیشرفته کلیه هیچ درمانی وجود ندارد . در نارسایی پیشرفته کلیه به منظور برگرداندن منافع ناشی از فعالیت کلیه ، درمان جایگزینی شروع خواهد شد . درمان جایگزینی عبارتست از : دیالیز و پیوند . هیچکدام از اینها خود بیماری را درمان نمی کنند بلکه راهی برای جایگزینی کار کلیه های بیمار هستند .
دیالیز روشی است که می تواند آب و مواد اضافه بدن را به طور موثر از خون خارج کند . خیلی از مردم در حالی که تحت این درمان قرار دارند می توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند ولی اگر دیالیز به موقع انجام نشود ، احتمالا بیمار بیشتر از چند هفته زنده نخواهد ماند . دو نوع دیالیز وجود دارد : دیالیز صفاقی و همودیالیز . درباره این دو روش در صفحات بعد توضیح داده خواهد شد .
کلیه پیوندی تمام کارهای کلیه سالم را انجام می دهد ، بنابراین نسبت به دیالیز درمان اثربخش تری است . در هر حال پیوند هم بدون مشکل نیست و با جزئیات بیشتر در صفحات بعد توضیح داده خواهد شد .

  سوزاک‌ عبارت‌ است‌ از یک‌ بیماری‌ عفونی‌ در دستگاه‌ تناسلی‌ که‌ از راه‌ آمیزشی‌ منتقل‌ می‌شود. در مردان‌، این‌ عفونت‌ در پیشابراه‌ رخ‌ می‌دهد، در زنان‌، در پیشابراه‌ (مجرایی‌ که‌ ادرار را از مثانه‌ به‌ بیرون‌ هدایت‌ می‌کند) و نیز دستگاه‌ تولید مثل‌، و در هر دو جنس‌ ممکن‌ است‌ راست‌روده‌، گلو، مفاصل‌، یا چشم‌ها نیز درگیر شوند. این‌ عفونت‌ در تمام‌ سنین‌ رخ‌ دهد (حتی‌ کودکان‌ کم‌ سن‌ و سن‌ سال‌ که‌ مورد تجاوز قرار می‌گیرند). حداکثر شیوع‌ این‌ عفونت‌ بین‌ ۳۰-۲۰ سالگی‌ است‌. دوره‌ کمون‌ بیماری‌ (از زمان‌ ورود میکرب‌ تا بروز علایم‌) ۱۰-۲ روز است‌. همانطور که در بالا ذکر شد این بیماری از طریق تماس جنسی منتقل می شود و عامل آن گنوکوک می باشد . در مردان ۷-۲ روز پس از تماس جنسی با فرد آلوده ترشحات چرکی از مجرای ادرار خارج شده و میزان دفع ادرار نیز کاهش می یابد . درصد کمی از مردان بدون نشانه بالینی هستند . در خانمها پس از آلودگی ، التهاب دهانه رحم به وجود آمده که در بیشتر موارد بدون نشانه است ولی در برخی از خانمها پس از نزدیکی ترشحات غیرعادی یا خونریزی وجود دارد . در بیست درصد از موارد ، عفونت در مراحل عادات ماهانه به رحم رسیده و باعث التهاب رحم ، ‌لوله های زهدان و برخی نواحی لگن می شود که گاهی چنین حالتی منجر به عقیم شدن و یا حاملگی خارج از رحم می شود .
دختران در سنین قبل از بلوغ ممکن است در اثر تماس جنسی مستقیم با ترشحات بالغین آلوده ، دچار التهاب گنوکوکی واژن و رحم شوند . نوزادان و ندرتاً بالغین ممکن است مبتلا به عفونت کنوکوکی ملتحمه چشم شوند که اگر به سرعت و به مقدار کافی درمان نشوند ممکن است منجر به کوری گردد . در صورتیکه آلودگی به صورت سیستمیک در بدن پخش شود منجر به درگیری مفاصل و پوست و گاهی بندرت قلب و پرده های مغزی می شود . در صورتیکه درمان آلودگی و التهاب مفصلی به تأخیر افتد منجر به ضایعات دائمی مفصلی میشود . التهابهای غیرگنوکوکی مجاری ادراری - تناسلی و التهاب چرکی مخاطی رحم که ممکن است با عوامل دیگر غیر از گنوکوک ایجاد شده باشند ، در اغلب موارد با عفونت گنوکوکی همراه بوده و تشخیص بالینی سوزاک را دچار اشکال می کند . تشخیص بیماری از طریق آزمایش میکروسکوپی گسترش ترشحات دستگاه تناسلی رنگ آمیزی شده با روش گرم یا کشت این ترشحات در محیطهای اختصاصی کشت … صورت می گیرد . حداکثر شیوع این بیماری در طبقات اقتصادی پائین جامعه وجود دارد . در حال حاضر موارد مقاوم به داروهای قدیمی افزایش یافته است و داروهای جدید تنها کاربرد درمانی دارند .
● مخزن :
انسان تنها مخزن شناخته شده این عامل عفونی است .
● دوره واگیری :
این زمان نزد موارد درمان نشده بیماری ممکن است برای ماهها ادامه داشته باشد . چند ساعت بعد از شروع درمان مؤثر ، واگیری خاتمه می یابد .
