مجله پزشکی : کلیه و مجاری ادرار
طبق نظر محققان ژاپنی خوردن سبوس برنج در حدود ده گرم دوبار در ورز برای جلو گیری از تشكیل سنگ كلیه كلسیومی بسیار موثراست . این محققان رژیم سبوس برنننج را روی ۷۰ نفر كه در عین حال از خوراكی های غنی از كلسیم نیز استفاده می كرده اند آزمایش نموده اند . كلیه داوطلبانی كه در مدت ۳ ماه تا ۳ سال طبق دستور از مقدار كافی سبوس برنج استفاده كرده اند . مقدار كلسیم در ادرار آنها خیلی كاهش یافته و به تعداد كمتری سنگ كلیه با تركیبات كلسیم داشته اند . محققان ژاپنی تاثیر سبوس برنج را در این مورد در ردیف تاثیر داروهای شیمیایی ضد سنگ می دانند با این تفاوت كه دارای عوارض جانبی نمی باشد. به نظر میرسد تركیبات فیتیك اسید یا فیتاتهای موجود در سبوس برنج ، جذب روده ای كلسیم ناخواسته را متوقف می كند .در نتیجه این ماده داخل ادرار نشده و سنگی تشكیل نمی شود . معمولا نشانه آغاز تشكیل سنگ كلیه از نوع كلسیم ، وجود مقدار زیاد غیر عادی كلسیم در ادرار می باشد. این حالت را به اصطلاح فنی پزشكی هایپر كلسیوریا گویند.
بیاختیاری ادرار در افرادی رخ میدهد که اختیار مثانه طبیعی دارند اما بهعلت محدودیتهای فیزیکی نمیتوانند خود رابه موقع به توآلت برسانند.
● علایم شایع
▪ فراموش کردن برای رفتن به توآلت
▪ ادرار کردن در مکانها یا زمانهای نامناسب
▪ مشکلات گهگاهی در بلند شدن به موقع از تخت برای رفتن به توآلت
● علل
▪ زوال عقل
▪ افسردگی
▪ اختلالات حرکت
● عوامل تشدید کننده بیماری
▪ عفونتهای اداری
▪ دیابت شیرین
▪ بالا رفتن سن؛ کمبود استروژن
▪ سابقه چندین زایمان (در زنان)
▪ آسیب نخاعی
▪ وجود یک بیماری عمومی تعضیفکننده فرد
● پیشگیری
▪ رژیم غذایی طبیعی و متعادل داشته باشید و بهطور منظم ورزش کنید تا قدرت عضلانی حفظ و زیاد شود.
▪ تمرینات شناسایی، که باعث کنترل و قوی کردن عضلات کف لگن است. انسان با استفاده از این عضلات قادر به قطع ادرار در زمان جاری شدن آن است. تمرینات زیر این عضلات را قوی میکنند و بنابراین فرد میتواند این عضلات را تحتکنترل خود درآورد و هرگاه که خواست آنها را شل کند:
▪ برای این که مشخص شود که کدام عضلات درگیر هستند، به هنگام ادرار کردن سعی شود ادرار بهطور متناوب قطع و وصل شود.
▪ در حالت مختلف مثل نشستن، ایستادن، راه رفتن، رانندگی، تلویزیون نگاه کردن یا گوش کردن به موسیقی، به تمرین منقبض کردن و شل کردن این عضلات پرداخته شود.
▪ عضلات باید تدریجاً منقبض شوند و به آهستگی هرچه تمامتر شل شوند.
▪ عضلات از جلو به عقب منقبض شوند، از جمله عضلات مقعد
▪ هر صبح، بعداز ظهر، و عصر این تمرینات باید انجام شوند. ابتدا در هر دفعه، ۵ بار تمرینات انجام شوند، و سپس این میزان به ۳۰-۲۰ بار در هر دفعه رسانده شود.
● عواقب مورد انتظار
اگر بتوان علت زمینهساز را شناسایی و درمان نمود، مشکلات بیاختیاری را میتوان معالجه کرد یا به میزان قابل توجهی بهبود داد.
● عوارض احتمالی
▪ عفونتهای ادراری
▪ گوشهگیری اجتماعی به علت نگرانی از بیاختیاری در مکانها و زمانهای نامناسب و شرمساری ناشی از آن
● درمان
الف) اصول کلی
▪ به دنبال درمان علت زمینهساز، ممکن است نیاز به وسایل خارجی یا صفحات بسیار جاذب وجود داشته باشد.
▪ پرستاران کارآموزان به بیمار کمک خواهند کرد که چگونه با مشکل خود کنار بیاید. مثلاً برنامهریزی برای ادرار، تشویق به ادرار در زمان مناسب، و تمرینات مخصوص از جمله کارهایی هستند که امکان انجام آنها وجود دارد.
▪ در بعضی از موارد، برای این مشکل نیاز به کمک فرد مراقبتکننده از بیمار وجود دارد.
▪ امکان دارد صفحات جذبکننده یا پوشکهای مخصوص پوشیده شوند.
▪ سوندهای خارجی برای بعضی از مردانی که بی اختیاری شدید دارند.
ب) داروها
▪ تعدادی از داروها برای کم کردن یا کنترل علایم کمککننده هستند.
▪ اگر عارضه عفونت ادراری به وجود آمده باشد، امکان دارد آنتیبیوتیک تجویز شود.
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا حدی که توانایی فرد اجازه میدهد.
د) رژیم غذایی
▪ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
▪ اگر اضافه وزن وجود دارد، یک رژیم لاغری مناسب گرفته شود.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی از اعضای خانوادهتان علایم بیاختیاری عملکردی را دارید.
▪ اگر هرگونه علامت عفونت رخ دهد، مثل تب، درد به هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار، یا احساس کسالت
شیوع این بیماری در پسران ۱۵- ۶ در صد و در دختران ۱۲- ۳ در صد میباشد. با افزایش سن شیوع آن کاهش مییابد و در سن ۱۴ سالگی شیوع آن بین ۵/. تا ۵/۱ در صد میباشد. شب ادراری در پسران شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد. در بزرگسالان شیوع شب ادراری به یک درصد (۱%) میرسد. در صد بالایی از کودکانی که مبتلاء به شب ادراری هستند در بستگان درجه یک خود افرادی را دارند که مبتلاء به شب ادراری بودهاند و همچنین چنانچه یکی از والدین تاریخچه مثبت شب ادراری داشته باشند، احتمال ابتلاء فرزند آنها بیشتر از جمعیت عادی است و چنانچه هر دو والد سابقه مثبت داشته باشند احتمال ابتلاء کودک واضحاً افزایش مییابد و این مسئله ژنتیک را در این بیماری پر رنگتـر میکند.
● علت این بیماری چیست ؟
حقیقتاً میتوان علت واحدی را برای این اختلال مطرح کرد. در نوع اولیه ممکن است تأخیر تکاملی و رشدی مطرح باشد و بعد ژنتیک نیز بعنوان عامل قوی دیگر در نظر گرفته شود. نوع ثانویه که معمولاً در سن ۷ - ۵ سالگی شروع میشود میتواند تظاهری از وجود استرس در کودک باشد مانند : تولد نوزاد جدید، مهاجرت و نقل مکان، دعواهای خانوادگی، اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تعویض مدرسه و ورود به مدرسه جدید ………
مـواردی از همراهی شب ادراری با سایر اختلالات روانپزشکی مانند : تأخیر تکاملی، اختلال بیشفعالی، کم توجهی و اختلالات رفتاری دیده میشود. در مورد بیماریهای جسمی مانند دیابت، کم کاری تیروئید و علل ساختمانی و نقایص آناتومیک دستگاه ادراری به نظر میرسد در صد بسیار اندکی از کودکان مبتلاء این مشکلات را داشتهباشند در نتیجه بررسی آنها بطور معمول پیشنهاد میشود و بررسیهای پر هزینه و دردناک بستگی به نتیجه معاینه فیزیکی، شــرح حال اخذ شده از بیمار و یافتههای بالینی دارد ولی بهتر است عفونت ادراری بخصوص در دختران مبتلاء مورد بررسی قرار گیرد. بررسی نوار مغزی علیرغم انجام زیاد آن در کودکان مبتلاء به شب ادراری فقط در صورتی تـوصیه میشود که در شرح حال و معاینه و تاریخچه کودک یافتهای به نفع صرع پیدا شود.
گاه دیده میشود که شـب ادراری متعاقب مصرف برخی از داروهای روانپزشکی رخ میدهد در نتیجه بهتر است در این مورد نیز دقت نمائیم. کودکانی نیزهستید که بنا به بعضی دلایل روانشناختی، آب و مایعات زیادی مصرف میکنند که متعاقب آن دچار شب ادراری میشوند.
● آینده این کودکان چگونه است ؟
شب ادراری بطورکلی یک بیماری خوشخیم و خود بخود محدود شونده است. بهبودی بخصوص در سن ۷ – ۵ سالگی و پس از ۱۲ سالگی رخ میدهد. در صــورتی که درمانی انجام نشود میزان بهبودی ۲۰ – ۱۰ درصد در سال میباشد.
