پیامبرصلی الله علیه وآله :أیُّهَا النّاسُ! عَلَیکُم بِالجَماعَةِ و إیّاکُم و الفُرقَةَ «ای مردم! بر شما باد به جماعت و بپرهیزید از جدایی »میزان الحکمه ، ح ۲۴۳۴ .

منظور از وحدت شیعه و سنی کنار گذاشتن مسائل اختلافی و تکیه بر مشترکات و مبنا قرار دادن آنها در تعامل با یکدیگر و در مسائل مربوط به جهان اسلام و صحنه بین المللی است، به گونه ای که مسلمانان فارغ از اختلافات و با پرهیز از تفرقه در مسائل جهان اسلام همسو و هم جهت حرکت کنند. به تعبیر دیگر اختلافات مانع از اخوت اسلامی و وحدت صفوف مسلمین در برابر دشمنان نیست از این رو معنای اتحاد شیعه و سنی دست برداشتن و کوتاه آمدن از اصول و اعتقادات خویش نیست بلکه در عین وجود اختلافات زمینه تعامل و جهت گیری یکسان در مسائل کلی و بین المللی در میان آنها وجود دارد به همین جهت مطابق قانون اساسی «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد» .

مقام معظم رهبری فرمودند: «معنای اتحاد بین ملت های اسلامی این است که در مسائل مربوط به جهان اسلام همسو حرکت کنند و به یکدیگر کمک کنند و در داخل این ملت ها سرمایه های خودشان را بر علیه یکدیگر به کار نبرند» ) حدیث ولایت، ج ۴، ص ۲۶۲).

در شرایطی که دشمنان اسلام تمام تلاش خویش را برای مبارزه و مقابله با اسلام به کار بسته و آشکارا اعلام می کنند «جهان اسلام در قرن بیست و یکم یکی از مهمترین میدان های زورآزمایی سیاست خارجی آمریکاست» و «تقابل اصلی آینده جوامع بشری برخورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است». تأکید بر مسائل اختلافی و تفرقه میان صفوف مسلمانان منطقی نیست.

در زمانی که مسلمانان می توانند با توجه به جمعیت بیش از یک میلیارد نفر و منابع و امکاناتی که در اختیار دارند به عنوان یک قدرت تأثیرگذار در صحنه بین المللی مطرح باشند پرداختن به اختلافات و مسائل تفرقه انگیز نتیجه ای جز به هدر رفتن سرمایه ها و استفاده دشمن از این اختلافات، نخواهد داشت.

 مقام معظم رهبری فرمودند: «یک میلیارد مسلمان در دنیا هستند که درباره خدا و پیامبر(ص) و نماز و حج و کعبه و قرآن و بسیاری از احکام دینی با هم یک عقیده دارند یک چند مورد اختلاف هم دارند اینها بیایند همان چند اختلاف را بگیرند با هم بجنگند تا آن کسی که با اصل خدا و پیامبر(ص) و دین و همه چیز مخالف است کار خودش را انجام بدهد آیا این عاقلانه است؟ اگر مسلمین دست در دست هم بگذارند و با هم صمیمی باشند ولو عقایدشان مخالف با یکدیگر باشد اما آلت دست دشمن نشوند دنیای اسلام سربلند خواهد شد» .( حدیث ولایت، ج ۵، ص ۲۳۰).

عوامل وحدت

از مهم ترین برنامه های اسلام ایجاد وحدت میان مسلمانان است، از این رو قرآن کریم همه افراد را به وحدت و یگانگی و انسجام دعوت کرده و از اختلاف و تفرقه بر حذر داشته است. وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُوا و همگی به ریسمان خدا ( قرآن، اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)چنگ بزنید و پراکنده نشوید.

برخی به اختلاف و تفرقه دامن می زنند؛ حتی تحت عنوان ساختن مسجد و برپایی تکیه و هیئت؛ مانند ساختن مسجد ضرار توسط گروهی از منافقان در شهر مدینه. خداوند متعال چنین افرادی را نکوهش نموده و به پیامبر دستور می دهد هرگز در مسجد آنها نماز نخوان. وَالَّذِینَ اتَّخَذُواْ مَسْجِداً ضِرَاراً وَکُفْراً وَتَفْرِیقاً بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ وَإِرْصَاداً لِّمَنْ حَارَبَ اللّهَ وَرَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَلَیَحْلِفَنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلاَّ الْحُسْنَی وَاللّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ *لاَ تَقُمْ فِیهِ أَبَد ؛ گروهی دیگر از آنها کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان رساندن به مسلمانان، و تقویت (کفر) و تفرقه افکنی میان مؤمنان و کمینگاه برای کسانی که از پیش، با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بودند؛ آنها سوگند یاد می کنند که جز نیکی (و خدمت)، نظری نداشته ایم. اما خداوند گواهی می دهد که آنها دروغگو هستند، هرگز در آن مسجد به عبادت نایست!