● علایم‌ شایع‌
زنان‌ معمولاً علایم‌ کمی‌ دارند یا اصلاً علامتی‌ ندارند. اما علایم‌ در مردان‌ معمولاً برجسته‌تر هستند.
▪ سوزش‌ به‌ هنگام‌ ادرار
▪ ترشحات‌ ضخیم‌ به‌ رنگ‌ سبز ـ زرد از آلت‌ تناسلی‌ مردان‌ یا مجرای‌ تناسلی‌ زنان‌
▪ تب‌ خفیف‌ یا بدون‌ تب‌
▪ گاهی‌ درد به‌ هنگام‌ مقاربت‌
▪ درد مفاصل‌
▪ بثورات‌، خصوصاً روی‌ کف‌ دست‌
▪ گاهی‌ گلو درد خفیف‌
● علل‌
عفونت‌ ناشی‌ از باکتری‌های‌ گنوکک‌ که‌ در بافت‌ نرم‌ و مرطوب‌ به‌ خوبی‌ رشد می‌کنند. باکتری‌ها معمولاً از راه‌ آمیزشی‌ انتقال‌ می‌یابند، اما در بعضی‌ از موارد منشأ عفونت‌ مشخص‌ نیست‌. در صورت‌ مقاربت‌های‌ غیرطبیعی‌، ممکن‌ است‌ راست‌روده‌ یا دهان‌ نیز دچار عفونت‌ شوند.
● عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
▪ داشتن‌ شرکای‌ جنسی‌ متعدد
▪ خودفروشی‌
▪ سوءاستفاده‌ جنسی‌ از کودکان‌
▪ عبور نوزاد از کانال‌ زایمانی‌ مادری‌ که‌ دچار عفونت‌ است‌.
● پیشگیری :
مبتنی بر رابطه جنسی سالم می باشد . پس بهتر است از بی‌بند و باری‌ جنسی‌ خودداری‌ کنید. جهت جلوگیری از ابتلا در اشخاصی که مشکوک به آلودگی به این بیماری می باشند حتماً بایستی از کاندوم استفاده شود . اقدامات دیگری که خاص پیشگیری از ابتلا به سوزاک است مثل پیشگیری داروئی در چشم نوزادان و توجه به تماسهای بیماران مبتلا به سایر بیماریهای عفونی نیز اجرا می گردد . ترشحات بیمار و اشیایی که به آنها آلوده شده اند بایستی گندزدایی شود موارد این‌ عفونت‌ باید گزارش‌ شود تا از گسترش‌ آن‌ جلوگیری‌ شود. این‌ عفونت‌ گاهی‌ همزمان‌ با سیفلیس‌ و عفونت‌ کلامیدیایی‌ رخ‌ می‌دهد. توجه‌ داشته‌ باشید که‌ همکاری‌ مناسب‌ اهمیت‌ زیادی‌ دارد و مطمئن‌ باشید که‌ هویت‌ محرمانه‌ خواهد ماند.
● عواقب‌ مورد انتظار
با درمان‌ معمولاً در ۲-۱ هفته‌ خوب‌ می‌شود.
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ عفونت‌ گنوککی‌ چشم‌. این‌ عفونت‌ می‌تواند باعث‌ نابینایی‌ در کودکان‌ شود.
▪ مسمومیت‌ خون‌ (سپتی‌ سمی‌ گنوککی‌)
▪ آرتریت‌ عفونی‌ (عفونت‌ مفصل‌)
▪ بیماری‌ التهابی‌ لگن‌ (منظور عفونت‌ احشای‌ تناسلی‌ در زنان‌)
▪ آندوکاردیت‌
▪ در صورت‌ عدم‌ درمان‌، گاهی‌ در مردان‌ ناتوانی‌ جنسی‌ رخ‌ می‌دهد.
▪ ناباروری‌ در زنان‌
● درمان‌
▪ اصول‌ کلی‌
آزمایش‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ عبارت‌ باشند از:
ـ آزمایش‌ خون‌
ـ کشت‌ ترشحات‌ یا خون‌
ـ تجزیه‌ و تحلیل‌ میکروسکپی‌ ترشحات‌ دستگاه‌ تناسلی‌، راست‌ روده‌
ـ گلو درمان‌ با آنتی‌بیوتیک‌ است‌.
در کشت‌های‌ بعدی‌ بهبودی‌ تأیید خواهد شد.
بیماران‌ حتماً باید از نظر سایر بیماری‌های‌ آمیزشی‌ مورد آزمایش‌ قرار گیرند.
به‌ هنگام‌ درمان‌ از ملحفه‌ و روانداز مجزا یا در صورت‌ لزوم‌، از قاشق‌ و چنگال‌ مجزا استفاده‌ شود.
دستان‌ خود را مرتباً بشویید، خصوصاً پس‌ از ادرار و اجابت‌ مزاج‌ به‌ چشمان‌ خود دست‌ نزنید.
▪ داروها
ـ آنتی‌بیوتیک‌ها برای‌ مبارزه‌ با عفونت‌
ـ برای‌ تخفیف‌ ناراحتی‌ و درد می‌توان‌ از استامینوفن‌ یا آسپیرین‌ استفاده‌ کرد اما این‌ داروها جای‌ آنتی‌بیوتیک‌ را نمی‌گیرند. درمان‌های‌ خانگی‌ یا سنتی‌ نیز تأثیری‌ ندارند.