● آیا شب ادراری نیازبه درمان د ارد ؟
معمولاً در مواردی که وقایع و حوادث استرس زایی چون اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تولد فرزند جدید، مرگ، از دستدادن عضوی از خانواده و … مطرح میباشد، توجه و مداخله مناسب برای حل آنها لازم است همچنین نباید تأثیر منفی بیماری را براعتماد به نفس کودک از نظر دور داشت و چنانچه اعتماد به نفس کودک آسیب دیده باشد و یا کودک دچار افسردگی و اضطراب شدهباشد باید به این جنبهها نیز توجه لازم اعمال شود.
روشهای رفتاری جایگاه ویژهای در درمان شب ادراری دارند و باید بعنوان راههای اولیه درمانی انتخاب شوند باید از تشویق و تنبیه مناسب در مورد کودک استفاده شود و به شبهایی که کودک خودش را خیـس نکـرده و خشک گذرانده است پاداشی مناسب که واقعاً کودک را خوشحال کند، داده شـــود. میتوان جدولی برای کودک تشکیل داد که به ازای هر شب خشک، در صبح روز بعد یک ستاره یا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. استفاده از زنگ و تشکچه یک انتخاب قابل قبول به عنوان خط اول درمان با توجه به شرایط سنی کودک میباشد.
میزان موفقیت این روش ۷۵ در صد میباشد. با ریـزش اولین قطرات ادرار، صدای زنگ باعث میشود کودک از خواب برخیزد و ادرار خود را نــگه دارد. در صورت وجود مشکلات روانپزشکی همراه، استرس و مشکلات خانوادگی میزان موفقیت این روش کاهش مییابد. علاوه بر موارد فوق میتوان از ساعت زنگ دار برای بیدار کردن کودک در طی شب استفاده کرد.
استفاده از دارو در ردههای بعدی درمانی قرار میگیرد. دارو باید با تجویز پزشک مصرف شود و قطع آن نیز باید تدریجی باشد تا چنانچه علایم کودک پس از قطع دارو برگردد بنا به نظر پزشک دارو مجدد به دوز قبلی برگردانده شـود و دوره جدیدی از درمان شروع شـــود.
بیاختیاری ادرار استرسی عبارت است از بیاختیاری ادرار که به هنگام هرگونه فعالیتی که باعث افزایش فشار داخل شکم شود رخ میدهد. این حالت میتواند هم در مرد و هم در زن و در تمام سنین به وجود آید (البته مردان به ندرت رخ میدهد). این نوع بیاختیاری شایعترین نوع در زنان مسن است.
● علایم شایع
جاری شدن ادرار بدون اختیار به هنگام بلند کردن اجسام، عطسه، آواز خواندن، سرفه، خنده، گریه، یا زور زدن برای اجابت مزاج
● علل
به وجود آمدن تغییر در طرز قرارگیری رحم و مثانه نسبت به یکدیگر که باعث کوتاه شدن پیشابراه (لولهای که ادرار را از مثانه به سمت خارج هدایت میکند) و از دست رفتن حمایت عضلانی طبیعی از مثانه و کف لگن میشود. این تغییرات به هنگام حاملگی و پس از زایمان رخ میدهند، خصوصاً زایمانهای متعدد، چاقی نیز خود یک عامل است. این تغییرات همچنین ممکن است به عنوان یک پیامد طبیعی بالارفتن سن رخ دهند.
● عوامل تشدید کننده بیماری
▪ زایمانهای طبیعی متعدد
▪ سن بالای ۶۰ سال
▪ زایمان طبیعی نوزدان بزرگ
▪ چاقی
▪ بیماری مزمن ریوی همراه با سرفه
▪ جراحی، سرطان یا آسیب ناشی از اشعه به مکانیسم اسفنکتر مثانه مردان
● پیشگیری
▪ یک رژیم غذایی طبیعی داشته باشید و بهطور منظم ورزش کنید تا قدرت عضلانی حفظ شود.
▪ مرتباً برای معاینه مراجعه کنید تا مشکلات زود مشخص شوند.
▪ پیش از آغاز علایم بیاختیاری استرسی، تمرینات کگل را پس از زایمان فرا گیرید و به کار بندید:
الف) زنان میتوانند شناسایی، کنترل، و تقویت عضلات کف لگن را فرا گیرند. این عضلات توانایی قطع ادرار را پس از جاری شدن آن به فرد میدهند. تمرینات زیر باعث تقویت این عضلات میشوند و به فرد اجازه میدهند که این عضلات را کاملاً تحتکنترل داشته باشد و هر وقت که بخواهند شل کند.
ب) برای مشخص کردن این که کدام عضلات درگیر شدهاند، به هنگام ادرار کردن، بهطور متناوب ادرار را قطع و مجدداً اجازه جاری شدن آن را بدهید.
ج) منقبض کردن و شل کردن این عضلات را به هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن، رانندگی، تلویزیون نگاه کردن یا گوش کردن به موسیقی تمرین کنید.
د) این عضلات را به تدریج منقبض و سپس به آهستگی هرچه تمامتر شل کنید.
و) این عضلات را از جلو به عقب (شامل عضله مقعد) تمرین دهید.
هـ) این تمرینات را هر روز صبح، بعدازظهر و عصر انجام دهید. در ابتدا، در هر دفعه ۵ بار و تدریجاً تا ۳۰-۲۰ بار تمرینات را انجام دهید.
● عواقب مورد انتظار
اگر بیاختیاری ادرار آن قدر شدید نباشد که نیاز به عمل جراحی داشته باشد، انجام تمرینات اختصاصی میتواند کار عضلات را بهبود بخشد. اما اگر علایم شدید باشند، با جراحی میتوان مشکل را حل کرد.
● عوارض احتمالی
از دست دادن کامل اختیار ادرار. این حالت نیازمند جراحی است. عفونتهای ادراری گوشهگیری اجتماعی به علت نگرانی از شرمساری ناشی از بیاختیاری ادرار نارسایی کلیه
● درمان
الف) اصول کلی
▪ امکان دارد توصیه به انجام آزمایش ادرار شود تا مشخص گردد که علایم به علت عفونت ادراری ایجاد شدهاند یا خیر
▪ درمان برای هرگونه عفونت یا تومور
▪ کاهش وزن، ترک دخانیات و مهار سرفه ممکن است برحسب مورد توصیه شوند.
▪ سایر انتخابهای درمانی عبارتند از بازخورد زیستی، تحریک الکتریکی، یا بهکارگیری وزنههای مخصوص برای تقویت عضلات لگن
▪ اصول بهداشتی را در رابطه با ناحیه تناسلی رعایت کنید.
▪ تمرینات کگل را فرا گیرید و به کار بندید.
▪ لباس زیر جاذب یا صفحات مخصوص بیاختیاری ادرار به تن کنید.
▪ در بعضی از خانمها، استفاده از یک وسیله لاستیکی مخصوص (یا ساخته شده از مواد دیگر) که در داخل مجرای تناسلی ثابت شده، رحم و لایههای عضلانی قسمت تحتانی مثانه را تحت حمایت قرار میدهد، کمککننده است.
▪ غالباً لازم میشود بررسیهای مربوط به جریان ادرار صورت گیرند تا بیاختیاری ادرار دقیقتر مورد ارزیابی قرار گیرد و تأیید شود که ناشی از وارد آمدن فشار و استرس فیزیکی است و نه ترکیبی از استرس فیزیکی و بیاختیاری ادراری فوریتی
▪ جراحی برای ترمیم و سفتکردن عضلات شل شده یا آسیب دیدهای که مثانه را مورد حمایت قرار میدهند.
ب) داروها
▪ آنتیبیوتیکها برای عفونتهای ادراری که به عنوان عارضه رخ میدهند.
▪ داروهای مقلد دستگاه عصبی خودکار سمپاتیک ( آلفا آدرنرژیک )، که به تقویت عضلات پیشابراه کمک میکنند.
▪ امکان دارد استروژن تجویز شود.
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
محدودیتی برای آن وجود ندارد.
د) رژیم غذایی
▪ اگر اضافه وزن دارید، یک رژیم لاغری بگیرید.
▪ مقدار کافئین مصرفی را کم کنید.
▪ در مکانهایی که دسترسی به توآلت محدود است (مثلاً در مسافرتهای هوایی)، مایعات زیاد ننوشید.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی از اعضای خانوادهتان علایم بیاختیاری استرس را دارید.
▪ اگر هرگونه علامت عفونت رخ دهد، مثل تب، درد به هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار
▪ احساس کسالت
▪ اگر علایم در عرض ۳ ماه از آغاز تمرینات کگل روبه بهبود نگذارند، یا علایم غیرقابل تحمل شوند و ترجیح دهید که تحت عمل جراحی قرار گیرید.
در صورتیکه قادر نباشید ادرار خود را تا رسیدن به توالت نگه دارید، به بیاختیاری ادرار (کاهش کنترل مثانه) مبتلا هستید. در حالت عادی فقط هنگامی ادرار میکنید که بخواهید. بیاختیاری میتواند موقتی یا دایمی باشد. بیاختیاری ادرار در زنان، معمولاً به دلیل نقص عملکرد عضلاتی که به نگهداری و دفع ادرار کمک میکنند، رخ میدهد.