در نکوهش اهل اختلاف در دین همین بس که خداوند به پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم می فرماید: تو هیچ رابطه ای با اینها نداری. إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُواْ دِینَهُمْ وَکَانُواْ شِیَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ ؛ «کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به دسته ها (و مذاهب مختلف) تقسیم شدند، تو هیچ گونه رابطه ای با آنها نداری».

و موضوع تفرقه انگیزی را شیوه و راه و رسم طاغوتیان معرفی می کند. إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِی الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِیَع ؛ «همانا فرعون در زمین طغیان نمود و اهل آن را به گروه های مختلفی تقسیم نمود». قرآن کریم موضوع اختلاف میان مسلمانان را یکی از انواع عذابهای خداوند می شمارد. قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَی أَن یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِکُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَع ؛ بگو: او قادر است که از بالا یا زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد یا بصورت دسته های پراکنده شما را با هم بیامیزد....

دراین نوشتار درصدد یافتن پاسخ این پرسش هستیم که ریشه نفاق و عواملی که باعث تفرقه درجهان اسلام شده و می­شود، چیست؟ آیا موانع اتحاد وعوامل تفرقه داخلی است یا خارجی ؟ چقدر از این عوامل به اصل آموزه­های اسلامی باز می­گردد؟

مفاهیم کلی

1. اهميت اتحاد

بدون شك نياز به اتحاد وهمبستگي، لازمه حيات اجتماعي است و درسايه آن، اجتماع بشري به رشد و شکوفايی دست می یابند. تاريخ نشان مي دهد که ملت ها، درسايه همدلي وهماهنگي به اوج عزت واقتدار رسيدند، و ملت هايي به دلیل اختلاف وتفرقه سقوط کرده و نابود شدند. درفرهنگ غني اسلام اتحاد، يک ضرورت و نيازجامعه براي ادامه حيات مي باشد، گذشته ازآن يک مفهوم ديني و دستور الهي است. خداوند متعال درقرآن کريم مسلمانان را به وحدت سفارش مي کند و از تفرقه نهي نموده است[1]. درروايات اسلامی نيزتأکيد فراوان به حفظ وحدت و انسجام امت اسلامي شده است ودرسيره عملي پيشوايان دين نیز وحدت تبلور يافته است.

سيره معصومين(ع) و بزرگان دين، بهترين الگويي درتمام ابعاد زندگی فردی واجتماعی از جمله بر قراري روابط اجتماعي و سياسي با گروه­ها ومذاهب مخالف مي­باشد. پيشوايان دين به خاطر مصالح اسلام و مسلمين، از حق مسلم خود گذشتند. بعد از رحلت پيامبر اسلام (ص) اختلاف برسرتعيين جانشين آن حضرت پيش آمد، و بيم آن مي­رفت که به واسطه اين اختلاف همبستگي و اتحاد عملي مسلمانان درمعرض خطرقرارگیرد و تبديل به يک فتنه بزرگ در بين مسلمانان شود. دشمنان اسلام و تازه مسلمانان، که هنوز ايمان درقلب شان رسوخ نکرده بود، در کمين بودند که مسلمانان به خاطر رسيدن به قدرت با هم به جدال و نزاع خواهند برخاست و جريان نفاق مانند تارعنکبوت در بين مسلمانان ريشه بدواند و وارد عمل شود، تا از اين پيش آمد به نفع خود بهره برداري کنند؛ ولي با درايت، دورانديشي و موقعيت شناسي حضرت علي(ع)اين فتنه از میان رفت. دشمنان اسلام و منافقين مجال فتنه انگيزي پيدا نکردند؛ بيست و پنج سال سكوت «اميرالمؤمنين على بن ابى‏ طالب(ع) » درحالی که خار در چشم و استخوان درگلو، مُهر خاموشى بر لب زد و از حق خويش دم نزد وفرمود: «فَصبرتُ وفی العين قذی وفی الحلق شجا»[2]؛ پس صبر کردم درحالی که گویا خار درچشم واستخوان درگلوی من مانده بود. با اين که حق سياسي و ديني (خلافت) و حق اقتصادي( فدک) او را غصب کرده بودند، حضرت تنها به خاطر مصالح کلي اسلام و يک پارچگي مسلمين و اين که تازه مسلمانان از دين شان برنگردند و دشمنان اسلام از فرصت استفاده نکنند از هرسو بر مسلمين نتازند، از حق مسلم خود درظاهر چشم پوشید. قيام نكردنش اضطراری و از روی ناچاری نبود، بلكه كاری حساب شده و انتخاب شده بود. او از مرگ بيم نداشت، چرا که كشته شدن در راه خدا منتهای آرزوی او بود، او همواره در آرزوی شهادت بود و به آن از كودك‏ به پستان مادر مأنوس‌تر بود. حضرت به اين نتيجه رسيده بود، که مصلحت اسلام در آن شرايط ترك قيام و بلكه همگامی وهمكاری است. در يكی از نامه‏های خود به مالك اشتر (نامه 62 از نامه‏های نهج‏ البلاغه ) به اين موضوع اشاره می­کند، البته دراين نامه برخي از عبارات که درمنابع ديگر آمده است ذکر نشده ما دراينجا سخنان حضرت را ازمنابع ديگر که کامل تر است نقل می­کنيم می­فرمايد:

« و رأیت إنی أحق بمقام محمد(ص) فی­النّاس ممّن تولی الامر من بعده فلبث بذاک ماشاءالله حتی رأیت راجعة من­ النّاس رجعت عن الاسلام تدعوا إلی محق دین الله وملّة محمد(ص)فخشیت إن لم انصرالاسلام واهله ان اری فیه ثلماً وهدماً یکون المصائب بهما علیّ اعظم من فوت ولایة امورکم التی انما هی متاع ایام قلائل، ثم یزول ما کان منها کما یزول السراب، وکما ینقشع السحاب، فمشيت عند ذلك إلي أبي بكر فبايعته ونهضت في تلك الأحداث حتي زاغ الباطل و زهق و كانت كلمة الله هي العليا ولوكره الكافرون[3]»؛ خود را به جانشيني پيامبر(ص) شايسته تر ازديگراني که بعداً سرپرستي جامعه را به عهده گرفتند، مي­ديدم، اما صبر کردم که خدا چه مي­خواهد، تا آنجا که گروهی از اسلام بازگشتند و مردم را به نابودی دين محمد( ص) دعوت می‏كنند، پس ترسيدم که اگر اسلام وطرفدارانش را ياري نکنم، رخنه­ای درآن بينم يا شاهد نابودی آن باشم که مصيبت آن بر من سخت تر از رها کردن حکومت برشماست، که کالای چند روزه دنياست و به زودی ايّام آن می گذرد، چنانکه سراب ناپديد شود یا چونان پاره­های ابرکه زود پراکنده می گردد. آنگاه نزد ابوبكر رفتم و با وي بيعت نمودم و در ميان آن آشوب بپا خاستم، تا اين كه باطل نابود شد و دين خدا استقرار يافت، گرچه كافران ناپسند بدارند.

عوامل وحدت

۱-ایمان به خداوند و اطاعت

قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید. اطاعت کنید خدا و پیامبر و أولِی الأمْر را و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر واگذارید (و از آنها داوری بطلبید)؛ اگر به خدا و قیامت اعتقاد و ایمان دارید.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیل 

۲-توجه به مشترکات

قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَی کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّه بگو ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم…

۳-حضور در مسجد و جماعت

قرآن کریم می فرماید: وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ  ؛ و نماز را به پا دارید؛ و زکات را بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید.

حضور در نماز جماعت ]با آداب، ارکان و اهمیتی که برای آن ذکر شده[ در جهت تقویت وحدت، انسجام و هماهنگی مسلمان است.

۴-رعایت دستورات اسلامی

عیادت کردن از بیماران، تشییع جنازه، دستگیری از مستمندان، هدیه دادن، سلام کردن به مردم، قرض الحسنه، صله رحم و خدمت به مردم و... همه برای حفظ وحدت و انسجام مسلمانها است.

امیرالمؤمنین علیه السلام از اصحاب خود به خاطر تفرقه شان گلایه می کند و می فرماید: به خدا سوگند این واقعیت قلب انسان را می میراند و دچار غم و اندوه می کند که دشمنان اسلام در باطل خود وحدت دارند وشما در حق خود اختلاف دارید.

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام ظهور میان تمام مسلمانها وحدت و یگانگی برقرار می سازد و آنچه را که مایه تفرقه است، از میان بر می دارد.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: «اگر قائم ما به پا خیزد… کینه ها از قلبهای بندگان پاک می شود».

حضرت هادی علیه السلام می فرماید: «حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وحدت کلمه ایجاد می کند و نعمت های الهی را کامل می سازد و خداوند به وسیله او حق را پابرجا و باطل را نابود می سازد.»

اتفاق و وحدت از مقدماتي است كه ريشه و اساس انسجام و پويايي يك جامعه و نظام را تشكيل داده و رمز ماندگاري آن مي­باشد . از آنجا كه يكي از آرمانهاي مهم اسلام، وحدت و انسجام بين مسلمين است و اين امر امروز بين مسلمانان جهان از مهمترين ضرورتها براي حضور و ايستادگي در رويارويي تمدّنها به حساب مي­آيد از طرف ديگر تفرقه و اختلاف هويّت جامعة اسلامي را تهديد ميكند و بر اساس فرمودة امير المؤمنين علي(ع) در گذشته و آيندة جهان، هيچ ملتي با تفرقه و اختلاف به سعادت و رفاه نرسيده و نخواهد رسيد . لذا براي مواجهه با زورگويان و غاصبان و مبارزه با سياستهاي استبدادي و استعماري و رسيدن به زندگي خوب و موفق و پيشرفت مادي و معنوي و رفع همة نيازها ، اتحاد ضروري است طبق فرمايش امير المؤمنين(ع) اتحاد و وحدت يك امر فطري و طبيعي است و انسان با روحية نوع دوستي پديد آمده است . بنابر اين آنچه كه بايد ريشه يابي شود «تفرقه و اختلاف» است، زيرا كه اتحاد ريشه در فطرت انسان دارد.

