بنام خدا
در مورد خوش خوئی در مطالب قبلی نکته هائی بود اما در مطلب زیر بازهم به این موضوع اشارات خوبی شده است:
خوشخویی
از رموز موفقیت حضرت رسول(ص) در دعوت و رسالت خویش، اخلاق نیکو و برخورد شایسته و جذّاب با مردم بود. «حسن خلق» آن حضرت، امتیاز بارز آن مظهر رأفت و رحمت بود. با همین «اکسیر اعظم» دلها را جذب می کرد، دشمنان را دوست می ساخت، کینه ها را به مهربانی مبدّل می کرد، الفت می آفرید و پیوند می داد، دلها را با دلها، دستها را با دستها! و به همین سبب مدال «اِنَّکَ لَعَلی خُلْقٍ عَظیمٍ»(7) از خدای عظیم دریافت کرد.
کلام نرم، رفتار شایسته، گفتار مؤدّبانه و جاذبه دار، تحمل فراوان و حلم و بردباری و چهره گشاده و بشّاش، از مظاهر و جلوه های «حسن خلق» است. به تعبیر دیگر، وقتی محبّت خود را به دیگران ببخشید، در حوادث، صبور و شکیبا باشید، خشم خود را فرو خورده، خویشتن داری کنید، بدی را با خوبی پاسخ دهید و از خشونت و عصبانیّت و بدزبانی و تحقیر و توهین و تکبّر به دور باشید، دارای «حسن خلق» هستید.
اگر خداوند به صاحبان حسن خلق، پاداش جهاد و شهادت می دهد، بیجا و گزاف نیست، چرا که این هم نوعی مجاهده دارد. پیامبر اکرم(ص) برای تثبیت و گسترش همین کمالات اخلاقی و «خوشخویی» برانگیخته شد. از کلمات نورانی او است:
اِنَّ الرَّجُلَ یُدْرِکُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ.(8)
«گاهی انسان در سایه خوشخویی، به مقام و رتبه روزه داران شب زنده دار می رسد!»
انسی که مؤمنان با یکدیگر می گیرند، بسیار قیمتی و باارزش است و این در سایه خوش اخلاقی پدید می آید که حلقه وصل انسانها به هم است. در جوامع غربی، برخوردها اگر شاد و همراه با لبخند است، آن خوشرویی ها حرکات سطحی و ظاهری است و ریشه در عمق دلها ندارد. «اخلاق آمریکایی» و «اروپایی»، تصنّعی است. اما حسن خلق و خوش برخوردی در جوامع ایمانی و اسلامی، ریشه در متن عقیده دارد و انسانها با هم یکدل و صمیمی اند، و دلسوز و رؤوف و بامحبّت!
پیامبر اکرم(ص) رابطه مؤمن با مؤمن و برخوردشان را با هم، همچون رسیدن یک تشنه به آب سرد و گوارا می داند که با آن سیرابی می شود:
اِنَّ المؤمِنَ لَیَسْکُنُ اِلَی المؤمِنِ کَما یَسْکُنُ قَلْبُ الظَّمْأآنِ اِلَی الماء البارِدِ.(9)
در کجای اخلاق غربی، این حالت یافت می شود؟
در معاشرت مسلمانان با هم، باید «همدلی»، بیش از «وحدت فیزیکی» و «پیوند سطحی» حاکم باشد، تا به انس و الفتهای پایدار و رابطه های درونی بیانجامد. با سلام و مصافحه و حسن خلق و چهره باز و لبخند محبّت زا و غم زدا و برخورد نیک، این مهّم تأمین می شود. میزان اسلامی بودن اخلاق هر مسلمان را باید در نحوه معاشرتش با دیگران جستجو کرد. خوش خلقی ، دین و مرام مسلمانی است. به فرموده حضرت رسول(ص): «ایمان کسی کاملتر است که اخلاقش بهتر باشد، کسی به پیامبر شبیه تر و به او نزدیکتر است که خوش خلق تر باشد»(10) و به تعبیر امام صادق(ع):
«پس از عمل به واجبات الهی، محبوبترین کارها نزد خداوند، آن است که انسان اخلاقی سازگار با مردم داشته و اهل «مدارا» باشد.»(11)
باری ... گفتار و رفتار ما «آیینه شخصیّت» ماست، بکوشیم هر چه روشنتر و شفّاف تر باشد ادامه دارد.