راههای مختلفی برای درمان بیاختیاری وجود دارد. در نظر داشته باشید زنان بسیاری مبتلا به بیاختیاری هستند، که اکثر انواع آن قابل درمان است و وابسته به سن نیست. اگر به دلیل نشت ادرار، از پد استفاده میکنید. یا به دلیل ترس از نشت ادرار، کار و فعالیتهای اجتماعی خود را محدود کردهاید، تشخیص بیاختیاری ادرار قطعی است و باید درمان شوید.
در آمریکا بیش از ۱۳ میلیون نفر به کاهش کنترل مثانه مبتلا هستند. زنان دو برابر مردان مبتلا میشوند. بیاختیاری ادراری دومین عاملی است که موجب قرار دادن سالمندان به خانههای نگهداری سالمندان میشود. طبق آمار ۵۰ درصد ساکنان این مکانها به بیاختیاری ادرار مبتلا هستند.
اگرچه مشکلات ناشی از کنترل مثانه در زنان مسن بیشتر از زنان جوان رخ میدهد، ولی کاهش کنترل مثانه همیشه با افزایش سن همراه نیست. هر سن و سالی داشته باشید، این عارضه قابل درمان است. نباید اجازه داد که شرم و آشفتگی روحی مانع از مراجعه شما به پزشک شود،. بلکه باید بدانید که این حالت یک بیماری است که نیاز به درمان دارد.
با وجود اینکه تعداد بیماران مبتلا به بیاختیاری ادرار در افراد مسن حدود ۸۰ درصد تخمین زده شده، تخمین شیوع این بیماری در جمعیت جوان مشکل است. میانگین مدت زمان ابتلا به بیاختیاری، قبل از مراجعه به پزشک، ۹ سال تخمین زده شده است. همچنین مشخص شده که تنها ۳ درصد از مبتلایان به خاطر بیماریشان به پزشک مراجعه میکنند.
● مثانه چگونه کار میکند
کنترل مثانه چیزی بیشتر از نگهداری خودتان تا رسیدن به دستشویی است. این عمل به سادگی انجام نمیشود، بلکه به کار تعدادی از عضلات و اعصاب در بدن بستگی دارد.
قسمت اعظم سیستم کنترل کننده مثانه، داخل لگن قرار دارد. (یعنی منطقهای از شکم، که بین قسمت فوقانی استخوانهای ران و زیر باسن قرار دارد) مثانه یک عضو عضلانی بادکنک شکل است. وقتی که ادرار میکنید، عضلات مثانه منقبض شده و باعث فشرده شدن مثانه و خروج ادرار میشود. عضلات دیگری نیز به کنترل مثانه کمک میکنند. دو حلقه عضلانی به نام اسفنکتر، اطراف لولهای که ادرار را به بیرون آن هدایت میکند قرار دارد. این لوله را مجرای ادرار مینامند. عضلات اسفنکتر با فشردن مجرای ادرار مانع از خروج آن از بدن میشوند. عضلات کف لگن، حالبها، راستروده و مثانه را در محل خود نگه میدارند ولی بیشتر به بسته باقی ماندن مجرای ادرار کمک میکنند.
وقتی که مثانه پر میشود، اعصاب مثانه سبب آگاهی سیستم عصبی از پر شدن آن میشود و احساس دفع ادرار به شما دست میدهد. در هنگام توالت کردن، سیستم عصبی، پیامهایی به عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن میفرستد، که سبب شل شدن آنها میشود. همچنین به عضلات مثانه دستور میدهد تا منقبض و فشرده شده و سبب خروج ادرار از مثانه شوند.
کاهش کنترل مثانه در زنان، بیشتر از مردان رخ میدهد. زیرا عضلاتی که به احتباس و دفع ادرار کمک میکند (عضله مثانه، عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن) در زنان بیشتر آسیب میبینند. بیاختیاری هنگامی رخ میدهد که عضلات مثانه ناگهان منقبض شوند یا عضلات مجرای ادرار ناگهان شل شوند.
● علل بیاختیاری ادرار
موارد زیادی میتوانند دلیل بیاختیاری ادرار باشند و بسیاری از آنها موقتی هستند. برخی از این دلایل عبارتند از: عفونت مجاری ادرار، عفونت و تحریک مجاری تناسلی، عوارض جانبی داروها، ضعف عضلات کف لگن به علت حاملگی و زایمان، ضعف مثانه، ضعف عضلات اسفنکتر مجرای ادرار (عضلاتی که سبب احتباس ادرار میشوند)، فعالیت بیش از حد عضلات مثانه، انسداد مجرای ادرار ( گاهی به علت افزایش حجم پروستات)، عدم تعادل هورمونی ( به خصوص در زنان یائسه)، اختلالات عصبی و عدم تحرک. بسیاری از زنان نیز از نشت ادرار در دفعات نادر، مثلاً زمان ابتلا به یک سرماخوردگی شدید، یا زمانی که مثانهشان بسیار پر بوده، یا حتی در زمان عفونت مجاری ادراری شکایت میکنند. در اغلب زنان، این حالت یک مشکل جدی و همیشگی نیست.
● انواع بیاختیاری ادرار
▪ بیاختیاری فشاری:
عبارت است از تراوش مقادیر اندک ادرار در حین حرکات بدنی (مانند سرفه کردن، عطسه کردن، خندیدن، دویدن، ورزش کردن و ... ) بیاختیاری فشاری، شایعترین بیاختیاری در بین زنان است. این نوع بیاختیاری قابل درمان است. تراوش ادرار ممکن است هنگام بلند شدن از صندلی و یا برخاستن از رختخواب یا زمانیکه قدم میزنید و یا هنگام سایر فعالیتها دیده شود، و احتمالاً هر روز بعد از انجام این فعالیتها ناگزیر از حمام کردن هستید.
علت بیاختیاری ادرار فشاری، استرسهای روحی و عاطفی نیست، بلکه علت آن عوامل استرسزای فیزیکی یا جسمی میباشند، که به مثانه فشار وارد میکنند مانند: کشیدگی عضلات کف لگن بعد از زایمان، افزایش وزن یا برخی اعمال جراحی. ضعف عضلات کف لگن سبب افتادگی گردن مثانه میشود. در این وضعیت گردن مثانه، در هنگام افزایش فشار داخل شکمی در حین صحبت کردن یا سرفه کردن باز میشود.
▪ بیاختیاری فوری:
عبارت است از تراوش مقدار زیادی ادرار در زمان غیرقابل پیشبینی مانند: زمان خواب، بعد از نوشیدن مقدار کمی آب، در هنگام لمس آب یا شنیدن صدای ریزش آن (مانند هنگام ظرف شستن). و علت آن انقباض و گرفتگی عضلات کنترل کننده مثانه است و میتواند بسیار ناراحتکننده باشد زیرا خروج ادرار به قدری سریع رخ میدهد که نمیتوانید خود را به دستشویی برسانید. در پزشکی چنین وضعیتی را با واژههایی نظیر مثانه ناپایدار، اسپاستیک یا بیشفعال شرح میدهند. در صورتیکه این حالت، ناشی از فعالیت بیش از حد اعصاب کنترلکننده مثانه باشد، ممکن است آن را بیاختیاری ادرار بازتابی بنامند.
در صورت ابتلا به بیاختیاری ادرار، ممکن است حتی با نوشیدن مقدار کمی مایعات، لمس یا شنیدن صدای آب روان، دچار تراوش ادرار شوید. همچنین باید به کرات به توالت بروید (برای مثال هر دو ساعت یک بار). در صورتیکه این اتفاق در خواب رخ میدهد، بهتر است بعد از ساعت ۶ بعداز ظهر مقدار خیلی کمی مایع بنوشید.
بیاختیاری ادرار اغلب به علت عفونت مثانه، آسیب عصب، نوشیدن الکل، یا بعضی داروها ایجاد میشود. علاوه بر شیوع آن در زنان یائسه (و مسن به علت کاهش هورمونهای زنانه)، این مشکل در افراد مبتلا به دیابت، بیماری پارکینسون، مالتیپل اسکلروزیس MS ، و در کسانی که سکته کردهاند نیز دیده میشود. در اکثر مواقع یائسگی بهدلیل مشکلات همراه با کاهش سطح هورمونهای زنانه، سبب این گونه بیاختیاری ادرار میگردد.▪ بیاختیاری عملی:
عدم رسیدن به موقع به توالت به علت معلولیت جسمی، سرسختی یا مشکلاتی در تفکر یا ارتباط برقرار کردن با دیگران، که مانع از رسیدن شخص به توالت میشود، این نوع ناراحتی را ایجاد میکند. برای مثال فرد مبتلا به بیماری آلزایمر قادر به برنامهریزی مناسبی، برای رسیدن به توالت در موقع لزوم نیست. یا شخصی که از صندلی چرخدار استفاده میکند، ممکن است نتواند به موقع خود را به توالت برساند. این نوع بیاختیاری، علت اغلب بیاختیاریهای زنان مسن در خانه سالمندان است.