الف -  علل اختلاف و تفرقه در اجتماع

تاريخ اسلام پر است از جنگهاي طايفه اي و فرقه اي، چه خونهاي پاكي كه در اين راه به زمين ريخته نشد؟ چه نيروهاي تأثير گذار و عظيمي كه در اين راه به هدر نرفت وچه شكست و نكبتي كه از اين راه عائد اسلام و مسلمين نگرديد؟ بنا بر اين اگر اين همه نيروهاي جوامع اسلامي در طول تاريخ در باطلاق حزب بازيها و دسته بنديهاي سياسي، جغرافيايي، مذهبي و فرقه اي به هدر نمي رفت و صرف پيشرفت فرهنگي، اقتصادي، جغرافيايي و انساني مي­شد، هم اكنون دنيا چهرة ديگري داشت و زندگاني مسلمانها به گونة ديگري رقم ميخورد و مردم با داشتن وحدت كلمه به اوج قدرت و عظمت دست مي­يافتند و قلّه هاي رفيع علم ، ترقي و تكامل را مي­پيمودند. و اين همه ذلت و زبوني دامنگير مسلمين نميشد. پس فرقه گرايي افراطي و حزب بازيهاي هوس آلود به طور قطع يكي از عوامل بنيادي و ريشه اي عقب ماندگي فرهنگي و اجتماعي مسلمين به شمار مي­رود .از آنجا كه در زندگي اجتماعي انسانها گاه در شرائط و موقعيّتهايي اصطكاك منافع به وجود مي­آيد كه پيدايش اهداف و منافع جديد و حركت هر گروه ، فرقه، دسته و حزب به دنبال يكي از آن اهداف، اختلافات، نزاعها و كشمكشها را به دنبال خواهد داشت، به وجود آمدن اختلاف و تفرقه در ميان افراد جامعه و چه بسا ايجاد احزاب و دسته بنديهاي گوناگون سر انجام باعث ضعف، انحطاط و به قهقرا گرائيدن آن جامعه مي گردد.

تفرقه و اختلاف كه بعضاً ناشي از نوع تفكر گروهها، فرقه ها و احزاب ميباشد، ممكن است در جنبه هاي سياسي، اعتقادي، مذهبي و يا مسائلي از اين قبيل ظهور و بروز كند . اما آنچه سزاوار و شايسته است مورد بحث و بررسي قرار گيرد اينست كه چه علل و عوامل ريشه اي و بنيادي باعث ايجاد و عموماً سبب پيدايش تفكرات گوناگون و متضاد مي گردد . به جاست كه علل و عوامل تفرقه را در كلام و سخنان گهر بار شخصيّت دوم جهان اسلام حضرت علي(ع) كه مورد قبول عامة مسلمين است جستجو ومورد ارزيابي قرار دهيم .

1 -  خود محوري و پيروي از هوا و هوس

حضرت در خطبة 113 نهج البلاغه مي­فرمايند: «وانّما انتم اخوان علي دين الله مافرّق بينكم الا خبث السرائر، و سوء الضمائر فلا توازرون و لاتناصحون، و لا تباذلون و لاتوادّون» همانا شما برادران ديني يكديگريد، چيزي جز درون پليد و نيّت زشت شمارا از هم جدا نساخته است نه يكديگر را ياري مي دهيد و نه خير خواه يكديگريد و نه چيزي به يكديگر مي بخشيد و نه با يكديگر دوستي مي كنيد .

بايد ديد و بررسي كرد كه ناپاكيهاي دروني ، عقده ها و كينه ها كه ريشه اي اختلافات و تفرقه هستند از كجا نشأت مي گيرند ؟ از ديدگاه ايشان مبدأ عقده ها، كينه ها و ناپاكيهاي دروني، هوسراني ها و سود جوييهاي فردي است و لذا در خطبة 50 ميفرمايند: «انما بدء وقوع الفتن اهواءٌ تتّبع» همانا مبدأ وقوع فتنه ها هوسهايي است كه مورد اطاعت و پيروي قرار مي گيرند. و در سخني ديگر مي­فرمايند: «الهواء أُسّ المحن» هوس، اساس و ريشة همة محنتها و رنجهاست .در اين فقره از خطبة نهج البلاغه(انّما بدءُ وقوعِ الفِتن اهواءٌ تُتبع، و احكام تبتدع، يخالف فيها كتاب الله، و يتولّي عليها رجالٌ رجالاً علي غير دين الله... به سه عامل اساسي از عوامل اختلاف و تفرقه اشاره شده است .

