شيعه معتقد است که در حال نماز بايد بر زمين يا آنچه که از آن ميرويد (مشروط به آن که خوردني يا پوشيدني نباشد) سجده کرد؛ و سجده بر غير اين دو در حال اختيار صحيح نيست. در حديثي که از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم روايت شده و اهل سنت نيز آن را نقل کردهاند، به اين مطلب تصريح شده است که سجده بايد بر زمين باشد: «و جعلت لي الأرض مسجدا و طهورا»
زمين، سجدگاه و مايه پاکيزگي براي من گرديده است.
سيره مسلمانان در عصر رسول گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم) سجده بر زمين مسجد بود که از سنگريزهها مفروش شده بود. آنان هنگام گرمي هوا که سجده بر سنگهاي داغ مشکل بود، سنگريزهها را به دست ميگرفتند تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنند. جابر بن عبد الله انصاري ميگويد: من نماز ظهر را با پيامبر ميگزاردم؛ مشتي از سنگريزه در دست گرفته و آنها را دست به دست ميکردم تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کند.
پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به يکي از صحابه، که از خاکمال شدن پيشاني دوري جسته بود، دستور دادند و فرمودند: صورت خود را خاکمال کن همچنين اگر احيانا برخي از افراد برگوشه عمامه خود سجده ميکردند، پيامبر آن را از زير پيشاني آنها ميکشيد.
اين احاديث، همگي گواه آن است که در عصر رسول گرامي صلي الله عليه و آله و سلم، وظيفه مسلمانان ابتدا سجده بر سنگ و خاک بوده و آنان هرگز بر فرش و لباس و گوشه عمامه سجده نميکردند. ولي بعدها وحي الهي به پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) ابلاغ کرد که بر حصير و بوريا نيز ميتوان سجده کرد، و روايات بسياري از سجده پيامبر بر حصير و بوريا حکايت ميکند.
امام صادق عليه السلام ميفرمايد: «السجود لا يجوز إلا علي الأرض أو علي ما أنبتت الأرض إلاما أکل أو لبس» سجده تنها بايد بر زمين و آنچه مي¬روياند- جز خوردنيها و پوشيدنيها-انجام گيرد.
البته انس بن مالک مي گويد در مواقع عذر، گاهي برخي از صحابه بر لباس خود سجده ميکردند.
بر اين اساس، شيعهاماميه پيوسته بدين اصل مقيد بوده و صرفاً بر زمين و يا روييدنيهاي غير مأکول و غير ملبوس آن، مانند حصير و بوريا، سجده ميکند؛ و اگر اصرار دارد که حتي الإمکان بر خاک و سنگ يا حصير و مانند آن سجده کند به پاس اين ادله است.
در پايان از ذکر نکتهاي ناگزيريم، و آن اينکه سنگ و خاک «مسجود عليه» است و نه «مسجود له» (بر آن سجده ميشود؛ به آن سجده نميشود). گاه به غلط تصور ميشود که شيعه براي سنگ سجده ميکند! در حاليکه او، بسان همه مسلمانان، تنها براي خدا سجده کرده و به عنوان اظهار خضوع و تذلل در پيشگاه الهي، پيشاني به خاک ميسايد و در دل ميگويد: «أين التراب و ربالأرباب».