▪ بیاختیاری لبریزی:
تراوش مقادیر کم ادرار به علت پر بودن همیشگی مثانه است. در این صورت مثانه همیشه پر است و مقادیر کمی ادرار از آن تراوش میکند. در صورت ابتلا به بیاختیاری ادرار لبریزی، احساس میکنید هیچگاه مثانه به طور کامل خالی نمیشود، یا احساس میکنید همیشه مجبور به تخلیه ادرار هستید، ولی نمیتوانید. اغلب مقادیر کمی ادرار در شبانهروز دفع میکنید و در طی شب مکرر به دستشویی میروید، ولی مقادیر کمی ادرار خارج میشود و هنوز احساس پر بودن مثانه را دارید. یا زمان زیادی را در توالت میگذرانید، ولی فقط قادر به ایجاد جریان ادرار کم یا قطره قطره میباشید.
بیاختیاری ادرار لبریزی میتواند در افراد مبتلا به دیابت، به علت کاهش کنترل طبیعی مثانه رخ دهد. و اغلب در مردان مسن به علت انسداد مجرای ادرار، به دنبال بزرگشدگی پروستات دیده میشود. هورمونها و سنگهای ادراری نیز، میتوانند سبب انسداد مجرای ادرار گردند. این نوع بیاختیاری جزو وضعیتهای اضطراری است و نیازمند درمانهای سریع پزشکی است. در صورت عدم درمان، ادرار از مثانه به کلیهها برگشت کرده و سبب افزایش احتمال عفونتهای کلیوی و آسیبهای دایمی آن میشود. بیاختیاری ادرار لبریزی در زنان شایع نیست.
▪ بیاختیاری ترکیبی:
ترکیبی از بیاختیاریهای مختلف به خصوص ترکیب بیاختیاری فشاری و فوری است.
▪ بیاختیاری موقتی:
این نوع بیاختیاری میتواند به علت استفاده از داروها، عفونت مجاری ادراری، اختلالات ذهنی، کاهش تحرک و یبوست شدید ایجاد شود و در صورت قطع مصرف دارو و یا درمان عفونتها قطع میگردد.
● تاثیر حاملگی، زایمان و یائسگی بر بیاختیاری ادرار
در دوران حاملگی، اضافه شدن وزن جنین و فشار آن میتواند سبب ضعف عضلات کف لگن شده و بر توانایی کنترل مثانه تاثیر بگذارد. بعضی اوقات وضعیت مثانه و مجرای ادرار به علت وضعیت جنین تغییر میکند که ممکن است مشکلآفرین باشد. در بعضی موارد زایمان طبیعی وpisiotomy (بریدن عضلات برای خروج راحتتر جنین)، سبب ضعف عضلات کنترلکننده مثانه میشود. همچنین حاملگی و زایمان میتواند، سبب آسیبدیدن اعصاب کنترلکننده مثانه شود،در صورتیکه عضلات فشارنده دستگاه ادراری ضعیف شوند بیاختیاری ادرار رخ میدهد. این نوع بیاختیاری ادرار یک هفته قبل از عادت ماهیانه تشدید میشود. احتمالاً در این محدوده زمانی، کاهش سطح هورمونی زنانه به نام استروژن، موجب کاهش فشار ماهیچههای اطراف مجرای ادرار شده و احتمال تراوش ادرار را زیاد میکند.
معمولاً پس از زایمان، مشکل بیاختیاری ادرار به صورت خودبهخود بهبود مییابد. ولی اگر پس از ۶ هفته، همچنان وجود داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. اختلالات کنترل مثانه همیشه بلافاصله پس از زایمان ظاهر نمیشوند.
بعضی زنان تا سن ۴۰ سالگی، هیچگونه مشکل بیاختیاری ادرار ندارند؛ و یائسگی موجب بروز اختلالات کنترل مثانه در آنها میشود. زیرا در دوران یائسه شدن، مقدار هورمون زنانه به تدریج کاهش مییابد.
در مورد فواید مصرف استروژن، جهت جلوگیری از بروز اختلالات کنترل مثانه، میتوان با پزشک متخصص سیستم تناسلی، مشورت کرد. در صورت وجود سابقه سرطان سینه یا رحم در خانواده، و یا احتمال ابتلا به سرطان سینه یا رحم، باید از مصرف استروژن خودداری کرد.
● علامتهای خطر
▪ اگر هر کدام از مشکلات مربوط به مثانه که در زیر آمده، دیده شود باید به پزشک مراجعه کنید:
ـ تراوش ادرار، که مانع از انجام فعالیت شود.
ـ ترواش ادرار، که موجب پریشانی روحی و روانی گردد.
ـ تراوش ادرار، که پس از انجام یک عمل مانند برداشتن رحم یا عمل پروستات آغاز شده و یا هنوز ادامه داشته باشد.
ـ ناتوانی در دفع ادرار
ـ تکرر ادرار بیش از حد معمول، بدون وجود عفونت ثابت شده.
ـ نیار به دویدن تا دستشویی
ـ دفع ادرار قبل از رسیدن به دستشویی
ـ احساس درد هنگام ادرار، و یا هنگام پر شدن مثانه (بدون وجود عفونت مثانه)
ـ عفونتهای مکرر مثانه
ـ ضعف پیشرونده دستگاه ادرار با احساس تخلیه ناقص مثانه یا بدون آن
ـ ادرار کردن غیرطبیعی، یا تغییر در ادرار کردن به دنبال اختلالات سیستم عصبی مانند سکته مغزی، ضایعه طناب نخاعی MS● تشخیص و درمان
در صورت بروز بیاختیاری، اولین قدم مراجعه به پزشک است. پزشک با پرسیدن سوالاتی از بیمار در مورد تاریخچه بیماری، مصرف دارو، اعمال جراحی انجام شده، تعداد و نحوه زایمان و ... ، نوع بیماری را تشخیص میدهد و در صورت لزوم آزمایشات مخصوص بررسی بیاختیاری ادرار را انجام خواهد داد.
در بیشتر مواقع بیاختیاری ادرار میتواند با موفقیت درمان شود. چگونگی درمان بیاختیاری ادرار، بستگی به نحوه بوجود آمدن آن دارد. معالجات به سه دسته کلی تقسیم میشوند. ۱) تمرینات و تصحیح عادات رفتاری ۲) معالجه با دارو ۳) عمل جراحی. از این درمانها به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده میشود. در این مقاله تمرینات مخصوص بیاختیاری ادرار شرح داده خواهد شد.
● تمرینات عضلات لگن
در سال ۱۹۸۴ آرنولد کِگل تمرینات لگنی را به عنوان یک راه درمان بیاختیاری ادرار فشاری شرح داد. ماهیچههای کف لگنی به صورت عمقی قرار گرفتهاند و با تقویت آنها میتوان بهتر جریان ادرار را کنترل کرد. این تمرینات، که به تمرینات کِگل معروفاند، ورزشهای سادهای برای تقویت عضلات نزدیک به مجرای ادرار محسوب میشوند. فقط با صرف چند دقیقه وقت برای انجام حرکات ورزشی در ماهیچههای لگن میتوانید سبب کاهش یا درمان تراوش ادرار شوید. این ورزشها شامل انقباض و شل کردن عضلات کف لگن هستند.
هدف از تمرینهای کِگل، عبارت است از توقف تراوش ادرار در حین ورزش، سرفه، عطسه، خنده یا بلند کردن چیزی که سبب اعمال فشار بر روی مثانه میشود. ابتدا باید محل عضلات کف لگن را به درستی برای خود مشخص کنید. آسانترین راه برای تعیین محل درست عضلات، سعی در نگه داشتن گاز روده است. همچنین میتوانید هنگام ادرار کردن، سعی کنید جریان ادرار را متوقف کنید. (این عمل را فقط جهت تعیین محل دقیق عضلات انجام دهید و از آن به عنوان یک تمرین عمومی استفاده نکنید، زیرا میتواند باعث ضعف عضلات شود).
اگر هنگام فشردن این مناطق، احساس به بالا کشیده شدن داشته باشید، عضلات سالم هستند. در مردان ممکن است احساس کشیدگی آلت تناسلی به طرف بدن ایجاد شود. احساس ناشی از تمرینات کِگل، باید مثل این باشد که بخواهید جریان ادرار یا دفع مدفوع را، متوقف کنید.
پس از شناخت عضلات، برای انجام تمرین باید خیلی محکم ماهیچههای اطراف مهبل یا مقعد را با بالا بردن آنها به سمت داخل منقبض کرده و بکشید. با حفظ انقباض تا پنج شمرده (که به تدریج تا ده هم میرسد)، سپس عضلات را شل کنید. برای شروع به روی زمین دراز بکشید به طوری که سر و شانهها بر روی بالش قرار داشته و بازوها در پهلو باشند. در این حالت زانوها خم بوده، پاها روی سطح زمین حدوداً سی سانتیمتر از هم فاصله دارند. بعدها میتوانید تمرینهای کِگل را، در حالت ایستاده و نشسته هم انجام دهید.
