زیارتی از جنس حماسه !
بنا به نقل تاریخ، جابر بن عبدالله انصاری در چهلمین روز بعد از واقعه عاشورا، به همراه عطیه، خود را به کربلا رساند و مشرّف به عنوان اولین زائر امام حسین علیه السلام گردید. در روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام نیز به زیارت اربعین توصیه شده است. بنابراین اربعین هر سال فرصت مغتنمی است که درباره زیارت اولیای خدا به طور کلی و زیارت امام حسین علیه السلام به طور خاص بیندیشیم.
سفری پر از ترس و سختی برای زیارت دوست
زیارت امام حسین علیه السلام از همان ابتدا تا کنون با مشکلات فراوانی همراه بوده است. جابر بن عبدالله به رغم سالخورده بودن و با وجود خطر فراوان از ناحیه حکومت یزید قدم در راه زیارت گذارد. بعد از او نیز سختی و ترس قرین راهپویان قبر آن حضرت بوده است.
در کتاب کامل الزیارات آمده که امام صادق علیه السلام از محمد بن مسلم پرسید: آیا به قبر حسین علیه السلام می‌روی؟ گفتم آری، اما با ترس فراوان. امام فرمود: چه کاری از این کار برتر می‌تواند باشد؟ ثواب این کار به اندازه ترس آن است و هرکس در حال انجام این کار متحمل ترس شود، خدا در آن روز که مردم نزد رب العالمین به پا می‌خیزند (قیامت) وحشت او را آرام می‌کند و با مغفرت خدا از سفرش باز می‌گردد و ...(1)
از این حدیث در می یابیم که زیارت امام حسین علیه السلام حتی در زمان امام صادق علیه السلام که دشمنان بنی امیه بر سر کار آمده بودند نیز پر از سختی و ترس سیاسی بوده است. آقای عبدالجواد کلیدار، خلاصه‌ای از وقایع پرفراز و نشیب شهر کربلا را در کتاب "تاریخ کربلا و حائر حسینی" گرد آورده است که در این نوشته از آن بهره بسیار برده‌ایم.
با نگاه به تاریخ زیارت امام حسین علیه السلام تا به حال در می‌یابیم که نه تنها قیام آن حضرت، بلکه زیارت آن حضرت نیز یک حماسه است. برای کسانی که نیتشان از زیارت، حسینی شدن است، زیارت همواره با سختی‌ها و ترس هایی همراه بوده است اما هرگز آنان را از راه خود منصرف نکرده است. نیتی حماسی در راهی آکنده از سختی و ترس برای هدفی خدایی.
حرم در آتش کینه کوردلان
بنی امیه که خود سبب واقعه عاشورا شده بودند از ترس فروریختن پایه‌های حکومتشان به قبر امام حسین علیه السلام تعرض نکردند، لذا قبر مطهر دارای بارگاه گردید. بعد از آنها، منصور دوانیقی نخستین کسی بود که دستور ویرانی حرم حسینی را صادر کرد. بعد از او هارون الرشید و متوکل عباسی نیز چنین ننگی را برای خود خریدند.
به جز این موارد، از گذشته تا کنون زائران بسیاری در راه زیارت کشته شده اند. غارتگران مختلفی به اموال و خزانه حرم دستبرد زده‌اند و نیز وقایع مشکوکی مثل آتش سوزی و فروریختن سقف نیز در حرم حسینی رخ داده است.
در دوران نزدیک به ما کربلا توسط وهابیون محاصره شد. در آن روز بسیاری از مردم برای زیارت نجف خارج شده بودند که وهابیون به شهر و به حرم حمله کردند. بسیاری از مردم را کشتند و به حرم آسیب رساندند و با انبوهی از اموال که از خزانه حرم غارت کرده بودند، به زادگاه خود در عربستان بازگشتند.
تعرض به حرم مطهر تا دوران خیلی نزدیک نیز ادامه پیدا کرده است. در قرن اخیر در جریان انتفاضه مردم عراق، کربلا خاطره حمله صدام به حرم را به یاد دارد. هرچند در بازسازی‌های حرم، این خرابی ها بازسازی شده است، آثاری از این جنایت هنوز در داخل حرم باقی و نشان گذاری شده است.
بعد از سقوط صدام و ورود آمریکا تا حال حاضر بمب‌گذاری در مسیر و نیز در اطراف حرم حسینی وجود دارد؛ اما عزم زائران آن حضرت در آن راه را سست نکرده است.
دشمنی با زیارت باعث دوری دوستان نشد
با نگاهی به تاریخ کربلا در می‌یابیم که حرم حسینی از همان ابتدا مورد توجه خاص دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام بوده است. دوستانی که حاضر می شدند و می شوند که خطرها و هزینه های فراوانی تا سر حدّ جان خود در راه زیارت اباعبدالله علیه السلام بپردازند و دشمنانی که هرچه تلاش کردند نتوانستند شعله محبت زیارت را خاموش کنند.