1/1 – پيروي از هوا و هوس

1/2 – بر خلاف دستور خدا حكم صادر كردن

1/3 – حاكميّت افراد ناشايسته

همواره آغاز پيدايش فتنه ها و اختلافات، پيروي از هوسهاي آلوده و احكام و قوانين اختراعي است ، احكامي كه با كتاب خدا مخالفت دارد ، و جمعي بر خلاف آيين حق حكومت مي كنند و به حمايت از آن قوانين مجعول بر مي خيزند .

2 -  وسوسه و اغواء شيطان

امير المؤمنين(ع) در خطبة 192 نهج البلاغه از اغواء شيطان به عنوان يكي ديگر از عوامل بروز اختلاف و تفرقه ياد نموده مي­فرمايند: شيطان بزرگترين مانع براي دينداري و زيانبارترين و آتش افروز ترين فرد براي دنياي شماست. در خطبة 121 آمده است: «انّ الشيطان سنّي لكم طرقه و يريد ان يحلّ دينكم عقدةً عقدةً و يعطيكم بالجماعة الفرقة، و بالفرقة الفتنة. فاصدفوا عن نزغاته و نفثاته» همانا شيطان راه خودرا بر شما هموار مي­كند و مي­خواهد با گسستن گره هاي همبستگي و ايجاد اختلاف در صف متحد شما؛ در دين شما تفرقه ايجاد نمايد و در نتيجة تفرقه ، فتنه، آشوب و فساد در جامعه پديد آورد بنابراين ضروري است كه شما با وسوسه ها و افسونهاي او پيكار و مبارزه كنيد . خداوند در قرآن عنوان شيطان را هم درمورد انسانهايي كه در صدد اغواء و به دام انداختن همنوعان خويشند، به كار مي برد و هم در مورد موجوداتي غيبي كه در دل آدمي سكني گزيده و وسوسه مي­كنند .

به هر حال امروز شياطين اطراف ما كه در صدد ايجاد تفرقه ميان جوامع اسلامي است از طريق خود محوريها و هواپرستيها، جاه طلبي و فرقه گرايي، تحريك به ايجاد تفرقه و شكاف در ميان جوامع اسلامي مي كنند. برماست كه با تدبير عقل و درايت، شياطين اطراف خودرا شناخته و با اتكاء به كلام وحي كه مي­فرمايد: «انّ كيد الشيطان كان ضعيفاً با دسیسه  هاي آنها به مبارزه برخيزيم .

3 -  ناداني و جهل متقابل

يكي از عوامل اصلي تفرقه بين مسلمانان و مرض مزمن و عامل عمدة بسياري از بدبختيها، ناداني و جهل آنان نسبت به هم و نسبت به اسلام راستين، جهل به اشتراكات، جهل به تاريخ اسلام و مذاهب و جهل به عقائد و احكام مذاهب اسلامي است .امام علي(ع) در خطبة اول نهج البلاغه، جهل و ناداني وگمراهي را يكي از عوامل تفرقه و تشتت مردم و داشتن فرقه و مذاهب گوناگون مي­شمارند كه بعثت نبي مكرّم اسلام(ص) و رهبري و رسالت آن بزرگوار ، بارفع اين موانع مهم، توحيد و يگانگي، وحدت و الفت را براي آنها به ارمغان آورد «واهل الارض يومئذ ملل متفرّقة و اهواء منتشرة و طرائق متشتتة، بين مشبه لله بخلقه، او ملحد في اسمه، او مشير الي غيره، فهداهم به من الضلالة و انقذهم بمكانه من الجهالة ...

4 -  جدا كردن دين از سياست يا سكولاريزم

در لحظات آخر عمر بابركت پيامبر اكرم(ص) و بعد از رحلت آن بزرگوار با جدايي انداختن بين قرآن و عترت طاهره، انحراف و انحطاط بين مسلمين آغاز شد . بر مبنا و اساس اين انحراف و انحطاط است كه استاد مطهّري(ره)، معتقدند كه بزرگترين ضربه وقتي به پيكر اسلام وارد شد كه سياست از ديانت جداگشته و منفك شد ايشان همچنين معتقدند كه نسبت سياست و ديانت بايكديگر نسبت (روح و بدن) و (مغز و پوسته) است.

آري جدايي دين از سياست يكي از مهمترين انحرافات عقيدتي، سياسي و از علل عمدة تفرقه، اختلاف و پراكندگي مسلمين است. پيدايش چنين ترز تفكر راه را براي حاكميّت زور، سلطه، استبداد و استعمارهموار نموده و سبب ايجاد تفرقه و اختلافات سياسي و به وجود آمدن فرقه هاي ديني و مذهبي و به طور كل تجزيه و پراكندگي مسلمين گرديد .