تمرینات با یک دوره ده تایی، سه بار در روز شروع میشوند و بتدریج به دورههای بیستتایی میرسند و ده بار در روز تکرار میشوند. وقتی که شروع به تمرین کردید، باید به طور مرتب انجام آن را روی تقویم ثبت کرده، و مطمئن شوید که تمرینها را به طور مرتب انجام میدهید.
تشخیص درست عضلات میتواند دشوار باشد. بیش از یکسوم زنان عضلات غلطی را به کار میبرند. بنابراین بهتر است از یک پزشک یا فیزیوتراپیست بخواهید تا تکنیکهای ورزشی شما را کنترل کند.
▪ در هنگام انجام تمرینهای کٍگل باید به نکات زیر توجه کنید:
ـ بدون بالا بردن باسن، انقباض عضلات شکم یا حرکت پاها؛ عضلات کف لگن منقبض شوند.
ـ از انجام تمرین توقف جریان ادرار، به طور عملی خوداری شود، زیرا ممکن است باعث بههم ریختن الگوی دفعی شود.
ـ در حین تمرین نفس را نگاه دارید.
ـ شکیبا و صبور باشید، زیرا دورهٔ بهبودی شش تا هشت هفته طول میکشد، و لازم است به طور نامحدود تمرینهای کِگل را انجام دهید. در نهایت قادر خواهید بود، این تمرینها را در هر زمان و هر مکانی انجام دهید.
بیاختیاری ادرار فوریتی عبارت است از ناتوانی در کنترل ادرار در هنگامی که احساس ادرار رخ دهد. امکان دارد به تنهایی یا گاهی همراه با بیاختیاری ادرار استرس (نداشتن کنترل ادرار به هنگام سرفه، زور زدن، عطسه، و غیره) اتفاق بیافتد. شیوع بیاختیاری ادرار با بالارفتن سن افزایش مییابد و زنان را بیشتر از مردان گرفتار میکند.
● علایم شایع
جاری شدن بدون کنترل ادرار تقریباً بلافاصله پس از احساس ادرار، مقدار جاری شدن ادرار ممکن است از چند قطره تا خالی شدن کامل مثانه متغیر باشد.
● علل
▪ فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری بیش از حد طبیعی عضلات مثانه که باعث تخلیه نا به هنگام مثانه میشود.
▪ وجود سنگ، سرطان یا انسداد در مجاری ادراری
● عوامل تشدید کننده بیماری
▪ اختلالات دستگاه عصبی مرکزی ( سکته مغزی، بیماری پارکینسون )
▪ چاقی
▪ جراحی که ممکن است باعث آسیب رسیدن به پیشابراه شود.
▪ آسیب به پیشابراه به هر علت
● پیشگیری
▪ یک رژیم غذایی طبیعی و متعادل داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید تا قدرت عضلات حفظ و تقویت شود.
▪ زنان میتوانند پیش از آغاز علایم بیاختیاری استرس، تمرینات کگل را فرا گیرند و به کار بندند:
الف) هدف از این تمرینات، شناسایی، کنترل و تقویت عضلات کف لگن است. این عضلات توانایی قطع ادرار را پس از جاری شدن آن به فرد میدهند. تمرینات زیر (تمرینات کگل) باعث تقویت این عضلات میشوند و به فرد اجازه میدهند که این عضلات را کاملاً تحتکنترل داشته باشد و هر وقت که بخواهد شل کند.
ب) برای مشخص کردن این که کدام عضلات درگیر شدهاند، به هنگام ادرار کردن، بهطور متناوب ادرار را قطع و مجدداً اجازه جاری شدن آن را بدهید.
ج) منقبض کردن و شل کردن این عضلات را به هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن، رانندگی، تلویزیون نگاه کردن یا گوش دادن به موسیقی تمرین کنید. تا مدتی ممکن است مقداری احساس درد در ناحیه داشته باشید.
د) این عضلات را به تدریج منقبض و سپس به آهستگی هرچه تمامتر شل کنید. ـ این عضلات را از جلو به عقب (شامل عضله مقعد) تمرین دهید.
و) این تمرینات را هر روز صبح، بعدازظهر و عصر انجام دهید. در ابتدا، در هر دفعه ۵ بار و تدریجاً تا ۳۰-۲۰ بار تمرینات را انجام دهید.
● عواقب مورد انتظار
روشهای مختلفی برای درمان این مشکل وجود دارد که بعضی از آنها هنوز در مرحله آزمایش قرار دارند. اگر اولین روش درمانی انتخاب شده مؤثر واقع نشد، با پزشک خود درباره روشهای جایگزین مشورت کنید.
● عوارض احتمالی
▪ عفونت ادراری
▪ مشکلات پوستی
▪ گوشهگیری اجتماعی به علت نگرانی از شرمساری ناشی از بیاختیاری ادرار
● درمان
الف) اصول کلی
▪ هرگونه علت زمینهساز باید شناسایی و مورد درمان قرار گیرد.
▪ درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد: تمرینات مخصوص مثانه، داروها، جراحی، تمرینات تقویت عضلات، و استفاده از وسایل مخصوص برای تخفیف ناراحتی.
▪ لباس زیر جاذب رطوبت به تن کنید.
▪ برنامهریزی منظم برای ادرار کردن کمککننده است. یادآوری زمان ادرار توسط فرد مراقبتکننده نیز مفید است.
▪ مقدار مایعات دریافتی و دفعات ادرار روزانه را یادداشت کنید. این کار به ارزیابی پیشرفت درمانی کم میکند.
▪ تمرینات کگل را فرا گیرید و به کار بندید (به قسمت پیشگیری مراجعه کنید).
▪ در صورت لزوم از وسایل مخصوص در کنار تحت خود در صورت از دست دادن کنترل ادرار استفاده کنید.
▪ استفاده از یک وسیله لاستیکی مخصوص (یا ساخته شده از موارد دیگر) که در داخل مجرای تناسلی ثابت شده، رحم و لایههای عضلانی قسمت تحتانی مثانه را تحت حمایت قرار میدهد.
▪ غالباً لازم میشود بررسیهای مربوط به جریان ادرار صورت گیرند تا بتوان نوع بیاختیاری را دقیقاً مشخص نمود.
▪ جراحی برای ترمیم و سفت کردن عضلات شل شده یا آسیب دیدهای که مثانه را مورد حمایت قرار میدهند.
▪ امکان دارد تمرینات بازخورد زیستی / رفتاری توصیه شوند.
ب) داروها
▪ داروهای آنتیکولینرژیک برای تحریک انقباضات عضلانی
▪ اگر عارضه عفونت ادراری رخ دهد، امکان دارد آنتیبیوتیک تجویز شود.
ج)فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
محدودیتی برای آن وجود ندارد.
د) رژیم غذایی
▪ در صورت اضافه وزن، یک رژیم لاغری مناسب بگیرید.
▪ امکان دارد نیاز به تنظیم دریافت مایعات وجود داشته باشد.
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر هرگونه علامت عفونت رخ دهد، مثل تب، درد به هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار، یا احساس کسالت
▪ اگر علایم در عرض ۳ ماه از آغاز تمرینات کگل و داروها رو به بهبود نگذارند، یا علایم غیرقابل تحمل شوند و ترجیح دهید که تحت عمل جراحی قرار گیرید.
▪ اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شدهاید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
بیماری آدیسون (نارسایی غده فوق کلیوی) عبارت است از تخریب تدریجی و پیشروندهٔ غدد فوقکلیوی که در بالای کلیهها قرار دارند. غدد فوقکلیوی چندین هورمون ترشح میکنند که برای بعضی از کارهای بدن ضروری هستند. این هورمونها کمک میکنند تا تعادل مایعات بدن حفظ شود.
آنها همچنین در کارهای زیر نقش دارند: سوخت و ساز قند و پروتئین، حفظ فشار خون، و پاسخ به استرس جسمانی. بیماری آدیسون نادر است، اما میتوان آن را در هر سنی دید. شیوع آن در مردان و زنان تقریباً برابر است. باید توجه داشت که علایم بیماری ممکن است به آهستگی و در طی چند ماه تا چند سال بروز کنند.
● علایم شایع
▪ ضعف و خستگی
▪ اختلالات گوارشی (تهوع، استفراغ، دردشکم، اسهال، کاهش اشتها و وزن)
▪ کاهش فشار خون که باعث غش و منگی میشود.
▪ پوست قهوهای رنگ (شبیه حالت برنزه شدن) همراه با وجود لکههای سفید روی آن
▪ تیره شدن کک و مک، جوشگاه زخم، و نوک پستان
▪ ریزش مو
▪ احساس سرما در همه اوقات
▪ رفتار نابهنجار، یا تغییر خلق، مثل حالت تهاجمی یا افسردگی
● علل
▪ علایم به علت کاهش سطح هورمونهای شبیه کورتیزون ـ تولید شده توسط غدد فوق کلیوی ـ ایجاد میشوند. البته علت نارسایی غدد فوق کلیوی معمولاً نامعلوم است، ولی پزشکان معتقدند که این بیماری از نوع بیماریهای خود ایمنی است.