● فعالیت‌
محدودیتی‌ برای‌ آن‌ وجود ندارد، تنها باید از مقاربت‌ تا زمانی‌ که‌ در کشت‌ مشخص‌ شود که‌ عفونت‌ معالجه‌ شده‌ است‌ خودداری‌ شود. توجه‌ داشته‌ باشید که‌ گاهی‌ ممکن‌ است‌ درمان‌ با شکست‌ مواجه‌ شود یا مقاومت‌ به‌ آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ وجود آید.
● رژیم‌ غذایی‌
رژیم‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود.
● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشک‌ خود مراجعه‌ نمایید
▪ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده تان‌ علایم‌ سوزاک‌ را دارید.
▪ اگر قبل‌ از درمان‌ یا به‌ هنگام‌ درمان‌، مشکلاتی‌ چون‌ تب‌ و لرز، درد شکمی‌، زخ‌ در ناحیه‌ تناسلی‌ یا درد مفاصل‌ به‌ وجود آیند.
▪ اگر دچار علایم‌ جدید و غیرقابل توجیه شده اید‌. داروهای‌ مورد استفاده‌ در درمان‌ ممکن‌ است‌ عوارض‌ جانبی‌ به‌ همراه‌ داشته‌ باشند    
 

  سوزش ادرار
- چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
- سوزش ادرار بعد از ۲۴ ساعت برطرف نمی‌شود.
- سوزش با ترشح مهبل یا آلت‌تناسلی همراه است.
- علاوه بر سوزش، احساس نیاز به دفع ادرار، تب، لرز، یا درد پشت هم وجود دارد.

- سوزش ادرار نشانهٔ چیست؟
شکایت‌های سوزش ادرار اغلب با شکایت از فشار برای تکّرر ادرار همراه است. عامل معمول این گرفتاری عفونت مجاری ادراری است. یک پنجم لااقل سالی یک‌بار و ۱۵ درصد آنها بیش از سه‌بار در سال به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند.
چر زنان این‌قدر عفونت ادراری می‌گیرند؟ مخرج و مهبل هر دو مکان‌های مناسبی برای رشد باکتری‌ها هستند که نزدیک مجرای خروجی ادرار قرار دارند. و چون میزراه زنان چندان طولانی نیست، راه کوتاهی برای ورود باکتری‌ها به مثانه می‌شود و التهاب مثانه ایجاد می‌کند. باکتری‌ها حتی ممکن است تا کلیه بالا روند و ایجاد عفونت شدیدتری در آنجا بکنند.
مردان میزراه درازتری دارند و غده پروستات هم مواد ضد‌باکتریائی ترشح می‌کند که مانعی برای عفونت است. بنابراین، عفونت مجاری ادرار در مردان چیز ساده‌ای نیست و اگر مردی دچار سوزش ادرار شود، نباید آن را سرسری گرفت.
سوزش ادرار در مردان ممکن است علامت وجود یک بیماری مقاربتی، مثل سوزاک یا کلامیدیا، باشد. التهاب پروستات هم ممکن است سوزش ادرار ایجاد کند.
عوامل زیادی می‌توانند سوزش ادرار به‌وجود آورند یا آن را تشدید کنند. از جملهٔ اینها، غذاهای پرادویه، قهوه، چای، الکل، غذاهای اسیدی، مواد شیمیائی در فرآورده‌های بهداشتی، ضربه و روابط جنسی است.
عفونت‌های قارچی هم می‌توانند ایجاد سوزش ادرار کنند.

- درمان سوزش ادرار
راه نجات از سوزش ادرار به‌علت آن بستگی دارد. علاوه بر درمان عفونت باکتریائی و نخوردن مواد محرک کارهای زیر را انجام دهید.
آب بخورید. در اولین حملهٔ سوزش ادرار دو لیوان آب بخورید. سپس یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین در نیم‌لیوان آب حل کرده و بخورید. در شش تا هشت ساعت بعد هر ساعت یک لیوان آب بخورید. اگر بعد از یک روز سوزش از بین نرود، به پزشک مراجعه کنید.
این کار باعث رقیق شدن محتوای پر از باکتری‌ مجرا و بیرون راندن آنها می‌شود. در بیشتر موارد، خوردن آب زیاد برای دفع آنها کافی است و سوزش را هم از بین می‌برد.
نزد پزشک بروید. اگر سوزش بعد از یک روز ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با آزمایش ادرار و تعیین نوع باکتری یا قارچ و تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب آن را درمان می‌کند. در مردان معاینهٔ پروستات هم لازم است.
معمولاً با خوردن آنتی‌بیوتیک همراه با جوش‌شیرین و آب عفونت‌ درمان می‌شود. ولی اگر سوزش ادامه یابد، آزمایش‌های بیشتری، شامل کشت، آزمایش فراصوتی کلیه، یا درون‌بینی مثانه باید انجام شود.
سوزش را تشدید نکنید. بسیاری از غذاها و آشامیدنی‌ها مجرای ادراری را تحریک کرده و سوزش را بیشتر می‌کنند. الکل، قهوه، چای، شکلات، نوشابه‌های گازدار، مرکبات، گوجه‌فرنگی، غذاهای پرادویه، سرکه، و مواد قندی از اینها هستند. حتی قهوه بدون کافئین هم تحریک‌کننده است.
