حدیث شماره 29: «كرامت و نقص انسان‏»

حدیث شماره 29: «كرامت و نقص انسان‏»

قيلَ: مَا الْفَضْلُ؟ قالَ حُسَيْنِ بن علىّ (عليه السلام): مُلْكُ اللِّسانِ، وَ بَذْلُ الاْحْسانِ، قيلَ: فَمَا النَّقْصُ؟ قالَ: التَّكَلُّفُ لِما لا يُعنيكَ.

از حضرت سؤال شد كرامت و فضيلت انسان در چيست؟

امام حسين عليه السّلام در پاسخ فرمود: كنترل و در اختيار داشتن زبان و سخاوت داشتن.

سؤال شد نقص انسان در چيست؟ فرمود: خود را وا داشتن بر آنچه كه مفيد و سودمند نباشد.

(مستدرك الوسائل، ج 9، ص 24)

منتظر نظرات و مطالب ارزشمند شما در خصوص این حدیث هستیم ...

آشنایی با طرح روزانه «احادیث امام حسین(علیه السّلام)»

 بزرگ‏ترين و بيش‏ترين گناهان به وسيله زبان انجام مى‏ شود. بعضى از علماى اخلاق، گناهان كبيره ‏اى كه به وسيله زبان انجام مى‏ شود را بيست عدد شمرده ‏اند، گناهانى كه بعضى از آن‏ها شديدتر از زناست! .
 تا زبان اصلاح نشود هيچ كس به هيچ جا نمى ‏رسد.
چرا كه زبان ابزار و وسيله ‏اى است كه در همه جا در اختيار انسان هست؛ امّا ابزار ساير گناهان هميشه در اختيار نيست. و از اين بدتر اين كه متأسّفانه قبح و زشتى گناهان زبان كاسته شده و در برخى موارد از بين رفته است. اگر كسى خداى ناكرده در مسجد بساط قمار پهن كند همه به او اعتراض مى‏ كنند، ولى اگر شخصى غيبت كند، كه بدتر از قمار است، كمتر كسى به او اعتراض مى‏ كند.
بنابراين بايد مواظب زبان خويش، مخصوصاً به هنگام عصبانيّت، حسادت، بروز مشكلات و مصائب باشيم، كه اصلاح زبان مقدّمه اصلاح قلب است.
 

 گناهان زبان در کتاب اخلاق در قرآن- ج‏1-آیت الله مکارم شیرازی:

محقّق بزرگوار مرحوم «فيض كاشانى» در كتاب «المحجّة البيضاء»، و «غزالى» در «احياء العلوم» بحث بسيار مشروحى تحت عنوان گناهان زبان ذكر كرده‏اند، از جمله غزالى بيست نوع انحراف و آفت براى زبان شمرده؛ به اين ترتيب:
1- گفتگو كردن در امورى كه به انسان مربوط نيست (و در سرنوشت او اثر مادّى و معنوى ندارد).
2- بيهوده گويى و پرحرفى‏
3- گفتگو در امور گناه آلود مانند وصف مجالس شراب و قمار و زنان آلوده‏
4- جدال و مراء (منظور از «جدال» جرّو بحث‏هايى‏است كه براى تحقير ديگران انجام مى‏شود، و «مراء» به معنى بحثهايى است كه به عنوان اظهار فضل و برترى جويى است.)
5- خصومت و نزاع و لجاج در كلام‏
6- تكلّف در سخن گفتن و تصنّع در سجع و قافيه پردازى و مانند آن‏
7- بد زبانى و دشنام‏
8- لعن كسى كه مستحقّ لعن نيست‏
9- غنا و اشعار (منظور اشعارى است كه محتواى باطل دارد يا با آهنگ لهوى خوانده مى‏شود.)
10- مزاح و شوخى‏هاى ركيك و زشت‏
11- سخريّه و استهزاى ديگران‏
12- فاش كردن اسرار مردم‏
13- وعده‏هاى دروغين‏
14- دروغ و خبرهاى خلاف گفتن‏
15- غيبت كردن‏
16- سخن چينى (حرف اين را براى آن بردن و ميان دو نفر يا دو گروه نفاق و آشوب بپا كردن.)
17- نفاق در سخن (كه در تعبيرات عربى به چنين كسان ذوللِّسانين گفته مى‏شود؛ مثلًا،در پيش رو چيزى بگويد و در پشت سر چيز ديگر.)
18- مدح نا به جا و ستايش از كسانى كه شايسته ستايش نيستند
19- نسنجيده و بى‏مطالعه سخن گفتن كه غالباً توأم با خطاها و خلافها است‏
20- سؤال از مسائل پيچيده‏اى كه درك آن خارج از توان فكرى سؤال كننده است‏
دقت و بررسى نشان مى‏دهد كه آفات زبان منحصر به آنچه در بالا آمده نيست هر چند بخش مهمّى از آن را تشكيل مى‏دهد؛ و شايد نظر مرحوم فيض كاشانى و غزالى نيز احصاء تمام گناهان زبان نبوده است؛ به همين دليل، موارد ديگرى را مى‏يابيم كه مى‏توان بر آن بيست مورد افزود، مانند موارد دهگانه زير:
1- تهمت زدن‏
2- شهادت به باطل‏
3- خودستايى‏
4- نشر شايعات بى‏اساس و اكاذيب، و اشاعه فحشاء، هرچند به عنوان ذكر احتمال باشد.
5- خشونت در سخن و بى ادبى در كلام‏
6- اصرار بى جا (مانند اصرار بنى‏اسرائيل در مورد گاوى كه مأمور به ذبح آن بودند.)
7- ايذاء ديگران با گفتار، و به اصطلاح نيش زبان زدن‏
8- مذمّت كسى كه سزاوار مذمّت نيست‏
9- كفران و ناسپاسى با زبان‏
10- تبليغ باطل و تشويق بر گناه و امر به منكر و نهى از معروف‏
شايد نياز به توضيح نباشد كه آنچه در بالا آمد نيز تمام گناهان زبان را تشكيل نمى‏دهد بلكه موارد سى‏گانه فوق، قسمت عمده آن است.
ولى ذكر اين نكته نيز لازم به نظر مى‏رسد كه بعضى در اين زمينه افراط كرده‏اند، و گاه براى بالا بردن عدد گناهان زبان، گناهانى كه مربوط به زبان نيست، جزء گناهان زبان شمرده‏اند؛ مانند: اظهار فقر و نادارى، و بدعت و بدعتگذارى در دين، و تفسير به رأى، و جاسوسى و امثال اين امور كه هر يك گناه مستقلّى است؛ و گاه ممكن است با زبان يا قلم و گاه با اعمال ديگر انجام شود؛ و قرار دادن اينها در زمره گناهان ويژه زبان، زياد مناسب به نظر نمى‏رسد؛ زيرا اگر بخواهيم اين گونه محاسبه كنيم تمام گناهان و همه رذائل اخلاقى مانند، ريا، حسد، تكبّر، قتل نفس و زنا، همه اينها را به نوعى مى‏توان با زبان مرتبط كرد.
گاه نيز آمده‏اند يكى از آفات زبان را شاخه شاخه كرده‏اند و هر كدام را عنوان مستقلّى شمرده‏اند، مانند تندى سخن با استاد، تندى سخن با پدر و مادر، صدا زدن به نامهاى زشت و مانند اينها.
به هر حال، بهتر است در اينجا مانند همه جاى ديگر از افراط و تفريط بپرهيزيم هر چند تقسيمات، تغيير مهمّى در اصل بحث ايجاد نمى‏كند.
 

سلام

همونطور که می دونید هیچ انسانی کامل نیست. هرکسی بالاخره یه عیب و نقصی داره. حالا اینکه چطوری و کجا از این عیب و نقصش استفاده کنه بستگی به خودش داره.

 خداوند در وجود انسان قوه عقل و شهوت قرار داده در وجود فرشتگان عقل و در وجود حیوانات شهوت. این بستگی به خودش داره که چطور از این قوه ها استفاده کنه جوری که از حیوان پایی تر بیاد و یا جوری که از ملائکه بالاتر بره. انسان میتونه با تکیه فقط به شهوتش از حیوانات هم پایین تر بیاد و یا تکیه به عقلش از ملائکه بالاتر بره. به هر دو قوه احتیاج داره وگرنه خداوند بِهِش نمی داد خدا هیچ چیز بدی رو در وجود آدمیزاد قرار نداده. ماها از بعضی چیزا استفاده بد می کنیم با زبونمون دروغ میگیم و غیبت می کنیم درحالی که می تونیم ذکر خدا رو بگیم و عبادت کنیم. با دست هامون بی مورد میزنیم تو گوش یه بنده خدایی درحالیکه می تونیم دست یه بنده خدایی رو بگیریم و کمکش کنیم. با پاهامون و تمام اعضای بدنمون می تونیم خطا و اشتباه کنیم یا کارهای خیر و ثواب. چون خداوند قوه اختیار هم به ما داده. درسته سرنوشت ما از قبل تعیین شده ولی قابل تغییر هم هست خود خداوند فرموده با دعا سرنوشت خود را تغییر دهید. می تونیم با کارهای خوب عمرمون طولانی کنیم و با عزت و یا با کارهای بد عمرمونو کوتاه کنیم و با خفت.