▪ البته نارسایی غدد فوق کلیوی ممکن است به دنبال بیماریهای زیر نیز ایجاد شود: بیماری سل، سرطان، بیماریهای غدهٔ هیپوفیز و ایدز
استفاده از داروهای کورتیزونی خوراکی برای سایر بیماریها. در این حالت نارسایی وقتی نمود مییابد که مصرف این داروها قطع شود، زیرا گاهی فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری غدد فوق کلیوی پس از قطع دارو به حالت اولیه بر نمیگردد
● عوامل افزایشدهندهٔ خطر
▪ استرس
▪ دیابت شیرین «مرض قند»
▪ جراحی
▪ درمان ضد انعقادی
● پیشگیری
هیچگاه داروهای کورتیزونی را سر خود قطع نکرده یا دوز آنها را تغییر ندهید.
● عواقب مورد انتظار
▪ اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، علایم را میتوان با هورموندرمانی کنترل و یک زندگی طبیعی و بدون دردسر داشت.
▪ در مراحل پیشرفته، این بیماری، چنانچه درمانی برای آن انجام نشود، به مرگ منتهی خواهد شد.
● عوارض احتمالی
▪ ایجاد یک حالت وخیم به دنبال آسیب جسمانی یا بروز یک بیماری. این حالت «بحران غدد فوقکلیوی» نیز نامیده میشود. علایم در این حالت برجسته و شامل مواردی چون درد، ضعف، کاهش فشارخون، بالا یا پایین بودن حرارت بدن و غش میشود.
▪ اشتباه گرفتن این بیماری با یک بیماری روانی
▪ استعداد ابتلا به عفونتها
● درمان
الف) اصول کلی
▪ آزمایشهای تشخیصی ممکن است شامل آزمایش مِتی راپون برای سنجش عملکرد غدد فوقکلیوی باشند.
▪ این بیماری برای تمام عمر گریبانگیر بیمار خواهد بود. اگر مبتلا به این بیماری هستید، سعی کنید تا اصول مراقبت از خود را فرا بگیرید. توجه دقیق به زمانبندی مصرف داروها بسیار حیاتی است.
▪ در مورد «بحران غدد فوقکلیوی» و ارتباط آن با استرس جسمانی (عفونت، جراحی، یا صدمات جسمانی) اطلاعات خود را افزایش دهید.
▪ به هر پزشک یا دندانپزشکی که مراجعه میکنید، وی را از بیماری خود آگاه سازید.
▪ اگر در جایی زندگی میکنید یا به جایی قصد مسافرت دارید که خدمات پزشکی چندان در دسترس نیست، باید دستورالعمل مربوط به تزریق کورتیزون را در شرایط اورژانس فرار بگیرید.
▪ یک دستبند یا گردنآویز مخصوص همراه داشته باشید که روی آن مشخص شده باشد که شما آدیسون دارید و ضمناً دارو و دوز مصرفی نیز روی آن قید شده باشد.
▪ مراقب باشید واکسیناسیون شما به روز باشد، از جمله واکسیناسیون آنفولانزا و ذاتالریه
▪ بستری شدن به هنگام «بحران غدد فوقکلیوی»
ب) داروها
▪ برای شما یکی از چندین نوع مختلف از داروهای کورتیزونی تجویز خواهد شد.
▪ همچنین در اغلب موارد، نیاز به یک مینرالوکورتیکویید برای کنترل تعادل نمک و مواد معدنی وجود دارد.
▪ زمانبندی مصرف داروها را دقیقاً رعایت نماید.
▪ هرگز داروی خود را بدون نظر پزشک تغییر ندهید یا حذف نکنید.
ج) فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
د) رژیم غذایی
ممکن است نیاز به یک رژیم غذایی خاص وجود داشته باشد (مثلاً، رژیمی که جهت حفظ تعادل سدیم و پتاسیم یا افزایش کربوهیدرات یا پروتئین دریافتی تجویز میشود).
● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم بیماری آدیسون را دارید، به خصوص علایم «بحران غدد فوقکلیوی». در این صورت فوراً مراجعه نمایید. «بحران غدد فوقکلیوی» یک اورژانس است.
▪ در صورتی که بعد از مراجعه و تشخیص، یکی از حالات زیر پیش آید:
الف) علامت عفونت مثل تب، لرز، درد عضلانی، سردرد و منگی.
ب) آسیب جدی مثل شکستگی استخوان، در رفتگی مفصل، یا آسیب داخلی اعضا
▪ اگر قرار است تحت یک عمل جراحی غیراورژانس و برنامهریزی شده قرار بگیرد یا به هر علت نیاز به بیهوشی دارید.
▪ اگر دچار علایم جدید و نامنتظره بروز کردهاند. داروهای مورد استفاده برای درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند. از آن جمله عبارتند از: برآمده شدن شکم، نازک شدن اندامها، پف کردن صورت و چشمها، آکنه، و رشد مو روی صورت.
|
بیماری فشار خون و ارتباط آن با بیماری کلیه
|
| سالهاست كه كارشناسان معتقدند مصرف داروهای فشار خون از قبیل ACE، باعث محافظت كلیهها و جلوگیری از بیماری كلیوی میشود. اما تحقیقات جدید پزشكان انگلیسی این ادعا را رد میكند و پزشكان میگویند: قابلیت این داروها فقط كاهش فشار خون است. دكتر رایموند، استاد دانشگاه پزشكی لندن میگوید: بیماران مبتلا به فشار خون در معرض خطر ابتلاء به بیماریهای كلیوی قرار دارند و مصرف داروی خاصی در مورد فشار خون آنها كمكی به جلوگیری از این بیماریها نمیكند. تنها فشار خون آنها را كنترل میكند. ولی قبلاً پزشكان معتقد بودند داروهایی مثل ACE و ARB كه برای بیماری فشار خون تجویز میشود و بسیار نیز گران است، از جلوگیری به بیماری كلیه جلوگیری میكند. اما دكتر رایموند میگوید: هیچ ارتباطی بین مصرف این داروها و ابتلاء به بیماری كلیه وجود ندارد. البته او معتقد است كلید جلوگیری از ابتلاء به بیماریهای كلیوی، كنترل مناسب فشار خون است. |
| روزنامه ایران |
|
|
|
بیماری کلیوی
|
از آنجا که بیماری کلیوی یک بیماری خاموش است و اغلب دیر تشخیص داده میشود، بسیاری از سیستمهای بهداشتی در کشورهای مختلف جهان، نسبت به این بیماری هوشیار شدهاند و به این نتیجه رسیدهاند که اگر امروز وارد عمل نشویم، تعداد زندگیهایی که در نتیجه بیماریهای کلیوی از دست خواهیم داد، بیشتر خواهد شد. در کشورهای در حال توسعه تعداد بیمارانی که برای ادامه زندگی به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهند داشد،طی دهه بعدی دو برابر میشود، در حالی که در بسیاری از این کشورها برای بیشتر بیماران، امکان پیوند و دیالیز به علت هزینههای بالای آنها وجود ندارد. مثلا در هند فقط ۱۰ درصد بیماران میتوانند از دیالیز یا پیوند کلیه استفاده کنند.این در حالی است که تشخیص بیماری مزمن کلیه در مراحل اولیه میتواند تا حد زیادی از رشد و پیشرفت آن جلوگیری کند و مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش دهد. ● کلیه، اندام حیاتی کلیه یکی از اندامهای درونی بدن است که وظایف حیاتی زیادی را به عهده دارد، به طور معمول در هر فرد سالم دو کلیه وجود دارد که هر یک در یک طرف ستون مهرهها و زیر دندههای تحتانی واقع شدهاند. کلیهها به رنگ قرمز مایل به قهوهای و از نظر شکل شبیه لوبیا هستند.مهمترین وظیفه کلیهها برداشت مواد زاید خون و بازگرداندن خون تصفیه شده به بدن است. بسیاری از مواد باید به اندازه مناسب در خون و مایعات بدن وجود داشته باشند تا بدن بتواند عملکرد طبیعیاش را حفظ کند. برای مثال سدیم و پتاسیم مواد معدنی هستند که از مواد غذایی به دست میآیند و برای سلامتی بدن ضروریاند اما باید در حد معینی نگه داشته شوند، زمانی که کلیهها به درستی فعالیت میکنند، مقدار اضافی این مواد توسط ادرار از بدن خارج میشود.