حذف تمام این مواد از برنامهٔ غذائی سوزش و ناراحتی‌های دیگر آن را ظرف ده روز از بین می‌برد. وقتی سوزش برطرف شد، هر بار یکی از اینها را به رژیم غذائی اضافه کنید و ببینید آیا به آن حساسیت دارید یا نه. لااقل یک لیتر آب در روز بنوشید.
ناراحتی دفع را کم کنید. ادرار کردن از میان میزراه ملتهب مانند پاشیدن نمک بر زخم تا باکتری‌های مخرج وارد مهبل نشود.
ادرار کنید. تماس جنسی از علل شایع عفونت و سوزش میزراه است. بعد از هر نزدیکی ادرار کنید و خود را با آب بشوئید. شستن مهبل با محلول آب و کمی جوش‌شیرین نیز کار خوبی است.
از مواد محرک دوری کنید. برخی صابون‌ها، ضدبوها، و حتی کاغذ‌های توالت دارای مواد شیمیائی تحریک‌کنندهٔ میزراه و پوست اطراف آن هستند. به نوع کالائی که می‌خرید توجه کنید.
خود را خشک کنید. در تابستان نگذارید لباس مرطوب به تنتان بماند، چون رشد باکتری‌ها و مخمرهای مهبل را تحریک می‌کنند. اگر می‌توانید، در هر فرصتی لباس زیر را عوض کنید. (به بخش خارش، مراجعه کنید.)    
 

  به التهاب مثانه سیستیت گویند . گر چه اغلب آنرا معادل عفونت مثانه تلقی می کنند ولی این حالت شامل وضعیت تحریک شده غیرعفونی مثانه به وسیله مواد محرک خصوصاً در خانمها نیز می شود . این بیماری شایع بوده و همه سنین را در برمی گیرد .
* علائم :
علائم اصلی سیستیت شامل :
تکرر ادرار
تعجیل در ادرار کردن به محض احساس دفع
سوزش و درد حین ادرار کردن
ادرار بودار
خون در ادرار
بعضی از بیماران علائم غیراختصاصی دیگری مثل سردرد ، دردهای عضلانی اسکلتی ، علائم گوارشی از خود نشان می دهند .
* علل بیماری :
علت اصلی و شایع این بیماری نوعی خاص از باکترهای می باشد ولی علل باکتریایی دیگری هم در ایجاد بیماری می توانند دخیل باشند .
عفونتهای غیرباکتریایی
اثرات تحریکی به مثانه مانند دوره ماه عسل
قرار گرفتن در معرض اشعه X ( رادیوتراپی ناحیه لگن )‌
تشخیص :
بهترین وسیله تشخیص پزشک شرح حال کامل بیمار به تنهایی است ولی استفاده از آزمایش ساده و کم هزینه کامل ادرار کمک کننده است .
در صورت آلودگی میکروبی آزمایشات کشت ادرار و بررسی حساسیت آنتی بیوتیک لازم است .
بررسی های بیشتر تشخیصی در صورتیکه پزشک به مشکلات دیگر مشکوک باشد انجام می شود که شامل عکسهای رادیولوژی و یا بررسیهای پیشرفته تر می شود .
* پیشگیری :
افزایش مصرف مایعات به حداقل روزی یک و نیم لیتر آب ( ۶ لیوان )
در بعضی از بیماران مصرف بعضی از غذاها منجر به ایجاد علائم سیستیت می شود مانند گوجه فرنگی ،‌ شکلات ، کافئین و الکل ... که البته از نظر علمی کاملاً اثبات نشده است .
استعمال دخانیات در بعضی از بیماران باعث تشدید علائم می شود .
ورزش و آموزش نگهداری ادرار ( تمرین مثانه ) از جمله کارهایی هستند که در پیشگیری از بروز علائم سیستیت کمک کننده اند .
* درمان :
اولین قدم درمانی نوشیدن مکرر آب می باشد .
تغییر در ph ادرار با تجویز پزشک راه دیگر کمک کننده در درمان می باشد .
مداخلات درمانی دیگر برای کاهش درد و یا رفع عفونت موجود بر عهده و با تجویز پزشک بایستی صورت پذیرد .    

  عفونت ادراری در نوزادان
از آنجائی که عــفـونتهای ادراری در نوزادان (( از روز اول تولد تا ۲۹ روزگی را دوران نوزادی گویند = یکماه اول زندگی )) با بقیه دوران زندگی متفاوت است و عفونت در این دوران باید بسیار مهم تلقی شود لذا ابتدا در مورد عــفـونتهای ادراری در نوزادان می پردازیم:
عــفـونتهای دستگاه ادراری در ۱/. در صد نوزادان تازه متولد شده اتفاق می افتد
شیوع این عفونت در نوزادان با وزن تولد پایین بسیار بالاتر است .
در جنس مذکر ۳ برابر شایعتر از جنس مونث است.
نوزادان پسر ختنه نشده
نوزادان مبتلا به ناهنجاریهای مادرزادی کلیه ومبتلایان به رفلا کس مثانه ای - حالبی درصد بالاتری از شیوع عـفـونت ادراری را دارا می باشند ( رفلاكس بمعنای برگشت ادار در جهت عكس است یعنی از مثانه به طرف حالب )‌.