5 -  دورشدن از اسلام ناب و قرآن

دوري و فاصله گرفتن از حقيقت اسلام و داخل كردن خرافات و بدعتها در باورهاي مردم مسلمان، عدم توجه به بعضي از اصول دين و چسبيدن به بعضي از فروعات، يكي ديگر از عوامل اختلاف و تفرقه است اين دوري از اسلام ناب و قرآن مشكل عمدة مسلمين است اگر مسلمين به اوامر و نواهي خدا عمل ميكردند و فرمان«واعتصموا بحبل الله جميعاً و لاتفرّقوا» را با جان و دل پذيرا ميگشتند، و زندگي فردي و اجتماعي خود را بر آن تطابق ميدادند، همة مشكلات سياسي، اجتماعي، اقتصادي ، فرهنگي و ديگر مشكلاتشان رفع مي­شد و هيچ قدرتي نمي توانست با آنها مقابله كند و بين آنها تشتّت و پراكندگي ايجاد نمايد.

اولين كسي كه در دوران معاصر بادرك شرائط و اوضاع سياسي، اجتماعي و فرهنگي جهان اسلام، نداي وحدت سرداد و داعي اين اصل بزرگ اسلامي و قرآني بود، مرحوم سيّد جمال الدين افغاني است كه با مقايسة گذشته و حال مسلمين از نظر عقيده و عمل ميگويد: «مسلمانان در صدر اسلام به واسطة اعتقاد به اسلام اصيل كه احكام آن دقيق و اصولش نيرومند و قواعدش محكم و دستوراتش همة امور زندگي فردي و اجتماعي را شامل بود، با هم وحدت كلام داشتند و بلاد اسلامي و مسلمين در راه نيرومندي و عظمت گام مي نهادند، اما با راه يافتن خلل در اركان هستي امت اسلامي و نزول آن از مقام شامخش و كنار گذاردن قواعد پابرجاي آن ، بدعتهاي ناروا ميان آنان به وجود آمد ...

ايشان راه حل مشكلات و نابسامانيهاي جوامع اسلامي را در وحدت اسلامي ، بازگشت به قرآن و اصلاح تفكر ديني و پيراستن خرافه ها از عقايد و باورهاي مسلمانان مي دانست بعد از ايشان عدّة از انديشمندان از مروّجان افكار و انديشه هاي وحدت گرايانة او بودند از جمله در عصر حاضر حضرت امام خميني(ره) يكي از مهمترين و موفّقترين مناديان وحدت و اتحاد بود . آن بزرگوار در اين رابطه مي­فرمايد: «اينجانب باتمام توان ، در حصول وحدت همة اقشار ملّت مسلمان كوشش كرده و ميكنم و از خداوند متعال در اين امر بسيار مهم كه هستي ملّت بدان پيوسته است استمداد مي نمايم» بدون شك ايشان در راستاي انديشه و تفكر وحدت ملي و انسجام اسلامي در بخشي از جهان اسلام، به خصوص وحدت اسلامي و ملي پيروان مذاهب مختلف در ايران، نقش مهمي ايفا كرده و موفّق بودند.

خداوند متعال وحدت و همبستگی مسلمین را در ایمان به خدا ، رسول ، کتاب(قرآن) ، سنت و پیروی از آنان می داند – و می شود از آنها به عنون محور وحدت نام برد – اگر ما در ایمان به خدا و رسول ثابت قدم باشیم و در عمل به دستورات خدا و رسول عامل باشیم – هیچ اختلافی پیش نمی آید و در نتیجه آن، نیروی خود را از دست نداده ، ضعیف نشده و راه نفوذ دشمن بسته خواهد شد . ( آل عمران ، آیه 103)

وحدت در حقیقت یعنی توحید کلمه و کلمه توحید ، وحدت یعنی تقویت اسلام ، و حرکت به مقصدی که اسلام تعیین کرده است . وحدت یعنی استحکام جامعه اسلامی و حفظ و حراست از آن . برای رسیدن به وحدت واقعی باید کمر همت بست ، علم و آگاهی را افزایش داد و راه نفوذ دشمن را بست و همه کیدها را خنثی نمود .

عوامل تفرقه را می توان در عدم آگاهی عوام الناس و نویسندگان مغرض که در تاریخ دست برده و به میل خود تحریف کرده و می کنند .

امید است همه مسلمین با تمسک به حبل الله و پیروی از رسول اکرم (ص) – که محور وحدت است – و بکارگیری عقل و منطق بتوانند در سایه تعلیمات دینی به کمک علمای خداترس و متقی راه وحدت را پیموده و از اختلاف پرهیز نمایند .

انشا الله

با سلام دوستان به موارد خوبی اشاره کردند به نظر من :

اسلام دین اعتدال هست افراط وتفریط در مسائل دینی وبرداشت شخصی از اصول دین دلیل اختلاف بین مسلمانان به شمار میره ،که گاهی (همیشه)این اختلافات دست مایه قدرتهای بی دین میشه وثمره اش میشه نسل کشی به نام اسلام کاری که سازمانهایی مثل القاعده بوکوحرام وداعش انجام میده یعنی سو استفاده از اختلافات مسلمانان و برآورده ساختن نیات پلید غربی ها وصهیونیسم

1 -  آگاهي دادن به مردم:

 يكي از راههاي رفع اختلاف و تفرقه زدايي بالابردن سطح معلومات مردم و زدودن جهل از ميان پيروان مذاهب مختلف و روشن ساختن آنان از عقائد، باورها، فقه و فتاواي انديشمندان يكديگر مي­باشد. فرهنگيان، علماء و انديشمندان مسلمان و مؤمن بايد به اين وظيفة شرعي و انساني خود عمل كنندو مردم را از مباني مشترك  و محكم(قرآن وسنت نبوي) آگاه كنند. امام علي(ع) در خطبة 166 نهج البلاغه، به اين نكته اشاره مي نمايد كه كسب علم و دانش و معرفت خدا، انسان را در تمام شؤن زندگي به سعادت مي رساند و بي اعتنايي به علم و معرفت خدا، موجب رشد طغيان، ظلم و ستم ميگردد. به همين جهت رهبران جامعه ، انديشمندان  و فرهنگيان مؤمن و مسلمان بايد براي رسيدن به مقصود الهي، افكار مردم را روشن سازند .

2 -  ترك هوا و هوس واجتناب از اموري مانند كينه توزي، بخل و حسادت

حضرت علي(ع) با بيان سرگذشت اقوام و ملل گذشته، علل و عوامل عزّت، عظمت و شوكت آنها و اسباب سقوط و شكست آنها را تحليل نموده و مسلمانان را به عبرت گيري و پيشرفت تشويق مي­نمايد . ايشان در خطبة 192 به اين موضوع اشاره نموده و مي­فرمايد: «آنها از هر امري كه ستون فقراتشان را سست ميكرد اجتناب مي ورزيدند، اموري مانند كينه توزي، بخل، حسادت و رويگرداندن و دوري گزيدن از يكديگر و ...»

امام (ع) در مورد هوي و هوس مي­فرمايد: «فرحم الله إمرأً نزع عن شهوته و قمع هواي نفسه .. رحمت خداوند بر كسي كه شهوت خودرا مغلوب و هواي نفس را سركوب كند .

ترك هوي و هوس و دور شدن از صفات رذيله و متخلق شدن به اخلاق نيكو و اسلامي، جامعة به وجود مي­آورد كه مبتني بر فضائل اخلاقي مي­باشد اگر چه افراد آن جامعه رفتار، كردار و آراء گوناگون داشته باشند ولي به واسطة همان فضائل آنها به يكديگر متمائل و مجذوب همديگر مي گردند . جامعة فضيلت مند، جامعة است كه عدالت بر آن حكمفرماست و افراد آن با وجود تساوي و توازن، به حقوق يكديگر تجاوز نميكنند و به جاي آن همگي به منزلة اعضاي يك بدن، هريك وظيفه و كار خاص خودرا انجام مي دهند و هدف كلّيِ جامعه را دنبال مي كنند به طوريكه هدفي جز هدف مشترك جامعه و كوشش برخلاف هدف جامعه برايشان متصوّر نيست .

3 – گذشت و بخشش افراد جامعه

يكي ديگر از راههاي تفرقه زدايي عفو، گذشت و بخشش افراد جامعه است . اميرالمؤمنين(ع)مي­فرمايد: «بدان! كه هيچكس نيست كه نسبت به وحدت واتحاد از من حريصتر و انسش به آن بيشتر باشد ... سكوت چند سالة حضرت نمونة بارز اين سخن ميباشد امام در سيرة رفتاري و گفتاري خويش براي ايجاد وحدت مسلمين، از گذشت و بخشش استفاده نموده و نيز اين روش را براي پيروان خويش توصيه نموده است

4 -  مبارزه با سياست استبدادي و استعماري

ضعف، عقب ماندگي و استضعاف امت اسلامي ، روي كار آمدن حكومتهاي استبدادي و سلطة استعمار نتيجة سياست شوم تفرقه بيانداز و حكومت كن و جدايي دين از سياست است براي مقابله و برخورد با اين سياستها بايد امت اسلامي را از مسائل سياسي روز و تحوّلات جهان بر اساس و مبناي قرآن و سنّت نبوي و سيرة اهلبيت پيامبر آگاه كرد.

5 -  دوستي و برادري ديني

امام(ع) دوستي و برادري را وسيلة ارتباط بين افراد جامعه دانسته و بر آن تأكيد زياد نموده اند از جمله در نامة 31 مي فرمايند: «به هنگام قطع رابطه از سوي برادرت، تو پيوند و هنگام قهر و دوريش، لطف و مهرباني و در برابر بخلش، بذل و بخشش و در زمان دوريش نزديكي نما، به هنگام سختگيريش نرمش و به هنگام جرمش قبول عذرداشته باش آنچنانكه گويا تو بندة او هستي و او صاحب نعمت تو است ...»

6 -  پيوند دين و سياست

دين مقدس اسلام به هردو بعد زندگي بشر توجه داشته و بر پيوستگي ماده و معنا ، دنيا و آخرت مهر تأييد مي زند. دين اسلام هم آيين عبادت است و رحمت و هم آيين سياست است و شمشير. اين دين نمي تواند جدا از سياست باشد . نجات و سعادت بشر در دنيا و آخرت و برقراري قسط و عدالت اجتماعي جزء برنامه هاي اين دين مي­باشد.