وظیفه اصلی دیگر کلیهها تنظیم آب بدن است. کلیهها با برداشت آب اضافی یا حفظ آب بدن در موارد ضرورت، آب مورد نیاز بدن را تنظیم میکنند. هورمونسازی هم یکی دیگر از وظایف کلیههاست. هورمونهایی که توسط کلیهها ساخته میشوند وارد جریان خون میشوند و بعضی از عملکردهای بدن مثل فشار خون، ساخت گویچههای قرمز و برداشت کلسیم از رودهها را تنظیم میکنند. ● بی سر و صدا بیماری کلیوی تا مدتها بیعلامت است، یعنی پیش از ایجاد هر گونه شکایت، موجب تخریب قسمت عمدهای از فعالیت و عملکرد کلیه میشود. اما با انجام آزمایشهای ساده و ارزان ادرار و خون میشود این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داد. افرادی که دارای بیماری دیابت یا پرفشاری خون هستند در اولویت جدی ابتلا به بیماریهای کلیوی قرار دارند. همینطور افراد چاق و سیگاری و افراد بالای ۵۰ سال باید برای انجام تستهای پیشگیری اقدام کنند. کسانی که سابقه فامیلی دیابت، پرفشاری خون یا بیماریهای کلیوی دارند هم باید مرتب تستهای پیشگیری را انجام دهند. اما بعضی از علائمی که میتوانند نشانگر بیماری کلیوی باشند عبارتند از: خستگی، پرفشاری خون، ورم چشمها، دست یا پا، دفع ادرار خونی، تیره یا رنگ چای، شب ادراری (بیشتر از یک بار در موقع خواب)، کاهش اشتها و کاهش وزن و خارش سراسری پایدار. اغلب منظور از بیماری کلیوی همان نارسایی مزمن کلیه است که باعث میشود مواد زائد در بدن تجمع کنند و بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه پیدا کند. اما انواع دیگری از بیماریهای کلیه هم وجود دارند که ممکن است در نهایت به نارسایی کلیه منتهی شوند از جمله سنگ کلیه، عفونت کلیه و ورم کلیه. ● نارسایی کلیه نارسایی کلیه یکی از عوارض مهم دیابت قندی و پرفشاری خون است. این بیماری زمانی اتفاق میافتد که آسیب به کلیهها آنقدر شدید میشود که کارکرد این اندامها به کمتر از ۱۰ درصد حد طبیعی میرسد. هنگامی که چنین وضعیتی رخ میدهد کلیهها تقریبا دیگر نمیتوانند مواد زائد بدن را دفع و مایعات بدن را تنظیم کنند. برای درمان نارسایی کلیه چند گزینه درمانی وجود دارد که عبارتند از دیالیز در بیمارستان، دیالیز در منزل یا پیوند کلیه.دیالیز عمل فیلتر کردن مکانیکی است که خون را از مواد زائد پاک میکند، مایعات اضافی را حذف و شیمی بدن را تنظیم میکند. اگرچه دیالیز یکی از راههای اصلی درمان نارسایی کلیه است اما بیماران دیالیزی در دراز مدت با مشکلات عدیدهای مواجه میشوند. افسردگی شایعترین شکایت روانی در بیماران دیالیزی است. تظاهرات این افسردگی به شکل خلق افسرده پایدار، تصور و نگرشی ضعیف از خود و احساس ناامیدی بروز پیدا میکند که در صورت عدم شناسایی یا درمان میتوانند منجر به خودکشی یا قطع دیالیز شود.سوءتغذیه هم یک مسأله نسبتا رایج در بیمارانی است که به مدت طولانی دیالیز میشوند که میتواند ناشی از دریافت غذای کم یا افزایش از دست دادن پروتئین باشد. عوارض سوءتغذیه، افزایش مرگ و میر، دفعات بستری در بیمارستان و خستگی و بازتوانی ضعیف است.اما عارضه دیگر افزایش فشار خون است که به عنوان علت اصلی بستری و مرگ بیماران دیالیزی در نظر گرفته میشود. پرفشاری خون در این بیماران خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش میدهد.اما یک پیوند کلیه موفقیتآمیز درمان بهتری برای بیماران مبتلا به بیماری کلیوی حاد است.دو نوع پیوند کلیه وجود دارد که شامل دریافت کلیه از فرد زنده و یا بیمار دچار مرگ مغزی شده است. اکثر کلیهها از دهندگان فوت شده تهیه میشود در حالی که دهنده ایدهآل، دهنده زنده است. ● سنگ کلیه یکی دیگر از بیماریهای شایع کلیه، سنگ کلیه است. سنگ کلیه بیماری جدیدی نیست و حتی میگویند فرعون هم مبتلا به این بیماری بوده و یکی از ویژگیهای طبیب مشهورش، سینوهه، توانایی درمان درد سنگ کلیه بوده است. با پیشرفت علم پزشکی، درمانهای پیشرفتهتری برای این بیماری کشف شده که سنگ کلیه را جزو بیماریهای ساده دنیا کرده است اما هنوز هم درد سنگ کلیه اگر نگوییم طاقتفرساترین، دست کم یکی از وحشتناکترین دردهایی است که تاکنون بدن انسان تحمل کرده است. دکتر سیدکاظم فروتن، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار درباره این بیماری میگوید: سنگ کلیه میتواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیهها را از کار بیندازد، یعنی ممکن است کلیه سنگ بسازد، علائم هم ندهد و کسی هم متوجه نشود و در نهایت یک روز کلیه را نارسا کند.اما یکی از مهمترین علائم سنگ کلیه درد است که معمولا شبها شروع میشود و فرد را از خواب بیدار میکند. این درد شدید و غیر قابل تحمل است و خانمهایی که تجربه زایمان داشتهاند و سنگ کلیه هم دارند میگویند درد زایمان قابل مقایسه با درد سنگ کلیه نیست. یکی دیگر از علائم سنگ کلیه تغییر رنگ ادرار به صورت خونی یا رنگ چای شدن است، بعضی از بیماران سنگ کلیه با علامت عفونت مراجعه میکنند. در این موارد سنگ کلیه جزو اورژانسهای پزشکی است و باید فورا هم به آن رسیدگی کرد». به گفته او تشخیص سنگ کلیه در کسانی که تاکنون سنگ کلیه نداشتهاند، هیچ علامتی هم ندارند مشکل است، از طرفی نمیتوان به همه افراد جامعه توصیه کرد، که بروند و سونوگرافی و رادیولوژی بشوند ولی توصیه می شود کسانی که در فامیل درجه یکشان سابقه سنگ کلیه وجود دارد، هر سال یا هر دو سال یک بار برای این بررسیها به پزشک مراجعه کنند. علت این بیماری بالا رفتن غلظت موادی مثل کلیسم در ادرار است که در نهایت به حالت فوق اشباع در میآیند و به کریستال تبدیل شده و رسوب میکنند. اما این که چرا کلیه بعضی افراد سنگساز است سوالی است که هنوز جواب مشخصی برای آن پیدا نشده است، فقط در برخی موارد زمینههای ارثی برای تشکیل سنگ مشاهده شده است. دکتر فروتن به کسانی که سنگ کلیه دارند یا زمینه خانوادگی کلیه سنگساز دارند توصیه میکند که از مصرف نمک پرهیز کنند چون نمک عاملی است که به ساخته شدن سنگهای کلسیمی کمک میکند. برخی از تحقیقات نشان میدهد که غذاهای پر چاشنی مثل کاری و فلفل نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند. این امر از طریق مشاهده آداب غذایی فیجی قابل اثبات است. افراد این منطقه معمولا از خوراکهای بیطعم و شیرین استفاده میکنند و بیماری سنگ کلیه به ندرت در آنها دیده میشود. در حالی که مردم هندوستان که از غذاهای تند و کاریدار استفاده میکنند معمولا از سنگ کلیه رنج میبرند. نوشیدن آب زیاد هم یکی از عوامل پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه است.تا پیش از سال ۱۹۸۰ برای برداشتن سنگ کلیه از عملهای جراحی ماژور استفاده میشد اما امروز درمان از طریق اشعههای مافوق صوت انجام میشود. |
| سارا هاشمی نیک |
در این بیماری کلیه ها معمولا مملو از کیست های مدور با دیواره نازک می باشند که با فشار به بافت های مجاور خود و ایجاد انسداد موضعی از عملکرد طبیعی کلیه ها جلوگیری می نمایند. علایم این بیماری عمدتا در دهه های سوم و چهارم زندگی شروع می شود. درد پهلوها شیوع فراوان دارد. علایم شایع دیگر شامل وجود خون در ادرار به ویژه متعاقب ضربه و ادرار کردن به دفعات متعدد می باشد. در تعدادی از بیماران علایم سنگ کلیوی نیز ممکن است مشاهده شود. معمولا کلیه ها نا متقارن و قابل لمس اند و حاوی برجستگی های متعدد می باشند به تقریب در سه چهارم بیماران ازدیاد فشار خون ایجاد می شود واین بیماران معمولا به سوی نارسایی مزمن کلیه پیش می روند. در اثر دست کاری ها و تشکیل سنگ کلیوی در این بیماران، عفونت ادارای ایجاد می شود که زنان را بیشتز ار مردان گرفتار می کند. به علت دفع خون در ادرار، احتمال وقوع کم خونی ناشی از اتلاف خون وجود دارد. نارسایی مزمن کلیوی می تواند به دنبال عفونت و انسداد ادراری به علت وجود لخته و سنگ به وجود آید. در حد ود سی درصد بیماران کیست هایی در کبد دارند که ممکن است بی علامت باشد و یا ایجاد درد نماید چنین کیست هایی ممکن است در سایر اعضا مثل ریه ها، طحال و لوزالمعده نیز به وجود آیند. این بیماران را بایستی در مقابل آسیب های کلیوی احتمالی مثل ضایعات حاصل از داروهای ضد درد، انسداد، عفونت ادراری، مواد دارای اثر سمی روی کلیه و افزایش فشار خون محافظت کرد.