عـفـونت نوزادی ممکن است از طریق صعودی کسب گردد یعنی عـفـونت اولیه مثانه را گرفتار نموده (سیستیت = عفونت مثانه ) سپس سیستم حالبی - لگنچه ای و کلیه ( پیلونفریت) و از آنجا به گردش خون راه می یابد .
تظاهــرات بالینـــــــی:
نشانهای بیماری متغیر و غیر اختصاصی است شروع بیماری ممکن است بی سروصدا وشامل نشانهای غیر ادراری مثل مشکلات تغذیه ای - نقض رشد وتـب غیر قابل توجیه باشند همچنین ممکن است استفراغ - اسهال - تحریک پذیری - یرقان و وزن نگرفتن نیز داشته باشند.
بعضی ازنوزادان ممکن است کاملآ بدون علامت باشند
در حالی که بعضی دیگر علاوه بر تـب دار بودن می توانند با یا بدون نشانه های موضعی مانند جریان ضعیف ادرار- سوزش ادرار(گریه در هنگام دفع ادرار) ویا توده ای بزرگ در پهلو تظاهرنماید.
تشخیص بیماری:
با کشت ادرار میسر می باشد.هر نوزادی متعاقب اولین عـفـونت ادراری تائید شده باید بررسی اولتراسونوگرافی کلیوی صورت پذیرد و در صورت وجود ناهنجاریها-هیدرونفروز- آبسه ویا تومورها بررسی بعمل آید.
درمان
لازم به ذکر است که درمان عــفـونتهای ادراری در نوزادان تزریقی است و باید نوزاد بستری گردد .
عـفونتــهای ادراری بعداز دوران نوزادی:
از ماه دوم زندگی تا بزرگسالی عــفـونتهای دستگاه ادراری در جنس مونث شایعتر است
تظاهــرات بالینـــــــی:
دراین گروه سنی بخضوض از ۲تا۶سالگی ممکن است علائم بصورت گوارشی باشد ولی تکرر ادرار-دردشکم واحساس فوریت ادرار نیز در این گروه سنی در حال ظهور است.
در سنین ۶ تا۱۸ سالگی شایعترین علائم احساس فوریت ادرار - تکررادرار- سوزش ادرار و درد پهلو و یا شکم است .
عـفـونـتهای ادراری در۱ یا۲ درصد دختران در سنین مدرسه دیده می شود پیشابراه کوتاه در دختران آنها را به عـفـونتهای ادراری مستعد می کند.در عـفـونتهای ادراری بخصوص نزد دختران نوجوان ممکن است در ادرار خون دیده شود که این خون ارزش تشخیصی مهمی نیست.
در تمام کودکان تب های غیر قابل توجیه و علائم پایدار شکمی بدون توجیه -انجام آزمایش وکشت ادرار را ایجاب می کند .محل استقرار عـفـونت نیز خیلی مهم است وعـفـونتهای مجاری ادراری فوقانی ( کلیه ها و حالبها ) نسبت به وعـفـونتهای مجاری ادراری تحتانی (مثانه و پیشابراه ) اغلب بااختلالات آناتومیک بیشتری همراه است. متاسفانه درنوزادان وشیرخوران وکودکان نوپا تظاهرات بالینی بیماری در تعیین محل عـفـونت زیاد کمک کننده نیست . تب و درد شکم هم در عـفـونتهای فوقانی وهم در عـفـونتهای تحتانی دستگاه ادراری دیده می شود ولی تب های بالاتر بیشتر در موارد درگیری مجاری فوقانی دیده می شود.
کلیه های هیدرونفروز- رفلاکس مثانه به حالب ( برگشت ادرار از مثانه به سمت بالا ) -مثانه ای که بطور کامل تخلیه نمی شود- ناهنجاریها ی مادرزادی - سنگ کلیه و عوامل دیگری که باعث رکود ادرار می شوند بیمار را مستعد به عـفـونتهای ادراری میکند .وجود رفلاکس مثانه به حالب و عـفـونت عامل مستعد کننده ای برای ایجاد اسکار کلیوی است.
اولین قدم برای بررسی بیماران با وجود علائم ادراری آزمایش وکشت ادرار میباشد.در موارد زیر ارزیابی رادیولوزیک برای پیگیری بیمار ضروری است
۱-عفونت ادراری در تمام بچه های زیر ۱۰ سال.
۲-عـفونت ادراری در هر جنس مــذکــر.
۳- عـفـونت درجنس مونث که بالاتر از ۱۰ سال باشد و نشانه و علائم پیلونفریت دارد و یا به درمان کند جواب می دهد.
۴-عـفـونتهای مکرر و راجعه در دختران پیش از سن بلوغ
اگر بیمار علائم سمی داشت و یا آهسته وضعیف به درمان پاسخ دهد ویا یک توده و یا اتساع مثانه داشته باشد انجام سونوگرافی فوری از مثانه و کلیه ضرورت دارد.
توجه
لازم به ذکر است که یکی از علتهای مهم عـفـونت ادرار در کودکان بخصوص دردختر بچه ها که پیشابراه کوتاهی دارند رعایت نکردن طریقه شستشوی کودک پس از دفع مدفوع است.لذا باید توجه کرد که با دستی که پشت کودک را شسته اید جلو کودک را نشوئید یا باید ابتدا جلو کودک را شسته و بعد از آن پشت کودک را شست ویا اینکه با یک دست پشت کودک را بشوئید و با دست دیگر جلوی کودک را بشوئید و هر گز نباید دست را در هنگام شستن از پشت به جلو بیاورید چون باعث انتقال میکروب از پشت (‌مقعد ) به پیشابراه کودک می شود..

