ارزش فراگیری علم در شب قدر
در شبهاى قدر چيزى بهتر از فراگيرى علوم الهى، گفتن و شنيدن معارف دين نيست. تشكيل يا شركت در برنامه‌هايى مانند جلسه تفسير يا حديث يا احكام، كه خود سعادت و توفيقى است؛ و اگر چنين برنامه‌اى نداشت، امر به معروف و نهى از منكر داشته باشد و اگر نتوانست لااقل ذكر بگويد.
يكى از بهترين و مهمترين كتابهاى فقه اماميه، كتاب «جواهر» است كه مؤلف بزرگوارش در طى سى سال آن را نوشت. در پايان اين كتاب مرقوم فرموده كه خداى متعال چنين مقرر كرد تا امشب كه شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان است، اين كتاب به پايان برسد. شب بيست و سوم كه از تمام شبهاى ماه مبارك رمضان و از شب بيست و يكم و نوزدهم نيز أفضل است، اين فقيه نامور مشغول نوشتن كتاب فقه بوده است.
چيزى بالاتر از عالِم شدن و آگاه شدن نيست. علم است كه زمينه‌اى براى رسيدن انسان به «عقل» مى‌شود؛ انسان عاقل هم آسوده است و هرگز در عذاب نخواهد بود.
مأخذ: (حكمت عبادات، ص 158)
اهمیت معنوی شب و شب زنده داری
اگر رسول خدا (صلّى الله عليه و آله و سلّم) يك شبه راه قرآن را پيمود، و خزينه الهى را بازديد كرد، شاگردان آن حضرت نيز با پيمودن راه آن انسان كامل و بزرگ مى‌توانند بسيارى از معارف قرآنى و جهان‌بينى را يك‌شبه بفهمند و بيابند.
بخش مهمّى از فيوضات معنوى و الهى، طبق بيان قرآن كريم، در شب افاضه شده است. تنزّل قرآن در شب پربركت و مبارك قدر است «إنّا أنزلناه فى ليلة القدر»(١)، «إنّا أنزلناه فى ليلة مباركة»(٢)، إسراء و معراج انسان كامل نيز در شب است: «سُبْحَانَ الَّذِى أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِى بَارَكْنَا حَوْلَهُ»(٣).
موساى كليم (عليه‌السّلام) نيز شبانه در محضر خداوند به ضيافت و مهمانى مى‌رود. «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً»(٤) چهل شب، مهمان خداوند بود و از فيوضات الهى بهره‌مند گرديد، كه تورات نيز از آن جمله است. گرچه انسان در روز، هم در محضر خداست ولى فيض شب، بهره خاصّى است كه نصيب انسان مى‌شود. حضور و توجّه و تمركز انسان در شب زياد است و همين سبب قوت و ازدياد فيض مى‌شود.
نشئه زنده‌دارى شب و مناجات و دعا و خضوع شب، نشئه خاصى است كه با خضوع و مناجات و ذكر روز فرق دارد «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِى أَشَدُّ وَطْأً وَأَقْوَمُ قِيلاً»(٥) و به همين جهت است كه خداوند به رسول خود فرمود: «وَمِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَّحمُوداً»(٦) سحرخيز باش و شب را از دست مده؛ زيرا كه نافله شب، خضوع و حضور شب، بعثت تازه‌اى است براى تو و اگر مى‌خواهى كه به مقامى والا و محمود مبعوث شوى، شب را رها نكن.
(١) سوره قدر، آيه ١.
(٢) سوره درخان، آيه ٣.
(٣) سوره إسراء، آيه ١.
(٤) سوره اعراف، آيه ١٤٢.
(٥) سوره مزمّل، آيه ٦.
(٦) سوره إسراء، آيه ٧٩.
مأخذ: (قرآن در قرآن، صفحات ٨١ و ٨٢ و ٨٣)
بهترین ره آورد شب قدر
بهترين ره‌آورد شب قدر، توسط فرشتگان آسماني، سلامت از آسيب رخدادهاي ناگوار و گزند وسوسه‌ي ابليس، يا اَمارت و فرمانروا‌يي نفس اَمّاره‌ي به سوء است، از اين رو زنده‌داران شب قدر از چنین نعمت و‌يژه كه جزو ارزشمندتر‌ين زاد راه ملائكه است، طرفي مي‌بندند: "سلامٌ هي حتي مطلع الفجر
نزول فرشتگان در شب قدر
از مشخصات بارز شب قدر همانا نزول فرشتگان در آن شب است: "تنزل الملائكة والرُوح فيها بإذن ربّهم من كلّ أمرٍ * سلام...". با توجه به آنچه كه گذشت نزول فرشته، اختصاص به شب قدر ندارد، بلكه آنان جهت انجام مأموريت‌هاي محوّله مدام در حال رفت و آمد به زمين هستند. آنچه كه شب قدر را از اين جهت ممتاز مي‌كند، نزول استثنايي و ويژه‌ي فرشتگان در آن شب است؛ زيرا ظاهر قرآن اين است كه تمام فرشتگان مربوط به كارهاي زمين و اهل زمين در آن شب نازل مي‌شوند. روح
كه همان جبرئيل يا فرشته‌اي بزرگتر از اوست نيز در آن شب نازل می شود. مأموريت همه‌ي اين فرشتگان آن است كه تمام امور مربوط به يك سال را در آن شب بر انسان كامل كه امام معصوم عصر است عرضه كنند.