نوع نوزادی این بیماری، در زمان تولد و با وجود کلیه های بزرگ، نارسایی کلیه و نقص تکاملی در مجاری صفراوی داخل کبدی خود را نشان می دهد. نوع کودکی معمولا بدون علامت است ولی ممکن است با اختلالهای کبدی همراه باشد. در دو مورد اخیر نیز نارسایی کلیوی بارها ایجاد می شود.
|
پیشگیری از عفونتهای مجاری ادراری
|
برای پیشگیری از ابتلا به عفونتهای مجاری ادرار این توصیهها را به کار بندید: ▪ هر روز مقدار زیادی آب بنوشید. ▪ نگذارید که مثانهتان بیش از حد پر شود یا تخلیه آن را بیش از حد به تاخیر نیندازید. ▪ به جای حمام گردن در وان، دوش بگیرید. ▪ قبل و بعد از آمیزش دستگاه تناسلی را بشویید. ▪ زنان نباید از اسپریها یا محلولهای شستشویی استفاده کنند که پیشابراه را تحریک میکنند. ▪ زنان باید در توالت شستشو را از جلو به عقب انجام دهند، تا باکتریهای اطراف محل دفع مدفوع پیشابراه را آلوده نکنند. |
| همشهری آنلاین |
|
|
|
پیوند کلیه
|
| ●● دو نوع پیوند کلیه وجود دارد: ● پیوند کلیه از اهدا کنندگان زنده در پیوند کلیه از اهدا کنندگان زنده، کلیه توسط یکی از بستگان یا افراد غریبه اهدا شده و به شما پیوند میشود. مناسبترین اهدا کننده اعضای فامیل نزدیک شما هستند. گاهی اوقات همسر، بستگان دور یا دوستان میتوانند اهدا کننده کلیه باشند. باید گروه خونی و بافت اهدا کننده و گیرنده منطبق باشند. آزمایشات و بررسی های کاملی برای سلامت اهدا کننده و کلیه اهدایی صورت میگیرد. افرادی که کلیه اهدا میکنند در ادامه عمر خود از زندگی طبیعی بهرمند میباشند. پیوند کلیه از اهدا کنندگان زنده با موفقیت ٩٠ تا ٩٥% همراه است. این بدان معنی است که پس از یکسال ٩٠ تا ٩٥ نفر از هر ١٠٠ نفر پیوندی سالم و فعال هستند . ● پیوند کلیه از جسد پیوند کلیه از اهدا کننده جسد شیوه دیگر پیوند کلیه است. در این روش، کلیه سالم از فردیکه دچار مرگ مغزی شده است برداشت و پیوند زده میشود. قبل از اینکه اعضای یک جسد برای یک پیوند برداشت شوند بررسی ها و آزمایشات کاملی در جهت تأیید سلامت اعضای اهدایی انجام میگیرد. علاوه بر این موضوع، رضایت خانواده متوفی نیز ضروری است. پس از انجام آزمایشات گوناگون، شما در لیست انتظار قرار میگیرید تا زمانی که یک کلیه سازگار با شما پیدا شود. پیش بینی مدت زمان انتظار ممکن نیست، بهدلیل اینکه وابسته به تعداد کلیههای اهدایی و انطباق احتمالی هر یک با شما میباشد. پیوند اعضا از جسد با موفقیت ٨٠ تا ٨٥% همراه است. ● جراحی پیوند جراحی پیوند معمولا ٢ تا ٤ ساعت بطول میانجامد. کلیه جدید و حالب (لوله ایکه ادرار را از کلیه به مثانه منتقل میکند) در لگن شما قرار داده میشود. آنها به روش جراحی به مثانه و عروق خونی متصل میشوند کلیههای قدیمی شما برداشته نمیشوند مگر آنکه آنقدر بزرگ شده باشند که فضایی برای کلیه جدید نمانده باشد و بهطور مزمن دچار عفونت باشند. برای چند روز یک سوند در مثانه برای تخلیه ادراری که توسط کلیه جدید ساخته میشود، قرار میدهند. گاهی اوقات لولهای نیز برای تخلیه ترشحات قرار داده میشود. در بعضی موارد نیاز است تا زمانی که کلیه جدید شروع به فعالیت کند چند جلسهای نیاز به دیالیز داشته باشید. مایعات و داروها بهطور وریدی تجویز میشوند. آزمایشات گوناگون برای تایید عملکرد مطلوب کلیه جدید و بررسی علائم رد پیوند انجام میگیرد. |
● پیوند کلیه چیست ؟
▪ پیوند عملی است که طی آن ، فردی که کلیه های خودش از کار افتاده است ، یک کلیه جدید دریافت می نماید .
● آیا پیوند کلیه انواع مختلفی دارد ؟
▪ بله . دو نوع پیوند کلیه وجود دارد : پیوند کلیه ای که از دهنده زنده گرفته شده و پیوند کلیه ای که از دهنده های غیر منسوب که دچار مرگ مغزی شده اند ، گرفته شده است . دهنده زنده ممکن است یکی از اعضاء خانواده ، فامیل ، دوستان نزدیک یا همسرتان باشد و در بعضی موارد ، دهنده غریبه ای است که دوست دارد یکی از کلیه هایش را به کسی که به پیوند کلیه نیاز دارد ، اهداء کند .
● چگونه می توانم فرآیند پیوند کلیه را شروع کنم ؟
▪ پزشک شما می تواند درباره فرآیند پیوند به شما توضیح دهد یا شما را برای بررسی بیشتر به یک مرکز پیوند ارجاع دهد .
● رد پیوند (rejection ) چیست ؟
▪ مهم ترین عارضه ای که ممکن است بعد از پیوند اتفاق بیفتد ، پس زدن کلیه است . سیستم ایمنی از بدن در برابر حمله عوامل خارجی مثل باکتری ها محافظت می نماید . این سیستم دفاعی بافت پیوندی را به عنوان یک بافت بیگانه شناسایی کرده و طوری عمل می کند تا این " مهاجم بیگانه " را از بین ببرد .
بنابراین برای پیشگیری از پس زدن کلیه جدید ، لازم خواهد بود که هر روز داروهای خاصی مصرف کنید . بیشتر بیماران عمدتا ۳ نوع دارو مصرف می کنند . سیکلوسپورین وسیرولیموس یکی از مهم ترین آنهاست . علاوه بر آن ، به احتمال زیاد نوعی استروئید و داروی سومی مثل سل سپت ( cellcept ) یا ایمورا ن مصرف خواهید کرد. در هر دوره رد پیوند لازم است که داروهای دیگری نیز مصرف کنید . آزمایشات منظم در مرکز پیوند ، به شما کمک خواهد کرد تا فرآیند رد پیوند به موقع شناسایی و درمان شود .
● داروهای پیوند چه عوارضی دارند ؟
▪ داروهای ضد رد پیوند عوارض جانبی بسیار زیادی دارند چون سیستم ایمنی بدن را سرکوب می نمایند . خوشبختانه این عوارض معمولا در بیشتر بیماران قابل کنترل می باشند . اگر عوارض جانبی ایجاد شوند ، تغییر دوز یا تغییر نوع دارو به درمان آنها کمک می کند . برخی از شایع ترین عوارض جانبی این داروها عبارتند از : فشار خون بالا ، افزایش وزن و حساسیت به عفونت ها و تومورها . ممکن است لازم باشد برای کنترل فشار خون ، پیشگیری از بروز زخم های گوارشی و عفونت ها داروهای دیگری نیز مصرف کنید .
● آیا بعد از پیوند هم لازم است که رژیم غذایی خاصی داشته باشم ؟
▪ درپیوند کلیه مثل سایر روش های درمانی نارسایی کلیه ، اغلب لازم است که رژیم غذایی خاصی رعایت شود . اگر قبلا دیالیز شده باشید ، در می یابید که این رژیم غذایی جدید نسبت به قبل ، محدودیت کمتری دارد . مدت زمانی که شما باید این رژیم را رعایت کنید ، متفاوت است . پیشرفت شما به دقت پی گیری خواهد شد و پزشکتان در صورت لزوم رژیم غذایی تان را تغییر خواهد داد .
● چه کار های دیگری باید انجام دهم ؟
▪ باید با مطالعه و صحبت با پزشکان ، پرستاران و بیمارانی که قبلا پیوند کرده اند ، معلومات خود را افزایش دهید .
كلیهها در این حالت همچنین نمیتوانند به طور موثر مواد زائد را از بدن خارج كنند.
بیماری كلیه در صورت عدم درمان میتواند باعث بالا رفتن فشار خون شود، به بیماری قلبی بینجامد، و استخوانها را ضعیف كند.
شروع نارسایی كلیه ممكن است با عواملی مانند دیابت،سابقه خانوادگی بیماری كلیه یا فشارخون بالا ارتباط داشته باشد.
سالمندان و برخی از گروههای قومی در معرض خطر بیشتر بیماری مزمن كلیوی هستند.
اندازهگیری فشار خون و میزان كراتینین ادرار و خون به تشخیص بیماری مزمن كلیوی كمك میكنند. تشخیص زودرس برای پیشگیری از نارسایی نهایی كلیوی و نیازمندشدن به دیالیز و پیوند كلیه نقش بسیار مهمی دارد.