رسول اللّه صلی الله علیه و آله خطاب به اباذر می فرماید:
«یا اَباذَرٍّ مَنْ وافَقَ قَوْلُهُ فِعْلَهُ فَذاکَ الّذی أصابَ حَظَّهُ وَمَنْ خالَفَ قَوْلُهُ فِعْلَهُ فَذلِکَ الْمَرْءُ إِنَّما یُوَبِّخُ نَفْسَهُ؛ ای ابوذر! آن که سخنش با عملش موافق باشد، فردی است که بهره اش را [از این کار] برده است. اما آن که گفتارش با رفتارش همآهنگ نیست، فقط خویشتن را سرزنش می کند.»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : به آنچه مردم را امر می کنی، خود عامل تر باش و از آنچه آنان را بازمی داری، خود بیش تر دوری کن.
کسانی که گفتارشان با اعمالشان همخوانی ندارد، چنین می فرماید: «در شب معراج به مردمی برخوردم که لبهای آنان را با قیچی هایی از آتش می بریدند و هرچه بریده می شد دوباره جایش پر می شد. پرسیدم: جبرئیل! اینها چه کسانی اند؟ گفت: خطبای امت تواند که به آنچه می گویند عمل نمی کنند و قانون الهی را می خوانند اما آن را انجام نمی دهند.»
می فرماید:
«سَیَکُونُ بَعْدی أَئِمَّةٌ یُعْطَوْنَ الْحِکْمَةَ عَلَی مَنابِرِهِمْ فَاِذا نَزَلُوا نُزِعَتْ مِنْهُمْ. قُلُوبُهُمْ وَاَجْسادُهُمْ شَرٌّ مِنَ الْجِیْفِ؛ بعد از من زمامدارانی خواهند بود که بر فراز منبرهایشان حکمت داده می شوند؛ اما هنگامی که [از کرسی خطابه] پایین می آیند، حکمت از آنان جدا می شود. قلبها و بدنهای آنان، از مردار بدتر است.»
امام علی علیه السلام نیز در فرازی از وصیتش به محمد حنفیه چنین آورده است:
«یا بُنَیَّ... کُنْ آخَذَ النّاسِ بِما تَأْمُرُ بِهِ، وَأَکَفَّ النّاسِ عَمّا تَنْهی عَنْه؛ ای فرزندم! به آنچه مردم را امر می کنی، خود عامل تر باش و از آنچه آنان را بازمی داری، خود بیش تر دوری کن.»
امام علی علیه السلام در بیانی دیگر در خصوص موعظه به دیگران می فرماید:
«لا تَکُنْ مِمَّنْ... یُبالِغُ فِی الْمَوْعِظَةِ وَلا یَتَّعِظُ، فَهُوَ بِالْقَوْلِ مُدِلٌّ وَمِنَ الْعَمَلِ مُقِلٌّ، یُنافِسُ فی ما یَفْنی وَیُسامِحُ فی ما یَبْقی، یَرَی الْغُنَمَ مَغْرَما، وَالْغُرَم مَغْنَما؛ از جمله کسانی نباش که... در موعظه [دیگران] سخت کوشند؛ اما خود از آن پند نگیرند. در سخن گفتن زبر دستند؛ اما در عمل کوتاه دست. در آنچه نابود می شود، به رقابت می پردازند؛ اما در آنچه باقی می ماند، سهل انگاری می کنند. سود را زیان، و زیان را غنیمت به شمار می آورند.»
روایت شده است که سیدالساجدین، امام زین العابدین علیه السلام وارد مسجدالحرام شد. مشاهده کرد که حسن بصری جمعی را دور خود گرد آورده و آنان را موعظه می کند. معروف بود که او طبق نظر معتزله عمل می کند. امام سجاد علیه السلام به او فرمود: حسن بصری! آیا در موقعیتی هستی که به مرگ خود راضی باشی؟ وی جواب داد: نه! امام فرمود: آیا اطمینان داری که تا هنگامی که فرصت توبه داشته باشی، زنده بمانی؟ گفت: نه! امام فرمود: آیا در وقت جان دادن، فرصتی هست؟ گفت: نه! امام علیه السلام از او پرسید: آیا پس از مرگ، عملی هست؟ گفت: نه! آنگاه حضرت علیه السلام به حسن بصری فرمود: پس خودت را موعظه کن و دست از سر مردم که از راهی دور به طواف خانه خدا آمده اند، بردار.»
امام باقر علیه السلام نیز درباره عالم بی عمل می فرماید:
«یَابْنَ آدَمَ کَیْفَ تَتَکَلَّمُ بِالْهُدی وَاَنْتَ لا تُفیقُ عِنْ الرَّدی؛ ای پسر آدم! چگونه در مورد هدایت دیگران سخن می گویی، در حالی که خود در خواب غفلت به سر می بری؟»