شب قدر و نزول بي‌مانند فرشتگان
يكي از مصاديق بارز و آشكار نزول وحي و تنزل فرشته بر ائمه‌ي اطهار (عليهم‌السلام) وقايع شب قدر است. از اين رو به پيروان خود فرمودند:
با سوره‌ي مباركه‌ي قدر بر امامت ما احتجاج كنيد و بدانيد كه در بحث و استدلال پيروز مي‌شويد؛ چون پس از رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) حجّت خدا بر خلق او همين سوره است. اين سوره سَروَر دين و بزرگترين دليل مذهب شما و نهايت دانش ماست؛ قال أبو جعفر عليه السلام: "يا معشر الشيعة! خاصِموا بسورة "إنّا أنزلناه" تفلِجوا، فوالله إنّها لحجة الله تبارك وتعالي علي الخلق بعد رسول الله صلّي الله عليه و آله وإنّها لسيِّدة دينكم وإنّها لغاية علمنا..."(1).
نحوه‌ي استدلال را اين‌گونه آموخته‌اند كه به منكران امامت ما بگوييد: آيا با رحلت نبي اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) شب قدر هم از بين رفت يا باقي است؟ قطعاً بايد بگويند باقي است
اگر هر سال شب قدر دارد و ملائكه در آن نازل مي‌شوند و اسرار سالانه: "من كل أمر" را با خود مي‌آورند، اولا ً، بر چه كسي نازل مي‌شوند؟ ثانياً، چرا اين اسرار را مي‌آورند؟ آيا مي‌آورند كه به كسي بدهند يا مي‌آورند كه برگردانند؟ اگر مي‌آورند كه برگردانند، چرا آوردند و چرا نازل شدند؟ و اگر مي‌آورند كه به كسي بدهند آن فرد كيست؟ ناچار بايد بگويند انسان كامل هر عصري كه وليّ آن عصر است محل نزول ملائكه و ميزبان آنان است و ملائكه، اسرار سالانه را مي‌آورند تا به او بدهند.
نزول ملائكه در شب قدر و شرف‌يابي‌شان به حضور امام معصوم (عليه‌السلام) آن قدر زياد است كه در روايتي از امام باقر (عليه‌السلام) آمده است:
تمام ملائكه در شب قدر به دور ما طواف مي‌كنند؛ قال أبوجعفر عليه السلام: "إنّ الملائكة يطوفون بنا فيها"(
چون بركت و منزلت ليله‌ي مباركه‌ي قدر، مرهون بركت و ارج قرآن كريم است، اگر انساني طبق معيارهاي ياد شده به مقدار ميسورْ قرآن را شناخت، از شب قدر نيز آگاه خواهد شد و آن را ادراك مي‌كند؛ زيرا شناخت فرعْ بعد از شناخت اصل، سهل است و شايد سرّ اختلاف نصوص در تعيين ليله‌ي قدر، به اختلاف درجات تقدير برگردد يا به اختلاف احوال سالكان شاهد كه هركدام به نوبه‌ي خود، گاهي در معرض نفحه‌ي قدس قرار گرفته و در آن فرصت از قرآن بهره مي‌برند و در آن ظرف، ليله‌ي قدر مشهودشان مي‌گردد.
لذا صاحب فتوحات مي‌گويد: شب قدر در طيّ سال دور مي‌زند؛ زيرا من گاهي او را در ماه شعبان ديدم و گاهي در ماه ربيع و زماني در ماه رمضان يافتم و اكثر فرصتهايي كه او را مي‌ديدم، همانا ماه رمضان و در دهه‌ي آخر او بود و يك بار او را در دهه‌ي دوم رمضان در غير شب وتر يافتم؛ چنان‌كه كه در شب وتر هم مشاهده نمودم: "...فأنا علي يقين من أنها تدور فى السنة فى وتر و شفع من الشهر الذى تري فيه...".
هر اندازه سالك از حقايق قرآن آگاه گردد، به همان اندازه از فيوضات ليله‌ي قدر بهره‌مند مي‌شود؛ زيرا درجات نهايي شب قدر تعيين نشد؛ بلكه فقط افضل بودن او از
هزار ماه بيان شد؛ "ليلة القدر خير من ألف شهر..." و خداوند آن را برتر از هزار ماه قرار داد؛ نه برابر آن و مقدار برتري آن را هم روشن
چرا سوره قدر را شناسنامه اهلبيت(عليهم‌السلام) مينامند؟
يكم. عترت طاهر همتاي قرآن حكيم است.
دوم. فرشتگان در شب قدر، امور تقدير شده را به همراه خود نازل مي‌كنند.
سوم. مهبط ملائكه براي دريافت گزارش مقدرات سالانه، امام معصوم(عليه‌السلام) است.
چهارم. شب قدر تا قيامت، در هر ماه مبارك وجود دارد، بنابراين سوره قدر ميتواند بخشي از هويّت آلطاها و اهل ياسين(عليهم‌السلام) را معرّفي كند.