  از آنجائی که عــفـونتهای ادراری در نوزادان (( از روز اول تولد تا ۲۹ روزگی را دوران نوزادی گویند = یکماه اول زندگی )) با بقیه دوران زندگی متفاوت است و عفونت در این دوران باید بسیار مهم تلقی شود لذا ابتدا در مورد عــفـونتهای ادراری در نوزادان می پردازیم:
عــفـونتهای دستگاه ادراری در ۱/. در صد نوزادان تازه متولد شده اتفاق می افتد. شیوع این عفونت در نوزادان با وزن تولد پایین بسیار بالاتر است . در جنس مذکر ۳ برابر شایعتر از جنس مونث است.
● نوزادان پسر ختنه نشده
نوزادان مبتلا به ناهنجاریهای مادرزادی کلیه ومبتلایان به رفلا کس مثانه ای - حالبی درصد بالاتری از شیوع عـفـونت ادراری را دارا می باشند ( رفلاكس بمعنای برگشت ادار در جهت عكس است یعنی از مثانه به طرف حالب )‌.
عـفـونت نوزادی ممکن است از طریق صعودی کسب گردد یعنی عـفـونت اولیه مثانه را گرفتار نموده (سیستیت = عفونت مثانه ) سپس سیستم حالبی - لگنچه ای و کلیه ( پیلونفریت) و از آنجا به گردش خون راه می یابد .
● تظاهــرات بالینـــــــی:
نشانهای بیماری متغیر و غیر اختصاصی است شروع بیماری ممکن است بی سروصدا وشامل
نشانهای غیر ادراری مثل مشکلات تغذیه ای - نقض رشد وتـب غیر قابل توجیه باشند همچنین ممکن است استفراغ - اسهال - تحریک پذیری - یرقان و وزن نگرفتن نیز داشته باشند.
▪ بعضی ازنوزادان ممکن است کاملآ بدون علامت باشند
در حالی که بعضی دیگر علاوه بر تـب دار بودن می توانند با یا بدون نشانه های موضعی مانند جریان ضعیف ادرار- سوزش ادرار(گریه در هنگام دفع ادرار) ویا توده ای بزرگ در پهلو تظاهرنماید.
● تشخیص بیماری
با کشت ادرار میسر می باشد.هر نوزادی متعاقب اولین عـفـونت ادراری تائید شده باید بررسی اولتراسونوگرافی کلیوی صورت پذیرد و در صورت وجود ناهنجاریها-هیدرونفروز- آبسه ویا تومورها بررسی بعمل آید.
● درمان
لازم به ذکر است که درمان عــفـونتهای ادراری در نوزادان تزریقی است و باید نوزاد بستری گردد .
● عـفونتــهای ادراری بعداز دوران نوزادی
از ماه دوم زندگی تا بزرگسالی عــفـونتهای دستگاه ادراری در جنس مونث شایعتر است
● تظاهــرات بالینـــــــی:
دراین گروه سنی بخضوض از ۲تا۶سالگی ممکن است علائم بصورت گوارشی باشد ولی تکرر ادرار-دردشکم واحساس فوریت ادرار نیز در این گروه سنی در حال ظهور است.
در سنین ۶ تا۱۸ سالگی شایعترین علائم احساس فوریت ادرار - تکررادرار- سوزش ادرار و درد پهلو و یا شکم است .
عـفـونـتهای ادراری در۱ یا۲ درصد دختران در سنین مدرسه دیده می شود پیشابراه کوتاه در دختران آنها را به عـفـونتهای ادراری مستعد می کند.در عـفـونتهای ادراری بخصوص نزد دختران نوجوان ممکن است در ادرار خون دیده شود که این خون ارزش تشخیصی مهمی نیست.
در تمام کودکان تب های غیر قابل توجیه و علائم پایدار شکمی بدون توجیه - انجام آزمایش وکشت ادرار را ایجاب می کند .محل استقرار عـفـونت نیز خیلی مهم است وعـفـونتهای مجاری ادراری فوقانی ( کلیه ها و حالبها ) نسبت به وعـفـونتهای مجاری ادراری تحتانی (مثانه و پیشابراه ) اغلب بااختلالات آناتومیک بیشتری همراه است.
متاسفانه درنوزادان وشیرخوران وکودکان نوپا تظاهرات بالینی بیماری در تعیین محل عـفـونت زیاد کمک کننده نیست . تب و درد شکم هم در عـفـونتهای فوقانی وهم در عـفـونتهای تحتانی دستگاه ادراری دیده می شود ولی تب های بالاتر بیشتر در موارد درگیری مجاری فوقانی دیده می شود.
کلیه های هیدرونفروز- رفلاکس مثانه به حالب ( برگشت ادرار از مثانه به سمت بالا ) -مثانه ای که بطور کامل تخلیه نمی شود- ناهنجاریها ی مادرزادی - سنگ کلیه و عوامل دیگری که باعث رکود ادرار می شوند بیمار را مستعد به عـفـونتهای ادراری میکند .وجود رفلاکس مثانه به حالب و عـفـونت عامل مستعد کننده ای برای ایجاد اسکار کلیوی است.