انسان هرچی میکشه از دست این زبونشه. ای خدا که اگه بعضیا این زبونو نداشتن میخاستن چیکار کنن. خدا زبون داده که ما غیبت کنیم؟ یا تهمت بزنیم یا زخم زبون. خداوند از هرچی روی کره زمینه تو بدن آدم قرار داده اینو دانشمندان کشف کردن. برای هرکدومشم طرز استفاده قرار داده. یک کتاب بزرگ برای راهنما ( که همون کتاب قرآنه ) و راهنماهای بسیاری از جمله پیامبران و امامان و اولیاء خودشو برای راهنمایی استفاده از این نعمت ها. پس اینکه ما بگیم نمی دونستیم و بلد نبودیم و از این قبیل بهونه ها پذیرفته نیست. مخصوصاً تو دنیای امروز با این همه پیشرفت تکنولوژی و ... برای تحقیق و پژوهش دراین زمینه.

انسان اگه بتونه زبونشو کنترل کنه ( یعنی من به طور قطع و یقین می گم ) هیچ مشکلی نخواد داشت. این زبونه که کار دست آدم میده. آدم رو خوب جلوه میده و یا بد. پس اگه بتونیم کنترلش کنیم کار خیلی بزرگی انجام دادیم. به خیلی از موفقیت ها میرسیم و خوشبخت میشیم انشاالله.

انسان خوبه بخشنده و سخاوتمند باشه. خونه تلخ نباشه،بداخلاق نباشه، فکر کنه همه مثل خودشن، مغرور نباشه که خودشو بزرگتر و بلند مرتبه تر از همه بدونه واز دارایی چه مالی چه علمی چه معنوی خودش به کسی نبخشه و از کسی دریغ کنه. چرا فکر میکنه فقط اون می تونه ماشین فلان قیمت بخره، فلان مسئله ریاضی رو حل کنه، فلان سوره ای از قرآن رو بی غلط بخونه. اگه موته که خوش به حالش ولی بیشتر خوش به حالش میشه اگه به بقیه هم کمک کنه. راه حل اون مسئله رو به دوستاشم بده یا حداقل اونها رو راهنمایی کنه تا اون ها هم خودشون یه تلاشی بکنن. طریقه قرائت صحیح آیات قرآن رو به دیگران یاد بده تا اونها هم بتونن قرآن بخونن. از مال و داراییش انفاق کنه. چیزی ازش کم نمیشه بلکه بیشترم میشه. ما که نعوذباالله بالاتر از خدا نیستیم. خدا که هم داراییش و هم علمش از ما بالاتره ولی این همه راهنما برای ما فرستاده و این همه به ما کمک میکنه. هیچ چیزی هم ازش کم نمیشه. ما هم باید یاد بگیریم.

بعضی وقتا به چیزی آشنایی نداریم مثلاً میخایم وارد یه کار جدیدی بشیم که هیچ آشناییتی نسبت به اون نداریم نمی کنیم از یه جایی تحقیق کنیم یا مشورت فقط میخایم کار کنیم، واردش میشیم بعد متوجه میشیم فایده ای نداره، هیچ سودی برامون نداره بلکه ضرر هم داره وقت و انرژی و پولمونم هدر میره. و پشیمونیش برامون میمونه. اینم یه نقصیه که داریم حالا اینکه از روی نادونیمون تحقیق و مشورت نکردیم یا از روی غرور و خودخواهیمون بالاخره ضرر کردیم. پس بهتره برای هرکاری و هرچیزی مشورت و تحقیق و پژوهش کنیم تا دچار ضرر و زیان نشیم. گفتم خداوند برای هرچیزی طرز استفاده قرار داده به قولی دفترچه راهنما و همینطور راهنما. میگه اگه از چیزی سردرنمیارید از کس که سردرمیاره بپرسید تا راهنماییتون کنه. اینطوری می تونیم این نقصمونو جبران کنیم.