اصولاً هدف دين اسلام، برقراري حكومتي طبق سياست قسط و عدل، وحدت و برادري و برقراري جامعة فضيلتمند با صفات و فضائل اخلاقي مي­باشد. سيد جمال الدين با تأكيد بر اينكه «ديانت عين سياست و سياست عين ديانت است»، مي گويد: «دين مطلقاً سلسلة انتظام هيئت اجتماعيه است و بدون دين هرگز اساس مدنيّت محكم نخواهد شد. انبياء به عنوان پيام آوران الهي و هاديان خلق ، عالي ترين مرتبة سياست را به خود اختصاص مي دهند. اين طبيعي است كه شرع به واسطه و با زبان و اعمال انبياء  و اوصياء معني مي شود ومورد تفسير قرار مي گيرد. در انديشة سياسي امام خميني سياست همان هدايت ديني جامعه از طريق اصلاح خلق در بعد وسيع است .

نتيجه:با مراجعه به منابع اصيل اسلامي مانند قرآن، نهج البلاغه و همچنين بررسي تاريخ انبياء و اولياي­خدا اين نكته روشن مي­شود كه اسلام آيين وحدت است و پيام اسلام دعوت به وحدت ، اتفاق و برادري و پرهيز از اختلاف و تفرقة مسلمين است . وحدت مطلوب اسلام، وحدتي است كه در آن اسلام ناب محمدي(ص) حاكميّت داشته و ارزشهاي اسلامي زنده شده باشد . افراد جامعة اسلامي را به پيشرفت ، رفاه، قدرتمندي، استقلال و عدم وابستگي سياسي، فرهنگي و اقتصادي برساند .

اما تحقق نيافتن اتحاد، يگانگي و همگوني اهداف و منافع، اختلاف و پراكندگي را نصيب جامعه مي گرداند كه سر انجام جامعه به ضعف ، انحراف و انحطاط رو مي آورد. عامل اساسي و عمدة تحقق نيافتن يگانگي اهداف و منافع، پيروي از هوي و هوس و خواسته هاي نفساني است و شيطان نيز در اين ميان با وسوسه ها و اغواهاي خود به آتش شعله ور آن مي افزايد . علاوه بر خود محوري و هواپرستي عوامل ديگري نيز وجود دارد كه در پراكندگي و اختلاف جوامع مؤثر است از جمله دور شدن از اسلام ناب و قرآن، سياست استبدادي و استعماري، ايجاد مرز ميان دين و سياست ، قوميّت و ملّي گرايي، جهل و ناداني، و ....، راه درمان اين آفت و بلاي خانمانسوز را نيز مي توان در وحدت اسلامي، پذيرش همديگر، عفو و گذشت ، توجه به اهداف و مباني مشترك، بازگشت به قرآن و اصلاح تفكر ديني، بالا بردن سطح معلومات مردم و اصلاح عقائد و باورهاي مسلمانان جستجو كرد . 

بزرگترین علت اختلاف و تفرقه مسلمانان جهالت است یعنی مسلمانان هنوز شناخت درستی از خدا و دین اسلام ندارند .

به نظر من یکی از مهم ترین عوامل اختلافات بین مسلمانها :

عدم شناخت و درک صحیح از فعالیت های شیطانی دشمنان و عکس العمل بجا در قبال این موارد است.

از علل تفرقه میان مسلمانان می توان به کم رنگ شدن رنگ آخرت میان مسلمانان اشاره کرد که به نظر من هم یکی از به وجوداورندهای این مسئله وجود جنگ نرم میان کفار و مسلمانان ایرانی میباشد در حالی که اکثر خانواده ها از موضوع غافل بوده و بدون توجه به عواقب آن ،در پی پیروی کردن از آن تفکرات غلط ومخالف عقاید مسلمانان تحت عنوان   " امروزی بودن"   هستند. 

اللٌهم عجٌل لولیک الفرج

پیامدهای سیاسی تفرقه میان مسلمانان ( قسمت دوم)

بنام خدا

دوست عزیز و کاربر محترم (zare58 )از اینکه دست روی نکته مهمی از عوامل تفرقه گذاشتید سپاسگزارم اما مطمئن باشید که گروه هائی را که نام بردید مثل داعش و بوکوحرام و القاعده و... همهگی دست پرورده صیهونیزم جنایتکار و بازیچه هایش استعمارگران انگلیس و آمریکا هستند و همگی با سیاست های پیر انگلیس و تحت فرمان صیهونیسم جهانی کار میکنند زیرا شعار پیر استعمار، انگلیسیها تفرقه بنداز و حکومت کن است. امیدوارم خداوند ریشه تمامی کسانی که ظلم میکنند را بخشکاند تا مرهمی برای دل امیدواران گردد.

با تشکر و احترام

پیامدهای سیاسی تفرقه میان مسلمانان (قسمت اخر)