اولین قدم برای بررسی بیماران با وجود علائم ادراری آزمایش وکشت ادرار میباشد.در موارد زیر ارزیابی رادیولوزیک برای پیگیری بیمار ضروری است .
۱) عفونت ادراری در تمام بچه های زیر ۱۰ سال.
۲) عـفونت ادراری در هر جنس مــذکــر.
۳) عـفـونت درجنس مونث که بالاتر از ۱۰ سال باشد و نشانه و علائم پیلونفریت دارد و یا به درمان کند جواب می دهد.
۴) عـفـونتهای مکرر و راجعه در دختران پیش از سن بلوغ
اگر بیمار علائم سمی داشت و یا آهسته وضعیف به درمان پاسخ دهد ویا یک توده و یا اتساع مثانه داشته باشد انجام سونوگرافی فوری از مثانه و کلیه ضرورت دارد.
● توجه
لازم به ذکر است که یکی از علتهای مهم عـفـونت ادرار در کودکان بخصوص دردختر بچه ها که پیشابراه کوتاهی دارند رعایت نکردن طریقه شستشوی کودک پس از دفع مدفوع است.لذا باید توجه کرد که با دستی که پشت کودک را شسته اید جلو کودک را نشوئید یا باید ابتدا جلو کودک را شسته و بعد از آن پشت کودک را شست ویا اینکه با یک دست پشت کودک را بشوئید و با دست دیگر جلوی کودک را بشوئید و هر گز نباید دست را در هنگام شستن از پشت به جلو بیاورید چون باعث انتقال میکروب از پشت (‌مقعد ) به پیشابراه کودک می شود..    
 

  اغلب افراد لفظ عفونت ادراری را به جای لفظ عفونت مثانه که نوعی عفونت باکتریائی است که در مثانه ایجاد التهاب می کند و اغلب با علائمی نظیر احساس نیاز به دفع مکرر ادرار و سوزش ادراری همراه است، بکار می برند. این حالت که سیستیت نیز نامیده می شود در بین خانم های ۲۰ تا ۵۰ ساله که از نظر جنسی فعال هستند، نسبتاً شایع است.
البته باکتری می تواند هر بخشی از دستگاه ادراری را آلوده سازد. دستگاه ادراری از کلیه ها که ادرار را ترشح می کنند شروع می شود و بصورت لوله هایی که حالب خوانده می شوند تا مثانه کشیده می شود که ادرار در آن جمع می شود. دستگاه ادراری به پیشابراه ختم می شود که لوله کوتاهی است که ادرار را به خارج از بدن می برد.
وقتی باکتری های موجود در روده ها از راه رکتوم به پیشابراه برسد و از آنجا بالا رفته وارد مثانه شود، عفونت بوجود می آید. باکتریها می توانند مثانه را آلوده کرده سیستیت ایجاد کنند و یا بدون آنکه علامتی ایجاد کنند، در آنجا تکثیر یابند. در هر یک از این موارد، باکتریها ممکن است از راه حالب بالا رفته و کلیه ها را دچار عفونت سازند. عفونت کلیه خطرناک است و ممکن است به زایمان زودرس یا سایر عوارض بیانجامد.
● آیا بارداری احتمال ابتلا به عفونت ادراری را بالا می برد؟
بارداری احتمال ابتلا به عفونت هر یک از بخش های دستگاه ادراری را بالا می برد. مقادیر زیاد هورمون پروژسترون موجب شل شدن عضلات حالب و در نتیجه گشادتر شدن حالب می شود. رحم در حال رشد می تواند به حالب ها فشار وارد آورد و جریان ادرار را در داخل آنها با اختلال مواجه کرده سرعت آنرا کُند سازد.
رشد جنین موجب فشار بر روی مثانه می شود در نتیجه تخلیه آن هنگام دفع کامل نخواهد بود. نتیجه نهایی این اختلالات آن خواهد بود که عبور ادرار در مسیر دستگاه ادراری بیشتر طول می کشد و باکتریها قبل از خروج از بدن زمان بیشتری برای تکثیر در اختیار خواهند داشت.
به همین دلیل است که پزشک در همان اولین نوبت معاینات دوران بارداری آزمایش ادرار درخواست می کند، خواه شما علائم عفونت ادراری داشته باشید یا خیر. اگر این تست اولیه منفی باشد احتمال بروز عفونت ادراری در طول دوران بارداری پائین خواهد بود. ولی اگر شما یکی از گروه ۵ تا ۷% خانم هایی باشید که باکتری در ادرارشان یافت می شود، باید برای برطرف کردن آن از آنتی بیوتیک استفاده کنید. اگر این نوع عفونت باکتریائی درمان نشود احتمال بروز عفونت کلیه در دوران بارداری ۳۰% است.