جالب آنکه محبت زیارت امام حسین علیه السلام حتی در میان اطرافیان آن ظالمان نیز وجود داشت و این امر نشان دهنده عمق تمایل جامعه اسلامی به حرم مقدس حسینی است. مثلاً هارون الرشید که از توجه مردم به کربلا و نظم و سامان داشتن آن حرم جانش به لب آمده بود، مدیر حرم را احضار کرد. سرانجام معلوم شد که او از طرف امّ موسی (مادر مهدی خلیفه عباسی) به خدمت در آنجا گماشته شده بود و حقوقی هم برای او تعیین گردیده بود!(2)
حکایت دیگر آنکه متوکل عباسی در شعبان سال 233، در زمانی که مست بود، سراغ آوازه خوانش را گرفت. او را نیافتند. بعد از پیگیری و بازجویی معلوم شد که مخفیانه به زیارت امام حسین علیه السلام رفته بوده‌است. این واقعه سبب اولین تخریب حرم حسینی در زمان او گردید.(3)
متوکل حتی دستور داد که آن حوالی را شخم بزنند و کشاورزی راه بیندازند (تا از حالت زیارتگاه خارج شود). او بر تمام راه- های ورود به آن منطقه نگهبان گمارد تا زائران دستگیر و به نزد او ببرند. او سه بار دیگر نیز گستاخی کرد و در طول سلطه خود در سالهای233و 236و 237و 247 جمعا چهار مرتبه حرم حسینی را تخریب نمود.
جالب توجه آنکه این تخریب ها نشان می‌دهد که مردم هر بار که حرم تخریب می شد، آن را از نو می ساخته و آباد می کرده اند.
یکی از زائران امام حسین علیه السلام در آن ایام می‌گوید:
روزها خود را مخفی می‌کردیم و شب ها حرکت می‌کردیم. نیمه شب از میان دو نفر نگهبان مسلح که در خواب بودند گذشتیم تا به حدود قبر رسیدیم ولی آن را پیدا نمی‌کردیم تا اینکه بالاخره قبر برایمان معلوم شد و صندوق آن را سوخته یافتیم و بر قبر آب بسته بودند به گونه‌ای که محل سنگ قبر در آب رفته بود و آنجا دارای چنان عطری بود که من و دوستم هرگز مانندش را استشمام نکرده بودیم. بر روی آن چند نشانه قرار دادیم و بعد از اینکه متوکل کشته شد با سادات و شیعیان آمدیم و آنجا را آباد کردیم.(4)
متوکل عباسی بغض شدیدی به امام علی علیه السلام و خاندان او داشت (5) اما فشار مردم برای زیارت امام حسین علیه السلام گاه امثال او را نیز تسلیم می‌کرد. در زمان او خبر رسید که جمع زیادی از مردم در سرزمین نینوا برای زیارت جمع شده‌اند. لشکری نظامی برای پراکنده کردن آنها فرستاد اما مردم گفتند بدون زیارت برنخواهیم گشت حتی اگر تا آخرین نفرمان هم کشته شویم. سرانجام متوکل عقب نشینی کرد.(6)
با نگاهی به تاریخ کربلا در می‌یابیم که حرم حسینی از همان ابتدا مورد توجه خاص دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام بوده است. دوستانی که حاضر می شدند و می شوند که خطرها و هزینه های فراوانی تا سر حدّ جان خود در راه زیارت اباعبدالله علیه السلام بپردازند و دشمنانی که هرچه تلاش کردند نتوانستند شعله محبت زیارت را خاموش کنند
زیارت به مثابه یک حماسه
نگاه به تاریخ زیارت امام حسین علیه السلام تا به حال در می‌یابیم که نه تنها قیام آن حضرت، بلکه زیارت آن حضرت نیز یک حماسه است. زائران از راه‌های دور و نزدیک، خود را به کنار قبر ایشان می‌رسانند و برخی نیز به احترام امام و برای رعایت تواضع به پای پیاده این راه را طی می‌کنند. برای کسانی که نیتشان از زیارت، حسینی شدن است، زیارت همواره با سختی‌ها و ترس هایی همراه بوده است اما هرگز آنان را از راه خود منصرف نکرده است. نیتی حماسی در راهی آکنده از سختی و ترس برای هدفی خدایی.
از زیارت حسینی تا نهضت مهدوی
قیام امام حسین علیه السلام مانند روز غدیر و ظهور امام مهدی علیه السلام، نقطه عطف تاریخ اسلام است. در حقیقت شهادت امام حسین علیه السلام است که سرانجامی از جنس ظهور مهدی موعود دارد و میان نهضت حسینی و نهضت مهدوی پیوند محکمی برقرار است.
همه گیر شدن زیارت حسینی در دوران ما و توجه به واقعه عاشورا توسط رسانه‌های جمعی دنیا نوید بخش نزدیک بودن دوران ظهور است. دورانی که فرزند حسین علیه السلام خود را معرفی و با فرزندان معنوی یزیدیان خواهد جنگید و یاورانی از جنس یاوران حسین علیه السلام او را یاری خواهند کرد.
پی نوشت:
1) کامل الزیارات،ص275.
2) تاریخ طبری، ج8، ص356.
3) مقاتل الطالبیین، ص478.
4) همان،ص479.
5) الکامل فی التاریخ، ج7، ص55.
6) امالی شیخ طوسی، ص 328.
