پاسخ سۆالتان را می گیرید!! حتما بخوانید!!

وقتی سخن از بایدها و نبایدهای دین یا همان حلال و حرام به میان می آید انتظار طرح دو دسته سوال می رود:

دسته اول که سوال از چرایی احکام و درخواست دلیل عقلی و علمی برای احکام است را سوالات مشترک بین همه احکام نام نهادیم و در مقالات قبل مانند مقاله «دلیل عقلی برای احکام شرعی» به آنها پاسخ دادیم.

خلاصه آنچه بیان شد این بود:

اگر بپرسند: چرا ما این کار را باید و آن کار را نباید انجام دهیم (این برای ما واجب است و آن حرام)؟ جواب می دهیم چون خدا که خالق و پروردگار ما است چنین فرموده است.

اگر بپرسند: چرا خدا چنین فرموده است (این را حرام و آن را واجب کرده است)؟ جواب می دهیم نمی دانیم.

بله؛ اجمالا این را می دانیم:خداوندی که دانا و حکیم است هیچ دستوری را بی دلیل صادر نمی کند ؛ اما دلیل تک تک بایدها و نبایدها چیست؟ او نگفته است و ما هم نمی دانیم؛ فقط می دانیم که قطعا بی دلیل نیست؛ مانند دستور پزشک که مجموعه ای از بایدها و نبایدها است. ما با اینکه دلیل تک تک دستورهای او را نمی دانیم ولی چون یقین داریم بایدها و نبایدهای او بی دلیل نیست عقل حکم می کند به تمام دستورهای او عمل کنیم. (توضیحات بیشتر را در مقالات قبلی مطالعه بفرمایید.)

دسته دوم سوالها، پرسشهای اختصاصی و مربوط به یک موضوع خاص است که در این نوشته برآنیم به سوالهای اختصاصی مربوط به گوشتهای حرام که از سوی خوانندگان محترم مطرح شده است پاسخ دهیم. با این توضیح که سعی شده سوالات کاربران محترم با حفظ محتوا به شکل چکیده سوال مطرح شود.

پاسخ: دلیل حرام بودن خرچنگ و آن دسته از آبزیانی که در اسلام خوردن گوشتشان حرام است؛ دلیل نقلی است؛ نه دلیل عقلی یا همان دلیل علمی تجربی.(توضیح دلیل عقلی و نقلی را در مقالات قبل بخوانید.) ؛ بنابراین حتی اگر ثابت هم شود که خرچنگ نه تنها برای بدن انسان ضرر ندارد بلکه برای آن کاملا مفید هم هست باز خوردن آن حرام خواهد بود.

این را هم باید در نظر داشت که اگر به فرض، علم امروز می گوید خرچنگ هیچ ضرری برای انسان ندارد ممکن است فردا با تحقیقات پیشرفته تری بگوید که در خرچنگ و هر آنچه که خوردنش در اسلام حرام شده ماده ای وجود دارد که برای انسان بسیار مضر است و این احتمال بعیدی نیست. هر چند دلیل ما در این باره، دلیل نقلی است نه تجربی آزمایشگاهی.

پاسخ: پاسخ این سوال در خود آن نهفته است. وقتی گفته می شود در بین آبزیان و حتی دو زیستان فقط ماهی فلس دار حلال است این یعنی آن حیوان آبزی یا دو زیست باید دو شرط داشته باشد اول اینکه ماهی باشد ؛ دوم اینکه فلس داشته باشد. روشن است که خرچنگ با اینکه آبزیست ؛ اما ماهی نیست ؛ یعنی شرط اول را ندارد ؛ پس حرام است. [1]

پاسخ:

1.استنباط حکم شرعی از آیات و روایات نیازمند به دانش و تخصص خاصی است که همه از آن برخوردار نیستند برای همین است که ما موظفیم برای شناخت احکام دین (بایدها و نبایدها) به متخصصین مربوطه مراجعه کنیم.

2.  کارشناس استنباط احکام آنچه که در آیات و روایات آمده است (و نه فقط قرآن) را روشمند به کار می گیرد و تلاش می کند حکم خدا را در آن موضوع خاص از این منابع دینی به دست آورد.