خوب بودن اونقدراهم سخت نیست. مگه اولیاء خدا چطور شدن اولیاء خدا. امامان چطور شدن معصوم. چون نفسشونو کنترل کردن. زبونشونو کنترل می کردن. هرچیزی که باعث نافرمانی خدا میشد رو کنترلش کردن و کم کم تو وجودشون از بین بردنش. اون ها هم آدم بودن و هستن مثل خود ما. همشونم زمینه گناه داشتن ولی گناه نکردن. چون بلد بودن چطور خودشونو کنترل کنن چطور نفسشونو در اختیار خودشون بگیرن به جای اینکه خودشونو در اختیار نفسشون قرار بدن.

میگن فلانی چقدر زبون درازه. زبونش ........... متر درازه و از این قبیل مثل ها. واقعاً که اندازه زبونش انقدر نیست. با حرفهایی که میزنه ( بی ربط و بی مورد و بی جا ) اندازه زبونشو انقادر دراز می کنه. زبون بهترین راه ارتباطی با دیگرانه. با چشم خودمون میبینیم کسانی که لال هستن چقدر سختشونو با دیگران ارتباط برقرار کنن البته با زبون دارها. ( البته اون ها هم با حرکات دست خیلی راحت با بقیه و همینطور کسانی که مثل خودشون هستن ارتباط برقرار می کنن. ) ولی بازم نمی فهمیم که چه موقع و کجا زبونمونو باز کنیم و حرفی رو بزنیم یا نزنیم. خداوند زبون مارو پشت دو ردیف دندون و دو ردیف لَب قرار داده تا ازش محافظت کنن که بیموقع بیرون نیاد ولی حریفش نمی شن. خداوند دو تا گوش به ما داده و یه زبون. که دو تا گوش کنیم و یکی حرف بزنیم. ولی ما ده تا حرف میزنیم و هیچی گوش نمیدیم. ما خیلی راحت با تکرار و تمرین می تونیم کنترل زبونمونو به دست بگیریم یه تیکه گوشت که بیشتر نیست اونو پشت دندونا و لبمون قایمش کنیم. به موقع بیرونش بیاریم. این زبون که میتونه ما رو به بالاترین درجه علمی و دینی و .... برسونه به پایین ترین درجه نرسونه.

بنام خدا

ضرب المثلی هست که میگوید:( زبان سرخ سر سبز را می دهد بر باد)

از آنجائیکه بیشتر مشکلات و سختی های انسان از گناهان زبانیست لذا باید بر مراقبت از آن دقت کافی را بعمل آورده و اینکه کجا از آن استفاده کنیم یا نکنیم را یاد بگیریم. اشکال زبان آنست که به هر طرف که آن را بچرخانی میچرخد و میتواتند برای نجات دادن و کمک کردن و امر خیر و .....مفید واقع شود و گاهی هم به عنوان یک شمشیر دو لبه از لبه تیزش برای ضربه زدن و مشکل آفرینی و دردسر درست کردن و ..... استفاده  می شود.خیلی انسان باید بر زبانش مسلط باشد تا بتواند عادلانه و خیر خواهانه از زبانش استفاده نماید و گرنه حرف بیهوده و جاهلانه زدن کار هرکسی هست و  زبان را چرخاندن مشکل نیست.

خوب میشه از نعمت هایی که خداوند بی منت به ما داده به بقیه هم بدیم. میگن خدا هیچ کسی رو کامل نیافریده به کسی چیزی داده و چیزی نداده و به یه نفر دیگه چیز دیگه ای داده و چیزی نداده. چقدر خوب میشد از داشته هامون به دیگران بدیم تا از نداشته هامون دیگران بهمون بدن. خوب میشه بخشنده باشیم حالا تو بخشیدن مال و منال و علم و دانشمون یا حقی که ازمون ضایع شده و ..... تا خدا هم مارو ببخشه. سخاوتمندتر از خدا که کسی نیست میبخشه هیچی هم ازش کم نمی شه. ولی وقتی به ما ببخشه و ما نبخشیم اون وقت ...............  البته خدا بیشتر اوقات نگاه به ما نمی کنه. ولی ما اگه چیزی رو ببخشیم ولی ببینیم چیزی بهمون یا دیگری نمی بخشن دیگه این کارو نمیکنیم.