● علائم سیستیت چیست؟
علائم عفونت مثانه (سیستیت) در خانم ها متفاوت است و میتواند به شکل های زیر بروز کند:
▪ درد، ناراحتی و سوزش هنگام دفع ادرار (و احتمالاً هنگام مقاربت جنسی)
▪ ناراحتی لگن یا درد قسمت تحتانی شکم (اغلب در قسمت فوقانی استخوان لگن)
▪ افزایش دفعات دفع ادرار و احساس فشار و نیاز به ادرار کردن به طور مکرر حتی زمانی که میزان ادرار در مثانه بسیار کم است
▪ ادرار بدبو
▪ ادرار کدر
▪ وجود خون در ادرار (اغلب با چشم غیرمسلح دیده نمی شود)
از آنجائیکه میل زیاد به دفع ادرار در دوران بارداری امری شایع محسوب می شود ممکن است تشخیص قطعی سیستیت مشکل باشد بخصوص در مواردی که علائم خفیف است. اگر شـما فکر می کنید که ممکن است مبتلا به عفونت شده باشید از پزشک خود بخواهید تا درخواست آزمایش ادرار کند تا بتوان تشخیص قطعی داد. عفونت درمان نشده شما را در معرض خطر شدید عفونت کلیه در دوران بارداری قرار میدهد؛ بنابراین بسیار مهم است که درمان به تأخیر نیفتد.
● علائم عفونت کلیه چیست؟
علائـم انتـشـار عفونـت به کلیه ها و اینکه شما نیازمند مراقبت های فوری پزشکی هستید عبارتند از:
▪ تب شدید، اغلب همراه لرز و تعریق
▪ درد در قسمت تحتانی پشت یا پهلو درست زیر دنده ها که ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد و احتمالاً درد شکم
▪ تهوع و استفراغ
▪ وجود چرک و خون در ادرار (ممکن است با چشم غیرمسلح دیده نشود)
▪ علائم سیستیت نیز ممکن است در عفونت کلیه دیده شود. عفونت کلیه یکی از خطرناک ترین عوارض دوران بارداری است و ممکن است به زایمان زودرس یا سایر اختلالات بیانجامد؛ بنابراین شما باید فوراً توسط پزشک ویزیت شده و تحت درمان قرار بگیرید.
● ابتلا به عفونت ادراری در دوران بارداری چه درمانی نیاز دارد؟
اگر شما هنگام بارداری دچار سیستیت شوید و یا در اولین معاینه دوران بارداری باکتری در ادرار شما دیده شود باید به مدت ۷ تا ۱۰ روز آنتی بیوتیک خوراکی دریافت کنید. (بسیاری از آنتی بیوتیک ها را میتوان با اطمینان در دوران بارداری مصرف کرد). اگر علائم سیستیت دارید، احتمالاً با مصرف آنتی بیوتیک در عرض چند روز این علائم برطرف خواهند شد ولی به هر حال ادامه یک دوره درمان بطور کامل بسیار ضروری است تا دستگاه ادراری از وجود باکتری پاک شود.
بعد از درمان باید آزمایش ادرار را تکرار کنید تا مشخص شود که عفونت برطرف شده است. انجام کشت های مکرر ادرار با فواصل معین در تمام دوره بارداری امری الزامی است تا از عدم بازگشت عفونت اطمیـنان حاصل شود. در ۴۰% خانم های بـاردار که دچـار عفونت ادراری می شوند عفونت تکرار می شود. به منظور پیشگیری از عود عفونت، در صورت تکرار عفونت مثانه، ممکن است آنتی بیوتیک بطور دائم و با یک دوز پائین تا زمان زایمان تجویز شود.
در صورت بروز عفونت کلیه در دوران بارداری شما باید بستری شوید و آنتی بیوتیک وریدی دریافت کنید و از نظر علائم زایمان زودرس تحت نظر باشید. پس از درمان باید مرتباً آزمایش ادرار را تکرار کنید و برای باقی مانده دوران بارداری تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار گیرید زیرا شما همواره در معرض خطر عود عفونت کلیه خواهید بود.
● چگونه میتوان از عفونت ادراری پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از عفونت ادراری میتوانید اقدامات زیر را بکار بندید:
مقدار زیادی آب بنوشید. روزانه حداقل ۸ لیوان با گنجایش ۲۴۰ سی سی آب بنوشید.
هیچگاه احساس دفع ادرار را نادیده نگیرید و سعی کنید هر بار مثانه را کاملاً خالی کنید.
بعد از اجابت مزاج موضع را از جلو به عقب تمیز کنید تا از ورود باکتری های مدفوع به پیشابراه پیشگیری شود.
پیش از مقاربت جنسی و بعد از آن ادرار کنید و دستگاه تناسلی را با آب و صابون ملایم بشوئید.
عصاره شاتوت بنوشید. مطالعات نشان داده اند که آب عصاره شاتوت میزان باکتریها را کاهش داده و از جایگزینی باکتری های جدید در دستگاه ادراری پیشگیری می کند. (هرچند نوشیدن عصاره شاتوت عفونت ادراری را درمان نخواهد کرد و دقت کنید که اگر دارای علائم عفونت ادراری هستید باید به پزشک مراجعه کنید و آنتی بیوتیک دریافت کنید).
از فرآورده های بهداشتی مخصوص دستگاه تناسلی (اسپری یا پودر) و صابون های قوی خودداری کنید زیرا پیشابراه و دستگاه تناسلی را تحریک می کند و محیط کشت مناسبی برای رشد باکتریها خواهد بود. در دوران بارداری از دوش واژینال استفاده نکنید.
لباس های زیر خود را از نوع نخی انتخاب کنید و از جوراب شلواری هایی که قسمت بالای آن نخی است استفاده کنید.