صبر در نهج البلاغه
16. آن چه بردبارى مى آورد
الحلم و الاناة توأمان ينتجهما علوّ الهمة.
بردبارى و وقار دو همراهند كه نتیجه بلندهمتى هستند.16
17. تمرين بردبارى
ان لم تكن حليما فتحلّم؛ فانه قلّ من تشبه بقوم الا أوشك أن يكون منهم.
اگر بردبار نيستى خويشتن را بردبار جلو ده ؛ زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيه گروهى كند و به زودى يكى از آنان نشود.17
18. تباه شدن اجر صبر
ينزل الصبر على قدر المصيبة. و من ضرب يده على فخذه عند مصيبته، حَبطَ عمله.
صبر و شكيبايى به اندازه مصيبت نازل شود و كسى كه دستش را به هنگام مصيبت (از روى ناشكرى) بر زانو زند، اجرتش تباه گردد.18
19. صبر آزادگان
من صبر صبرَ الاحرار، و الا سلا سلوّ الاغمار.
هركه (در حوادث) شكيبايى مى كند چون آزادگان صبر كند (اجر برد) وگرنه چون جاهلان مصيبت را فراموش كند و (اجرى ندارد).19
20. خطر بى تابى
من لم ينجه الصبر أهلكه الجزع.
هر كس كه شكيبايى نجاتش ندهد، بى تابى اش نابودش كند.20
21. دو گونه صبر
الصبر صبران: صبر على ما تكره، و صبر عما تحب.
صبر بر دو گونه است: صبر بر پيشامدى كه كراهت دارى و صبر بر ترك چيزى كه دوست دارى.21
22. حلم و عقل
الحلم غطاء ساتر، و العقل حُسام قاطع، فاستر خلل خُلقك بحلمك، و قاتل هواك بعقلك.
حلم پرده اى پوشنده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيب هاى اخلاقى ات را با حلم بپوشان و هوس هاى سركشت را با عقل از بين ببر.22
23. مبارزه با حوادث
الصبر يناضل الحدثان، و الجزع من أعوان الزمان.
صبر مبارزه با حوادث است، و بى تابى خود به (كجروى) زمان كمك مى كند.23
24. صبر و ظفر
لا يعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان.
فرد صبور پيروزى را از دست ندهد گرچه زمان طولانی بگذرد.24
25. نتيجه حلم
أول عوض الحليم من حلمه أن الناس أنصاره على الجاهل.
اولين نتيجه اى كه آدم حليم از بردبارى خود به دست مى آورد، اين است كه مردم ياوران اويند در برابر نادان.25
26. از پايه هاى ايمان
الصبر منها على أربع شعب: على الشوق و الشفق، و الزهد، و الترقب: فمن اشتاق الى الجنة سلا عن الشهوات؛ و من أشفق من النار اجتنب المحرمات؛ و من زهد فى الدنيا استهان بالمصيبات؛ و من ارتقب الموت سارع الى الخيرات.
صبر از پايه هاى ايمان است و بر چهار شعبه است: اشتياق، ترس، زهد و انتظار، هر كس مشتاق بهشت است، از شهوات و خواهش هاى نفسانى دوری می کند و هر كس از آتش دوزخ بهراسد از محرمات دورى كند، هر كس در دنيا زهد ورزد مصيبت ها را سبك شمرد، هر كس كه منتظر مرگ باشد به سوى نيكى ها بشتابد.26
27. ايمان و صبر
عليكم بالصبر! فان الصبر من الايمان كالرأس من الجسد، و لا خير فى جسد لا رأس معه، و لا فى ايمان لا صبر معه.
بر شما باد به صبر و شكيبايى؛ زيرا صبر براى ايمان چون سر است براى تن، تنى كه سر ندارد هيچ خيرى ندارد، ايمان بى صبر هم هيچ فايده اى ندارد.27
28. دهان بند بى خرد
الحلم فدام السفيه.
بردبارى، دهان بند بى خرد است.28
29. صبر و دليرى
الصبر شجاعة.
صبر، شجاعت و دليرى است.29
30. فضيلت حلم
الحلم عشيرة.
حلم و بردبارى، قوم و عشيره است.30