3.بسیار یافت می شود که حکمی در قرآن نیست مانند نجس بودن سگ و یا اگر هست در ظاهر، حکم حلال یا حرام بودن آن کلی است اما وقتی به روایات مراجعه می کنیم پاسخ دقیق معلوم می شود که مثلا سگ هم نجس است و آن حکم به آن شکل کلی که ما فکر می کردیم نبوده است.(نمونه ای در پاسخ چهارم آمده است)

4.       با دقت در ادامه آیه معلوم می شود که این آیه اصلا نمی خواهد بگوید آبزیان حلال هستند یا نه ؛ این آیه مربوط به حاجیان است که در آن دو حکم از احکام احرام بیان شده است: اول اینکه به افراد در حال احرام، اجازه می دهد از دریا صید کنند و بخورند؛ یعنی این کار (صید آبزیان) برای آنها حرام نیست؛ دوم اینکه حق ندارند حیوانات خشکی را صید کنند؛ یعنی این کار (صید حیوانات خشکی) برای آنها حرام است؛ اما اینکه کدام آبزی برای آنها حلال است و کدام حرام در آیه سخنی از آن به میان نیامده است؟ وقتی به روایات مراجعه می کنیم پاسخ روشن می شود و این هم کار کسی است که در این رشته متخصص است؛ برای همین است که می گوییم کار استنباط احکام و فهم این چنینی از آیه و روایات را باید به متخصص دین واگذار کرد و احکام را از او پرسید.

از اینجا پاسخ کسانی که کارشناس نیستند و می گویند ما این حکم (حرمت) را قبول نداریم و به نظر ما حکم فلان گونه است نیز روشن می شود.

همه عقلای عالم قبول دارند که اظهار نظر در هر رشته ای نیازمند تخصص است؛ اما برخی را چه می شود که با قیافه ای اندیشمندانه این اصل عقلی را زیر پا نهاده و با اینکه هیچ سر رشته ای در علم دین ندارند به راحتی به خود اجازه می دهند که در حوزه دین اظهار نظر کنند و بگویند به نظر من این حلال است و آن حرام ؛ داستان وقتی جالب تر می شود که این افراد برای همین اظهارنظرهای غیر کارشناسانه و غیرعقلائیشان مورد تشویق برخی همردیفان خود قرار می گیرند.

پاسخ: معنای آیه شریفه این است: خداوند همانی است که دریا را به خدمت شما درآورد تا از آن، گوشت تازه بخورید. به نظر شما از کجای آیه فهمیده می شود که هر چه در دریا زندگی می کند خوردنش برای انسان حلال است؟ «لحم طری» یعنی گوشت تازه ؛ نه هر گوشتی که در دریا هست. حالا سوال می شود کدام گوشت؟

اهل بیت (علیهم السلام) که بیانگر قرآنند[2] پاسخ ما را می دهند:

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

كُلْ مِنَ السَّمَكِ مَا كَانَ لَهُ فُلُوسٌ وَ لَا تَأْكُلْ مِنْهُ مَا لَیْسَ لَهُ فَلْسٌ ؛ از ماهی ایی می توانی بخوری (بر تو حلال است که بخوری) که فَلس (پولک) داشته باشد و از ماهی ایی که فَلس ندارد نخور (بر تو حرام است که بخوری) [3]

پاسخ: اگر درمان بیماری، فقط به خوردن و یا نوشیدن حرامی وابسته باشد به مقداری که ضرورت دارد خوردن یا نوشیدن آن، مانعی ندارد.

پاسخ:

1. حکم حلال و یا حرام بودن چیزی را فقط خداوند صادر می کند و بس. از این رو اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و دیگر اهل بیت (علیهم السلام) حلال و یا حرامی را بیان کرده اند؛ حکم خدا را بیان کرده اند و نه حکم خودشان را.[4]

2 خداوند متعال که خود، خالق کل شیء است و بر هر چیزی هم که خلق کرده عالم است علمش محدود به حیوانات عربستان نمی شود. پس اگر حکمی را اراده کرد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) آن را بیان کردند آن حکم محدود به مکان و یا زمان خاصی نمی شود و این است معنای جهانی و همیشگی بودن دین اسلام.

3.در حکم مربوط به حیوانات خشکی وقتی گفته می شود این چند حیوان حلال گوشت هستند و بقیه حرام گوشت؛ منظور هر حیوانی است که خدا خلق کرده چه در عربستان باشد چه در استرالیا چه انسان آن را کشف کرده باشد و چه بعدها آن را کشف کند.

پی نوشت ها:

1. میگو با اینکه ماهی نیست اما دلیل نقلی داریم که حلال است ؛ بنابراین خوردن آن جایز است.

2.آیات 44 و 64 سوره نحل

3. من لا یحضره الفقیه 3/323

4.آیات 3-4 سوره نجم و44-46 سوره حاقه