بنام خدا

کنترل زبان و درست سخن گفتن از مواردیست که روایات زیادی در مورد آن آمده است ، یکی از آنها که در دعای امام زمان (عج) آمده بشرح زیر است:

در هفتمین فراز از دعای امام عصر(عج) چنین می خوانیم: «و سدّد و السنتنا بالصّواب و الحکمة؛ خدایا! زبان های ما را به درست گویی و حکمت استوار فرما.»

در این فراز از یکی از مهم ترین ارزش ها، و عالی ترین خلاقیت های سرنوشت ساز که مربوط به زبان است سخن به میان آمده، که به راستی اگر این دعا در زندگی انسان تحقق یابد، او به بزرگترین عامل رشد و ترقی و نورانیّت دست یافته، و سازنده ترین وسیله را برای پیمودن مدارج تکامل در اختیار گرفته است. از این فراز، دست کم سه مطلب استفاده می شود:

1ـ کنترل و نگهداری زبان از هرگونه انحراف و باطل گویی.

2ـ عادت دادن زبان به درست گویی و سخن حق و مفید و آموزنده؛

3ـ وسیله قرار دادن زبان برای آموزش دانش و حکمت ها و آگاهی های سودمند و تکامل بخش. هرکدام از این سه موضوع موجب استواری زبان شده، و آن را وسیله مفید و افتخارآمیز و زاینده برای رشد و تعالی خود و دیگران می سازد. و عدم وجود هر کدام از این ویژگی ها برای زبان، خسارت بزرگی در مسیر روند تکاملی انسان بوده و باعث شکست او در عرصه های معنوی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی خواهد شد. با توجه به اینکه زبان در حقیقت نماینده روح و روان و نشان دهنده چگونگی حالات روحی انسان است، و کلید در گنج انسانیت می باشد، تا آنجا که علمای اخلاق و عارفان سیر و سلوک، مسأله کنترل زبان و استفاده بهینه از زبان را نخستین منزلگاه دانسته، که بدون آن نه سیری هست و نه سلوکی. برای توضیح هر یک از سه ویژگی مذکور نظر شما را به مطالب زیر جلب می کنیم:

بیشتر وقتا رو چیزایی به قول معروف گیر میدیم که هیچ سودی برامون نداره. نه برا ما نه برا کس دیگه ای. الآن مثال واضحی خاطرم نیست. ولی خوب میشه رو کارهایی تمرکز کنیم که سود واقعی داشته باشه. یا به قولی ضررش کمتر از سودش باشه. این یه نقصیه تو ما که رو کارهای بیهوده که سودی برامون ندارن حالا به خاطر ساده بودنش یا هرچیز دیگه تمرکز می کنیم ولی چقدر بده واقعاً باید سعی کنیم این کارو نکنیم.

تربیت خانوادگی:

پدر و مادر باید تمام تلاششونو تو تربیت فرزنداشون بکنن. فقط به دنیا آوردن که حساب نیست تربیت درست و صحیح اهمیت بیشتری داره. این که وظیفه پدر کارکردن بیرون خونه و نون آوردن تو خونه که نیست فقط. همه وظیفه تربیت فرزندان بر عهده مادر نیست پدر هم باید کمک مادر کند. هر دو باید با کمک هم کوشش کنن تا فرزندانشونو جوری تربیت کنن که باعث افتخار و آبروشون در دو دنیا باشه نه باعث بی آبرویی  و روسیاهی در هر دو دنیا.

ادامه دارد .............

ادامه:

بهشون یاد بدن که زبونشو حفظ کنن، بی موقع باز نکنن، هرجایی هر زمانی هر چیزی رو به زبون نیارن. جایی خوندم بعضیا رک بودنو با بی شعوری اشتباه میگیرن. اینطور نباشن.

بهشون یاد بدن بخشش داشته باشن و بخشنده و سخاوتمند باشن نه خشک و ............. .  از چیزی که خداوند بی منت بهشون فراوون داده به بقیه هم بدن اونم بی منت.

تا به کرامت و فضیلت برسن.

بهشون یاد بدن به چیز هایی بیهوده دل نبندن. برای چیزی که براشون هیچ سود و منفعتی نداره تلاش و کوشش نکنن. تمام قوای خودشونو بزارن برای چیزها و کارهای باارزش که سودی به خودشون و اطرافیانشون برسونن. و اینطوری نقصشونو به کمال تبدیل کنن.